NRC HandelsbladDonderdag 11 maart 20106 Nederland & Europa

Door onze redacteurWilmer Heck

Het was half vier ’s nachtstoen een 18-jarige jongenin Rijsbergen door de poli-

tie van zijn bed werd gelicht. De dagdaarvoor had hij gedreigd, op eenAmerikaanse website, „wat mensendood te gaan schieten” op eenschool in Breda. „Een geintje’’, zeihij tegen de agenten. Maar slechtgetimed, want kort daarvoor warenbij een schietpartij op een school inhet Duitse Winnenden 16 slachtof-

fers gevallen.De jongen had zijn naam niet ge-

noemd, maar toch wist de politiehem snel te vinden. Dat kon door inte loggen op het CIOT, het CentraalInformatiepunt Onderzoek Tele-communicatie. Hier sturen de ruim100 aanbieders van telecomdien-sten in Nederland iedere dag hunactuele klantgegevens naar toe.

Het ministerie van Justitie is blijmet dit systeem en overweegt om opeen soortgelijke manier meer infor-matie centraal op te slaan en een-voudiger toegankelijk te makenvoor opsporing. De gegevens wor-den al door telecombedrijven be-waard als gevolg van Europese wet-geving die in september vorig jaarin Nederland van kracht werd.

Maar net nu Nederland volop be-zig is aan de praktische uitvoeringvan de wet, wat verre van vlekkeloosverloopt (zie inzet), laat de nieuweeurocommissaris voor Justitie enMensenrechten, de LuxemburgseViviane Reding, een heel ander ge-luid horen. Ze wil niet meer, maarminder opslag.

„We moeten selectief zijn”, zegtze via de telefoon. „We moeten nietde privacy van alle burgers op hetspel zetten, als we maar enkele bur-gers zouden moeten analyseren.”

Waar gaat het om? In 2005 wer-den de lidstaten het erover eens dater in de strijd tegen terreur en gewo-ne criminaliteit een bewaarplichtmoest komen van telecom- en inter-netgegevens (voor welke gegevensprecies, zie illustratie). De informa-tie moest tussen de zes en achttienmaanden worden bewaard – diekeuze was aan de lidstaten. Neder-land koos voor een jaar.

Onder de gegevens die volgens deEuropese richtlijn moeten wordenopgeslagen, vallen onder andere dezogeheten verkeers- en locatiegege-vens. Daaruit blijkt wie met wiemailt of belt, vanaf welke locatie, enof en waarheen iemand zich tijdenseen gesprek verplaatst. De inhoudvan telefoongesprekken of e-mailsvalt niet onder deze bewaarplicht.De historische klantgegevens moe-ten weer wel worden opgeslagen.Daarmee kunnen mensen worden

geïdentificeerd die een bepaald te-lefoonnummer of e-mail adres ge-bruikten en inmiddels een anderhebben.

Het Duitse Constitutionele Hofheeft vorige week gezegd dat de ma-nier waarop die Europese bewaar-plicht in Duitse wetgeving is ver-taald, in strijd is met de grondwet.Volgens de rechters worden de ver-zamelde gegevens in Duitsland on-voldoende beveiligd, is het gebruikervan niet beperkt genoeg en is op-slag van alle gegevens in één data-bank niet toegestaan. Volgens hetarrest is de massale opslag een bij-zonder zware ingreep, van een om-vang die eerder in de Duitse rechts-staat niet voorkwam.

Eurocommissaris Reding staat

open voor dergelijke kritiek. „Ikwas altijd al tegen de brede bewaar-plicht. We zien steeds vaker dat ge-rechtshoven kritisch zijn over ditsoort wetgeving. Ook in het Euro-pees Parlement is er een bewegingrichting meer aandacht voor priva-c y. ” Dat laatste is belangrijk, omdathet parlement hier in het Verdragvan Lissabon veel meer zeggen-schap over heeft gekregen.

