Portfolio: Taak 2 – Werkbladen

0. Algemene informatie

De lessen werden gegeven tijdens de oefenlessen van semester 1, 2014-2015. Het ging hier om een ASO klas van het derde jaar. Het thema van de les was socio-economische verscheidenheid. Het ging om 2 opeenvolgende lessen, en bij beide werden de werkbladen gebruikt. Deze omvatte het hele hoofdstuk van socio-economische verscheidenheid.

1. Analyse van de werkbladen

In deze analyse zal ik de werkbladen aftoetsen tegen 4 pijlers: de leerplandoelstellingen, de leerlingen, de informatiebronnen, en de leraar.

De leerplandoelstellingen voor deze lessen werden opgesplitst in 2 categorieën. Enerzijds waren de doelstellingen die moesten behaald worden zonder behulp van atlas en basisstatistiek, anderzijds waren er de doelstellingen waar deze hulpmiddelen wel mochten voor gebruikt worden. De grootste doelen van deze les draaiden rond: wereldblokken, bevolkings –dichtheid en – spreiding, en HDI.Op het eerste zicht spelen de werkbladen goed in op de doelstellingen. Zo worden de werkbladen opgedeeld in 3 hoofdstukken, en in elk hoofdstuk wordt er 1 doel behandeld. Wanneer we verder kijken naar de werkbladen zien we dat ze ook zo zijn afgesteld om net te voldoen aan de doelstellingen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de kenmerken die moeten worden gelinkt aan de wereldblokken. Hier wordt er steeds gewerkt rond drie vaste criteria: taal, godsdienst, en bevolkingskenmerken. Deze laatste was veelal een eufemisme voor huidskleur.In het algemeen kan ik besluiten dat de werkbladen voldoen aan de leerplandoelstellingen, en hier goed zijn op afgesteld.

Vervolgens is er de pijler leerlingen. Wat hier opvalt is dat de werkbladen zeer procesbewust werken. Ze starten steeds uit iets algemeen en werken dit dan verder uit. Het perfecte voorbeeld hiervan zijn de fotoreeksen bij de wereldblokken. Deze starten van iets algemeen en concretiseren dan naar begrippen zoals: taal, godsdienst, en huidskleur. En hier wordt dan op zijn beurt weer het begrip wereldblok uitgehaald. Ook is er aandacht voor het leerproces van de leerlingen zo zijn er enkele opzoekopdrachten met de atlas zoals die rond de indicatoren. Dit biedt de leerlingen de mogelijkheid om zelf opzoek te gaan naar mogelijke verklaringen.Dit brengt mij bij een grote hiaat, ondanks dat de individuele hoofdstukken rond de leerplandoelen goed zijn uitgewerkt, is er geen concluderende oefening die de verbanden tussen wereldblokken bevolkings –dichtheid en –spreiding, en HDI in beeld brengt. Deze zouden eerder via de overgangen van de hoofdstukken duidelijk moeten worden.Ten is er nog wel het sterke punt dat de oefeningen veelzijdig zijn. Zo kunnen ze op verschillende manieren door een leerkracht worden aangebracht en aan de hand van verschillende werkvormen worden opgelost. Een goed voorbeeld hiervan zijn de millenniumdoelstellingen, deze oefening werd heel open gelaten waardoor de leerkracht deze leerstof kon aanbrengen zoals hij zelf wilt. Desondanks moet er wel worden opgepast bij dit thema dat het werkbladen blijven, en geen handboek.

Op gebied van informatiebronnen kan ik kort zijn. Er is steeds vermelding naar de bronnen, de bronnen bieden zich aan tot onderzoek, de werkbladen worden in kleur aan de leerlingen gegeven, en er staan links in naar sites op het internet, en de oefeningen bieden de mogelijkheid tot actualisering.Kort samengevat op gebied van informatiebronnen zijn deze werkbladen vrij tot zeer sterk.

Ten slotte is er de rol van de werkbladen als hulpmiddel van de leerkracht. Hierop heb ik een dualistische visie. De werkbladen zijn vast en zeker een hulpmiddel voor de leerkracht. Zoals ik alreeds hier boven vermeldde bieden ze hulp om het leerproces van de leerlingen te begeleiden. Doch binden ze mogelijk de creativiteit van de leerkracht in door zo strikt de leerplandoelen te volgen.

Als algemene conclusie moet ik besluiten dat het hier om sterke werkbladen gaat. Wanneer ik ze aftoets tegen de vier belangrijke pijlers komen ze zeer goed uit de verf, en zijn er maar enkele kleine werkpuntjes die naar boven komen waarvan de algemene conclusie het belangrijkste is.

2. Integratie van de werkbladen in de lessenreeks

Zie bijlage A

3. Reflectie op gebruik van werkbladen

Algemeen gekeken ben ik redelijk tevreden over de lessenreeks waarin ik deze werkbladen heb gebruikt. Didactisch gezien waren er twee werkpunten en deze hadden geen betrekking op het gebruik van de werkbladen. Desondanks zijn er toch enkele punten die ik als belangrijk heb ervaren.

