Programma

R i m s k i - k o R s a k o vShéhérazade

pri j s €1,50

Vrienden NNO grat is

diR igent michail JurowSki

Cello mario Brunello

R u s s i s C h e J u w e l e n | n n o 2

ruSSiSche Juwelen

> donderdag 15 december|20.00uur*Drachten|DeLawei> vrijdag 16 december|20.00uur*Hoogeveen|DeTamboer> zaterdag 17 december|20.15uur*Groningen|DeOosterpoort

Dirigent Michail JurowskiCello Mario BrunelloTsjaikovski ZwanenmeersuiteTsjaikovski Rococovariatiesvoorcelloenorkest

pauze

Rimski-Korsakov Shéhérazade

*Gratisinleiding1uurvooraanvangconcert.InGroningenbegintdeinleidingom19.00uur.

heT noord nederlandS orkeST

HetNNOishetgrootsteregionalesymfonieorkestinNederland.StefanAsburyismetingangvanseptember2011chef-dirigentvanhetorkest.HetNNO,inclusiefzijnvoorgangers,viertin2012zijn150-jarigbestaan.HetkandaarmeealshetoudstenogbestaandesymfonieorkestvanNederlandgezienworden.HetNNOverzorgtzo’n140concertenperseizoenindedrienoordelijkeprovincies,maarookopbelangrijkepodiainderestvanNederland.Hetorkesttreedtregelmatigopinhetbuitenland,zoalsin2007indeSallePleyelendeCitédelaMusiqueinParijsenin2009inPerugia,Italië,tijdensde64eSagraMusicaleUmbra.HetNNOisgeregeldtebeluisterentijdensradio-uitzendingenenheeftdeafgelopenjarendiversecd’sopgerenommeerdelabelsuitgebracht.Deprogrammeringvanhetorkestonderscheidtzichdoordurfenoriginaliteit.Elkseizoenbiedtcross-oversmetanderemuziekstijlenzoalsjazzenpopmuziek,naastbijzondersamengesteldeprogramma’svanmuziekuitdebaroktotde21eeeuw.VerderorganiseerthetNNOsamenmetdiversepartnerselkjaareenfestivalrondomeenprominentehedendaagsecomponist.Kijkvoordemeestactueleinformatieoveronzeconcertenopwww.nno.nu.

n n o | R u s s i s C h e J u w e l e n3

MijlpaleninMichailJurowski’scarrièreinhetDuitstaligegebiedzijnaanstellingenalsvastedirigentbijdeSemperoperinDresden,algemeenmuziekdirecteurenchef-dirigentvandeNordwestdeutschePhilharmonieinHerfordenhetVolkstheaterRostock,chef-dirigentvandeOperLeipzig,gastdirigentvanhetRundfunk-SinfonieorchesterBerlinendeDeutscheOperBerlinenchef-dirigentvanhetWDRSinfonieorchesterKöln.In1993leiddeJurowskiSirPeterUstinovsproductievanTsjaikovski’sYolantaenRachmaninovsFrancesca da RiminibijdeDresdnerMusikfestspiele.Naasttv-enradio-opnameninStuttgart,Keulen,DresdenenBerlijn,leiddeJurowskicd-opnamenmetfilmmuziekvanSjostakovitsj’operaDe Spelersendiensvolledigeoeuvrevanvocaal-symfonischewerken,Rimski-KorsakovsoperaKerstavond,evenalsorkestralestukkenvanTsjaikovski,Prokofjev,Reznicek,Meyerbeer,Lehár,Kálmán,Nicolai,Rangström,Peterson-Berger,Grieg,SvendsenenKantsjeli.

In1992en1996wonJurowskidePreisderDeutschenSchallplattenkritik.In2001ontvinghijeenGrammy-nominatievoordriecd-productiesmetmuziekvanRimski-KorsakovmethetRundfunk-SinfonieorchesterBerlin.

MichailJurowskidirigeerdeondermeerbijdeDresdnerPhilharmonie,hetNorrköpingsSymfoniorkester,hetGewandhausorchesterinLeipzig,deStuttgarterPhilharmonikerenhetStavangerSymfoniorkester.

