DAKENRAAD NUMMER 138 , JUNI 2017HERBESTEMMING

6

P R O C E S & B E H E E R

Op vliegveld Twente staan dertien

betonnen F16 shelters. Acht daarvan

worden één voor één opgeknapt en

geschikt gemaakt voor innovatieve

bedrijven en functies. ‘Shelter B514’ biedt

sinds kort plaats aan een industrieel

ontwerpbureau. Daartoe werd de oude

coating aan de buitenzijde vervangen door

isolatie en kunststof dakbedekking.

Geen alledaagse klus.

Tekst: ing. Frank de GrootBeeld: Icopal BV

Herbestemming betonnen F16 shelter

Het moet herinneringen hebben opgeroepen aan de serie Thunderbirds in de jaren zestig: na het openen van een enorme

deur en het wegklappen van de palmbomen langs een smalle startbaan vertrok met spoed een imposante Thunderbirdmachine om internationale reddingsoperaties uit te voeren. Goed, de palmbomen ontbreken langs de startbaan. Maar wie ooit de enorme stalen deur van de F16 shelters naar binnen heeft zien kantelen, om vervolgens blootgesteld te worden aan een bulderende F16, zal toch zeker associaties hebben gehad met deze populaire Britse marionettenserie.

StallingDe betonnen shelters uit de jaren zeventig dienden als stalling voor F16 vliegtuigen. Maar in de shelter konden de motoren al worden gestart voor een snel vertrek. De enorme stalen deur aan de voorzijde kantelde naar binnen en kwam gelijk te liggen met het resterende vloeroppervlak. Vervolgens kon een F16 razendsnel, rijdend over die deur en via de taxibaan, de stijg- en landingsbaan bereiken. De betonnen dakwanden hebben een dikte van 0,70 meter en de zijwanden zijn zelfs 1,20 meter dik. Genoeg om een bombardement in die tijd te overleven. Een groene coating aan de buitenzijde zorgde voor de waterdichtheid en een schutkleur.

Nieuwe bestemming‘Shelter B514’ is recent in gebruik genomen door Dynteq, een industrieel ontwerpbureau uit Twente. Het nieuwe kantoor is werkplek en werkplaats in één; een grote open ruimte waar plaats is voor engineers en ontwerpers.

DR138_006-013.indd 6 16-06-17 13:24

DAKENRAAD NUMMER 138 , JUNI 2017HERBESTEMMING

7

P R O C E S & B E H E E R

Herbestemming betonnen F16 shelter

In de voormalige shelter bevindt zich nu ook een verdieping met een presentatieruimte. Deze is uitgevoerd als hangende staalconstructie met houten balklaag en is bereikbaar gemaakt met stalen trappen. En ja, de vroegere, loodzware deur van de bunker ligt nu als een soort loper op de vloer. De transformatie van de shelter is uitgevoerd door Aannemersbedrijf Haafkes. Bijzonder is het duurzame karakter van het

gebouw. Er zijn pv-panelen op het dak geplaatst en de verwarming van het pand wordt geregeld met een lucht-waterwarmtepomp die warmte uit de buitenlucht haalt. Ook de riolering is duurzaam: het gebouw heeft een eigen IBA (individuele behandeling afvalwater). Deze IBA zuivert het afvalwater en laat het gezuiverde water in de bodem infi ltreren. Klein Poelhuis Installatietechniek verzorgde de technische installaties.

Het oude dak was voorzien van een zeer hardnekkige groene coating. Hier en daar hadden zelfs boompjes al bezit genomen van het dak. Tegen de achterzijde van de opstaande betonnen rand is met een speciale kit de aansluiting tussen de WOLFIN GWSK en de betonnen opstand afgeseald. De dakbanen mochten uit esthetische overwegingen niet doorlopen tot bovenop de betonnen rand.

DR138_006-013.indd 7 16-06-17 13:24

DAKENRAAD NUMMER 138 , JUNI 2017HERBESTEMMING

9

P R O C E S & B E H E E R

DruiventrosHet gebouw is voor zijn nieuwe functie zo ontworpen dat zo veel mogelijk elementen van de F16-periode zichtbaar blijven. In het dak mochten daarom geen dakopeningen komen. Om toch voldoende licht binnen te krijgen is de volledige voorgevel opgebouwd uit een aluminium vliesgevel met isolerende beglazing. Aan de achterzijde bevindt zich een houten pui in de oorspronkelijke betonnen ronde uitbouw. De verbouwing van shelter B514 is een pilot, waarna uiteindelijk ook de andere zes shelters worden verbouwd en samen een ‘druiventros’ vormen. De achtste shelter B527 is al in een eerder stadium omgebouwd tot congresruimte.