Zo was ik bij de start van de lessen zeer tevreden met de gekregen werkbladen. Deze boden mij als beginnende en licht onzekere leerkracht een leidraad voor het maken van de lessen. Dit stelde ik zeer op prijs want ik heb het vaak moeilijk om hoofd- en bij- zaak van elkaar te scheiden, en nu deden de werkbladen dit in mijn plaats.

Naarmate mijn lessen meer vorm begonnen te krijgen begon ik me toch te storen aan enkele kleine factoren. Zo werd er in de werkbladen nog gebruik gemaakt van de term ras. Persoonlijk vind ik dat in de loop van de geschiedenis een negatieve connotatie heeft gekregen en perfect kan worden vervangen door een term zoals huidskleur. Een volgende storende factor was het wereldblok: voormalige Sovjet-Unie. Dit is een enorm zware term voor studenten van vijftien jaar, die zeer moeilijk snel en kort kan worden uitgelegd. En aangezien dit toch moest gebeuren kon dit in mijn ogen ook worden geïntegreerd in de oefening rond kenmerken van de wereldblokken. Mocht men hier de kolom bevolkingskenmerken; die toch alleen maar een stereotype vormt; vervangen door politiek/ideologie leg je actuele linken met een ander vak zoals geschiedenis.Ook was er het feit dat sommige oefeningen niet meer moesten gemaakt worden omdat ze gedateerd zijn, maar toch nog in de werkbladen werden opgenomen. Al zijn er hier wel verzachtende omstandigheden aangezien de stagelector zelf nog maar pas aan de slag was, en geen tijd had gehad om de werkbladen te vernieuwen.

Ten slotte moet ik nog zeggen dat ik tot nu toe steeds werkbladen heb gekregen om rond te werken. Dit zorgt voor een zekere angst bij mij aangezien ik in de nabije toekomst zelf werkbladen zal moeten maken, maar hier in mijn ogen niet genoeg heb op kunnen oefenen.

4. Bijlagen

Bijlage A – Lesvoorbereidingen

Campus HeverleeHertogstraat 1783001 Heverlee

Tel. 016 375600www.khleuven.be

LESONTWERPALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Naam: Pieter Witpas

Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Geschiedenis

Stagebegeleider DLO: Mevr. Schellemans

School: Heilig Hart HeverleeOnderwijsvorm: ASORichting: /Klas: /Lokaal: K 2.23Aantal leerlingen: /

Les gegeven door: Pieter WitpasVak: AardrijkskundeOnderwerp: Socio – economische verscheidenheidVakmentor: M. VinckeDatum/Data: 4/11/2014Lesuur/-uren: 5de uur (12u55 -13u45)

BEGINSITUATIE

Situering in de lessenreeks

/

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

De leerlingen hebben al eerder met bevolkingsgegevens gewerkt.De leerlingen kunnen werken met een atlas.De leerlingen hebben al reeds gehoord van de bevolkingsproblematiek.

Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit

De leerlingen spreken allemaal eenzelfde taal.De leerlingen zijn alreeds in contact gekomen met godsdienst, en/of godsdienstbeleving.De leerlingen zijn alreeds in contact gekomen met mensen van een andere huidskleur.De leerlingen weten dat we met 7 miljard op de aarde zijn.

Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …

/

DIDACTISCHE VERANTWOORDING

EINDTERMEN & LEERPLANDOELENSituering in de eindtermen:

1. op kaarten aanduiden en benoemen: natuurlijke en menselijke aardrijkskundige entiteiten

3. aan de hand van voorbeelden horizontale en verticale ruimtelijke relaties herkennen.

8. op basis van demografische kenmerken en hun evoluties enkele demografische situaties in de wereld

beschrijven en enkele verklarende factoren aangeven.

12. verbanden leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu.

Situering in het leerplan:

1 Telkens de te bestuderen regio’s op de wereldreferentiekaart en op eenvoudige thematische wereldkaarten

situeren.

2 Op een eenvoudige manier aardrijkskundige gegevens cartografisch voorstellen.

ALGEMEEN LESDOEL

De leerlingen kunnen de wereld opdelen in verschillende wereldblokken, en van deze wereldblokken de voornaamste culturele kenmerken opsommen. Ook kunnen de leerlingen de bevolkingsdichtheid berekenen, en de bijhorende bevolkingsspreiding analyseren.

SCHOOLAGENDA Hoofdstuk 3: Socio – economische verscheidenheid. De verschillen in culturen en de bevolkingsspreiding in de wereld.

BRONNEN

Geschreven bronnen:

Werkbladen HHH

Digitale bronnen:

http://www.youtube.com/watch?v=zlfKdbWwruYhttp://www.schooltv.nl/no_cache/video/crid/20110425_globalisering01/http://www.worldometers.info/nl/http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_landen_naar_bevolkingsdichtheidhttp://www.youtube.com/watch?v=rvTFKpIaQhM

LEERMIDDELEN & MEDIA AgendaPPTSmartboardWerkbladen HHHAtlasYouTube School TVExterne data gegevens

Didactisch lesontwerp

Leerdoelen

KRACHTIGE LEEROMGEVING

Lesfasen

& timingOnderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud

Instapfase

7 min

Lkr vraagt lln om agenda, werkbladen en schrijfgerei klaar te nemen.