In september komt de Commissiemet een studie naar de manier waar-op lidstaten de Europese richtlijnhebben ingevoerd. Reding sluit nietuit dat zij dan, samen met eurocom-missaris Cecilia Malmström (Bin-nenlandse Zaken) zal pleiten vooreen herziening. „We moeten kijkenof de bewaarplicht proportioneel ennoodzakelijk is en of er geen midde-len zijn die de privacy minder aan-tasten en die wellicht efficiënterz ij n . ”

In tegenstelling tot eurocommis-saris Reding wil demissionair mi-nister van Justitie Ernst Hirsch Bal-lin bij de herziening van de Europe-se richtlijn in het najaar de werkingvan de wet eventueel uitbreiden.‘We b b a s e d ’ e-mail zoals Hotmail

valt nu bijvoorbeeld niet onder deEU-regels, wat het voor terroristenwel erg makkelijk maakt om hettoezicht te omzeilen.

Een woordvoerder van het minis-terie van Justitie zegt dat Nederlandde voorstellen van de eurocommis-saris afwacht en nu nog niet wil re-ageren op haar uitspraken. „Wegaan ervan uit dat elementen van deuitspraak van het Duitse Hof in deplannen worden meegenomen”, al-dus de woordvoerder.

Een afzwakking van de bewaar-plicht zou ingaan tegen de wens vanpolitie, opsporings- en veiligheids-diensten. Zij raadpleegden het CI-OT-systeem in 2009 bijna drie mil-joen keer (zie grafiek). Bijvoorbeeldom te achterhalen welke identiteit

er bij een verdacht telefoonnummerhoort, of om te zien wie zich in debuurt bevond op het moment datergens een misdrijf werd gepleegd.Het gaat hierbij soms om tiendui-zenden telefoonnummers tegelijkdie via het CIOT worden onder-z o ch t .

Afgelopen dinsdag stond bijvoor-beeld de teller van het aantal aan-vragen van telefoonnummers,adressen en andere informatie inhet CIOT-systeem rond het mid-daguur al op ruim 2200. Dat bleektijdens een demonstratie op het mi-nisterie van Justitie. Meestal wor-den tussen de tien en honderd tele-foonnummers tegelijk onderzocht.Het gaat dan bijvoorbeeld om eenverdachte wiens telefoon wordt af-getapt. Via het CIOT kunnen opspo-ringsambtenaren de telefoonnum-mers invoeren van de personen metwie de verdachte heeft gebeld. Naenige seconden komen hun namenen adressen tevoorschijn.

Opsporingsambtenaren kunnende historische klantgegevens enverkeers- en locatiegegevens mo-menteel met een verzoek per fax bijde telecomaanbieders opvragen. De

overheid zoekt naar een snelleremanier van opvragen dan via de fax.Bij het ministerie van Justitie loopthet Project Dataretentie, waarinwordt onderzocht of ook de histori-sche klantgegevens via het CIOTtoegankelijk te maken zijn.

Bij sommige telecomaanbiedersen privacybeschermers stuit dit opb e z wa r e n .

Gert Wabeke, manager ‘justitieelaftappen en monitoren’ bij telecom-provider KPN, zegt: „Als je dit cen-traal doet, wordt het CIOT een inte-ressanter doelwit voor hackers. Dedata van KPN staan daarom alle-maal nog bij KPN, ook de actueleklantgegevens. Wij willen die fysie-ke doos niet buiten de deur hebbenstaan.” KPN is het enige bedrijf datde gegevens niet bij het CIOT stalt.Vooral kleinere telecomaanbiederszijn soms voor opslag bij het CIOT,omdat hen dat kosten kan bespa-ren.

Axel Arnbak van digitale burger-rechtenorganisatie Bits of Freedomwijst op het gevaar van fouten doorpolitie en justitie.

„Het resultaat van veel telecom-gegevens van iedere Nederlander inhet CIOT is duidelijk: gretige op-sporingsdiensten en schendingenvan de privacy. Duitsland is op pre-cies dit punt al teruggefloten doorde rechter. Bovendien is al vaak ge-noeg aangetoond dat het aannemenvan een valse identiteit in een ict-omgeving eenvoudig is. Er moetenin dit soort onderzoeken dan ookniet te snel sluitende conclusiesworden getrokken.”

