Ictus & Masters

11|12

25.11.2011Muziek in context

1/5

Ictus & Masters is een productie i.s.m. de opleiding ‘Master na Master Hedendaagse Muziek’ van het Conservatorium Gent

Praktisch 19u15 inleiding lecture-performance i.s.m. MATRIX | foyer Fausto Romitelli: ‘Simmetrie D’Oggetti’ (1983) voor blokfluit en gitaar door Ruth Van Killegem en Jona Kesteleyn & ‘Trash Tv Trance’ (2002) voor elektrische gitaar door Toon Callier Spreker: Rebecca Diependaele (MATRIX)20u15 start concert | concertzaal20h45 pauze22h00 vermoedelijk einde concert

Muziek in context 2011 | 2012

Ictus & Masters 1/5vr 25 november 2011

Ictus: ‘The Wayward’ 2/5do 19 januari 2012

Het Collectief: ‘Ives, Antheil & Korngold’ 3/5do 1 maart 2012

Nadar: ‘Free samples [click here]’ 4/5za 10 maart 2012

Bl!ndman[drums]: ‘Full Ride’ 5/5za 24 maart 2012

Programma

J. HARVEY (1939)The Riot (1993) voor fluit, basklarinet en piano door Mangalam!Trio

E-Intermezzo door Jasper Braet & Jasper Vanpaemel met sampling, objects & live-electronics PAUZE F. ROMITELLI (1963-2004)An Index of Metals (2003)Concept, muziek : Fausto RomitelliTekst: Kenka LekovichOntwikkeling electronica: Stefano Bonetti en Paolo PachiniI. Introduzione; II.Primo intermezzo; III. Hellucination 1.: drowningirl; IV. Secundo intermezzo; V. Drowningirl II; VI. Terzo intermezzo; VII. Drowningirl III; VIII. Adagio; IX. Quarto intermezzo, X. Hellucinations 2/3: Risingirl / Earpiercingbells; XI. Finale; XII. Cadenza

Muzikanten: George-Elie Octors (dirigent), Tomoko Taguchi (stem), Chryssi Dimitriou (fluit), Piet Van Bockstal (hobo), Philippe Ranallo (trompet), Alain Pire (trombone), Jona Kesteleyn (elektrische gitaar), Géry Cambier (elektrische basgitaar), Sara Picavet (piano), Igor Semenoff (viool), Jeroen Robberecht (altviool), François Deppe (cello), Gerrit Nulens (live-electronics), Alex Fostier (klankingenieur), Eric Verberdt (regie)Mangalam!Trio: Anne Davids (fluit), Tomonori Takeda (basklarinet), Charlotte Otte (piano)

Zes jaar na hun bejubelde cd-opname brengt Ictus An Index of Metals (2003) op-nieuw op het podium. Terecht: deze opera van de veel te jong gestorven Italiaan Fausto Romitelli (1963-2005) mag gerust als een meesterwerk beschouwd worden. Ictus brengt dit keer een concertante ver-sie, zonder de beelden van Paolo Pachini en Leonardo Romoli, maar daarom niet minder sterk.

Fausto Romitelli combineert als geen ander het beste uit twee werelden, de zogeheten ‘high art’ - kunstmuziek - en ‘low art’- populaire muziek. Het is aan dat spanningsveld dat zijn muziek haar uitzonderlijke dramatiek en energie ont-leent. De reden voor deze combinatie moeten we zoeken in Romitelli’s streven naar een nieuwe zinnelijke muziek, naar fysieke ervaring en directe communicatie. Zelf schrijft hij hierover: “Je défends l’idée qu’il faut mettre de nouveau le corps au centre de l’expérience musicale. La musi-que, c’est aussi et avant tout peut-être les réactions physiologiques du corps”.De tweede pool in het spanningsveld vraagt een nadere beschouwing. Het zou vanzelfsprekend onjuist zijn om alle popu-laire muziek op één hoop te gooien en als een homogene massa te zien. Bovendien is die muziek evenmin alleen maar te-gengesteld aan kunstmuziek. Wanneer

