Projectpresentatie Station Delft Benthem Crouwel en ... Delft.pdf · Jannes Linders en Mecanoo...

60 | de Architect, april 2015 de Architect, april 2015 | 61

Thema: Transformatie en renovatieProjectpresentatie

OntwerpStation Delft

Tekst

Harm Tilman

Beeld

Jannes Linders en Mecanoo Architecten

Station DelftBenthem Crouwel en Mecanoo Architecten

Het nieuwe station van Delft voldoet in veel opzichten niet aan het traditionele beeld dat we van een station hebben. Het is een hybride complex, een combinatie van een ondergronds treinstation en een stationshal die in het stadskantoor ligt. Minstens zo bijzonder is dat twee architecten van naam aan dit project werkten: Benthem Crouwel en Mecanoo Architecten. Tot slot is het station in tegenstelling tot het oude, zowel een horizontaal als een verticaal complex. Sporen, fietsenkelder en stationshal liggen op elkaar, terwijl het station, de tram, de bussen en de taxi’s naast elkaar liggen.

Gemeenten nemen steeds vaker het initiatief in

stationsontwikkeling en bepalen daardoor mede

wat gebeurt. Delft is daarvan een goed voorbeeld.

Nog in de jaren zestig liep in deze stad het spoor op

maaiveld en verplaatsten de bewoners zich via drie

spoorovergangen van de ene naar andere kant van

de stad. Treinen rijden nu door een tunnel, binnen-

kort zal het in 1965 dwars door de stad aangelegde

spoorviaduct worden afgebroken. Door zich vanaf

het begin van de besluitvorming voorstander van

een viersporige tunnel te betonen, kreeg de

gemeente maximale invloed op de planvorming. In

2003 maakte de Spaanse stedebouwkundige Joan

Busquets een plan om de kloof in de stad te helen.

Omdat het een nieuw station betreft, is aan het

begin van het planproces de positionering van het

station in de stad onderzocht en vastgelegd. De

binnenstad ligt niet in het middelpunt van de stad,

maar excentrisch aan de noordkant. Vooral de

gemeente wilde het station zo dicht mogelijk bij de

binnenstad hebben; de plek van de voormalige

Irenetunnel viel daardoor bijvoorbeeld af. Het

nieuwe spoortracé loopt ten oosten van het oude

stationsgebouw. In de plannen van Busquets is

voorzien dat de stationshal deel uitmaakt van de

stedebouwkundige massa.

Het idee was dat het nieuwe station van Delft het

begin zou zijn van een grote herinrichtingsoperatie

die tot 2030 zou voortduren. In het vrijkomende

gebied zal een twintig hectare grote stadswijk

ontstaan. Bovenop de spoortunnel komt een groot

lineair stadspark te liggen. In Busquets’ plan waren

1.500 woningen, 40.000 vierkante meter kantoren en

tal van andere bestemmingen gedacht. Door de

financiële en economische crisis van 2007 stagneert

Het oude station van Delft dat dateert uit 1886, ligt naast het nieuwe station van Delft. Beide grenzen aan het stationsplein waar de bussen staan opgesteld. Op de voorgrond

loopt het fietspad dat aan de oostzijde toegang geeft tot de fietsparkeergarage die zich onder het stationsplein en boven de sporen bevindt. Foto Jannes Linders

Thema: Transformatie en renovatie Grondstoffenschaarste en bevolkingskrimp roepen een halt toe aan nieuwbouw. Tegelijkertijd gaan maatschappelijke ontwikkelingen razendsnel. Transformatie van het bestaande is noodzakelijk en moet snel en slim. De aantrekkelijkheid van de ingreep bepaalt daarnaast voor een groot deel de duurzaamheid.