In zekere zin is de zaak van dejongen uit Rijsbergen die een schoolin Breda bedreigde daarvan eengoed voorbeeld. Via de AmerikaanseFBI vroeg de politie het unieke ip-adres op van de internetverbindingvan waaruit de bedreiging was ge-uit. Het internetadres leverde in deCIOT-databank een huisadres op.Een arrestatieteam ontdekte al sneldat het op het verkeerde adres was.De jongen had de bedreiging geuitvia het onbeveiligde internetnet-werk van zijn buren. Het arrestatie-team moest enkele huizen verderopz ij n .

›n rc . n l / we re l d· Europarlement tegen zware

straf op illegaal kopiëren.· Moet er een Europees

monetair fonds komen?· Waarom Frankrijk de crisis

goed doorstaat.

Geen jaarrekeningmeer verplicht voorkleine bedrijvenSTRAATSBURG, 11 maart. Lidsta-ten van de Europese Unie mogenkleine bedrijven voortaan vrijstel-len van de plicht om een jaarreke-ning op te stellen. Dat heeft hetEuropees Parlement gisteren be-sloten. Het gaat om bijvoorbeeldbloemenwinkels, bakkers of ande-re bedrijven die minder dan tienwerknemers in dienst hebben eneen balanstotaal dat lager is daneen half miljoen euro. Driekwartvan de 7,2 miljoen ondernemin-gen in de Europese Unie valt indeze categorie. (ANP)

Europarlementwil openheid ACTADoor een onzer redacteurenRotterdam, 11 maart. Het Eu-ropees Parlement heeft de Europe-se Commissie gisteren opgeroe-

pen om meer openheid te gevenover de onderhandelingen mettien andere landen over bestrij-ding van vervalsing en piraterij.De EU onderhandelt al sinds 2007over een Anti-Counterfeiting TradeAgreement (ACTA). Eurocommissa-ris Karel de Gucht (Handel) lietdinsdag weten dat de Commissiewel meer documenten zou willenvrijgeven, maar dat niet kan doen

omdat een aantal onderhandelen-de landen dat niet wil. Volgens DeGucht blijft het al dan niet afsnij-den van internet bij downloaders,het grootste schrikbeeld, een zaakvan individuele lidstaten.

Ook EU wil verbodhandel blauwvinMADRID, 11 maart. Na de Vere-nigde Staten wil ook de EuropeseUnie dat de handel in blauwvin-tonijn wordt verboden. Dat maak-te EU-voorzitter Spanje gisterenbekend. De EU gaat op de komen-de Cites-conferentie over bedreig-de dieren, die zaterdag begint,aandringen op het verbod. De 27lidstaten willen wel dat een uit-zondering wordt gemaakt voorkleinschalige vangst die niet voorde export bestemd is. Japan is feltegen een verbod. Dat land consu-meert driekwart van de blauwvin-tonijn die in de wereld wordt ge-vangen. Volgens de Japanse rege-ring zijn er andere manieren omde soort voor uitsterven te behoe-den. (ANP)

Kort Europees

D e Nederlandse minister vanLandbouw, Natuur en Voed-

selkwaliteit heet sinds kort „mi-nister van Leven, Nuchterheid enVe r h a l e n ”. Zo staat het in Gerda,de omstreden glossy waarmee depr-staf van Gerda Verburg het 75-jarig jubileum van het ministerieviert en tegelijk onvermoede kan-ten van de bewindsvrouwe bloot-legt: op de cover poseert Gerda alsamazone, compleet met hand-schoenen en zweepje.

Ook in Brussel kunnen egoglos-sy’s wonderen verrichten. Denieuwe president van de EU kanzijn bekendheidsgraad opkrikkenmet de Herman. De voorzitter vande Europese Commissie kan daad-kracht simuleren met de José. Uitmarktonderzoek van Grenzeloosbleek dat de grootste kans op suc-ces is weggelegd voor de Cathy.

Het glamourgehalte van Ca-therine Ashton wordt nog steedsniet door iedereen onderkend. Datis spijtig. De veelgeplaagde Hoge

vertegenwoordiger voor het bui-tenland is nota bene van adel. EenLady! Daar kan een beetje bladen-maker een hele formule uit zui-gen. Ashton in het House of Lords.Ashton tijdens de jacht. Ashtontijdens de high tea.

