Programmaplan Leefbaarheid Gemeente Medemblik...Het aan de slag gaan met leefbaarheid past in de...

Programmaplan Leefbaarheid

Gemeente Medemblik

13 juli 2016

Programmaplan Leefbaarheid Gemeente Medemblik 2

Samenvatting Dit programmaplan schetst een beeld van de context waarbinnen leefbaarheid zich afspeelt. Van daar uit volgt onze visie en ambitie. Om die ambitie waar te maken zetten we in op een programma leefbaarheid. Een programma als vehikel om samen met inwoners ‘leefbaarheid nieuwe stijl’ vorm en inhoud te geven. Verder staan we stil bij de randvoorwaarden die nodig zijn voor een succesvol programma. Visie De wereld verandert en de trends hebben hun uitwerking op onze inwoners en de leefbaarheid van onze kernen. Ook wij zien de ontwikkeling van een terugtredende overheid en de wens en noodzaak voor meer participatie. Deze ontwikkelingen dagen ons uit om na te denken over onze rollen en gezamenlijk met onze inwoners aan de slag te gaan. Als het gaat om leefbaarheid en onze rol en positie daarbinnen werken wij vanuit de volgende visie en overtuiging.

Wij geloven in het vermogen van onze samenleving om gezamenlijke sociale initiatieven te ontplooien met als doel een bijdrage te leveren aan de samenleving vanuit een gezamenlijk belang.

Wij geloven in de eigen kracht van onze inwoners om zelf regie te voeren en zelfredzaam te participeren in de maatschappij.

Wij onderkennen dat ingeval zelfregie en zelfredzaamheid niet meer lukt een (sociaal) vangnet nodig is.

Wij richten ons beleid op het bevorderen van de participatie van de inwoners en de kwaliteit van de samenleving.

Wij ondersteunen inwoners en vitale netwerken en scheppen voorwaarden voor de ontwikkeling van een duurzame investering in leefbaarheid.

Wij onderkennen dat iedere kern in onze gemeente een eigen identiteit heeft en willen die graag behouden.

Wij durven in onze keuzes naar de kernen te differentiëren. Wij werken aan de leefbaarheid van de kernen met een gebiedsgerichte blik. Wij richten ons bij kern overstijgende oplossingen op een goede bereikbaarheid.

Ambitie Voor leefbaarheid willen we de volgende stip op de horizon zetten en aan de slag gaan om dit in de komende 10 jaar ook waar te maken.

• Het is de ambitie van het gemeente bestuur om, samen met inwoners en partners, vitale, leefbare kernen in onze gemeente te behouden en te versterken.

• Wij, als college, raad en organisatie, ontwikkelen en verbeteren steeds onze manier van handelen en samenwerken om de ontwikkeling van leefbaarheid in onze kernen blijvend te kunnen ondersteunen en het programma leefbaarheid tot een succes te maken.

• Wij zijn het voorbeeld en rolmodel van een succesvol participerend systeem.


Vitale, leefbare kernen zijn het doel en uitgangspunt. Zowel college als raad wil zich hier hard voor maken. Vanuit de ontwikkelingen van leefbaarheid en participatie is het onze nadrukkelijke keuze om dit samen met inwoners en maatschappelijke partners vorm te geven. Programma Om richting en sturing aan leefbaarheid te geven is het voorstel om leefbaarheid als programma op te zetten. In de leidraad “projectmatig werken” wordt een programma omschreven als:

Een programma is bedoeld om een maatschappelijk effect te bereiken en is een samenstelling van projecten die bijdragen aan een

strategische doelstelling. Een programma is daarmee een soort paraplu waaronder verschillende projecten worden ondergebracht die bijdragen aan het te bereiken maatschappelijk effect. Het maatschappelijk effect en de strategische doelstelling voor het programma leefbaarheid is “het behouden en versterken van vitale, leefbare kernen” Gegeven de aard van de vraag en de ambitie is het programma een vehikel om samen met inwoners en partners leefbaarheid vorm en inhoud te geven. Daarmee is dit plan de start van een ontwikkelproces dat aansluit bij dat wat de samenleving vraagt en nodig heeft en mensen uitnodigt daarin actief bij te dragen. Randvoorwaarden Randvoorwaardelijk voor een succesvol programma leefbaarheid zijn o.a. de volgende zaken:

Directie en college en raad vormen een hecht team en delen de visie, ambitie en aanpak.

Basis organisatie op orde Continu ontwikkelen en verbeteren


Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding

1.1. Aanleiding 1.2. Insteek en aanpak

2. Definities 2.1. Leefbaarheid 2.2. Participatie

3. Trends en Ontwikkelingen 3.1. Bevolkingsontwikkeling 3.2. Digitalisering en robotisering 3.3. Duurzaamheid 3.4. Grotere kloven in de samenleving 3.5. Terugtredende overheid

4. Visie en Ambitie 4.1. Visie 4.2. Ambitie

5. Programma 6. Randvoorwaarden 7. Barrières en risico’s Bijlagen

Competenties programmamanager leefbaarheid Competenties kernconsulent


1.0 Inleiding Leefbaarheid is niet nieuw, als gemeente en gemeenschap zijn we er dagelijks mee bezig. Wat we er onder verstaan is aan verandering onderhevig. Voorheen bepaalde voornamelijk de overheid wat leefbaarheid zou moeten zijn en wat daarmee goed was voor de burgers. Leefbaarheid ging dan meestal over meetbare zaken zoals het aantal dorpshuizen en scholen of het inkomen en de verdeling daarvan. Tegenwoordig verschuift de nadruk steeds meer naar de subjectieve kant van leefbaarheid. De manier waarop inwoners hun leefomgeving ervaren en waarderen en bijdraagt aan geluk en welbevinden. Aan prettig wonen, werken en recreëren. Leefbaarheid is daarmee voor bijna iedereen verschillend. Voor de één zijn winkels op loopafstand belangrijk, een ander hecht meer aan rust en ruimte. Grote en kleine ontwikkelingen in onze nabije en verre omgeving hebben invloed op hoe wij ons voelen en wat we nodig hebben. Net als de wereld die in beweging is, veranderen ideeën over waar de leefomgeving aan moet voldoen. Vanuit de meer subjectieve invulling van leefbaarheid en de toenemende behoefte zelf invloed uit te oefenen op die leefbaarheid is dit onderwerp in het huidige tijdsgewricht onlosmakelijk verbonden met participatie. Burgers willen steeds meer zelf en onderling regelen en verwachten van de overheid dat ze die omstandigheden creëert waarin dat mogelijk is. Meer burger, minder overheid. Burger- en overheidsparticipatie is daarmee een aanvulling op de representatieve democratie waarmee de burger in staat wordt gesteld (extra) invloed uit te oefenen op het overheidsbeleid. Het gemeentebestuur is zich bewust van die veranderende wereld en daarmee van haar veranderende rol als het gaat om leefbaarheid, ook die in onze kernen. Dit programmaplan schetst als eerste een beeld van de context waarbinnen leefbaarheid zich afspeelt. Daarbinnen zetten we een gezamenlijke visie en ambitie neer. Om die ambitie waar te maken zetten we in op een programma leefbaarheid. Een programma als vehikel om samen met inwoners leefbaarheid nieuwe stijl vorm en inhoud te geven. Verder worden de doelstellingen voor het eerste jaar beschreven en staan we stil bij de randvoorwaarden die nodig zijn voor een succesvol programma.