DakconstructieDe betonconstructie van shelter B514 is aan de buitenzijde door dakaannemer Westen Daktechniek voorzien van een 80 mm dikke Kingspan Therma TR24 Platdak Plaat. Dit is een PIR-hardschuim

isolatieplaat met vezelvrije kern, aan de bovenzijde voorzien van een gebitumineerd glasvlies en aan de onderzijde een mineraal glasvlies. Hierop is een 2,3 mm (1,5 mm PVC + 0,8 mm ZK coating) dikke WOLFIN GWSK zelfklevende olie- en bitumen besten dige PVC-P-BV dakbedekking aangebracht, in de kleur zwart. De dakbanen hebben een breedte van 1,10 meter.

UitdagingVolgens Barrie Westen, directeur van Westen Daktechniek, was het nog een hele uitdaging om eerst de oude coating van de betonconstructie te krijgen: ”We zijn eerst gaan zandstralen, maar dat hielp niet. Vervolgens hebben ze met parels gestraald en toen dat ook niet ging, hebben ze er een pelmachine op losgelaten. Het bleek allemaal niet genoeg om de coating te verwijderen. Uiteindelijk bleek het wel te lukken door gebruik van hydrojets met een waterdruk van 3.500 bar. Daartoe hebben we zelfs een hydrojet speciaal uit Stuttgart hierheen laten komen.”Na droging van de betonconstructie zijn de isolatieplaten mechanisch aan de betonconstructie bevestigd. Vervolgens is een WOLFIN GWSK primer over het gebitumineerde glasvlies van de isolatieplaten aangebracht, om de hechting met de dakbanen te bevorderen. Hierna zijn de dakbanen van bovenaf uitgerold over de vlakke en schuine dakdelen. “Prachtig om te zien dat de dakbanen dan gelijk mooi strak liggen”, zegt een enthousiaste Roy Gol, technisch adviseur bij Icopal.

Projectgegevens Project: F16 shelter B514Opdrachtgever: Area Development Twente (ADT) enschedeGebruiker: Dynteq Enschede enschedeHoofdaannemer: Aannemersbedrijf Haafkes, GoorInstallateur: Klein Poelhuis, WinterswijkDakaannemer: Westen Daktechniek, BornerbroekDakleverancier: Icopal, GroningenUitvoeringstijd: Oktober – december 2016

Primer aanbrengen, rugfolie verwijderen van de dakbanen en uitrollen maar!

Wédéflex Duurzame Daksystemen Zuid-Willemsvaart 14, Postbus 811, 5201 AV ’s-HertogenboschTelefoon: 073 - 613 10 40, Fax: 073 - 614 62 46, E-mail: info@wedeflex.nl, Internet: www.wedeflex.nl

Uitsluitend de allerhoogste kwaliteit, daaraan doen wij geen enkele concessie. Zo garanderen we al bijna 40 jaar onover-troffen perfectie. Zowel van onze innovatieve en hoogwaardige producten als van de

unieke verwerking daarvan. Natuurlijk altijd met de signatuur van onze Wédéflex Established Dealers. Want samen leveren we al bijna 40 jaar het waterdichte bewijs. Wédéflex. The proof is in the experience.

THE PROOF IS IN THE EXPERIENCE.

WÉDÉFLEX ESTABLISHED

DEALERS

ALL-IN VERZEKERDE GARANTIE

BEWEZEN LEVENSDUUR

WED5826 Advertenties fingerprint Dealers A4 V2.indd 1 24-02-17-8 10:38 DR138_006-013.indd 9 16-06-17 13:24

DAKENRAAD NUMMER 138 , JUNI 2017HERBESTEMMING

10

P R O C E S & B E H E E R

Na het verwijderen van de beschermfolie zijn de dakbanen nagerold en de overlappen zijn met hete lucht gelast. “We hebben de banen bovenin wel mechanisch bevestigd, om nazakken te voorkomen. Zo’n dakbaan weegt toch behoorlijk wat.”

