Problematische gehechtheid

Richtlijn

Waarom deze powerpoint?Je wilt jouw collega’s of samenwerkingspartners informeren over deze richtlijn• Je bent bijvoorbeeld behandelcoördinator en je wilt je team bijscholen.• Of je bent ambulant hulpverlener of pedagogisch medewerker, je werkt met de richtlijn en je wilt jouw

ervaringen inbrengen in een teambijeenkomst of werkoverleg.• Jij en je collega’s organiseren misschien een organisatiebrede informatiebijeenkomst over de richtlijn.• Je hebt binnenkort een afspraak met een gemeenteambtenaar en wilt hem/haar vertellen hoe jullie

werken.

Gebruik dan deze presentatie! • De presentatie start met algemene informatie over richtlijnontwikkeling. Daarna wordt er ingezoomd op

deze specifieke richtlijn. Per hoofdstuk van de richtlijn geven we de belangrijkste punten en/of aanbevelingen.

• Zie deze presentatie als een basis. Maak het van jezelf door slides toe te voegen of weg te laten, het interactief te maken met vragen of opdrachten. Of maak het persoonlijk door eigen ervaringen te verwerken.

Instructie voor

presentator

Tips voor een goede presentatie• Bedenk vooraf wat het doel van je presentatie of bijeenkomst is: wanneer ben je tevreden? • Sluit aan bij het niveau van je toehoorders: is het voor jou helder wat mensen al weten over dit onderwerp? • Wil je uitwisseling stimuleren? Zorg voor passende werkvormen én neem de tijd.• Ken de achtergrond en inhoud van de richtlijn waarover je presenteert. Verdiep je van te voren in de

richtlijnproducten. • Maak gebruik van de werkkaarten van de richtlijn. De werkkaarten download je op de website. Print ze uit, deel

ze rond en verwijs er in de presentatie regelmatig naar. • Voeg animaties toe om de presentatie levendiger te maken.

<< Tot slot: heb je vragen? Ergens hulp bij nodig? Stuur een mail naar info@richtlijnenjeugdhulp.nl. Wij denken graag met je mee. Leuke ervaringen opgedaan? Tips voor

anderen? Ook die reacties horen we graag. De presentatie begint vanaf de volgende slide: succes! >>

Instructie voor

presentator

Deze presentatie1. Richtlijnen voor de jeugdhulp en jeugdbescherming

2. Richtlijn Problematische Gehechtheid• Definitie• Prevalentie• Oorzaken en kenmerken• Signalering en diagnostiek• Preventie en interventie• Prognose

1. Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming

• Initiatief van NIP, NVO en NVMW• Om jeugdprofessionals te ondersteunen• Programma Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming

(2011-2015) gefinancierd door VWS• Dagelijkse uitvoering berust bij het Nederlands Jeugdinstituut• 14 richtlijnen ontwikkeld tussen 2011 en 2015• Autorisatie door de beroepsverenigingen

14 richtlijnen

De 5 belangrijkste boodschappen1. Van en voor professionals2. Samen met cliënten3. Gemaakt voor de praktijk 4. Ontwikkeling en invoering samen5. Pas toe of leg uit

2. Richtlijn Problematische gehechtheid• Handvatten voor signalering, diagnostiek en behandeling• Ontwikkeld door TNO Child Health

“De werkkaarten zijn overzichtelijk en kort, iets waar wij met de steeds hogere werkdruk behoefte aan hebben. Op de behandelgroep

gebruiken we de werkkaart die ingaat op de vraag hoe je een veilige gehechtheidsrelatie opbouwt met een kind/jongere. En dan vooral het

stuk over om gaan met opstandig gedrag.”

- Suzanne Teulings, pedagogisch medewerker bij Youké

Beschikbare materialen• Om online en offline te raadplegen:

• De richtlijn zelf • De onderbouwing • Info voor ouders • Set werkkaarten

• Om aan de slag te gaan met deze richtlijn:• Werkblad • Deze powerpointpresentatie• Meer materiaal op komst!

Uitgangsvragen1. Wat is een problematische gehechtheidsrelatie? Welke vormen van problematische

gehechtheid kunnen worden onderscheiden? Hoe onderscheidt een problematische gehechtheidsrelatie zich van andere problematiek?

2. Hoeveel kinderen hebben een problematische gehechtheidsrelatie? 3. Wat zijn de factoren die het ontstaan van een problematische gehechtheidsrelatie in de hand

werken? 4. Met welke instrumenten kan een problematische gehechtheidsrelatie worden gesignaleerd?

Welke diagnostische instrumenten moeten (minimaal) afgenomen worden bij de ouders en/of de jeugdige?

5. Hoe kunnen volwassenen rondom een jeugdige (ouders en professionals) het ontstaan van een veilige gehechtheidsrelatie bevorderen c.q. een problematische gehechtheidsrelatie voorkomen?