1.1 Aanleiding Het aan de slag gaan met leefbaarheid past in de ambitie van zowel raad als coalitie. Beide hebben aanknopingspunten geformuleerd in het coalitieakkoord respectievelijk de raadsagenda. De coalitie heeft de volgende 10 speerpunten opgenomen in haar coalitieakkoord:

De inwoner van de gemeente Medemblik staat centraal in een open en tolerante gemeente.

Het bestuur hanteert een open onbevangen stijl en het primaat ligt bij de gemeenteraad.

Participatie: verbindend besturen samen met inwoners, bedrijfsleven en maatschappelijke partners.

De leefbaarheid van de kernen behouden en bevorderen we. Behoud van basisonderwijs in alle kernen en bereikbaar houden van sport en

cultuur voor iedereen. Sterke lokale economie door het stimuleren van initiatieven en het zorgdragen

voor een eerlijke economie. Werken moet lonen. Investeren in duurzaamheid. Sociaal beleid dat eigen kracht stimuleert en een vangnet biedt voor wie het

nodig heeft. Wij kiezen voor de lange termijn boven de korte termijn. Voor onszelf, maar

vooral voor de toekomst van onze kinderen. Gezond financieel beleid door een sluitende meerjarenbegroting.

Ook de raad heeft uitgangspunten en doelstellingen geformuleerd en deze opgenomen in de raadsagenda. Daarin staat t.a.v. leefbaarheid o.a. het volgende opgenomen.

Participatie en communicatie inwoners Lokale economie en vitaal platteland stimuleren Inwoners behouden toegang tot cultuuraanbod in de nabijheid. Sport bereikbaar houden voor iedereen Zorg voor iedereen die dat nodig heeft Kleinschalige woonvormen voor ouderen in kernen Ruimte voor bouwen en wonen Verzorgde wijken en straten Leefbaarheid in de kernen op niveau houden

Voor zowel raad als college is leefbaarheid in de kernen een speerpunt. Om daar ook daadwerkelijk handen en voeten aan te geven is de volgende opdracht geformuleerd:

Het gemeentebestuur heeft opdracht gegeven om te komen tot een visie en ambitie op leefbaarheid en deze ook waar te maken.

Vitale, leefbare kernen zijn daarbij doel en uitgangspunt


Het college wil daar graag mee aan de slag door het opzetten van een programma leefbaarheid. Daarbij is nadrukkelijk aangegeven dat de visie en ambitie verder moet reiken dan de huidige coalitieperiode. De wens is om een stip op de horizon te zetten waarbij een zichttermijn van 10 jaar wordt gehanteerd. Belangrijkste overwegingen voor het neerzetten van een visie en ambitie met een zichttermijn van 10 jaar zijn:

Helpt het gezamenlijk ontwikkelen in een veranderende wereld Geeft richting en focus aan college, organisatie en inwoners Schept helderheid in verwachtingen over en weer Helpt bij prioriteren van onderwerpen en dossiers Draagt bij aan goede en heldere besluitvorming op inhoudelijke vraagstukken en

dossiers


1.2 Insteek en aanpak Bij het tot stand komen van dit plan is gekozen voor een aanpak die past bij de veranderende wereld en de manier waarop leefbaarheid en burgerparticipatie daar in passen. Participatief proces Het programmaplan samen met anderen laten ontstaan. De verbinding en samenwerking zoeken met raad, college, (ambtelijke) organisatie, kernen en maatschappelijke organisaties. In de aanloop naar dit plan hebben meerdere sessies plaatsgevonden met college en raad, is met directie en management (MO) gekeken naar de organisatie en de randvoorwaarden, zijn er informatiesessies gehouden voor medewerkers, is er een regiegroep met seniormedewerkers actief geweest en is aangesloten bij verschillende initiatieven in de kernen. Ontwikkelen en doen Laat het ontwikkelen van het plan samengaan met lerende wijs ervaring opdoen met nieuwe en lopende projecten in het veld van leefbaarheid. De initiatieven waarbij is aangesloten zijn inwonersbijeenkomsten leefbaarheid in Abbekerk & Lambertschaag, Twisk en Medemblik. Ook participeert de gemeente in Andijk in een project community planning waarbij d.m.v. een ontwerpfestival samen met alle belanghebbenden de herinrichting van een gebied wordt gedaan. Richting en ambitie vanuit het gemeente bestuur Het gemeentebestuur is opdrachtgever voor dit initiatief. Zowel raad als college hebben in respectievelijk het coalitieakkoord en de raadsagenda “leefbaarheid kernen” opgenomen als speerpunt. Opvolging en uitvoeringskracht in de organisatie Opvolging en uitvoering van het programma is niet mogelijk zonder een organisatie die aansluit en mee ontwikkelt in dat wat leefbaarheid vraagt. Door de verschillende bijeenkomsten met directie, management, medewerkers en regiegroep is een gezamenlijk beeld zichtbaar geworden van de noodzakelijke doorontwikkeling van werkwijze en organisatie. Heldere rol en verantwoordelijkheid van de raad Leefbaarheid en participatie hebben ook invloed op de manier waarop de raad haar rol en positie invult. Kaderstelling is daar één van. Dit programmaplan is onderdeel van de kaderstellende notitie leefbaarheid. Daarmee wordt het speelveld en de ruimte gedefinieerd waarbinnen leefbaarheid verder ontwikkeld kan worden.