men het heeft over de populaire muziek die Romitelli’s werk zo sterk beïnvloedde, wordt die muziek bedoeld die, in een op-merkelijke analogie met kunstmuziek, de dominante modellen van de popmuziek in vraag stelt, deconstrueert. De compo-nist is ten eerste gefascineerd door het instrumentarium, de technieken en het klankbeeld van deze muziek, wat zich uit in een voorliefde voor elektrische gitaren, sampling, distortion en noise. Daarnaast is er de vrije benadering van het muzikale discours, de mogelijkheid om associatief verbanden te leggen. Die brengen een zeker expressionisme met zich mee en vormen een dankbaar tegenwicht voor de klassieke doortimmerde compositorische arbeid. Ook de energie en fysieke ervaring van bijvoorbeeld rockmuziek en rave par-ties zijn een belangrijke inspiratiebron.Van de kunstmuziektraditie erft Fausto Romitelli dan weer de zin voor vorm en dramaturgie. Zo kan hij ook grotere struc-turen richting geven (al sluit dat geens-zins dwaalsporen uit). De ruwe muzikale energie wordt in banen geleid, zonder af-breuk te doen aan haar stuwende kracht. Met deze wonderbaarlijke fusie van ‘hoog’ en ‘laag’, benadrukt Romitelli meteen ook de relativiteit van deze begrippen.

In dit concertprogramma wordt An Index of Metals voorafgegaan door The

25.11.2011 | Ictus & MastersIctus & Masters: An Index of MetalsDoor Rebecca Diependaele

Riot van Jonathan Harvey (1939), uit-gevoerd door Mangalam!Trio, en een E-Intermezzo door Jasper Braet (1986) en Jasper Vanpaemel (1986). Verrassend misschien, maar zeker geen onlogische keuze. Energie, elektronische klank en de schemerzone tussen populaire en kunst-muziek kenmerken het terrein waarop zo-wel Fausto Romitelli als Jonathan Harvey en Jasper Braet zich bewegen, elk vanuit hun eigen achtergrond en ideeën.In The Riot (1993) integreert Jonathan Harvey tal van invloeden uit populaire genres, kleurrijke elementen die meer of minder herkenbaar aan de oppervlakte komen. Soms krijgen ze bijna het karak-ter van objet trouvé, maar ze verlenen de compositie in de eerste plaats een onstuit-bare drive. Naar het einde van het werk toe zoekt Harvey echter een meer intimis-tische sfeer op, die opvallend contrasteert met het begin. De aanwezige energie lijkt in enkele minuten tijd volledig te verpul-veren. De titel suggereert het thema van straatprotest en rellen, maar is ingegeven door de naam van het ensemble waar-voor Harvey het werk componeerde, het Nederlandse Het Trio (Harrie Starreveld, Harry Sparnaay en René Eckhardt).

Tijdens hun E-Intermezzo begeven Jasper & Jasper zich met volle overgave in de wereld van de elektronische klank. In de handen van een bedreven klankenknut-selaar kunnen zelfs de vreemdste objecten dienst doen als muziekinstrument, en de werktafel van het duo herbergt dan ook tal van toestellen, instrumenten en voor-werpen waarmee ze klanken opwekken, aansturen en bewerken. Ook sampling behoort tot hun technisch arsenaal: korte fragmenten opgenomen klank (samples)

worden gebruikt als muzikale bouwste-nen en krijgen zo een nieuwe betekenis. Het verband met de muziek van Romitelli is niet ver te zoeken. Zo maakt Romitelli veelvuldig gebruik van ‘loops’ - korte frag-menten of samples die een aantal keer herhaald worden en zo nieuwe klankstruc-turen vormen. Elektronische klankvervor-ming, met een stevige portie ruis, vormt dan weer een essentieel onderdeel van zijn sonore universum.