Ook haar werkterrein – de di-plomatie - heeft glamoureuzetrekken. Staatshoofden op rodelopers, banketzalen, hoge pla-fonds, vergulde lijsten: een droomvoor bladenmakers. (Even voor-zichtig zijn met foto’s van Haïti.En liever geen vergelijkingen metHillary Clinton, die wél een eigendienstvliegtuig en bijbehorendemacht heeft.)

Ashton is, ook een sterk pr-punt, niet alleen highbrow. Inhaar woonkamer staat naar ver-luidt een metershoge robot, eenDalek uit de Britse science-fiction-serie Doctor Who. (Zo’n detailgeeft haar profiel een eigenzinni-ge twist: hip maar ongevaarlijk.)

De aaibaarheidsfactor biedt

eveneens kansen. Ze is moeder vanvijf. Twee eigen kinderen en driestiefkinderen. Hoe doet ze dat? Enhoe gaat ze om met de breuklijnenin het gezin? (Gelijkenis met deEU niet te dik aanzetten.)

De lancering van de Cathy va l tmooi samen met de nieuwe asser-tiviteit die Ashton tentoonspreidt.Drie maanden werd hardop ge-twijfeld aan haar persoonlijke ca-paciteiten. Deze week probeerdeze het Europees Parlement ervante overtuigen dat niet zij het pro-bleem is, maar de anderen. Haartaak, Europa met één stem te latenspreken, grenst aan het onmoge-lijke. Tegenstribbelende ambtena-ren en jaloerse politici maken heter niet beter op. Een zelfbewusteroptreden is een goed begin, de Ca-thy maakt de klus af. Van spruit-jeskoningin tot amazone. Hetkán. In één fotosessie. Gerda weetnog wel een goede visagiste.

Michel Kerres

G re n ze l o o s

Binnenkort in de kiosk: de ‘Cathy’

Ruime opslag telecomdata ter discussieP r i va c y

Tegen zin Eerste Kamer geldtnu bewaartermijn van jaar

De Eerste Kamer ging vorig jaar akkoordmet de voorstellen voor het bewaren vantelefoon-, internet- en e-mailgegevens naeen toezegging van minister van JustitieErnst Hirsch Ballin (CDA) dat hij de be-waartermijn voor internet- en e-mailge-gevens zou terugbrengen tot een halfjaar. De Tweede Kamer had eerder aange-drongen op een jaar. Voor telefoniegege-vens kon de bewaartermijn wat de EersteKamer betreft een jaar blijven.Voor het terugbrengen van de bewaarter-mijn voor internet- en e-mailgegevens iswel de instemming nodig van de TweedeKamer. De minister zou dit via een repara-tiewet regelen. Maar in de Tweede Kamerpleit het CDA nu weer voor een bewaar-termijn van tenminste twaalf maanden.De VVD-fractie gaat frontaal in tegen devoorkeur van de partijgenoten in de Eer-ste Kamer en wil terug naar achttienmaanden, oftewel het oorspronkelijkevoorstel van het kabinet en de door Euro-pa maximaal toegestane termijn.Doordat nog geen overeenstemming isbereikt geldt voorlopig, tegen de zin vande Eerste Kamer in, voor alle data een op-slagtermijn van een jaar.Door de val van het kabinet ligt de zaak nustil. Het is nog onduidelijk of het onder-werp controversieel wordt verklaard enpas behandeld wordt als een nieuw kabi-net is aangetreden.

Net nu Nederland de Europese afspraken over het bewaren van telecomgegevens met moeite invult, overweegt de EuropeseCommissie die bewaarplicht af te zwakken. Nederland zou die juist willen uitbreiden.