Actieve betrokkenheid en inzet van inwoners/doelgroepen/netwerken/partners Leefbaarheid begint en eindigt bij onze inwoners. In het traject om te komen tot dit plan is al bij verschillende initiatieven in de kernen aangesloten. Na de formele start van het programma zoeken wij nadrukkelijk aansluiting bij dat wat er in de kernen leeft en nodig is om vitale, leefbare kernen te behouden en te versterken. Het idee is om dat samen met kernraden en inwoners te doen en vast te leggen in visies per kern. Om de ambities op leefbaarheid waar te kunnen maken is er een grote mate van afhankelijkheid van andere partijen en partners. Onderstaand schema laat een voorbeeld zien hoe onderwerpen in het domein van leefbaarheid en de verschillende betrokken partijen zich tot elkaar verhouden.

Samenhang en integraliteit Leefbaarheid


2.0 Definities Als basis voor dit stuk zijn hieronder de begrippen “leefbaarheid” en “participatie” nader gedefinieerd. 2.1 Leefbaarheid Leefbaarheid is niet nieuw. Gemeenschap en lokale overheid zijn het grootste gedeelte van de dag hier juist mee bezig. Wat we verstaan onder leefbaarheid verandert wel. Een definitie van leefbaarheid uit de literatuur is:

De aantrekkelijkheid en geschiktheid van een gebied om er te kunnen leven.

Je kunt op twee manieren kijken naar die leefbaarheid. Als eerste is daar de objectieve kijk op leefbaarheid. Een manier die uitgaat van feitelijk registreerbare zaken. Denk hierbij aan het aantal dorpshuizen en winkels. Aan het inkomen van de inwoners en de verdeling daarvan of het al dan niet aanwezig zijn van een school. Leefbaarheid in de context van de huidige tijdsgeest gaat steeds meer over de manier waarop inwoners hun leefomgeving ervaren. Hoe hun leefomgeving bijdraagt aan geluk en welbevinden. Hoe mensen zich verhouden tot de wereld om hen heen. Dat is de subjectieve kant van leefbaarheid. Binnen leefbaarheid kennen we drie hoofd aandachtsgebieden. De volgende figuur geeft dat weer:


Als we mens en omgeving met elkaar verbinden en deze verder uitwerken zien we het volgende beeld.

Leefbaarheid omvat veel facetten. Je zou het kunnen zien als de manier waarop de mens met z’n eigen, persoonlijke kenmerken, voorkeuren en keuzes zich verhoudt tot zijn (veranderende) omgeving. Hoe hij die omgeving ervaart en waardeert. Daarbij krijgt de bovenkant van de figuur in de waardering van leefbaarheid een steeds groter aandeel. Ruzie met de buren of overlast door verkeer of hangjongeren krijgt b.v. een steeds grotere impact op de waardering van leefbaarheid en weegt wellicht dan ook zwaarder dan de manier waarop het park is ingericht of het landschap wordt ontwikkeld.


2.2 Participatie De ontwikkelingen op het vlak van burgerparticipatie en overheidsparticipatie zijn zowel aanleiding voor het programma leefbaarheid alsook basis voor de manier waarop het programma wordt opgezet en ingevuld. Maar wat verstaan we in Nederland nu eigenlijk onder deze begrippen? Burgerparticipatie Veel burgers voelen zich betrokken bij hun wijk of omgeving en zetten zich daar vrijwillig voor in. Dit heet burgerparticipatie. Ze doen vrijwilligerswerk, organiseren schoonmaakacties in de straat, kopen collectief zonnepanelen in of richten een lokale zorgcoöperatie op. Of ze praten mee over de gemeentebegroting. Burgerparticipatie is een aanvulling op de representatieve democratie waarmee de burger in staat wordt gesteld (extra) invloed uit te oefenen op het overheidsbeleid. Overheidsparticipatie Als mensen zelf meer initiatieven nemen, vraagt dat om een andere rol van de overheid. Die (lokale) overheid sluit steeds vaker aan bij de initiatieven in de samenleving. Dit heet overheidsparticipatie. De rol van de overheid is ondersteunend. De gemeente kan bijvoorbeeld voorzieningen en kennis aanbieden of beschikbaar stellen. Ook kan de gemeente de bewoners met wijkbudgetten hun eigen plannen laten uitvoeren in de eigen buurt. Participatieladder Een manier om te kijken naar het niveau van participatie is de zogenaamde participatieladder.

Laagste niveau: weinig sprake van participatie, omdat benodigde macht voor het beïnvloeden ontbreekt = symboolparticipatie

Hoogste niveau: burgers hebben de meeste invloed. Bijv. over werkwijze en besteding van geld, zonder afhankelijk te zijn van de goedkeuring van buitenstaanders. De rol van buitenstaanders is tot een minimum teruggeschroefd. Betekent voor de overheid: ‘loslaten’


De participatieladder onderkent de volgende niveaus : Informeren Overheid bepaalt de agenda, participant heeft geen inbreng maar is

toehoorder d.m.v. informatieavonden, huis-aan-huisblad, campagnes, excursies

Raadplegen Overheid bepaalt de agenda, participant is gesprekspartner, politiek verbindt zich niet aan de resultaten van de gesprekken. Participant is geconsulteerde d.m.v. inspraakavonden, hoorzittingen, digitale peilingen, enquêtes, prijsvragen, debatten en groepsgesprekken

Adviseren Participant kan agenda aanvullen, politiek verbindt zich in principe aan de resultaten maar kan bij de besluitvorming hiervan afwijken. Participant is adviseur d.m.v. adviesraden, wijken dorpsraden, expertmeetings, rondetafelgesprekken.

Coproduceren Politiek, bestuur en betrokkenen komen gezamenlijk een agenda overeen en zoeken samen naar oplossingen. De politiek verbindt zich aan deze oplossingen in de uiteindelijke besluitvorming. Participant is samenwerkingspartner d.m.v. overleggroepen, convenanten, werkateliers, projectgroepen

Meebeslissen Politiek en bestuur laten de ontwikkeling van en de besluitvorming over aan de betrokkenen, waarbij het ambtelijk apparaat een adviserende rol vervult. De politiek neemt de resultaten over, na toetsing aan de vooraf gestelde randvoorwaarden. De participant is medebeslisser d.m.v. stuurgroep, medezeggenschapsraad, (bindend) referendum

Zelfbeheer Groepen nemen het initiatief om in eigen beheer voorzieningen tot stand te brengen en te onderhouden. Politiek en bestuur zijn hier niet bij betrokken.