Fausto Romitelli begint zijn con-cepttekst over An Index of Metals met de voorstelling van klank als een bijna tastbare materie, die de componist kan smeden in verschillende gradaties van korreligheid, dikte, poreusheid, glans, dichtheid en elasticiteit. De bewoordin-gen die Romitelli kiest voor zijn belang-rijkste klankeigenschappen doen meteen denken aan de metalen waar de titel van zijn opera aan refereert. Een gelijkaardige verwijzing vinden we terug in de klank-kleuren en harmonieën die de componist opzoekt. Met versterking, het gebruik van elektronische instrumenten, live-electro-nics, maar ook met een zuiver instrumen-tale schriftuur exploreert Romitelli alle uithoeken van het kleurspectrum, van hel-der en vloeibaar als kwik, tot roestig me-taal met noise en distortion.

De tekst voor de opera werd geschre-

ven door Kenka Lèkovich, die in drie ge-dichten de sfeer oproept van hypnose, hallucinatie, verdrinking en uiteindelijk (zelf)vernietiging. Hoewel de gebruikte teksten erg fragmentarisch en uitgespro-ken poëtisch van aard zijn, slaagt Romitelli erin om zijn opera een sterk dramatisch, bijna klassiek episch verloop mee te ge-

ven. De relatie tussen tekst en muziek is daarbij erg nauw - we zouden zelfs kunnen spreken van een ware versmelting tussen tekst, thema, vorm en klank. Het bombas-tische, grootsprakerige dat zo vaak aan het operagenre kleeft, ruimt hier baan voor een moderne directheid die niets minder nastreeft dan het publiek mee te nemen in een muzikale trance. Het eerste van de twaalf delen van An Index of Metals lijkt wel een ouverture, ontmanteld tot zijn naakte essentie. Met een opeenvolging van korte klankeilan-den, van elkaar gescheiden door lange stiltes, ‘opent’ Romitelli langzaamaan het klankkleurspectrum. Met het Primo Intermezzo vloeit de opgebouwde ver-wachting over in Hellucination 1: drow-ningirl. Tekst en muziek rollen in trage golven aan en creëren een hypnotische sfeer waaruit het thema van het werk langzaamaan naar voor komt. Naar het einde neemt de spanning snel toe om, na het Secondo intermezzo, uit te monden in Drowningirl II. Al met de eerste woor-den van de tekst, “She suddenly fell in a metal-miso hell”, wordt duidelijk dat hier een dramatisch proces in gang gezet is waarvan de afloop alleen maar geweldda-dig kan zijn. De grote sprongen en lange glissandi in de stem laten controleverlies horen, en ook in het ensemble neemt de ruis toe. Tekst en muziek zitten elkaar hier op de huid, met “red copper rust” en “industrial noisy dust”. Na het Terza inter-mezzo komen we opnieuw in een nieuwe, etherische omgeving terecht. De laagste blazers worden tijdelijk vervangen door harmonica’s, waarmee Romitelli een be-dwelmend klankbeeld schept. De tekst kondigt de onvermijdelijke en tragische ondergang van het meisje aan:”she would rather give up to soon, she will drown and

sink in a spoon”. De bezwerende toon doet denken aan het Griekse orakel, waar een hallucinerende priesteres genadeloos de toekomst van stervelingen voorspelt. Vanaf nu neemt de instabiliteit alleen maar toe, met alom glissandi, feedback en ruis. Het tiende deel bevat de tweede en derde Hellucination; het moment van destructie is nu erg dichtbij. Dit uit zich in heftiger wordende golfbewegingen, waar zowel tekst als muziek van doordrongen zijn. Een duizelingwekkend rondtollen dat besloten ligt in de zinsnede “to dive in and dive, you rise on and rise”. Ook de stem wordt nu aangetast door ruis, meer bepaald op het einde van elke strofe van het gedicht Risingirl: “infected (corroded / corrupted / crusified) by noise”. De Finale markeert het laatste kantelpunt, het mo-ment van overgave. De ondergang is een feit, en ook de laatste hartslag wordt opge-slokt in ruis. Wat rest, is een Cadenza voor elektrische gitaar en bas. Ook die gaat uiteindelijk op in ruis, vooraleer abrupt in stilte op te lossen.