Lkr toont een filmpje i.v.m. socio – economische verscheidenheid, en stelt hier enkele vragen over:

- Wie zien we hier?- Wat doet hij?- Welke factoren veranderen er in het

filmpje?

Lkr introduceert de probleemstelling aan de klas.

PPTWerkbladenagenda

Filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=zlfKdbWwruY

PPTProbleemstelling

Wat zijn de grootste socio – culturele verschillen in de wereldbevolking, en hoe kunnen we ze meten en vergelijken?

De lln kunnen het gemeenschappelijke socio – economische

Lesfase 1:

20 min OLG PPT

1. De verschillen in culturen en de bevolkingsspreiding in de wereld

1.1 Wereldblokken

pieter witpas 5

verschil afleiden uit een reeks foto’s.

De lln kunnen de verschillende wereldblokken benoemen, en aanduiden op een kaart.

De lln kunnen met behulp van de atlas de dominante taal/ godsdienst/ huidskleur bij de wereldblokken plaatsen

Lkr toont 3 fotoreeksen waarin telkens een vorm van socio – economische verscheidenheid naar voren komt.

Doceren

Lkr vertelt dat deze verscheidenheid de wereld verdeelt in wereldblokken.

Individueel werk

De lln plaatsen met behulp van de atlas de correcte namen van de wereldblokken op figuur 1 in de werkbladen, en duiden de grenzen van deze blokken aan met een rode lijn.

Duowerk

De lln gaan per 2 opzoek naar de correcte taal, huidskleur en godsdienst die bij de

WerkbladenWB hfst. 3 p. 1

PPTWerkbladenWB hfst. 3 p. 2

PPTAtlasWB – figuur 1

=> Op basis van cultuur of leefwijze, taal, godsdienst, politiek- economisch systeem, geschiedenis, huidskleur (ras) of klimaat kunnen we een nieuwe indeling van de wereld maken, we noemen dit de wereldblokken.

A) vaststelling – waarnemingen

We kunnen de aarde onderverdelen in wereldblokken, en deze verschillen van elkaar op vele vlakken.

B) analyse

- Talen

In Azië zien we talen zoals het Chinees terugkomen, maar ook het Hindi en Indonesisch zijn er vaak voorkomende talen. In de voormalige Sovjet Unie is er 1 taal die primeert, en dat is het Russisch. Ditzelfde zien we ook met het Arabisch in Noord-Afrika en het midden oosten. Ook is er Zuid-Amerika dit is hoofdzakelijk Spaans, behalve Brazilië daar is

pieter witpas 6

verschillende wereldblokken horen.

OLG

Lkr overloopt samen met de lln de gevonden gegevens.

PPTAtlasWB p. 3

PPTAtlasWB p. 3

Portugees de dominante taal. Bij ons in Europa zijn er vele talen die naar voren komen (Engels, Frans, Nederlands). En ten slotte zijn er nog de andere wereldblokken waar we voornamelijk Engels terug vinden.

- Godsdienst

In Europa, Oceanië, Noord- en Zuid Amerika en zuidelijke delen van Afrika zien we dat het Christendom de grootste godsdienst is. In Noord Afrika en het midden oosten is dit de Islam, behalve in Israël, daar is het jodendom de grootste godsdienst. Azië wordt op zijn beurt verdeeld in het Boeddhisme en het Hindoeïsme.

- Huidskleur

De huidskleur is vaak gebonden aan het continent waar het wereldblok zich op bevindt. Zo zijn er in de Europese machtsblokken voornamelijk blanken. In Azië zijn dit Aziaten. En in Afrika zwarten. In Noord- en Zuid Amerika vinden we dan weer een mix van blanken, zwarten en indianen.

pieter witpas 7

C) verklaringen – besluit

- Talen

Er is globaal genomen zeer veel taalverscheidenheid over de wereld. Toch zijn er enkele dominante talen die vaak naar voren komen, zoals het Engels en het Spaans. Maar ook talen zoals het Russisch, Arabisch en het Chinees komen vaak voor.

- Godsdienst

We kunnen zeggen dat er 5 grote godsdiensten zijn die vaak naar voren komen: Christendom, Islam, Jodendom, Boeddhisme en het Hindoeïsme. Deze worden nog aangevuld met lokale natuurgodsdiensten.

- Huidskleur

Er zijn 3 grote groepen die naar voren komen: blanken, Aziaten en

pieter witpas 8

zwarten. Deze komen verspreid voor over de hele wereld, maar in Amerika worden deze nog aangevuld met indianen.

pieter witpas 9

De lln kunnen enkele factoren opnoemen die er voor zorgen dat er vermenging komt op gebied van taal/ huidskleur/ godsdienst in de wereldblokken.

De lln worden zich bewust dat er sterke vermenging is tussen de wereldblokken.

Lesfase 2:

7 min

OLG

Lkr stelt vragen i.v.m. de oefening rond de wereldblokken.

- Zijn er in Europa alleen nog maar blanken?

- Wanneer begon dit te veranderen?

Lkr verteld kort over globalisering en laat hier een film fragment over zien.