3.0 Trends & Ontwikkelingen Uit verschillende bronnen1 zijn de belangrijke trends in relatie tot leefbaarheid in dit hoofdstuk weergegeven. 3.1 Bevolkingsontwikkeling Afvlakking van de groei Tussen 1945 en begin jaren zeventig lag het aantal geboren kinderen in Nederland beduidend hoger dan in de periode hiervoor en hierna. De babyboomgeneratie is door de grote omvang bepalend voor de demografische ontwikkelingen in Nederland. Deze groep is rond 1950 geboren, begon ongeveer in 1970 met werken, kreeg in 1975 kinderen en kocht de eerste woning, ging in 2015 met pensioen en gaat vanaf 2020 overlijden. Hierdoor ligt vanaf ongeveer 2030 de sterfte hoger dan de geboorte en dit zorgt voor een afname van de bevolkingsgroei. In de periode 1980-2010 groeide de bevolking in Nederland met ongeveer 80.000 per jaar. De komende decennia zal deze groei afnemen tot het moment dat bevolkingsdaling optreedt. Dit moment ligt bij de huidige CBS-prognose rond 2045

1 De geraadpleegde bronnen zijn onder andere:

Provincie Sociaal en Cultureel Planbureau Rijksoverheid Monitor Sociaal Domein, I&O Research Platform duurzaamheid SER CBS Eindhovens Dagblad


De bevolkingsprognose voor Noord-Holland laat zien dat deze provincie in 2040 naar verwachting 3,123 miljoen inwoners heeft, een groei van 368.000 personen t.o.v. 2015. Deze groei zit bijna volledig in Noord-Holland-Zuid (+358.000 inwoners), in Noord-Holland-Noord is de groei beperkt (=10.000 inwoners). Dit leidt in de periode van 2015-2040 tot een groei van 238.000 huishoudens en een gewenste groei van de woningvoorraad van ongeveer 231.000 woningen, waarvan 21.000 in Noord-Holland-Noord en 210.000 in Noord-Holland-Zuid. Groene en grijze druk De leefsituatie van burgers is mede afhankelijk van leeftijdsverdeling van de bevolking. Leeftijd is niet alleen direct van invloed, maar ook indirect, via de vraag naar publieke voorzieningen. Zo gebruiken jongeren vooral onderwijs en bij werkeloosheid uitkeringen, ouderen vooral zorg en pensioenuitkeringen. Deze voorzieningen leggen een groot beslag op de publieke uitgaven. Belangrijke indicator voor het beroep op publieke voorzieningen zijn de ‘groene druk’ en de ‘grijze druk’. Groene druk Groene druk is een demografisch begrip dat de verhouding aangeeft tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen in de zogenaamde ‘productieve leeftijdsgroep’ van 20-65 jaar. In 2015 bedraagt de groene druk, vergelijkbaar als in 2013 (toen 56), 57 voor Medemblik als geheel en neemt deze naar verwachting toe tot 64 in 2040.

Op kernniveau valt op dat Zwaagdijk-West op dit moment relatief veel jongeren telt, terwijl de groene druk in Lambertschaag, Oostwoud en Twisk relatief laag is. Ook op korte termijn, tot 2020, neemt in die kernen de groene druk het meest af. Toename van de groene druk is het grootst in de kernen Zwaagdijk- Oost en Wognum.


Grijze druk

De grijze druk is een maat voor de vergrijzing en is gedefinieerd als het aantal inwoners van 65 jaar en ouder per 100 inwoners van 20 tot 65 jaar. De gemeente Medemblik krijgt in de toekomst te maken met een sterk vergrijsde bevolking. Het aantal 65-plussers neemt naar verwachting toe van bijna 8.000 in 2014 naar 9.600 in 2020 en 12.000 in 2030.

Op kernniveau zijn er verschillen in de ontwikkeling van de grijze druk. In Medemblik-Stad is de vergrijzing relatief beperkt, terwijl in Oostwoud, Hauwert, Twisk en

Zwaagdijk-West meer dan een verdriedubbeling van de grijze druk plaatsvindt.

Trek naar de stad Uit onderzoek van CBS en Provincie blijkt dat de stad voor jongeren een grote aantrekkingskracht heeft en dat velen er dan ook naar toe trekken. Als deze jongeren in een fase komen van het stichten van een gezin ontstaat voor die groep juist een beweging de stad uit. Zij vestigen zich dan wel in de nabijheid van de stad. Voor de Gemeente Medemblik betekent dit een druk op het aantal jongeren in de Gemeente waarvan maar een zeer beperkt aantal later weer terugkeert naar de geboortestreek. Vanuit vluchtelingenstromen en instroom arbeidsmigranten is een instroom van jongeren zichtbaar. Daarmee lijkt het netto aantal jongeren niet echt te wijzigen maar verandert de samenstelling van deze groep wel.


Bevolkingsontwikkeling – samenvattend Vanuit leefbaarheid is de bevolkingsontwikkeling van belang voor b.v. de woningvoorraad en woningbouw en ook voor het beroep op voorzieningen zoals onderwijs. Het zijn autonome ontwikkelingen die voor een gemeente maar een beperkte maakbaarheid hebben. Woningen bouwen leidt niet automatisch tot meer inwoners. Bouwen voor jongeren leidt niet automatisch tot meer jongeren die zich dan hier willen vestigen. Een overschot op het woningaanbod leidt wel tot economische waardedaling. Het toenemend aantal ouderen noopt wel tot oplossingen voor leeftijdsbestendig wonen. Ook de instroom van vluchtelingen en arbeidsmigranten vragen een adequaat handelen van gemeente en samenleving.