Delft en de spoortunnelMet de aanleg van de spoortunnel is in 2009 begonnen. Het besluit tot aanleg gaat terug tot 1988, toen de ns besloot de treinverbinding tussen Den Haag en Rotterdam uit te breiden naar vier sporen. Delft koos toen voor een tunnel, mede omdat de vrijkomende gronden “de kwaliteiten van de stad versterken”, en besloot in 2003 honderd miljoen gulden te investeren. Nieuwbouw op de vrijkomende gronden zou Delft vanaf 2015 5,7 miljoen euro opleveren, was de verwachting.

de ontwikkeling en wordt de stad geconfronteerd

met oplopende schulden. Als gevolg hiervan is

bijvoorbeeld het aantal woningen teruggebracht

tot 1.200. Het station zal de hem toegedichte rol als

katalysator voorlopig niet gaan vervullen.

Ontwerp ondergronds station

Het station is de vrucht van een succesvolle

samenwerking tussen Benthem Crouwel en

Mecanoo. Terwijl de eerste het ondergrondse sta-

tion inclusief fietsenkelder en mezzanine ontwierp,

richtte Mecanoo de stationshal in, als onderdeel

van het Stadskantoor dat pas over twee jaar in

zijn geheel zal worden opgeleverd.

In het ontwerp dat Benthem Crouwel samen met

Railinfra Solutions maakte voor het ov-knooppunt,

zijn de auto’s aan de westzijde en de bussen aan de

zuidzijde van het station gesitueerd. Alle verkeers-

modaliteiten zijn zodanig uit elkaar getrokken, dat

de reizigers hun weg kunnen vervolgen zonder an-

dere verkeersstromen hinderlijk te kruisen. Zo bie-

den verdiepte fietspaden aan beide zijden van het

spoor direct toegang tot de parkeerverdieping voor

de fietsen. Fietsers hebben dus op het stationsplein

niets meer te zoeken. Voor de bussen is over de

Westvest een tweede brug gemaakt, waardoor deze

eenvoudig kunnen aanrijden en voor de reizigers

gemakkelijk zijn te bereiken vanuit de stationshal.

Door de kruising met de Binnen- en Buitenwater-

sloot liggen de sporen op een diepte van negen

meter. Deze hoogte is door de ontwerper niet

benut om een spoorwegkathedraal te maken, zoals

bijvoorbeeld in Antwerpen of Sevilla, maar om de

verschillende onderdelen te stapelen. Zo is aan de

zuidzijde tussen busstation en perrons een stalling

voor vijfduizend fietsen gemaakt. Vanuit deze

stalling kan de reiziger gemakkelijk op de onder de

stalling gelegen perrons komen. Het station vormt

een zeer compact, gestapeld systeem.

Het meest bijzondere is wellicht dat de perrons niet

zijn opgenomen in een hoge, verticale maar in een

brede, horizontale ruimte. Het station ademt daar-

mee een uitermate gemoedelijke, haast huiselijke

sfeer. Dit wordt versterkt door het feit dat in de

ruimte geen kolommen staan en dat de perrons

zijn afgewerkt met monolieten terrazzovloeren

met biezen aan de kanten. Deze zijn herhaald in

het plafond door vleugels aan de randen te maken.

Gewelfde stationshal

Aansluitend op het station is door Francine Houben

van Mecanoo het ontwerp van het stadskantoor

gemaakt. Houben ziet dit gebouw, samen met

beide kerken en het oude stadhuis van Delft, als

onderdeel van één stedelijke compositie.

Uitgangspunt was de wens een alzijdig gebouw te

maken dat je vanuit alle richtingen kunt benaderen.

Mecanoo stond voor de opgave een gebouw te

De perrons liggen negen meter onder de grond. Tussen maaiveld en perrons is de

fietsparkeergarage gemaakt die vanaf de perrons zichtbaar is. Foto Jannes Linders

Het trappencomplex ofwel mezzanine die stationshal verbindt met de sporen. Vanaf het tussenniveau

heeft de reiziger direct toegang tot de fietsparkeergarage. Foto Jannes Linders




De trap vanaf het perron naar de tussenverdieping, waarvandaan de

fietsparkeergarage bereikt kan worden. Foto Jannes Linders

Begane grond 1 stationsgebouw Delft 1886, 2 busplatform, 3 vide stationshal, 4 stationshal, 5 stadskantoor, 6 fietsroute naar fietsparkeergarage, 7 park,