PPTAtlasWB p. 3Filmpje: http://www.schooltv.nl/no_cache/video/crid/20110425_globalisering01/

A) vaststelling – waarnemingen

De wereldblokken hebben allemaal een godsdienst/ taal/ huidskleur die vaak voorkomt. Toch is er nog steeds verscheidenheid.

B) analyse

Als we kijken naar België, wat deel uitmaakt van het Europese wereldblok. Zien we dat er niet alleen Nederlands of Frans wordt gesproken, dat niet iedereen blank is en dat niet iedereen Christen is.

C) verklaringen – besluit

Door technologische vooruitgang gaan de sterke kenmerken van de wereldblokken vervagen.

Lesfase 3:

18 min

We weten nu dat de wereldbevolking verscheiden is, maar hoe groot is deze bevolking nu eigenlijk? En waar leven deze mensen overal?

OLG PPT

1.2 Bevolkingsdichtheid – en spreiding

1.2.1 Bevolkingsdichtheid

pieter witpas 10

De lln kunnen de bevolkings-dichtheid berekenen.

Lkr stelt enkele vragen aan de lln:- Hoeveel mensen zijn er momenteel

op aarde?- Waar leven deze mensen vooral?

Doceren

Lkr verteld dat we momenteel met ca. 7 miljard mensen op aarde zijn en dat we allemaal leven op 149 000 000 km². Dan verklaart hij het begrip bevolkingsdichtheid, en berekent deze voor de aarde met 7 miljard inwoners.

Individueel werk

De lln berekenen nu individueel de bevolkingsdichtheid met de meest recente bevolkingsgegevens gegevens.

WB p. 4PPT

PPTRekenmachineWb p. 4Gegeven: http://www.worldometers.info/nl/

Bevolkingsdichtheid: aantal inwoners / km²

1.2.2 bevolkingsspreiding

A) vaststelling – waarnemingen

We merken dat de wereldbevolking onregelmatig is verdeeld over de aarde.

B) analyse

- Er zijn dunbevolkte gebieden: ( < 20 inw./ km²). Dit zijn gebieden waar we geen werkgelegenheid terugvinden (waar het nooit goed geweest is om aan landbouw te doen) en waarvan de toegankelijkheid moeilijk is vanwege de vegetatie of het reliëf, worden gekenmerkt door een lage bevolkingsdichtheid.

- er zijn dichtbevolkte gebieden: ( > 50 inw./ km²). Dit zijn gebieden waar mensen kunnen werken, mensen leven immers waar ze kunnen werken. Dit zijn gebieden die goed

pieter witpas 11

De lln kunnen de atlaskaart i.v.m. bevolkingsdichtheid analyseren.

De lln leren de factoren kennen die bepalen of een gebied dicht- of dun- bevolkt is.

OLG

Lkr toont atlas kaart i.v.m. de bevolkingsdichtheid op de PPT en stelt hier enkele vragen over.

- Waar leven de meeste mensen?- Welk onderscheid kunnen we

maken?

Duowerk

De lln lossen per 2 met behulp van de atlas de oefening i.v.m. dichtbevolkte gebieden op in de werkbladen.

Klassikale verbetering van de opdracht

Duowerk

De lln lossen per 2 met behulp van de atlas

Atlas kaart 152PPTWB p. 4

Atlas kaart 152WB p.4 PPT

Atlas kaart 152

zijn om aan landbouw te doen (de eerste tewerkstelling) en nu eventueel ook goed zijn om in de industrie en diensten te werken.

C) verklaringen – besluit

De bevolking is onregelmatig verdeeld over de aarde. Daarom maken we onderscheid tussen 2 soorten gebieden. dunbevolkte gebieden: ( < 20 inw./ km²) en dichtbevolkte gebieden: ( > 50 inw./ km²).

pieter witpas 12

de oefening i.v.m. dunbevolkte gebieden op in de werkbladen.

Klassikale verbetering van de opdracht

OLG

Lkr lost samen met lln oefening i.v.m. bevolkingsdichtheid op in de werkbladen.

WB p.5 PPT

Atlas kaart 152WB p.6 PPTData: http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_landen_naar_bevolkingsdichtheid

Lesfase 4: OLG

Lkr toont een filmpje en zegt dat we daar verder rond werken tijdens de volgende les.

PPTFilmpje: http://www.youtube.com/watch?v=rvTFKpIaQhM

Plan B

pieter witpas 13

Lkr brengt eigen laptop mee.Lkr brengt extra usb mee met reservekopie van PPT.Lkr brengt extra kopie mee van de werkbladen.

pieter witpas 14

BORDSCHEMA

Agenda:

Hoofdstuk 3: Socio – economische verscheidenheid. De verschillen in culturen en de bevolkingsspreiding in de wereld.