3.2 Digitalisering en robotisering Digitalisering heeft invloed op alle facetten van ons leven. Op ons werk, onze gezondheid en onze economie. Robotica, internet of things, nanotechnologie, cloudcomputing, crowdsourcing, big data. Tien jaar geleden zei het ons nog niets, maar inmiddels is de voortschrijdende digitalisering van grote invloed op onze samenleving. Door de digitalisering hebben we op elk moment van de dag toegang tot relevante data, die in toenemende mate van invloed zijn op onze manier van leven. Een leven dat zich steeds meer op internet afspeelt. We communiceren, kopen, leren en produceren via internet. Er wordt al gesproken van de 48-uurs economie: 24 uur in de fysieke wereld en 24 uur in de virtuele wereld. De ontwikkelingen in robotisering, internet of things, digitalisering en (andere) vormen van kunstmatige intelligentie lijken soms sneller te gaan dan mensen kunnen bijbenen en dringen, soms onzichtbaar of geleidelijk, door in alle facetten van het dagelijks leven. Technologische ontwikkelingen, vooral op het gebied van kunstmatige intelligentie staan volgens meerdere onderzoeken op het punt van versnellen. Zelflerend vermogen van kunstmatige intelligentie gaat een grote versnelling geven in een veranderende relatie tussen ons als mens en technologische ontwikkelingen en systemen. De mens gaat op enig moment in de tijd zelfs leven met systemen die intelligenter worden dan hijzelf. Deze ontwikkelingen bieden enerzijds nieuwe kansen en mogelijkheden b.v. om de arbeidsproductiviteit te vergroten en nieuwe producten en diensten mogelijk te maken. Internet speelt een belangrijke rol bij veel economische activiteiten, zoals het verkopen van eigen spullen, het boeken van een vakantie, het vinden van een baan, het doen van belastingaangifte en bankieren. Ook hebben deze ontwikkelingen gevolgen voor de arbeidsmarkt, de aard van het werk, de loonverdeling en de participatie van groepen op de arbeidsmarkt. Dit vraagt ook een andere manier van kijken naar scholing en opleiding. In het domein zorg en welzijn zullen deze trends hun uitwerking hebben in relatie tot nieuwe vormen van zorg en langer thuis wonen. Ook de interactie met de overheid wordt steeds meer digitaal.

Hoe gaan we zorgen dat de steeds groter wordende groep ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kan blijven wonen?


3.3 Duurzaamheid Duurzaamheid is door de jaren heen een containerbegrip geworden. Alles wat te maken heeft met maatschappelijk verantwoord leven, milieu, ecologie en toekomstgericht denken wordt tegenwoordig onder duurzaamheid geschaard. Veelal wordt de term duurzaamheid omschreven aan de hand van de drie P’s.

People (mensen) Planet (aarde) Purpose (welzijn)

Naast het feit dat we geld willen verdienen en van de welvaart willen genieten is er een toenemend besef dat het ook onze taak is om goed voor de mensen en het milieu te zorgen. Immers, als we dit verzaken is de toekomst van de mensheid in het geding. Wij hebben nu een verantwoordelijkheid voor de toekomstige generaties die zullen komen. Wanneer wij bijvoorbeeld alle fossiele brandstoffen verbruiken, zal de volgende generatie met een enorm probleem zitten. Dit geldt ook voor vraagstukken als opwarming van de aarde, CO2-uitstoot en voedselproblematiek. Door de World Commission on environment and Development van de Verenigde Naties in het rapport “Our Common future” is duurzame ontwikkeling gedefinieerd als:

“Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”

Kortom, duurzaam kijkt naar de huidige behoefte die de mensen op de aarde hebben en hoe dit in de toekomst ontwikkeld kan worden zonder dat de mensen, het milieu of de economie in gevaar komen. Een onderwerp dat ook mondiaal nadrukkelijk op de agenda staat, denk bijvoorbeeld aan de onlangs gehouden klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Parijs.

Durven wij als gemeente echt te kiezen voor de toekomst en onze kinderen?

Zijn er op het platteland straks nog mogelijkheden voor rendabele detailhandel? Is er straks nog voldoende werkgelegenheid? Voldoet het huidige scholingsaanbod nog wel bij de vraag van de toekomst?


3.4 Grotere kloven in de samenleving Op meerdere vlakken lijken de kloven in de samenleving groter te worden. Denk hierbij aan de kloof tussen arm en rijk, de kloof tussen gezond en ongezond en ook de kloof in het niveau van opleiding en daarmee ook de kansen op de arbeidsmarkt. Op het gebied van digitale vaardigheden wordt gesproken van een digitale kloof, die zich grotendeels langs de lijnen van opleiding, geslacht en leeftijd openbaart. Deze toenemende afstand tussen bevolkingsgroepen maakt de uitdagingen in het werken aan leefbaarheid en participatie alleen maar groter. Grote vraag is: hoe zoveel mogelijk inwoners te betrekken en daarbij bevolkingsgroepen niet uit te sluiten. Anderzijds vraagt het vinden van oplossingen voor gemeenschappelijk vraagstukken de bereidheid om over eigen grenzen heen te kijken.

3.5. Terugtredende overheid Door decentralisatie, ‘Europa’ en deregulering wordt de Rijksoverheid kleiner. Taken worden overgeheveld aan andere overheden en marktpartijen, of overgelaten aan burgers. Dit past niet alleen bij de taakopvatting van het Rijk, maar ook bij de bezuinigingsopgave. De overheidsfinanciën noodzaken tot een compactere rijksdienst. Terugtreden mag volgens de bevolking, maar de overheid moet wel basisvoorzieningen zoals zorg en onderwijs intact laten. Tegelijkertijd veroorzaakt deze terugtredende overheid spanningen. Burgers hebben twijfels over de marktwerking, bijvoorbeeld in de zorg. De vraag waar de overheid voor staat door terugtreding is: hoe laat je los, hoe geef je vertrouwen aan andere partijen? Burgers krijgen – zoals gesignaleerd – meer verantwoordelijkheden. Door onder meer de vergrijzing zijn voorzieningen (sociale zekerheid, pensioenen) onbetaalbaar geworden. Werkzoekenden zullen langer moeten doorleren of solliciteren; werknemers zullen meer zelf moeten regelen voor hun ‘oude dag’. De verzorgingsstaat wordt meer en meer een zelfzorgstaat. De bevolking, zo blijkt onder meer uit het Sociaal en Cultureel Rapport 2012, vindt eigen verantwoordelijkheid een goed principe. Mensen moeten meer verantwoordelijkheid nemen en minder rekenen op voorzieningen, aldus 57% van het Nederlands publiek. Ze hoeven minder vaak aan te kloppen bij de overheid. In dit model van de ‘responsabele burgers onder regie van de overheid’ houdt de staat zich minder met details bezig en meer met randvoorwaarden en kaders. Je kunt burgers activeren door ze direct het eigenbelang te laten herkennen, en door ze iets aan te reiken, zoals een anonieme kliklijn of zoals het telefonisch netwerk Burgernet op het gebied van veiligheid. Daarmee wordt het gemakkelijker om bij te dragen. Een voorbeeld van zelfredzaamheid in de sociale zekerheid is het Broodfonds.