Ingezonden mededeling

Nog niet alles wordt bewaardHoewel de Wet bewaarplicht telecommuni-catiegegevens sinds 1 september 2009 vankracht is, worden momenteel nog lang nietalle telefonie-, internet-, en e-mailgegevenseen jaar bewaard, zoals de wet voorschrijft.De praktische uitvoering stuit op grote pro-blemen.Zo is onduidelijk welke bedrijven precies on-der de wet vallen. Dit bleek tijdens een infor-matiemiddag die het ministerie van Econo-mische Zaken in oktober organiseerde voorict-ondernemers. Aanvankelijk liet een me-dewerker van het Agentschap Telecom bij-voorbeeld weten dat bedrijven die webhos-ting aanbieden niet onder de regels vallen,omdat zij geen e-maildiensten aan zoudenbieden. Bij webhosting biedt een bedrijf aanparticulieren of bedrijven de mogelijkheidom informatie op te slaan die via het internettoegankelijk is. Toen bleek dat webhosting-bedrijven doorgaans ook e-maildienstenaanbieden, bleef onduidelijk of ze dan welaan de bewaarplicht moeten voldoen.De overheid biedt ict-ondernemers nu eenjaar coulance voordat ze boetes opgelegdkunnen krijgen als ze de vereiste gegevensniet opslaan. In de tussentijd verkeren de on-dernemers in onzekerheid of ze alle gege-vens zelf op moeten slaan, of dat de over-heid een deel van die taak overneemt. Ditkan vooral kleinere ict-ondernemers kostenschelen, maar stuit bij privacybeschermersop weerstand, omdat zij de risico’s van cen-trale opslag te groot vinden. Als hackers er inzouden slagen toegang te krijgen, zou veelinformatie tegelijk op straat liggen.

‘Niet privacy van alle burgers op het spel zetten’Eurocommissaris Viviane Reding

E N G E L S A N T I E K

50%KORTING

W W W. G E E R E K I N G . N L

* Afgebeeld Hästens Comfortable

WISTU

dat deHästens‘Marquis’ er al isvoor �3.800,-(180x200)

*

Hästens Store Heemstede Hästens Flagshipstore LeiderdorpBinnenweg 41 Elisabethhof 2 - Meubelboulevard WOOONHeemstede - tel. 023 54 733 33 Leiderdorp - tel. 0900 427 8367

Hästens Store Den Haag Hästens Mega Store Woonmall AlexandriumPlaats 24 Watermanweg 21B - RotterdamDen Haag - tel. 070 36 316 00 (tijdelijk gesloten i.v.m. verbouwing)

EXCLUSIEFInlichtingen over adverteren in deze rubriek:

www.persgroepadvertising.nl/exclusiefof bel de Persgroep Advertising 020 - 562 6200

exclusief

NRC 110310 / StS, RL / Bron: CIOT

Overzic ht van informatie die wordt

bew aard en instanties die dez e

informatie kunnen opvragen

Aantal aan vragen bij het CIO T

Bewaarplicht telecomgegevens

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09

• Politie, recherche en Marechaussee• Landelijk parket van het Openbaar Ministerie• Inlichtingen- en veiligheidsdiensten• Gespecialiseerde opsporingsdiensten, waaronder Fiod-ECD (belastingen en economische controledienst), en vergelijkbare diensten van Sociale Zaken en Vrom.

Wat moeten de aanbieders zelf bewaren?

• Al de verkeers- en lokatiegegevens (dus niet de inhoud) van het mobiele en vaste telefoonverkeer, inclusief faxverkeer via telefoon. • Het tijdstip waarop wordt ingelogd en uitgelogd van internet, de zogeheten transportgegevens. Surfgedrag en gegevens over Skype, MSN, Twitter e.d. worden niet bewaard.• Gegevens e-mailverkeer via de grote Nederlandse providers. Webaccounts als Hotmail vallen hier niet onder, omdat ze geen gebruik maken van een vast netwerk. Buitenlandse providers evenmin; die vallen onder hun eigen nationale wetgeving.

Wat sturen de aanbieders door naar CIOT?

• Naam, adres , woonplaats• Telefoonnummer• E-mailadres• Ip-nummer en account-id (een gegeven dat gerelateerd is aan ip, of e-mailadres , en hardware-id.)

Deze gegevens worden iedere dag ververs ten worden 24 uur bewaard.

Telecom- en internetaabieders

CIOT (Centraa l in form atiepuntonderzoek te lecom m unica tie )300 databas es in een beveiligde bunker

Speciale aanvraag

Bewaard door:

Directe toegang

Antwoord

Wie kunnen gegevens opvragen?

Welke gegevens worden bewaard?

Mobiele telefonie Vaste telefonie Internet E-mail Fax