1. De verschillen in culturen en de bevolkingsspreiding in de wereld

1.1. Wereldblokken 1.2. Bevolkingsdichtheid – en spreiding

WereldblokkenBevolkingsdichtheidBevolkingsspreiding (globalisering)

pieter witpas 15

Campus HeverleeHertogstraat 1783001 Heverlee

Tel. 016 375600www.khleuven.be

LESONTWERPALGEMENE VAKKEN

Naam: Pieter Witpas

Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Geschiedenis

Stagebegeleider DLO: Mevr. Schellemans

School: Heilig Hart Heverlee

Onderwijsvorm: ASO

Richting: moderne wetenschappen

Klas: 323

Lokaal: 3.23

Aantal leerlingen: 24

Les gegeven door: Pieter Witpas

Vak: Aardrijkskunde

Onderwerp: socio – economische verscheidenheid deel II

Vakmentor: Maarten Vincke

Datum/Data: 18/11/2014

Lesuur/-uren: 5de uur ( 12.55- 13.45)

BEGINSITUATIE

Situering in de lessenreeks

- Vergelijking van wereldfacetkaarten ◦ Relaties tussen bevolking spreiding◦ Relaties tussen de ontwikkelingsgraad en de bestudeerde facetkaarten

▪ Socio – economische verscheidenheid

Relevante voorkennis

De leerlingen hebben al eerder met bevolkingsgegevens gewerkt.De leerlingen kunnen werken met een atlas.De leerlingen hebben al reeds gehoord van de bevolkingsproblematiek.De leerlingen hebben reeds voorkennis van het onderwijs niveau in derde wereld landenDe leerlingen hebben een basiskennis van de economie, en weten wie de huidige economische grootmachten zijn.De leerlingen kennen de onderverdeling in wereldklokken.

Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit

De leerlingen spreken allemaal eenzelfde taal.De leerlingen zijn alreeds in contact gekomen met godsdienst, en/of godsdienstbeleving.De leerlingen zijn alreeds in contact gekomen met mensen van een andere huidskleur.De leerlingen weten dat we met 7 miljard op de aarde zijn.De leerlingen weten dat groeperingen zoals Boko Haram zich verzetten tegen onderwijs voor vrouwen.De leerlingen zijn al reeds in contact gekomen met organisaties zoals 11.11.11 en amnasty international.

Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …

Sterke ASO klas, heel leergierig, grote achtergrondkennis.

DIDACTISCHE VERANTWOORDING

De leerlingen gaan deze les leren over de ontwikkelingsgraad in de wereld, wat de indicatoren hiervan zijn, wat de HDI is en de Milleniumdoelstellingen. We beginnen met een beeld te vormen over het begrip ‘ontwikkelingsgraad’, dit gebeurt doormiddel van enkele statistieken gevolgd door een onderwijsleergesprek. Aan de hand van dit onderwijsleergesprek vormt de leerkracht samen met de leerlingen een definitie voor het begrip. Vervolgens gaan de studenten per 2 met de atlas opzoek naar de indicatoren doe de ontwikkelingsgraad beïnvloeden. Daarna doceert de leerkracht dat deze indicatoren het begrip HDI en lossen de bijhorende oefeningen in de werkbladen met behulp van de atlas op. We gebruiken dezelfde methode om ook de HDI te bespreken. Tenslotte doceert de leerkracht over de Milleniumdoelstellingen, en

pieter witpas 16

gaan de leerlingen per 2 opzoek naar concrete oplossingen. EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN

Situering in de eindtermen: 1. De leerlingen kunnen op kaarten aanduiden en benoemen: continenten en oceanen, de belangrijkste

reliëfeenheden en rivieren, de belangrijkste staten, natuurlijke en menselijke aardrijkskundige entiteiten. 2. bestudeerde regio's en thema's op eenvoudige thematische wereldkaarten situeren 3. Aan de hand van voorbeelden horizontale en verticale ruimtelijke relaties herkennen. 8. Op basis van demografische kenmerken en hun evoluties enkele demografische situaties in de wereld

beschrijven en enkele verklarende factoren aangeven. 12. Verbanden leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu. 16. aardrijkskundige entiteiten afbakenen op basis van verschillen en gelijkenissen van enkele natuurlijke of

menselijke aardrijkskundige kenmerken. 17. op een eenvoudige manier aardrijkskundige gegevens cartografisch voorstellen.

Situering in het leerplan:

1 Telkens de te bestuderen regio’s op de wereldreferentiekaart en op eenvoudige thematische wereldkaarten

situeren.

2 Op een eenvoudige manier aardrijkskundige gegevens cartografisch voorstellen.

ALGEMEEN LESDOEL

De leerlingen kunnen een definitie geven van het woord ontwikkelingsgraad, verder kunnen ze enkele indicatoren opsommen die de ontwikkelingsgraad beïnvloed, en met behulp van de atlas de HDI berekenen voor de verschillende wereldblokken. Ook kunnen ze in eigen woorden zeggen wat de VN en de Milleniumdoelstellingen zijn.

SCHOOLAGENDA

Hoofdstuk 3: Socio – economische verscheidenheid. Ontwikkelingsgraad in de wereld.