Afwerking detailsOp het vlakke dakdeel aan de bovenzijde liggen de kopse kanten van de dakbanen koud tegen de kopse kanten van de dakbanen op de hellende dakvlakken. Vervolgens is hier over de lengte van het dak een strook WOLFIN M op gelast met hete lucht, zodat beide dakvlakken waterdicht op elkaar aansluiten.Bij de dakvoet is gekozen voor foliestaalplaat druipprofi elen, die het afstromende water van de gevel houden. Deze zijn bevestigd op een houten profi el, dat als een soort muurplaat aan de onderzijde van het dakvlak op het beton is aangebracht. Deze houten muurplaat dient tevens als aanslagprofi el voor de isolatie. De dakbanen lopen ook door tot op de muurplaten. Op de profi elen zijn WOLFIN zetprofi elen aangebracht die doorlopen tot bovenop de muurplaat met het uiteinde van de dakbanen. De zetprofi elen zijn dubbelzijdig Zendzimir-verzinkte staalplaten met een dikte van 0,6 mm en gecacheerd met 0,8 mm dik WOLFIN IB (folie voor details). De onderzijde is voorzien van een beschermende laag van moffellak. Om deze details waterdicht af te werken zijn stroken

WOLFIN M gebruikt die vanaf het hellende dakvlak doorlopen tot onderaan het zetprofi el.

DakdetailEen detail dat ook aandacht vroeg was de dakbeëindiging aan de voorzijde: hier bevindt zich een opstaande betonnen rand. Om de oorspronkelijke uitstraling zoveel mogelijk te behouden mochten de dakbanen niet tot bovenop de betonnen rand worden doorgezet. “Dus staan ze tegen de betonnen rand op. Omdat we ook geen afdichtingsprofi elen mochten gebruiken, zijn de opstaande delen met speciale kit waterdicht verlijmd met de betonconstructie”, vertelt Gol.

Keuze voor WOLFINDe keuze voor WOLFIN is mede ingegeven door de hoge mate van duurzaamheid. WOLFIN banen zijn homogene, hoogpolymere dak- en afdichtingsbanen op basis van olie- en bitumenbestendig PVC-P-BV. “Uit eigen ervaring is gebleken dat WOLFIN, zelfs na ruim 30 jaar op het dak te hebben gelegen, nog steeds goed lasbaar is. Dat geeft niet alleen de hoge mate van duurzaamheid aan, maar dit is ook van belang bij eventuele latere reparaties of aanhelingen”, zegt Gol.Voor Westen Daktechniek was het de eerste keer dat er werd gewerkt met WOLFIN. Directeur Barrie Westen reageert: “Wij werken alleen met Icopal producten. Maar WOLFIN was nieuw voor ons. Probleem bij dit project was de enorme betonconstructie en de coating: hoeveel vocht heeft zich in de loop der jaren in de betonconstructie verzameld? Dat vocht moet weg kunnen, dus is een dampopen dakafwerking van groot belang. Oorspronkelijk stond er een APP met dampremmer in het bestek, maar daar waren Roy Gol en ik wat huiverig voor. Ook zijn wij geen voorstander van open vuur op een hellend dak. Uiteindelijk hebben we opdrachtgever ADT in een presentatie kunnen overtuigen van het voordeel van een dampopen dakbedekking met WOLFIN, zonder dampremmende laag. Ik vind het een goede ontwikkeling dat je als dakaannemer samen met de leverancier al vroegtijdig de kans krijgt om een maatoplossing aan te bieden.”

Technology base De Technology base op het vliegveld Twente is een geconditioneerde omgeving voor bedrijven die willen ontwikkelen, testen en real life situaties willen simuleren. Het is een wijds uitgestrekt terrein voor het ongeli-miteerd testen van onder andere drones, UAV’s en de bemande luchtvaart. De locatie beschikt over een enorme hoeveelheid bin-nen- en buitenruimtes voor het oefenen en trainen van rampscenario’s voor publieke veiligheidsorganisaties, zoals onder andere brandweer, politie en andere bedrijven in de ‘safety & security’-sector.De Technology base biedt ook ruimte voor bedrijvigheid op het gebied van nieuwe ma-terialen en vernieuwende productietechno-logieën. Ketensamenwerking staat centraal

bij de bedrijven die gevestigd zijn op het terrein. Het terrein biedt dan ook shared facilities, werkplekken én werkplaatsen. In december 2010 is daartoe een gemeen-schappelijke organisatie opgericht, genaamd Area Development Twente (ADT), die als ge-biedsregisseur optreedt en eigenaar van de grond is. De missie van ADT is: “Het transfor-meren van het huidige luchthaventerrein tot een vliegwiel voor een economisch sterker en duurzamer Twente”.

