nr 2 / 2013

8

B e h o u d I S t u d i e I B e h e e r I E d u c a t i e I A c t u e e l I K a l e n d e r

Project Dagvlinders Durme- en ScheldegebiedDagvlinderfiche: de Koninginnenpage

Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders

In het kader van het Project Dagvlinders 2013Durme- en Scheldegebied, zal er regelmatigeen dagvlinder uit de regio in de schijnwer-pers worden geplaatst. In het huidige nummeris voor de eerste vlinderfiche gekozen voor dezeer aaibare Koninginnenpage die binnen-kort zal beginnen vliegen.

Al is de vlinder slechts zelden talrijk te zientoch kennen heel wat mensen deze opvallen-de verschijning bij naam. Weinigen kunnentrouwens onberoerd blijven bij deze prachtigesoort. Het is niet alleen onze grootste dag-vlinder maar zeker ook één van de mooistequa vorm en kleuren. De opvallende gelekleur in contrast met de donkere tekening en de lange staarten aan het uiteinde van de achtervleugels geven deze vlinder een exotische toets. Het mannetje en wijfje zijnqua tekening volledig vergelijkbaar maar dewijfjes zijn gemiddeld wel groter.

De Koninginnenpage zwerft graag rond. Menkan ze dan ook overal in onze regio verwach-ten. Maar ze vertoont wel een duidelijke voor-keur voor glooiende bermen en bloemrijkegraslanden. De weidse, vochtige hooilandenvan bijvoorbeeld de Kalkense meersen biedenkansen om de vlinder te zien. De vlindersworden bovendien sterk aangetrokken naartuinen met bloeiende vlinderstruiken enijzerhard (Verbena bonariensis), een duidelijketip voor elke tuinier die graag vlinders ziet.

De Konininginnenpage vliegt jaarlijks in tweegeneraties. De eerste vliegperiode situeert zichhoofdzakelijk van april tot in juni. De vroegstemelding uit de regio dateert van 15 april 2011in Denderbelle. De tweede generatie kan jevervolgens zien in volle zomer, vanaf begin julitot september. De laatste melding van 2 september 2011 komt uit Dendermonde. Inhet voorjaar is de Koninginnenpage doorgaanseen zeldzame observatie maar in de zomer,zeker bij langdurige zonnige en warme perio-den, is de vlinder talrijker waar te nemen.

De lentegeneratie is gemiddeld iets donkerderdan de zomergeneratie: de tweede generatieheeft lichtere schubben in de donkere tekening.Koninginnenpage op kale jonker. Foto: Sylvain Cuverlier

Fenologie van de Koninginnenpage Grafiek: ZWVVK

9

B e h o u d I S t u d i e I B e h e e r I E d u c a t i e I A c t u e e l I K a l e n d e r

nr 2 / 2013

Tijdens de vliegtijd zetten de wijfjes bolvormi-ge eitjes af op verschillende soorten scherm-bloemigen (o.a. wilde peen, venkel en wijnruit)maar ook heel dikwijls op tuinworteltjes.Direct na de eileg is het eitje lichtgeel maar hetkleurt al snel oranje en wordt donkerder naar-mate het rupsje zich erin ontwikkelt. Reeds naenkele dagen komt het kleine rupsje te voor-schijn en eet de eierschaal snel op. Het iszwart gekleurd en heeft een witte rugvlek,wat het heel onopvallend maakt. Het doetnogal wat mensen trouwens denken aan eenvogelpoepje. Toch kan die camouflage nietbeletten dat spinnen tot 65 % van de rupsendoden vóór hun eerste vervelling.

De rups eet flink door en zal meerdere kerenvervellen en wordt daarbij telkens wat groter.De grotere rupsen vallen dan weer vooral tenprooi aan vogels: tot tweederde van de over-blijvende rupsenpopulatie wordt opgegeten.

Na de derde vervelling krijgen de rupsen eenzeer opvallend patroon met een groenegrondkleur én op elk segment een zwarte banden oranje vlekken. Zo vallen ze heel fel op. Hetis in dat stadium dat de rups op de tuinwortel-tjes dan ook gemakkelijk te vinden is. Dit is eenuitgelezen moment voor een tweede dag-vlinder tuintip: door het aanplanten van wortel-tjes, uiteraard puur natuur, maak je een reëlekans dat je dit allemaal kan meemaken in jemoestuintje.

Rups Koninginnenpage (stadium L3). Foto: ZWVVK

De grotere rupsen hebben ook een uniek ver-dedigingsorgaan ontwikkeld, het osmaterium.Dat fel oranje V-vormige orgaan bevindt zich inde nek en wordt snel uitgestoken en weer in-getrokken als de rups zich bedreigd voelt. Doorde opvallende kleur alsook de doordringende,onaangename geur die het verspreidt, wordenmenige aanvallers én mensen afgeschrikt. Tochbeschermt het de Koninginnenpage rupsenamper voor de frequente aanvallen van vogels.

Na ongeveer een maand gulzig smullen engroeien zoekt de volwassen rups een lage stamof een takje om eraan te verpoppen. De rupsspint een matje om zich vast te hechten enmaakt finaal ook een draad achter de rugwaarvan beide uiteinden vastgehecht zijn aande nabije omgeving. De pop hangt met de kopnaar boven. Dit is de typische gordelpop. Depop heeft twee kleurvormen, soms geelgroen,soms bruin. Het is ook in het popstadium datde Koninginnenpage de gure winter zal door-komen. Net voor het uitkomen wordt de huiddunner en doorzichtig zodat de vlinder kortervoor zichtbaar wordt. Het uitkomen van denieuwe vlinder gebeurt meestal in de ochten-duren. Dit mirakel is een prachtig schouwspelwaarbij het oppompen van de vleugels eenhele tijd in beslag zal nemen. De weke vleugelszijn nog onvoldoende sterk zodat het nog eentijdje duurt vooraleer de vlinder zijn eerstevleugelslagen maakt.

Rups Koninginnenpage met osmaterium. Foto: Hans Kinders

10

nr 2 /2013

B e h o u d I S t u d i e I B e h e e r I E d u c a t i e I A c t u e e l I K a l e n d e r

Verspreiding Koninginnenpage (2004-2012) Durme- & Scheldegebied.Kaart: VVE WG Dagvlinders

De cirkel, ei – pop – rups – vlinder, is rond.Opnieuw kan deze prachtige vlinder ons hartsneller doen kloppen bij een vluchtig tuinbezoekof een flitsende vlucht over een bloemrijke berm.Geef de Koninginnenpage een duwtje in de rug.Voorzie een zonnige plaats in je tuin voor eenvlinderstruik, wat ijzerhard en vooral ook veelgezonde worteltjes. De Koninginnenpage zal jeeen dankbaar bezoek brengen en mogelijk haarvolledige cyclus in uw tuin doormaken.

Legende kaart:

Rood: waarnemingen KoninginnenpageGroen: boscomplexenBlauwe lijnen: Schelde, Durme & MoervaartZwarte lijnen: spoorlijnenRode lijnen: E34-E17

Gordelpop van de Koninginnenpage. Foto: Hans Kinders

Om het voorkomen en de levenswijze van deKoninginnenpage in onze eigen regio beter te leren kennen, doen we graag een oproep:meld alle observaties www.waarnemingen.be.Neem ook veel foto’s. Op die manier werk jemee met het dagvlinderproject in deDurme- en Scheldestreek. Schrijf je in op dedagvlinderflash bij filip.vandevelde@skynet.been/of couckuyt.jurgen@telenet.be, en wie weetkomt uw foto in de volgende editie.