Accepteren we dat 20% van onze bevolking afhaakt?


Er is dus meer animo voor ‘zelf doen’, zeker samen met andere burgers. 62% van de Nederlanders vindt dat burgers meer gezamenlijke initiatieven moeten nemen. Bijvoorbeeld in een buurtschap. Burgers mogen onder meer zelfredzamer worden als opvoeders, bij het voorkomen van overgewicht en het schoonhouden van de eigen buurt. Ook kunnen ze zelf gezond leven, schulden aflossen en helpen voorkomen dat jongeren alcohol drinken, wordt genoemd.

Gemeenschapszin op het platteland is nog relatief sterk. Wat kunnen wij als gemeente doen om dat in stand te houden of te versterken?


4.0 Visie en ambitie 4.1 Visie De wereld verandert en de trends hebben hun uitwerking op de leefbaarheid van onze kernen. Ook wij zien de ontwikkeling van een terugtredende overheid en de wens en noodzaak voor meer participatie. Als het gaat om leefbaarheid en onze rol en positie daarbinnen werken wij vanuit de volgende visie en overtuiging.

Wij geloven in het vermogen van onze samenleving om gezamenlijke sociale initiatieven te ontplooien met als doel een bijdrage te leveren aan de samenleving vanuit een gezamenlijk belang.

Wij geloven in de eigen kracht van onze inwoners om zelf regie te voeren en zelfredzaam te participeren in de maatschappij.

Wij onderkennen dat ingeval zelfregie en zelfredzaamheid niet meer lukt een (sociaal) vangnet nodig is.

Wij richten ons beleid op het bevorderen van de participatie van de inwoners en de kwaliteit van de samenleving.

Wij ondersteunen inwoners en vitale netwerken en scheppen voorwaarden voor de ontwikkeling van een duurzame investering in leefbaarheid.

Wij onderkennen dat iedere kern in onze gemeente een eigen identiteit heeft en willen die graag behouden.

Wij durven in onze keuzes naar de kernen te differentiëren. Wij werken aan de leefbaarheid van de kernen met een gebiedsgerichte blik. Wij richten ons bij kern overstijgende oplossingen op een goede bereikbaarheid.

Wij zien voor ons als gemeente een kans om op een toekomstgerichte manier en samen met inwoners, leefbaarheid vorm en inhoud te geven. In een veranderende wereld die uitgaat van zelfstandige en participerende inwoners zien wij voor ons een rol als regisseur en ondersteuner vanuit het grotere geheel en hoger doel. We kunnen dit doen door:

– Richting en ruimte te geven (en dus ook loslaten) – Verbinden en bundelen van energie en initiatief – Samenwerken op proces en inhoud – Ondersteunen met kennis, menskracht en middelen – Bewaken van kaders en ondergrens (zowel door college, ambtelijke

organisatie als raad)


4.2 Ambitie Een ambitie is het streven naar een bepaald doel, is het streven om een bepaalde taak of functie beter uit te voeren, passend bij dat wat gevraagd wordt. Voor leefbaarheid willen we de volgende stip op de horizon zetten en aan de slag gaan om dit in de komende 10 jaar ook waar te maken.

• Het is de ambitie van het gemeente bestuur om, samen met inwoners en partners, vitale, leefbare kernen in onze gemeente te behouden en te versterken.

• Wij, als college, raad en organisatie, ontwikkelen en verbeteren steeds onze manier van handelen en samenwerken om de ontwikkeling van leefbaarheid in onze kernen blijvend te kunnen ondersteunen en het programma leefbaarheid tot een succes te maken.

• Wij zijn het voorbeeld en rolmodel van een succesvol participerend systeem. Vitale, leefbare kernen zijn nog steeds het doel en uitgangspunt. Zowel college als raad willen zich hier hard voor maken. Vanuit de ontwikkelingen van leefbaarheid en participatie is het onze nadrukkelijke keuze om dit samen met inwoners en maatschappelijke partners vorm te geven. Leefbaarheid begint en eindigt bij inwoners en maatschappelijke partners . Vanuit de geschetste ontwikkelingen vraagt dit om het steeds vernieuwen en ontwikkelen van manieren van handelen en samenwerken. Dit heeft zowel effect voor onze inwoners en instellingen als voor college, raad en ambtelijke organisatie. Het verbreden van expert en taakgericht naar ook regie en ondersteuning. Van inhoud naar ook proces. Steeds meer van toetsing/accordering achteraf naar kaderstelling en procesafspraken vooraf. Het vraagt steeds nieuwsgierig te zijn en te blijven naar nieuwe ontwikkelingen en werkwijzen en je die ook weer eigen willen maken. Kortom, wij willen onszelf in onze manier van handelen en samenwerken ontwikkelen die past bij onze rol en positie in die veranderende wereld en behoefte. Als regisseur zullen we daarin steeds het voorbeeld moeten geven. Je kunt een samenleving immers niet verder brengen dan je zelf bent. Of anders geformuleerd. Je kunt inwoners en maatschappelijke partners niet vragen iets te doen wat je zelf nog niet laat zien en voorleeft. Dat de rol van de gemeentelijke overheid in alle lagen en dus ook die van de ambtenaar verandert wordt geïllustreerd door een bijdrage in Binnenlands Bestuur van Zeger van der Wal, bijzonder hoogleraar Ien Dales-leerstoel. Zie kader.


Zeger van der Wal, bijzonder hoogleraar Ien Dales-leerstoel AMBTENAAR MOET VERSCHILLENDE PERSONEN ZIJN

Van de ambtenaar uit de 21e eeuw wordt niet meer hetzelfde gevraagd als voor de eeuwwisseling. Werden ze voorheen nog geprezen om onpartijdigheid, stabiliteit en rechtmatigheid, tegenwoordig draait het om innoveren, ondernemen en netwerken. En die eisen conflicteren nog wel eens met de klassieke ambtelijke waarden.