BRONNEN

Geschreven bronnen:

Werkbladen HHH Goyvaerts E. Verspagen F. Raes S., Meridiaan 4, (Mechelen) Plantyn. De Pauw C. Mertens L. Verbist C., Globaal 3 handleiding, Eerste druk 2001, (Wommelgem), Van In De Pauw C. Van Genechten J. Verbist C., Globaal 4 handleiding, Eerste druk 2002, (Wommelgem), Van In Neyt R. Van Broeck C. Van Cleemput A. Verstappen H., Geogenie 4 handleiding, 1ste druk 2011,(Berchem)

De Boeck NV

Digitale bronnen:

LEERMIDDELEN & MEDIA

AgendaPPTSmartboardWerkbladen HHHAtlasYouTube Externe data gegevens

pieter witpas 17

Didactisch lesontwerp

Leerdoelen

KRACHTIGE LEEROMGEVING

Lesfasen

& timingOnderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud

Leerlingen kunnen in eigen woorden de begrippen die in de vorige les gezien werden uitleggen.

Herhalings-fase:

5 min

Lkr heet de lln welkom en vraagt hen om hun schrijfgerei, werkblaadjes, naamkaartje en atlas op de bank te nemen.

Lkr toont enkele afbeeldingen uit de vorige les, en stelt hier enkele vragen over:

- Welk begrip kunnen we hier aan koppelen?- In wat deelden we de wereld op?- Wat weet je nog over de bevolking?- ….

WerkblaadjesAgendaPPTAtlas

Herhaling vorige les:

Socio – economische diversiteit: de verschillen op sociaal, cultureel en economisch vlak tussen de verschillende wereldblokken.

Wereldblokken: indeling op basis van taal, leefwijze, godsdienst, huidskleur,…. van de wereld.

Bevolkingsdichtheid: Het aantal inwoners per vierkante kilometer, van een bepaald gebied.

Bevolkingsspreiding: - dichtbevolkte gebieden- dunbevolkte gebieden

Instapfase:

5 minOLG

pieter witpas 18

Lkr toont een filmpje met daarin enkele statistieken rond de onderlinge verschillen in de wereldbevolking, en stelt hier enkele vragen over.

- Wat werd er verteld in het filmpje?- Verandert dit filmpje jullie beeld over de wereld?- Kennen jullie al een term uit andere lessen die we hier kunnen opplakken?

Doceren

Lkr verklaart aan de hand van het filmpje en de schema’s in de werkbladen het begrip ontwikkelingsgraad.

Lkr introduceert de probleemstelling.

PPT Filmpje YouTube

PPT Werkbladen

2. Ontwikkelingsgraad in de wereld

Definitie ontwikkelingsgraad:

De ontwikkelingsgraad of de welvaart in de wereld wordt berekend op basis van verschillende ontwikkelingsfactoren: de inkomstenverdeling, de gezondheidszorg, en het analfabetisme.

Probleemstelling:

Welke criteria kunnen we gebruiken om de ontwikkelingsgraad te meten in de verschillende wereldblokken, en hoe kunnen we deze verschillen in ontwikkeling wegwerken?

Lesfase 2:

10 min

We weten nu dat er zo iets is als een ontwikkelingsgraad, maar welke factoren beïnvloeden deze, en hoe ziet dit er concreet uit voor de verschillende wereldblokken? 2.1 De indicatoren

pieter witpas 19

De leerlingen kunnen met behulp van de atlas de verschillende indicatoren van HDI in kaart brengen voor de verschillende wereldblokken.

Doceren

Lkr verklaart kort de indicatoren die de ontwikkelingsgraad beïnvloeden.

Duowerk

Lln lossen per 2 de bijbehorende oefening rond indicatoren van de ontwikkelingsgraad op in de werkblaadjes met behulp van de atlas.

OLG

Lkr verbeterd klassikaal met de lln de gemaakte oefening, en stelt hier daarna enkele vragen over.

- Waarom is het belangrijk dat de lonen in een land hoog zijn?

PPT Werkblaadjes

WerkblaadjesAtlas

Werkblaadjes

Inkomen: Het Bruto Nationaal Product per inwoner uitgedrukt in euro.

Inkomen = BNP / aantal inwoners

Analfabetisme: Het percentage van jongeren onder de 15 jaar die niet kunnen lezen en/of schrijven.

Gezondheidszorg: Het aantal inwoners per land voor een bepaald gebied per land.

Gezondheidszorg= aantal inwoners/ aantal artsen

pieter witpas 20

De leerlingen kunnen met behulp van de leerkracht een link leggen tussen de indicatoren van ontwikkeling en economische groei.

- Waarom is het belangrijk dat het analfabetisme in een land laag is?- Waarom is het belangrijk dat de gezondheidszorg in je land hoog is?- Wat is de gemeenschappelijke factor in deze 3 indicatoren?

Lkr vormt op basis van de gegeven antwoorden een besluit.

PPTAtlas

Besluit:

Bovenstaande ontwikkelingsindicatoren zijn erg belangrijk omdat ze de basis zijn voor het welzijn en de welvaart van de bevolking. Verder vormen ze ook de basis voor de economische ontwikkeling.

De leerlingen kunnen met

Lesfase 3:

15 min

We weten nu wat de indicatoren zijn, maar hoe kunnen we deze vergelijken met dezelfde indicatoren in andere landen?

Doceren

Lkr introduceert het begrip HDI – of VN index in de les, en verklaart dit.