8 nooduitgang, 9 toekomstige bebouwing

Niveau -2 1 perron, 2 spoor, 3 toekomstig perron, 4 stijgpunt stationshal, 5 stijgpunt fietsparkeergarage, 6 stijgpunt naar nooduitgang

Niveau -1 1 mezzanine, 2 fietsparkeergarage, 3 vide perron, 4 fietsroute naar fietsparkeergarage, 5 fiets point, 6 stijgpunt naar nooduitgang

1

1 23

4

4

36 6

5

12

2

3

4 5 6

23

4

5

6

6

8

8

9

7




Doorsnede

1 stationshal

2 stijgpunt stationshal

3 perron

4 toekomstig perron

5 stadskantoor

Doorsnede

1 perron

2 stijgpunt stationshal

3 fietsparkeergarage

4 busplatform

5 stationsgebouw Delft 1886

6 stadskantoor

Doorsnede

1 stationsgebouw

Delft 1886

2 perron

3 fietsparkeergarage

4 busplatform

5 fietsroute naar

fietsparkeergarage

6 toekomstig perron

7 toekomstige

fietsenstalling

Tegenvallende resultatenOm de risico’s voor Delft te beperken worden deze in 2008 neergelegd bij het rijk, op voorwaarde dat Delft bovenop op de 45 miljoen euro nog 5 miljoen investeert. Door de economische crisis van 2008 loopt Delft schade op door tegenvallende inkomsten en de verschuldigde rente. Hierop schroeft de gemeente de plannen enorm terug. Financieel staat Delft flink onder druk omdat het nog veel schulden heeft af te lossen, maar ook geconfronteerd wordt met een tekort op de begroting.

De perrons bieden een rustig beeld. Palen, seinen, borden en dergelijke zijn zo veel mogelijk geïntegreerd in het perronontwerp. Techniek is voor

het grootste deel weggewerkt achter of onder het verlaagde plafond. Voorbijrijdende treinen maken nauwelijks lawaai. Foto Jannes Linders

1

4

5

1

1

6

234 5

7

6 2

534

3

2




KD_Alg_LL_Kopje 12/12ptKD_Alg_LL_tekst 12/12pt

DienstgebouwenBehalve het ondergrondse station maakte Benthem Crouwel ook alle dienstgebouwen

die nodig zijn om de tunnel te laten functioneren. Voor de techniek-, transformator- en relaisgebouwen koos de ontwerper geen standaardoplossingen, maar ontwikkelde

hoogwaardige gebouwen met een eigen karakter.

maken dat enerzijds aansluit op het station van

Benthem Crouwel, maar dat tegelijkertijd een beeld

naar de stad definieert en is daar wonderwel in

geslaagd.

Dat de bezuinigingen aan het station van Delft niet

ongemerkt zijn voorbijgegaan, is overigens merk-

baar in het stationsgebouw. Enkele jaren geleden is

de bovenste verdieping van het gebouw afgehaald,

een besluit overigens waar niet veel Delftenaren,

ook Francine Houben niet, rouwig om zullen zijn.

Spijtiger is wellicht dat het Delftsblauwe, kerami-

sche interieur dat Francine Houben in het win-

nende ontwerp voor ogen stond, geen doorgang

kon vinden. We moeten het doen met een gewelfd

lamellenplafond waarop op ingenieuze wijze een

historische plattegrond van Delft is geprint.

De stationshal biedt reizigers en bewoners zo de

ervaring in Delft aan te komen. Voor Mecanoo is

Delft echter niet alleen een toeristische bestem-

ming, maar ook een universiteits- en kennisstad. In

de gevel is een afwisseling gemaakt van normaal

met gegoten glas. De percentages van binnenval-

lend licht zijn bepalend voor de afwisseling van

beide glassoorten. Overigens zal de aan de

stationshal gekoppelde stadshal pas worden

geopend, als het hoogspoor is afgebroken en de

tweede tunnelbuis in gebruik is genomen (2017).