6. Welke interventies zijn er beschikbaar om een jeugdige met een problematische gehechtheidsrelatie te behandelen? Wat is er bekend over de grootte van de gewenste effecten van deze interventies?

7. Wat is bekend over de prognose en gevolgen van een problematische gehechtheidsrelatie?

Hoofdstuk 1: Definitie• Uitgangsvraag 1

Problematische gehechtheid is:• ‘een verzamelterm voor allerlei emoties en gedragingen van jeugdigen waaruit blijkt dat zij

geen emotionele veiligheid ontlenen aan de relatie met hun ouders of verzorgers.’

Bij wie is sprake van problematische gehechtheid?• Bij jeugdigen die onveilig (vermijdend of ambivalent) gehecht zijn aan hun ouders en bij wie

als gevolg daarvan sprake is van probleemgedrag;• Bij jeugdigen bij wie de gehechtheidsrelatie gedesorganiseerd of verstoord is;• Bij jeugdigen bij wie de gehechtheidsrelatie verbroken is en die daarvan nog steeds last

hebben;• Bij jeugdigen die met geen enkele volwassene een gehechtheidsrelatie lijken te hebben

opgebouwd (reactieve hechtingsstoornis)

Hoofdstuk 1: Definitie (vervolg)• Gehechtheidsproblemen gaan vaak samen met gedragsproblemen

> Zie ook hoofdstuk 6 Prognose van deze richtlijn.> Raadpleeg Richtlijn Ernstige gedragsproblemen voor de jeugdhulp en jeugdbescherming.

• Belangrijke boodschap in de richtlijn: een problematische gehechtheidsrelatie kan op iedere leeftijd worden bijgestuurd.

Aanbevelingen H. 1• Stuur een problematische gehechtheidsrelatie tussen jeugdige en ouder bij door de

volwassene te begeleiden bij het sensitief en voorspelbaar reageren. (Werkkaart 2)

• Reageer invoelend en voorspelbaar op de jeugdige die aan je zorg is toevertrouwd. Zo kan de jeugdige een veilige gehechtheidsrelatie opbouwen.

• Investeer in (de relatie met) de jeugdige. Neem de tijd om samen activiteiten te ondernemen, geef de jeugdige je volle aandacht. Luister en kijk goed naar de jeugdige. (Werkkaart 2)

• Ook wanneer een jeugdige ernstige problemen op het gebied van gehechtheid heeft (zoals een gedesorganiseerde, verstoorde gehechtheidsrelatie), dan nog is de jeugdige het beste af in een gezin of een gezinshuis.

• Het aantal groepsleidsters of begeleiders in de jeugdhulp die de jeugdige regelmatig zien, moet zo klein mogelijk zijn.

Hoofdstuk 2: Prevalentie• Uitgangsvraag 2

Prevalentiecijfers• Veilige gehechtheidsrelatie: 60-70 % van alle gezonde, thuiswonende kinderen• Onveilige gehechtheidsrelatie: 30-40 % van alle gezonde, thuiswonende kinderen

Binnen de onveilig gehechte groep• 10 % vermijdende gehechtheidsrelatie• 20 % ambivalente gehechtheidsrelatie• 15 % verstoord gedesorganiseerde/verstoorde gehechtheidsrelatie

Hoofdstuk 3: Oorzaken en kenmerken• Uitgangsvraag 3

Vier groepen risicofactoren voor een problematische gehechtheidsrelatie:• kenmerken en gedrag van de ouder• kenmerken van het jonge kind• gezins- en leefomstandigheden• stabiliteit en continuïteit in het contact tussen ouder en kind

Aanbevelingen H. 3• Screen altijd op problematische gehechtheid in de volgende situaties:

• wanneer een jeugdige opgroeit in een gezin waarin vermoedelijk mishandeling, verwaarlozing of huiselijk geweld aan de orde is (geweest);

• wanneer een jeugdige opgroeit in een gezin waarin één of beide ouders psychiatrische problemen heeft;

• wanneer een kind een ontwikkelingsstoornis, autistische stoornis of een verstandelijke beperking heeft;

• wanneer de stabiliteit en continuïteit van de ouder-kind relatie bedreigd wordt of al doorbroken is, bijvoorbeeld door het verlies van een gehechtheidsfiguur of door een ziekenhuisopname van het kind op jonge leeftijd. Ook kinderen die geadopteerd zijn of opgroeien in een pleeggezin lopen een verhoogd risico een problematische gehechtheidsrelatie te ontwikkelen.

• Kijk uit voor het beschuldigen van ouders. Heb daarentegen juist oog voor de pijn en het gevoel van falen wanneer hun zoon of dochter een problematische gehechtheidsrelatie heeft.