In2008dirigeerdeJurowskiWagnersGötterdämmerunginDortmund,Tsjaikovski’sDoornroosje bijdeNoorseOperainOsloenTsjaikovski’sJevgeni OnegininhetTeatroLiricoinCagliarienin2009Respighi’sMarie VictoireendereprisevanVerdi’sUn ballo in mascherabijdeDeutscheOperBerlin.

MichailJurowskidirigeerdehetNNOverschillendekeren,ondermeerinmei2010tijdenseengeheelaandeTweedeWereldoorloggewijdconcertprogramma.

michail JurowSkidiR igent

R u s s i s C h e J u w e l e n | n n o 4

MarioBrunellowasdeeersteItaliaanooitdiehetTsjaikovskiconcoursinMoskouwon.HijspeeldemeteenaantalvandemeestprestigieuzeorkestenonderleidingvanValeryGergiev,ZubinMehta,RiccardoMuti,YuriTemirkanov,TonKoopman,SeijiOzawaenClaudioAbbado.AlskamermusicuswerkthijsamenmetGidonKremer,FrankPeterZimmermann,YuriBashmet,MarthaArgerich,AndreaLucchesini,hetBorodin-enhetAlbanBerg-kwartet.

In1994richtteMarioBrunellohetOrchestrad’ArchiItalianaop.TevensishijartistiekleidervanArtesellaarteenaturainTrentinoenvanhetReggioEmiliaFestivaldelQuartetto.Brunellowerktgraagsamenmetacteursenmusiciuitverschillendeculturenenzetzichinvoorkruisbestuivingenmetanderekunstvormen(literatuur,filosofie,theater).Hijbrachteenbreedscalavanwerkenopcduit,waaronderBeethovensTripelconcertgedirigeerddoorClaudioAbbado.

MarioBrunellobespeelteenkostbareMaggini-cellouitde17eeeuw.

mario BrunelloCello

n n o | R u s s i s C h e J u w e l e n5

hijzijnaandachtmaarnauwelijksbijhetslappeballetkonhouden.Ofzehetnuwelofnietwaardeerden-datTsjaikovski’smuziekanderswas,datstondvoorallenvast...AnderswasdatTsjaikovskigeenordinairklankbehanghadafgeleverd,maareenvolwassenmuziekstuk,bijuitstekgeschiktvoorballet,zoalsdechoreografievanPetipaenIvanovenvananderenlaterzouaantonen.Tonale benaderingTsjaikovski’skrachtwasdathijzijncompositierelateerdeaanhetonderwerp.Aanhettragischeverhaal,maarookaandehoofdpersonen,hunkaraktersenemoties.Hijzorgdevoormuzikaleinhoud.Allegebeurtenissenwordeneigenlijkverteldinmuziek.Dehoofdpersonenhebben,zoblijktbijanalysevandemuziek,eeneigentoonsoort.B-mineurisdeoverheersendetoonsoortvanhetballetendievandezwanen.SiegfrieddraagtE-majeur,OdetteondermeerA-mineurenE-majeurenallespasttonaalopwonderbaarlijkewijzeinelkaar.Despecifieketoonsoortenzorgenvoordeassociatiesmetdehoofdpersonen,entegelijkertijdvormenzeeenessentieelonderdeelindeontwikkelingvanhetgehelewerk.Zo’ntonalebenaderingwasnieuwvoorhetballetenTsjaikovskivoerdehaaropingenieuzewijzedoor.

werk in opdrachtWaarschijnlijkwasTsjaikovskinieteensbewustuitophetveroorzakenvanwatvoorrevolutieook.HijkreegdeopdrachtvoorhetschrijvenvanHet zwanenmeerin1875ennamhemaan,zoalshijaanRimski-Korsakovschreef,vanwegehetgeld,maarvooralookomdathijhieldvandansantemuziek,watmagblijkenuitveelvanzijnvroegecomposities.Hetschrijvenvandemuziekvooreenavondvullendballetbeschouwdehijalseenuitdaging.HoeTsjaikovskipreciestewerkisgegaan,isnietduidelijk.Ermoeteenlibrettoofscenariozijngeweestdathijvolgde,maarvanwiedatwasenhoeheterpreciesuitzagisonbekend.WelmoestTsjaikovski,netalsandereballetcomponisten,dienstbaarzijnaandechoreograaf:voordepremièrein1877wasdat(helaas)demiddelmatigeReisinger.WatnietdansbaarwerdgeachtmoestherschrevenwordenenalsReisingermeendedatereenRussischedansontbrak,danschreefTsjaikovskidie.Zowarendeverhoudingen.Dereactiesnadepremièrewaren,watdemuziekbetreft,verdeeld.“Temonotoonenvolstrektongeschiktomoptedansen”,oordeeldedeenerecensent:“melodieisgrilligennukkig,kortom,nietbestemdvoorballet”.EenandervondjuistdatTsjaikovski’smuziekzósterkwasdat