Licht als ontwerpmateriaal

Licht, of liever gezegd de combinatie van dag- en

kunstlicht, is cruciaal in het ontwerp, zowel be-

neden als boven de grond. Benthem Crouwel legde

het zwaartepunt van zijn lichtontwerp bij het

trappencomplex dat de stationshal verbindt met de

perrons. Deze mezzanine is omgeven door glazen

puien, terwijl licht binnenvalt door een glazen vloer

met een overspanning van 25 meter. De band van

de mezzanine met de stationshal is hierdoor

hechter geworden.

Door middel van lichtschakeringen hoopt de archi-

tect de reizigers de weg te wijzen van entree naar

de sporen en andersom. Ook het kunstlicht speelt

hierbij een rol. Boven de perrons zijn plafonds met

aluminium lamellen gemaakt, die het spoor en de

snelheid ervan symboliseren. Het kunstlicht accen-

tueert het centrale stijgpunt, maar druppelt weg

naar het einde van het station. Aan het einde van

het perron waar de treinen het station binnen-

komen, is opnieuw een concentratie van licht.

Eenmaal bovengekomen waan je je als reiziger in

Blikvanger van de door Mecanoo ontworpen stationshal is het gewelfde plafond dat bestaat uit aluminium

lamellen waarop op ingenieuze wijze een historische stadsplattegrond van Delft is geprint. De aankomende

reiziger is een klap duidelijk in welke stad hij is aangekomen. Foto Mecanoo Architecten




Rotterdam CSIn maart 2014 werd het Centraal Station Rotterdam in gebruik genomen. Het oude station van Sybold van Ravesteyn uit 1957 werd vervangen door een ontwerp van Team cs (Benthem Crouwel, Meyer & Van Schoten en West 8). Het station verwerkt 110.000 reizigers per dag, even veel als Schiphol. De verwachting is dat dit aantal toeneemt tot 320.000 reizigers per dag in 2025.

De pui van het station weerspiegelt de Hollandse wolkenluchten gebroken. In de gevel worden

panelen van gesmolten glas afgewisseld door open glazen panelen. Foto Mecanoo Architecten

De van onder aangelichte kolommen zijn bekleed met mozaïek en zorgen

voor een rustige, haast Byzantijnse atmosfeer. Foto Mecanoo Architecten




5%10%

10%

5%

8%61%

1%

SPOORZONE, DELFT

Opdrachtgever Prorail; gemeente Delft

Ontwerp Benthem Crouwel Architects

Projectarchitect Marcel Blom

Medewerkers Marcel Blom, Daniel Jongtien, Joost Vos,

Heymen Westerveld, Daniel Vlasveld, Henk van Rossum,

Mayar Nikkoy, Alina Zaytseva

Adviseur constructie Railinfra solutions, Utrecht

Adviseur installaties Combinatie CrommeLijn vof

Lichtadviseur Ulrike Brandi Licht

Aannemer tunnel Combinatie CrommeLijn vof (cfe nv,

Mobilis en Dura Vermeer Groep nv)