Verbinder Volgens Zeger van der Wal, de nieuwe bijzonder hoogleraar op de Ien Dales Leerstoel, moet de moderne ambtenaar de komende jaren daarom een heleboel verschillende personen tegelijk gaan worden. ‘Hij of zij wordt steeds meer een verbinder en moet vooral faciliteren, aldus de hoogleraar. 'Daarnaast moet de ambtenaar ervoor zorgen dat alle innovatie uit de buitenwereld, op een slimme manier de overheidsorganisatie binnenkomt. Zonder dat hij opnieuw het wiel probeert uit te vinden.’

'Resilience' Een andere eigenschap die een modern ambtenarenapparaat in huis moet hebben is zogenoemde ‘resilience’, oftewel veerkracht: ‘Veel overheidsorganisaties kampen met het probleem dat door de reorganisaties kennis is weggelekt,’ legt Van der Wal uit. ‘Ze kunnen ineens moeilijk teruggrijpen op expertise die er bijvoorbeeld in de jaren negentig wel was. Een duidelijk voorbeeld is de vluchtelingencrisis. De kennis over inburgering van de vorige golf asielzoekers is verloren gegaan door een gebrek aan ‘resilience.’


5.0 Programma Om richting en sturing aan leefbaarheid te geven is het voorstel om leefbaarheid als programma op te zetten. In de leidraad “projectmatig werken” wordt een programma omschreven als:

Een programma is bedoeld om een maatschappelijk effect te bereiken en is een samenstelling van projecten die bijdragen aan een

strategische doelstelling. Het programma is dus eigenlijk een soort paraplu waaronder verschillende projecten worden ondergebracht die bijdragen aan het maatschappelijk effect. Het maatschappelijk effect en de strategische doelstelling voor het programma leefbaarheid is “het behouden en versterken van vitale, leefbare kernen” Gegeven de aard van de vraag en de ambitie is het programma een vehikel om samen met inwoners en partners leefbaarheid vorm en inhoud te geven. Daarmee is dit plan eigenlijk een start van een ontwikkelproces dat aansluit bij dat wat de samenleving vraagt en nodig heeft en mensen uitnodigt daarin actief bij te dragen. Te bereiken 1 jaar na de start van het programma Dit programma is de start van een langer traject, immers de zichttermijn voor dit plan is 10 jaar. Hieronder zijn de doelstellingen voor het eerste jaar verwoord. Na het eerste jaar zal duidelijk zijn hoe het vervolg er uit zal moeten zien. We betrekken graag de raad in de evaluatie van het eerste jaar, de geleerde lessen en inzichten en de invulling voor het vervolg. Eén jaar na de formele start van het programma leefbaarheid willen we in ieder geval het volgende hebben bereikt:

• Programma organisatie ingeregeld • Alle relevante, lopende projecten omgehangen naar Programma Leefbaarheid • Minimaal 3 kernvisies (op basis van korte termijn accommodatiebeleid en

toezeggingen) • Abbekerk & Lambertschaag • Twisk • Hauwert

• Evaluatie eerste jaar en bepalen vervolg samen met de raad


Programma organisatie Het nu voorliggende programmaplan leefbaarheid dient als start voor het opzetten van het programma Leefbaarheid. De vervolgstap is het benoemen van een Programma-manager. Voor een beschrijving van de competenties wordt verwezen naar de bijlagen. Het is aan de programmamanager om het programma verder op te zetten en in te richten. Herschikken projecten Een andere vervolgstap is, in overleg met de organisatie, het herschikken van lopende projecten. Alle projecten die thuishoren onder het programma leefbaarheid komen daarmee onder (de sturing van) het programma. Projecten die daarvoor mogelijk in aanmerking komen zijn:

• Burgerbegroting • Lange termijn beleid maatschappelijke voorzieningen

– Dorpshuizen – Sportvelden – Binnensportaccommodaties – Zwembaden

• Onderwijs voorzieningen – Basisscholen en het Integraal HuisvestingsPlan (IHP) – Peuterspeelzalen – Kinderopvang

• Lange termijn beleid Musea • Beleid culturele educatie

– Bibliotheken – muziekscholen – Overig cultuuraanbod

• Beleid t.a.v. consultatiebureaus • Ouderenbeleid • Innovatieagenda sociaal domein • Lokale woonvisie • Centrumvisie Medemblik • Lokale detailhandelsvisie • Toeristisch beleid • Natuur/landschapsplan • Omgevingsplan • IBOR • Bestemmingsplannen


Kernvisies Zoals is gebleken ligt de nadruk bij leefbaarheid nu steeds meer bij de beleving en ervaring van de inwoners. Leefbaarheid begint en eindigt bij de burger. Om daar meer zicht op te krijgen start het proces met visies per kern. Een visie per kern moet o.a. inzicht geven in:

Wat maakt een kern uniek Waar staat een kern nu Wat te behouden, wat te versterken, wat af te bouwen Waar willen inwoners zelf echt mee aan de slag Welke rol voor gemeente, inwoners en andere partijen

Start een project kernvisies onder de paraplu leefbaarheid. Ontwikkel met kernraden een gezamenlijk proces en aanpak. Samen bepalen wat een kernvisie is en wat er in zou moeten staan. Welke informatie nodig is en hoe en waar die op te halen. Ook hoe inwoners te betrekken en daarbij een goede afspiegeling van de inwoners te krijgen.


6.0 Randvoorwaarden Om van het programma een succes te maken zijn een aantal randvoorwaarden van cruciaal belang. Directie en college en raad vormen een hecht team en delen de visie, ambitie en aanpak. Werken aan leefbaarheid raakt vele aspecten. De politieke ambitie en de manier waarop de organisatie dat vertaalt in manieren van handelen en samenwerken. De ontwikkeling van de organisatie die dat vraagt en de ruimte die daar voor nodig is. Samen dezelfde droom en ambitie delen en je er aan verbinden is nodig om deze ook waar te maken. Basis op orde Voor een succesvol programma leefbaarheid is een goede basisorganisatie en werkwijze van groot belang. Hierbij mag o.a. gedacht worden aan de volgende zaken:

Werkpakket en organisatie in balans Helder sturingsprincipe organisatie Projectmatig werken en benodigde infrastructuur (project management systeem,

projecten in systeem, uren schrijven) Heldere en eenduidige sturing op kwaliteit en resultaat Voldoende kwaliteit en capaciteit “voordeur” (kernconsulenten, voor benodigde

competenties zie bijlage) Voldoende kwaliteit (competenties en abstractieniveau) en vrije capaciteit

beschikbaar voor nieuwe aanpak en werkwijze Continu ontwikkelen en verbeteren Leefbaarheid, participatie en een veranderende wereld vraagt van organisatie, college en raad steeds bewust te zijn van de eigen rol en positie en de ontwikkelstappen die worden gevraagd. Dit vraagt structurele aandacht en sturing. Om de verschillende partijen hierbij te ondersteunen en de volgordelijkheid en samenhang te bewaken vraagt een apart programma organisatieontwikkeling. Consequenties Op basis van het programma en de randvoorwaarden dient te worden geïnvesteerd in:

Programmamanager leefbaarheid o Eerste jaar 0,8-1 fte. Daarna in deeltijd. o Legt verantwoording af aan de directie

Uitbreiding formatie kernconsulenten o Van nu 0,8 fte naar 3 keer 0,8 fte o Kernconsulenten kunnen tevens rol projectleider kernvisies invullen o Organisatorische ophanging onder directie o Operationele aansturing door programmamanager leefbaarheid


7.0 Barrières en risico’s Voor dit project zijn de onderstaande risico’s en daarbij passende maatregelen geïnventariseerd. Risico

Maatregel

Verantwoordelijk

Programma’s (leefbaarheid en organisatie ontwikkeling) komen niet tot een start

Krachtig commitment Heldere en eenduidige opdracht Sturing en interventie op verhoudingen en belangen Heldere en eenduidige communicatie

Directie/College Directie/College/Programmamanager Programmamanager Programmamanager/Directie/ Communicatie

Tegenstrijdige belangen/keuzes tussen college en raad

Heldere en eenduidige opdracht Heldere uitgangspunten en randvoorwaarden Sturing en interventie op verhoudingen en belangen Heldere en eenduidige communicatie

College/Raad/Programmamanager College/Raad/Programmamanager Programmamanager Programmamanager/Communicatie

Tegenstrijdige belangen/keuzes tussen college en organisatie

Heldere en eenduidige opdracht Heldere uitgangspunten en randvoorwaarden Sturing en interventie op verhoudingen en belangen Heldere en eenduidige communicatie

Directie/College/Programmamanager Directie/College/Programmamanager Programmamanager Programmamanager/Communicatie


Risico

Maatregel

Verantwoordelijk

Tegenstrijdige belangen binnen organisatie

Heldere en eenduidige opdracht Heldere uitgangspunten en randvoorwaarden Sturing en interventie op verhoudingen en belangen Voldoende en eenduidige communicatie Participatie/betrokkenheid organisatie

Directie/Programmanager Directie/Programmamanager Programmamanager Programmamanager/Communicatie Programmamanager/Directie

Onvoldoende betrokkenheid vanuit de organisatie

Heldere en eenduidige opdracht Heldere uitgangspunten en randvoorwaarden Mobiliseren medewerkers Heldere en eenduidige communicatie

Directie/Programmamanager Directie/Programmamanager Directie/Hoofden/Programmamanager Programmamanager/Communicatie

Overschrijding doorlooptijd

Heldere uitgangspunten en randvoorwaarden Goede projectbeheersing Vlotte besluitvorming Voldoende kwaliteit en beschikbare tijd organisatie

Directie/College/Programmamanager Programmamanager Directie (randvoorwaarden) Directie/Programmamanager Directie


Risico

Maatregel

Verantwoordelijk

Organisatie ontwikkeling komt onvoldoende mee

Helder en eenduidig ontwikkelspoor organisatie Eenduidige en integrale programmasturing Voldoende beschikbare tijd organisatie Voldoende financiële ruimte

Directie Programmamanager organisatieontwikkeling Directie/hoofden Directie

Budget overschrijding organisatie ontwikkeling

Heldere en eenduidige probleemanalyse Heldere en eenduidige opdracht en kaders Passende en reële financiële ruimte voor uitvoering plan Eenduidige en integrale programmasturing

Directie/hoofden/programmamanager organisatieontwikkeling Directie/programmamanager organisatieontwikkeling Directie/college/raad Programmamanager organisatieontwikkeling


Bijlage 1 Competenties programmamanager leefbaarheid

• Abstractie en denkkracht – Voldoende abstractie niveau en denkkracht om de verschillende lagen van

het vraagstuk in samenhang te kunnen overzien en daarop te kunnen acteren. De complexiteit steeds terug kunnen brengen tot de kernvraag of kernprobleem zonder het overzicht en de samenhang uit het oog te verliezen.

• Proces georiënteerd – In staat om in processen te kunnen denken, ontwerpen en te

acteren/interveniëren. • Netwerken en verbinden

– Makkelijk productieve contacten op verschillende niveaus in organisatie en samenleving kunnen opzetten en onderhouden.

• Doel en resultaatgericht – Noodzakelijk om in een complexe dynamische omgeving het project tot

een goed einde te kunnen brengen. • Sensitief

– Zowel organisatie, samenleving als politiek. Nodig om de verschillende belangenvelden te kunnen overzien en adequaat te kunnen mobiliseren en interveniëren waar nodig.


Bijlage 2 Competenties kernconsulent

• Uitstekende communicatieve vaardigheden – Zowel in woord als geschrift, traditioneel en via social media.

• Netwerken en verbinden – Makkelijk productieve contacten op verschillende niveaus in organisatie

en samenleving kunnen opzetten en onderhouden. • Overzicht en inzicht

– Voldoende overzicht en inzicht om de samenhang in vraagstukken te kunnen zien en de juiste verbindingen te kunnen leggen.

• Doel en resultaatgerichte inslag – Snel en gericht handelen en kleinere zaken snel kunnen oplossen en

afhandelen. • Sensitief

– Zowel organisatie, samenleving als politiek. Nodig om de verschillende belangenvelden te kunnen overzien, in te zetten en te verbinden.

• Zelfstandigheid – In staat om vanuit de ambitie en doelstellingen zelfstandig te beslissen en

uit te (laten) voeren.

Programmaplan Leefbaarheid Gemeente Medemblik...Het aan de slag gaan met leefbaarheid past in de...

Documents

Transcript of Programmaplan Leefbaarheid Gemeente Medemblik...Het aan de slag gaan met leefbaarheid past in de...