F16 sheltersAan de taxibaan van de voormalige luchtmachtbasis liggen acht oude F16 shelters: bunkers van dik beton waaronder de gevechtsvliegtuigen overdekt konden

staan. Deze shelters worden één voor één opgeknapt en geschikt gemaakt om events in te organiseren of innovatieve bedrijven te vestigen. De F16 shelters zijn rond 1973-1974 gebouwd en hebben een zeer karakteristieke vorm. Hetzelfde type is ook op andere lucht-machtbasissen in Nederland gebouwd en het ontwerp lijkt op het type dat in Denemarken en Noorwegen is gebouwd. Bijzonder zijn de hydraulische deuren, die naar binnen kantelen en in de vloer verzinken en zo een rij-oppervlak wor den. De shelters zijn vermoe-delijk met een verrijdbare tunnelbekisting gemaakt. De vorm van de shelters is zowel puur praktisch als ook strategisch. Door hun vorm vallen ze minder op en lijken het agrarische loodsen.

Achterzijde F16 shelter met kenmerkende ronde achteruitgang.

DR138_006-013.indd 10 16-06-17 13:24

DAKENRAAD NUMMER 138 , JUNI 2017HERBESTEMMING

11

P R O C E S & B E H E E R

Dichtlassen van de overlappen met hete lucht.

DR138_006-013.indd 11 16-06-17 13:24

DAKENRAAD NUMMER 138 , JUNI 2017HERBESTEMMING

13

P R O C E S & B E H E E R

Op de bitumenBijzonder is de bestendigheid tegen bitumen van deze kunststof. Daardoor kan WOLFIN rechtstreeks op bitumen dakbedekking worden aangebracht. Er zijn geen scheidingslagen nodig. Gol benadrukt tot slot dat de gebruikte afdichtingsbanen bestendig zijn tegen chemicaliën. Zo is dit product bestand tegen kerosine, oliën en vetten, zwavelhoudende zuren, roodalg, bio-organismen en worteldoorgroei. “Dat is op deze locatie tussen het vele groen heel belangrijk”, aldus Gol.

Inmiddels is ook de tweede shelter gegund aan Westen Daktechniek en lijkt het erop dat ook de overige shelters allemaal met dezelfde techniek worden afgedicht. Westen: “De opdrachtgever heeft nu gezien hoe superstrak de dakbanen erop liggen en hoe fraai alles is afgewerkt. Ook gaat Haafkes de aluminium vliesgevels weer toepassen. Deze combinatie maakt een optimale herbestemming van de F16 shelters mogelijk.”

Dakvoetdetail. Een foliestaalplaat druipprofi el is tegen een houten lat (soort muurplaat) bevestigd. Later is hier een WOLFIN zetstuk overheen gezet en is het geheel afgedicht met stroken WOLFIN M.

Binnenaanzicht. Let op de verdiepingsvloer die met een staalconstructie in de shelter is opgehangen.

rockwool.nl > 1000 °C

HET BESTE HOTEL VAN DE STAD. MAAR HELAAS GEEN ISOLATIE MET GOEDE BRANDWERENDE

EIGENSCHAPPEN.

Alleen het beste was goed genoeg, maar er is niet gekozen voor isolatie met goede brandwerende eigenschappen? Een keuze waar u in geval van brand spijt van krijgt, omdat zulke beslissingen u duur kunnen komen te staan. Kies liever voor onbrandbare ROCKWOOL steenwol isolatie: Euro-brandklasse A1, smeltpunt > 1000 °C.

Minimaal 1000 °C, een verantwoorde keuze!

73114-RW-Brandveiligheid-NL-Dakenraad-ADV3_A4.indd 1 28-03-17 13:57DR138_006-013.indd 13 16-06-17 13:24