Afbouw ondergronds station Strukton

Interieurarchitect Benthem Crouwel Architects

Landschapsarchitect Inrichting openbare ruimte; bau,

Joan Busquets

Bruto vloeroppervlakte 18.000 m2

Bruto inhoud 125.000 m2

Datum voorlopig ontwerp mei 2005

Datum definitief ontwerp november 2008

Aanvang bouw juli 2009

Oplevering maart 2015

STADSKANTOOR EN STATIONSHAL, DELFT

Opdrachtgever Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft bv,

Delft

Ontwerp Mecanoo Architecten, Delft

Adviseur constructie ABT bv, Delft

Installatieadviseur Deerns Raadgevende Ingenieurs bv,

Rijswijk

Adviseur bouwkosten Basalt bouwadvies bv, Nieuwegein

Bouwfysisch adviseur en adviseur brandveiligheid

LBP|Sight bv, Nieuwegein

Adviseur plafondgrafiek Geerdes Ontwerpen, Huizen

Aannemer BAM Utiliteitsbouw, Bunnik

Bruto vloeroppervlakte 28.320m2

Bruto inhoud 123.850m3

Programma stationshal van 2.450 m2 met 850 m2 horeca en

retail; in combinatie met Stadskantoor met 16.500 m2 kanto-

ren rondom interne patio’s, een fietsenstalling, een archief,

een expeditiestraat voor laden en lossen en een publiekshal

van circa 2.250 m2; de publiekshal van het stadskantoor is

visueel en fysiek gekoppeld aan de stationshal

Datum voorlopig ontwerp oktober 2008

Datum definitief ontwerp februari 2010

Aanvang bouw april 2012

Oplevering stationshal september 2014

Oplevering stadskantoor juni 2016

een hal die een Delftse variant lijkt toe te voegen

aan het rijke palet van Byzantijnse architectuur. In

deze ruimte valt het licht niet vol naar binnen zoals

in de ondergrondse ruimtes, maar gefilterd.

Architect Francine Houben heeft in het volume

sneden gemaakt die als patio’s in het gebouw

steken. Ze voorzien de toekomstige kantoren van

daglicht, maar laten ook licht door via een glazen

koker in het gewelfde plafond van de stationshal.

Samenwerking

Het station van Delft ademt zowel onder als boven

de grond een welhaast huiselijke atmosfeer.

Ondanks de strakke detaillering ondergronds, lijken

de voorbijrijdende treinen nauwelijks enig lawaai te

maken. Doordat de voor stations typerende elemen-

ten zoals seinen, borden, sporen en bovenleidingen

integraal zijn opgelost, is op de perrons een rustig

beeld bereikt. Dit beeld is met andere middelen in de

stationshal doorgetrokken. Met mozaïek betegelde

wanden en van onder aangelichte paddenstoel-

kolommen suggereren een grote geborgenheid.

Het station is daarmee echt het station van Delft,

en niet van een andere stad. Dit komt in de eerste

plaats door wat je ziet, zoals de blauwwitte stads-

plattegrond die op het plafond is geprint, en het

panoramische uitzicht dat je vanuit de stationshal

krijgt. Minstens zo belangrijk is datgene wat je niet

ziet, maar ervaart dankzij de schakering en filtering

van het licht en de verbluffende akoestiek van

perrons en stationshal.

Blik vanaf het busstation in de stationshal. De glazen wand is zowel geopend naar het zuiden als oosten en

biedt de aankomende reiziger een panoramisch beeld van Delft. De glazen vloer voor de pui van de stationshal

(met een overspanning van 25 meter) laat daglicht toe in het ondergrondse station. Foto Mecanoo Architecten

Detail van de balustrade in de stationshal.

De balustrade is gedetailleerd door

Benthem Crouwel Architects, de vloer

rechts is van Mecanoo Architecten.

1 gezet rvs leuning

2 stalen baluster

3 samengesteld rvs profiel

4 stalen strip

5 glas voorzien van zeefdruk

6 aluminium plaat

7 rvs verzonken spider

8 rubber pees (zwart)

9 stalen koker

10 promatec 30 mm

11 rookscherm

12 basalt vloertegel

13 afwerkvloer

14 betonvloer

Principe detail van aluminium plafond, zijvleugel en verticale lamellen in

ondergronds station door Benthem Crouwel Architects

1 stalen pendel (kokerprofiel), 2 aluminium beplating, 3 verlichtingsarmatuur,

4 luidspreker, 5 stalen pendel (kokerprofiel), 6 akoestisch element,

7 verticaal aluminium plafondlamel

56

2

1

2

12 13

3

4

5

6

7

8

9

11

10 14

3 4 7

1

Totaal kosten spoorzoneproject in miljoen euro’s €

1. Spoortunnel inclusief ondergrondse fietsenstalling 606

2. Stationshal 15

3. Stadskantoor 82

4. Pss + fietsenstalling Coenderpark 46

5. Ior 97

6. Gebiedsontwikkeling 105

7. Overig 49

Totaal 1.000

Projectpresentatie Station Delft Benthem Crouwel en ... Delft.pdf · Jannes Linders en Mecanoo...

Documents

Transcript of Projectpresentatie Station Delft Benthem Crouwel en ... Delft.pdf · Jannes Linders en Mecanoo...