>

Pjotr iljitsj Tsjaikovski (1840 - 1893)

Zwanenmeersuite (1908/09) Scène. Moderato Valse. Tempo di Valse Danse des Cygnes. Allegro moderato Scène finale. Allegro agitiato - alla breve moderato e meastoso (dit deel is uit de suite en uit het originele ballet)

R u s s i s C h e J u w e l e n | n n o 6

DefinishingtouchbijHet zwanenmeerisdeinstrumentatie.Tsjaikovskiwisthoehijeenverhaalbeeldendmoestmakenenhoehijeeninwoordenonmogelijktevangensfeerinmuziekkonoverbrengen.Watismooierdandegroepzwanendiebijhetvallenvandenachtneerstrijktopeenbosmeer,opzoeknaarrust,weertegevendoordieonvergetelijkehobosolo,deharpendevibrerendestrijkers?

Detriestheiddiewordtgesuggereerddoordeblazersindedansvandekleinezwanen?Ofdevoorbodevanongeluk,weergegevendoortrompetten?DátmaaktHet zwanenmeertotwathetis.Beeldend,aangrijpendenontroerend.HetNNOspeeltvoorudesuiteuitHet zwanenmeer.Maarten de Kroon, Holland Symfonia

TsjaikovskieenanderebetekenisdanlatervoorStravinsky.Dezelaatsteonderwierpinzijnneo-klassiekeperiodedehistorischestijlenaanzijneigencreatieveinstinct,alsmiddeltotverderezelfontdekking.VoorTsjaikovskilijktdeterugkeernaardeachttiendeeeuwvooraleenmiddelomdemoeilijkhedenteontvluchtenwaarmeehijinzijnpersoonlijkelevenkampte.DeRococovariatieszijnopgedragenaanWilhelmFitzenhagen,eenuitDuitslandafkomstigecellistdiealsleraarwerkteaanhetconservatoriumvanMoskou.Op30november1877hielddezehetstukooktendoop,ineenversievoorcelloenpiano.In1889publiceerdeTsjaikovski’suitgeverJürgensondeorkestpartituur.

Archief NNO

TsjaikovskischreefzijnRococovariatiesalsreactieopdevurigedramatiekinzijnvoorgaandecompositie,Francesca da Rimini.Eengroteretegenstellingwasnauwelijksdenkbaar:dedoorDantes‘Inferno’geïnspireerdesymfonischefantasiewaseenemotionelestortvloed;devariatiesopeenzelfbedacht‘Rococo-thema’onthulleneenwereldvanordeenkalmteineenlichtvoetigopgezetmuziekstuk,gracieusalseenachttiende-eeuwsdivertimento.Passagesvanuiterstevirtuositeit(detechnischemogelijkhedenvanhetsolo-instrumentwordenbenutinalleregisters)wisselenafmetschitterendecantilenes.Dekeuzevanhetthemametzevenvirtuozevariaties,gescheidendoororkestraleintermezziencadenzen,tonendebewonderingvandecomponistvoorMozartendegalantestijl.“AanMozarthebiktedankendatikmijnlevenaandemuziekhebgewijd…Sindsdienhoudikvanmuziekmeerdanvanwatookterwereld”,verteldeTsjaikovskieens.Detoepassingvandemuziekvanhetverledenalsbasisvooreeneigencompositiehadvoor

Pjotr iljitsj Tsjaikovski (1840 - 1893)

Variaties op een Rococo-thema in A gr. t., opus 33 (1876)

n n o | R u s s i s C h e J u w e l e n7

alsstofvoorzijncomposities,haaldedebundel‘Duizend-en-één-nacht’hetbesteinhemnaarboventoenhijbeslootereengrootsymfonischwerkoptebaseren:zijnongeëvenaardegevoelvoorinstrumentaletoonkwaliteitenenzijnonfeilbareinstinctvoorijldoorschijnendeofwarmglinsterendeklankenslotenperfectaanbijdekleurrijkefantasiewereldvandeArabischevertellingen.EnzoontstondhetvierdeligemeesterwerkShéhérazade.