Hoofdstuk 4: Signalering en diagnostiek• Uitgangsvraag 4

• De volgende screeningsinstrumenten kunnen worden ingezet wanneer problematische gehechtheid wordt vermoed: • Lijst Signalen van Verstoord Gehechtheidsgedrag • Attachment Insecurity Screening Inventory (AISI)• Child Behaviour Checklist (CBCL)• Youth Self Report (YSR) • Teacher’s Report Form (TRF)• Vragenlijst over Ontwikkeling en Gedrag (VOG) (voor LVB jeugdigen)• Emotional Availability Scales (EAS)

Hoofdstuk 4: Signalering en diagnostiek (vervolg)• Geschikte diagnostische instrumenten zijn:

• Klinische Observatie van Gehechtheid (Clinical Observation Attachment; COA).• Disturbances of Attachment Interview (DAI)• Parent Development Interview (PDI)• Working Model of Child Interview (WMI)

• Bekijk werkkaart 3 ‘Stappenplan Screening en Diagnostiek’

Aanbevelingen H. 4• Voor ouders/verzorgers: Let erop of de jeugdige zich op z’n gemak voelt bij de

personen aan wie hij gehecht is. Voelt de jeugdige zich op z’n gemak bij die persoon, laat hij zich troosten of helpen, luistert hij doorgaans naar deze volwassene?

• Voor (ambulant) begeleiders: Benadruk in het contact met de ouders dat een combinatie van verschillende factoren in jeugdige, ouders en omgeving kan leiden tot een problematische gehechtheidsrelatie. Benadruk dat het niet de schuld van de ouders is dat de jeugdige een problematische gehechtheidsrelatie heeft, maar dat de ouders wel kunnen bijdragen aan herstel van de gehechtheidsrelatie!

• Voor gedragswetenschappers: Volg bij iedere plaatsing van een jeugdige onder verantwoordelijkheid van jeugdhulp het Stappenplan voor screening en diagnostiek (zie werkkaart 3)

Hoofdstuk 5: Preventie en interventie• Uitgangsvraag 6

• Interventies voor kinderen tot en met 7 jaar:• Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting and Sensitive Discipline

(VIPP-SD)• Ouder-baby-interventie• Basic Trustmethode• Parent-Child Interaction Therapy (PCIT)• Kortdurende video-hometraining (K-VHT) in gezinnen met jonge kinderen

• Interventies voor kinderen vanaf 7 jaar:• Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag (ITGG)

Handvatten bij begeleiden van ouders• Heb als begeleider oog voor het gevoel van falen bij de ouder. Erken de problemen en de

eventuele pijn rond het pleeg-/adoptie-/stiefouderschap.

• Als aan de randvoorwaarde ‘oog hebben voor de ouder’ is voldaan, start de begeleiding met psycho-educatie. Bij de psycho-educatie kan gebruik gemaakt worden van de cliëntversie van deze richtlijn.

• Indien de ambulante begeleider de beschikking heeft over een videocamera kan de begeleider video-opnames maken van de ouder-kindinteracties in de thuissituatie. Met behulp van de videocamera krijgen ouders meer inzicht in hun eigen gedrag en zien ze duidelijker hoe hun kind op dat gedrag reageert.

• Gedurende de hele ouderbegeleiding geldt ‘practice what you preach’. De begeleider dient ervoor te zorgen dat hij zelf in het contact met de ouders die principes toepast die hij de ouders wil aanleren.

Hoofdstuk 6: Prognose• Uitgangsvraag 7

Wat zijn de gevolgen van problematische gehechtheid voor een kind of jongere?• Internaliserende problemen komen vaker voor bij jeugdigen met een

problematische gehechtheidsrelatie, maar het verband is niet sterk. Het gaat om depressieve gedachten, piekeren, angst, zich terugtrekken en psychosomatische klachten.

• Jeugdigen met een problematische gehechtheid hebben meer kans dat ze externaliserend probleemgedrag vertonen. Denk aan agressie, druk gedrag en overbeweeglijkheid. Met name jongens die een gedesorganiseerde gehechtheid hebben lopen het risico gedragsproblemen te ontwikkelen.

En uitgangsvraag 5?• Hoe kunnen volwassenen rondom een jeugdige (ouders en professionals) het

ontstaan van een veilige gehechtheidsrelatie bevorderen c.q. een problematische gehechtheidsrelatie voorkomen?

• Zie Werkkaart 2: Do’s en Don’ts

Voorbeelden van do’s:• Neem de tijd om op een positieve en speelse manier contact te hebben met de

jeugdige. Nodig de jeugdige uit om dingen te doen samen, zoals spelen, praten, of huishoudelijke taken. Geef de jeugdige de ruimte; maar houd wel de regie door de jeugdige keuzes aan te bieden.

• Zoek naar herstel in de relatie. Jeugdigen met een problematische gehechtheidsrelatie weten hoe ze contact kapot moeten laten gaan, maar niet hoe te herstellen nadat het mis is gegaan.

Vragen?

Meer weten?• Bekijk www.richtlijnenjeugdhulp.nl• Volg Richtlijnen op Twitter: @RichtlijnJeugd• Vragen? Stuur een mail naar

info@richtlijnenjeugdhulp.nl

Presentatie powered by Nederlands Jeugdinstituut, augustus 2015