Fries // Frysk

De positie van de Friese taal binnen het onderwijs en de maatschappij

Miranda Brouwer Bieuwkje Kooistra Lena van Dijk

Inhoud

1 Beheersing Fries

2 Wanneer welke taal?

3 Waardering Fries

4 Thuistaal vs. schooltaal

5 Drietalige basisscholen in Friesland

6 Het echte leven: de praktijk

Beheersing Fries

• Waar? - Friesland, - West-Groningen, - Terschelling, - Schiermonnikoog, - Duitsland

Varianten Fries

• Westerlauwers Fries- Noordhoeks- Kleifries- Woudfries- Zuidwekshoeks- Hindeloopers- Aasters en Westers- Schiermonnikoogs of Eilanders

Beheersing Fries in Friesland

• 600.000 inwoners• 450.000 spreken Fries• 350.000 Fries als moedertaal

– 94% begrijpen– 74% spreken– 65% lezen– 17% schrijven

BRON: http://taal.phileon.nl/fries.php sociolinguïstisch onderzoek 1994

Wanneer welke taal?

• OV en verkeer - Trein : Arriva - Plaatsnaamborden

• Overheidsinstanties - Rechtbank

- Gemeenteraad en Provinciale Staten

• Onderwijs - Drietalige basisscholen • Belangrijk, omdat ... - maatschappij -> onderwijs - nut Fries leren -> toename lln.

Waardering Fries

• Grutsk (trots)

• Sjibbolet:“Bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries.”

• Waarde

Organisaties/instellingen

• Fryske Akademy

• Tresoar

• Afûk

Thuistaal vs. schooltaal

• SchooltaalOnder schooltaal wordt het taalgebruik in vaklessen verstaan. Taal waarin geschreven wordt.

- Docententaal - Gebonden aan cultuur en vaktaal - NL als formele taal -> basisschool invloed - Lln. die geen Fries willen spreken - Beleid overheid -> duur, want weinig lln. - Uitzondering dorpen

• Thuistaal

- Alleen NL sprekend: 49,02% (spreken met beide ouders NL)

- Alleen Fries of NL dialect 43,79% (spreken met beide ouders fries of NL dialect)

- Tweetalig 6,21% (spreken met beide ouders NL en Fries)

Thuistaal vs. schooltaal

Conclusie en gevolgen

- Je kunt het soms horen

- kunnen wisselen (beter in hanteren van 2 talen)

- eigen taal = meer intimiteit

- Nederlands = formele omgangstaal

Drietalige basisscholen• Vak

- Fries en NL gelijkwaardig, groep 1 - Engels groep 7 en 8 - meestal 40% Fr, 40% NL, 20% Eng

• Voertaal - Fries - Engels 2 middagen in de week

• Onderzoek - Fryske Akademy - taalvaardiger, NL stabiel, Fr & Eng beter - durven spreken

helft onderwijstijd

• Drietalige PABO - NHL en Stenden - Leeuwarden als eerste Nederlandse stad

• Nog een extra pluspunt - lln. leren taal waarderen -> taal is belangrijk, telt mee -> interesse Friese taal -> taalbehoud

• Bijna 40 basisscholen in Friesland drietalig

Drietalige basisscholen

Filmpje!

http://www.youtube.com/watch?v=Xbki5MQiPdI

Het echte leven

• Taalkundig: Verwandschap talen - NL = Germaanse taal (zoals EN en D)

- FR = Romaanse taal- Fries = West-Germaanse taal- Moeilijkheden: Ja bij Frans- Voordelen: Ja – Juist voor Duits -> want: overeenkomsten in zinsbouw, fonetiek,

idioom

• Algemeen lastig voor friestaligen - stemloze “s”- dentales “r”- tembre v/d stem >> nasaal, intonatie

Effect op prestatie lln.- Het primaire stratificatie-effect -> achterstand aan het einde van de basisschool- Het secundaire stratificatie-effect -> capaciteiten onbenut- Self-fulfilling prophecy (docentenhouding) -> hangt samen- Sociaal-economisch status- Prestatie gerichtheid ouders -> laag ambitieniveau -> beroepsstructuur Friesland- Onjuiste advisering

Beter NL = betere prestatiesOuderen vs. huidige generatie -> nu spreken ze beter NL, waarom? - betere opleiding

- meer aanraking media (TV, Radio, tijdschriften, Internet!)- meer mobiliteit- meer toeloop naar Friesland- NL heeft invloed op het Fries -> woordvolgorde veranderd

Taalachterstand dialectsprekers:- niet aantoonbaar bepaald door andere factoren

EindeBedankt voor jullie aandacht,

zijn er nog vragen?

Bronnen: www.rug.nl www.trouw.nl www.slo.nl www.fryske-akademy.nl www.omropfryslan.nl http://taal.phileon.nl/fries.php Taal en Taalwetenschap – Rene Appel