Rebecca Diependaele studeerde Musicologie aan de K.U. Leuven en werkt sinds 2008 voor MATRIX Centrum voor Nieuwe Muziek. Ze staat er in voor de al-gemene coördinatie en ontwikkelt educ-tieve projecten rond hedendaagse muziek.

IctusIctus is een ensemble voor heden-

daagse muziek dat sinds 1994 in de ge-bouwen van de danscompagnie Rosas gevestigd is. De programmatie van Ictus beslaat een zeer breed stilistisch spec-trum (van Aperghis tot Reich, van Murail tot Waits) maar zorgt binnen elk concert voor coherentie: thematische concerten, portretconcerten en scenische produc-ties. In samenwerking met Bozar en het Kaaitheater brengt Ictus elk jaar een reeks concerten die een breed en gevarieerd publiek aanspreken. Sinds 2003 resideert Ictus in de opera van Lille. Ictus was te gast in de meeste grote zalen en gerenom-meerde festivals in Europa. Ictus is elk seizoen voor twee producties te gast in de Handelsbeurs. Op 19 januari 2012 komen ze naar Gent met hun in het buitenland fel bejubelde productie ‘The Wayward’, met muziek van Harry Partch, Tim Mariën en Thomas Smetryns.www.ictus.be

Mangalam!TrioAnne Davids (fluit), Tomonori Takeda

(klarinet) en Charlotte Otte (piano) leer-den elkaar kennen binnen de opleiding ‘Master na Master Hedendaagse Muziek’ aan het Conservatorium van Gent en richt-ten in 2009 het Mangalam!Trio op. Het repertoire van Mangalam! bestaat uit com-posities geschreven voor ‘Het Trio’ (het mythische Nederlandse trio dat werken be-stelde bij Donatoni, Harvey, De Leeuw en vele anderen) aangevuld met hedendaags repertoire.www.mangalamtrio.be

Jasper & JasperJasper & Jasper is actief op het snij-

punt tussen instrumentale en elektroni-sche klank. Hun ervaring met traditionele instrumenten wenden ze aan om de licha-melijkheid en tastbaarheid van hun elek-tronisch instrumentarium te ontwikkelen. Geluidssamples, realtime-processing en een hele resem van instrumenten en ob-jecten, van de elektrische gitaar, fender rhodes, fluiten, snare-drum, cymbalen tot ventilatoren zijn de basisingrediënten voor hun performance. In de veelzijdig-heid van deze set-up gaat hun interesse uit naar het detail, het specifieke en het unieke van een vooraf bepaalde configuratie. www.jasperandjasper.be

Biografieën

Tekst Rebecca Diependaele | Foto Ictus © Evy Ottermans | Coördinatie Claire Denoyette | Opmaak Jasper Persoons | V.U.: Michael Joostens © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent

Handelsbeurs concertfoto’s

Op de meeste klassieke concerten is er een van onze huisfotografen aanwezig. Zij heb-ben aandacht voor wat er op maar ook voor wat het naast het podium en in de back-stage ruimtes gebeurt. Het resultaat zijn vaak verrassende, originele en ontroerende foto’s die een paar dagen na het concert op handelsbeurs.be worden gepubliceerd.

Iedereen Klassiek op 3 december

Op zaterdag 3 december wordt Gent de uit-valsbasis van Iedereen Klassiek van Klara. De klassieke muziekzender roept nu al zijn luisteraars op om leuke en originele acties te organiseren die klassieke muziek op een aan-trekkelijke manier onder de aandacht brengt. Meer informatie over Iedereen Klassiek en de acties die plaatsvinden in de Vlaamse Opera en Handelsbeurs Concertzaal vindt u op klara.be

Binnenkort in de Handelsbeurs: Ictus: ‘The Wayward’

Partch, Mariën, Smetryns do 19.01.2012