Hetnorseopeningsthemavanheteerstedeelsteltdesultanvoor,dekortdaaropvolgende,sensueelmeanderendevioolsoloverbeeldtShéhérazade.MaarhoewelRimski-Korsakovdeverschillendedelenaanvankelijktitelsgafdieverwijzennaarsprookjesuit‘Duizend-en-één-nacht’,ishiergeensprakevanechteprogrammamuziekdiedeverhaallijnletterlijkvolgt.Hetwerkbestaateigenlijkuiteenreekslossemuzikalebouwstenen,bijeengehoudendoorhetthemavanShéhérazade.Zewordenherhaaldengecombineerdtoteencaleidoscoopvanoostersegeurenenkleuren,diezichnietconformeertaantraditionelevormen,maardiedooropeenstapelingencontrastvanelementenzijneigendramatischewettenschept.

Pepijn van Doesburg

IndenegentiendeeeuwhadEuropaeennogalanderbeeldvandeislamitischewerelddantegenwoordig.Het‘oosten’stondindietijdsynoniemvoorexotisme,poëzie,sensualiteit…komdaartegenwoordignogmaareensom!Natuurlijk,hetwaseensterkgeromantiseerdbeeldendehunkeringnaarzo’nexotische,betoverendewereldwasgroot.Deberoemdesprookjesverzameling‘Duizend-en-één-nacht’heeftzekeraandevormingvanhetgeïdealiseerdeimagobijgedragen.IndezeraamvertellingweetdekersversesultaneShéhérazadehetvegelijftereddendoorsultanSjahriaar,diebeslotenheeftalzijnopeenvolgendeechtgenotesnaéénnachttedoden,iedereavondeenonvoltooidverhaaltevertellen.Zemaaktdesultansteedszónieuwsgierigdathijhaarterechtstellingkeeropkeeruitstelt,tothijeruiteindelijkhelemaalvanafziet.

InRuslandwerddebelangstellingvoordeislamitischewereldindetweedehelftvandenegentiendeeeuwnogeensextraaangewakkerddoordesterkeexpansievanhettsarenrijkinzuidelijkerichting.DeRussischecomponistRimski-Korsakovwaséénvandevelekunstenaarsdiedeverleidingvanhettotartistiekeconventieverwordenoriëntalismenietkondenweerstaan.Altijdalbovenmatigaangetrokkendoordesprookjeswereld

nikolai rimski-korsakov (1844 - 1909)

Shéhérazade, symfonische suite opus 35 (1888) De zee en Sinbads schipHet verhaal van prins KalenderDe jonge prins en de prinsesFeest in Bagdad - de zee - schipbreuk - slot

R u s s i s C h e J u w e l e n | n n o 8

s t e u n h e t o r k e s tw o r d v r i e n d v a n h e t n n om e e r in fo ve rkri jgba ar bi j de vrie n de n balie e n op www.nno.nu

V iValdi vier jaargetijden BlOKFlUiT ERiK BOSGRaaF

HurlebuscH COnCERTO in a | Hellendaal COnCERTO GROSSO

nR. 2 in d UiT Six GRand COnCERTOS FOR ViOlinS in EiGhT PaRTS

OPUS 3 | Fux OUVERTURE in d | Zelenka CaPRiCCiO in d |

vivaldi ViER JaaRGETiJdEn

diRiGEnT joHannes leertouwer | BlOKFlUiT erik bosgraaF

mEdiaPaRTnER

26/01 | groningen | de oosterpoort | 20.15 uur

27/01 | leeuwarden | de Harmonie | 20.15 uur

28/01 | dracHten | de lawei | 20.00 uur

NNO_A6_vierjaargetijden_DRUK.indd 1 02-08-11 09:07