Duowerk

WerkblaadjesPPT

2.2 De human development index

Human development index: (= VN-index), dit is een cijfer van 0-1 dat de graad van ontwikkeling van een land/regio aangeeft. Om deze te berekenen verwerkt men de gegevens van de inkomsten, het analfabetisme en de gezondheid.

Rangschikking wereldblokken volgens HDI:

pieter witpas 21

behulp van de atlas de verschillende indicatoren van HDI in kaart brengen voor de verschillende wereldblokken.

De leerlingen kunnen een vereenvoudigde versie van de HDI kaart tekenen voor de wereldblokken.

Lln lossen per 2 de bijbehorende oefening rond HDI op in de werkblaadjes met behulp van de atlas.

OLG

Lkr verbeterd klassikaal met de lln de gemaakte oefening.

Lkr zoekt samen met studenten de huidige rangschikking volgens HDI op, en vullen dit aan in de werkblaadjes.

AtlasPPTWerkblaadjes

WerkblaadjesPPTAtlas

Zeer hoge HDI: - Noord-Amerika

- Europa

- Australië en Oceanië

Hoge HDI: - Noord-Afrika

- Voormalige Sovjetunie

- Zuidwest-Azië

- Latijns-Amerika

Matige HDI: - Oost - Azië

- Zuidoost-Azië

- Zuid - Azië

Lage HDI: - Subsahara-Afrika

Lesfase 4:OLG

Lkr stelt enkele vragen over de geziene leerstof:- Vinden jullie die een eerlijk systeem?- Kennen jullie initiatieven die zich hier voor

PPT

2.3 Milleniumdoelstellingen

In 2000 bij de start van het nieuwe millennium kwamen allen leden van de VN samen om de grootste problemen proberen samen op te lossen. Ze kwamen uit op 8

pieter witpas 22

De leerlingen kunnen de geziene leerstof over HDI en Millenium-doelstellingen uitwerken tot concrete oplossingen.

inzetten?

Doceren

Lkr verteld over de Milleniumdoelstellingen, en over de 11.11.11 actie van dit jaar.

Duowerk

Lln zoeken per 2 bij elke actie een concreet voorstel bij elke Milleniumdoelstelling.

PPTWerkbladen

Bord

problemen.

Plan B

Online back-up PPT Externe USB met PPT Extra werkbladen Extra atlas

pieter witpas 23

BORDSCHEMA

Agenda:

Hoofdstuk 3: Socio – economische verscheidenheid. Ontwikkelingsgraad in de wereld.

1. De verschillen in culturen en de bevolkingsspreiding in de wereld

1.1 De wereldblokken1.2 Bevolkingsdichtheid – en spreiding

1.2.1 Bevolkingsdichtheid1.2.1 Bevolkingsspreiding

2. Ontwikkelingsgraad in de wereld

2.1 De indicatoren2.2 De Human Development Index2.3 Milleniumdoelstellingen

Begrippenlijst:

Inkomen AnalfabetismeGezondheidszorgHDI / VN-indexmilleniumdoelstelling

pieter witpas 24

Bijlage B – Werkbladen

Hoofdstuk 3

Socio- economische verscheidenheid

1. De verschillen in culturen en de bevolkingsspreiding in de wereld

1.1 De wereldblokken Http://www.youtube.com/watch?v=zlfKdbWwruY

Noteer per reeks welk gemeenschappelijk thema je kan herkennen.

REEKS 1 Thema: ……………………………………..

REEKS 2 Thema: ……………………………………..

REEKS 3 Thema: ……………………………………..

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 25 -

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 26 -

AW 2008:

151A,B,C,F

AW 2012:

159A,B,C,F

Definitie

Op basis van cultuur of leefwijze, taal, godsdienst, politiek- economisch systeem, geschiedenis, huidskleur (ras) of klimaat kunnen we een nieuwe indeling van de wereld maken, we noemen dit de wereldblokken

Gebruik je Atlas en voer onderstaande opdrachten uit.

Vul de kenmerken voor het juiste wereldblok aan. (Zie volgende bladzijde.) Plaats de overeenkomstige nummers van de wereldblokken op de juiste

plaats op onderstaande kaart (figuur 1). Overtrek de grenzen met rood.

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 27 -

Figuur 1: De wereldblokken - Bron: Plantyn Algemen Wereldatlas editie 2012

nr. wereldbloktypische kenmerken

meest voorkomende talen (AW 159 B)

meest voorkomende godsdiensten (AW 159C)

bevolkings-kenmerken

andere kenmerken

1 Europa westerse cultuur, vrije markteconomie,democratie

2 Voormalige Sovjetunie geschiedenis van een staatsgeleide economie en 1 partij = communisme

3 Noord- Afrika

Arabische wereld4 Zuidwest- Azië

(Midden- Oosten)

Veel aardolie

5 Subsahara Afrika Arme regio

6Zuid- Azië oosterse levenswijze,

moessonregens = veel neerslag in juli, arme regio

Moesson - Azië7 Oost- Azië Chinese levenswijze,

communisme

8 Zuidoost- Azië moessonregens

9 Australië en Oceanië westerse cultuur, droog, Aboriginals

10 Noord- Amerika westerse cultuur, vrije markteconomie en democratie, indianen

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 28 -

11 Latijns- Amerika Indiaanse- Spaanse cultuur

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 29 -

Taak

Naam:……………………………………………….…………………………….

Klas:……….

1.2 Bevolkingsdichtheid – en spreiding

1.2.1 Bevolkingsdichtheid

Definitie:

Bevolkingsdichtheid = aantal inwoners / km²

Bereken de gemiddelde bevolkingsdichtheid in de wereld:

(Maak gebruik van volgende website: http://www.worldometers.info/nl/

Totale bevolking van de wereld: = __________________ = ______ inw/km²

Totale landoppervlakte van de wereld: 149 000 000 km²

1.2.2 Bevolkingsspreiding

Bekijk de atlaskaart (AW 152) en vergelijk deze kaart met gemiddeld bevolkings-dichtheidscijfer van de wereld dat je net berekend hebt bij 1.2.1.

Wat stel je vast?

Besluit:

De bevolking is regelmatig / onregelmatig verspreid overheen de wereld.

a) Dichtbevolkte gebieden: ( > 50 inw./ km²) De bevolkingsdichtheid is afhankelijk van de bestaansmogelijkheden in een bepaald gebied. De dichtbevolkte gebieden zijn plaatsen waar mensen kunnen werken, mensen leven immers waar ze kunnen werken. Dit zijn gebieden die goed zijn om aan landbouw te doen (de eerste tewerkstelling) en nu eventueel ook goed zijn om in de industrie en diensten te werken.

Opdracht: Plaats het nummer van de dichtbevolkte gebieden in het ROOD op de kaart (figuur 2):

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 30 -

AW2008:

150,

152A

AW2012:

158, 160A

1) Noord – Amerika 2) Zuid – Azië, Zuid – Oost – Azië, Oost Azië

3) Europa: vnl. West – Europa 4) Zuid – Amerika

5) Afrika: Ivoorkust 6) Afrika: Nijlvallei

b) Dunbevolkte gebieden: ( < 20 inw./ km²) Gebieden waar we geen werkgelegenheid terugvinden (waar het nooit goed geweest is om aan landbouw te doen) en waarvan de toegankelijkheid moeilijk is vanwege de vegetatie of het reliëf, worden gekenmerkt door een lage bevolkingsdichtheid.

Opdracht: Plaats het nummer van de dunbevolkte gebieden uit onderstaande tabel in het GROEN op de kaart (figuur 2) en vul in onderstaande tabel de opvallendste fysische kenmerken voor deze gebieden aan die de reden zijn dat men er zelfs nooit aan akkerbouw heeft kunnen doen of dat ze moeilijk toegankelijk zijn. Maak hiervoor gebruik van je atlas en je kennis uit hoofdstuk 1 en 2.

gebied Fysische kenmerken verklaring

7. Noord – Afrika / Australië

Deze factoren zijn niet gunstig om aan akkerbouw te doen!

8. NW – N – Amerika / NW – Azië / Antarctica

9. Himalaya en hoogland van Tibet

10. Centrum Zuid – Amerika

Centraal AfrikaDit maakt het gebied erg ontoegankelijk!

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 31 -

Vul de onderstaande tabel aan met behulp van volgende link,

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_landen_naar_bevolkingsdichtheid

rangnummer land Bevolkingsdichtheid inw/km²

1

België

237

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 32 -

Figuur 2: De bevolkingsdichtheid in de wereld

2. Ontwikkelingsgraad in de wereld

Bekijk volgend filmpje op YouTube: http://www.youtube.com/watch?v=rvTFKpIaQhM

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 33 -

Definitie: De ontwikkelingsgraad of de welvaart in de wereld wordt berekend op basis van verschillende ontwikkelingsindicatoren: de inkomstenverdeling, de gezondheids-zorg en het analfabetisme

2.1 De indicatoren

Bestudeer aandachtig de atlaskaarten en beoordeel telkens de indicator voor het opgegeven wereldblok door met de betreffende kleur een kruisje te zetten bij laag, matig of hoog. (opm: hoe lager het percentage analfabeten, hoe hoger de scholing. Hoe minder inw/arts hoe beter de gezondheidszorg)

wereldblok

inkomen / BNP

AW 2012 169 A(AW 2008 161A)

BNP per inw. in euro

analfabetisme

AW 2012 167 A(AW 2008 159 A)

% analfabeten > 15jaar

gezondheidszorg

AW 2012 173 C(AW 20108 159C)

aantal inw. / arts:

laag

= ro

od

mat

ig =

gee

l

hoog

= g

roen

laag

= g

roen

(< 5

%)

mat

ig =

gee

l

(tss.

5 e

n 20

%)

hoog

= ro

od

(> 2

0 %

)la

ag =

gro

en

(< 5

00)

mat

ig =

gee

l

( tss

. 50

0 - 2

500)

hoog

= ro

od

( > 2

500)

Europa

Voormalige

Sovjetunie

Noord- Afrika

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 34 -

Zuid-West Azië

Subsahara Afrika

Zuid- Azië

Oost- Azië

Zuidoost- Azië

Oceanië

Noord- Amerika

Latijns- Amerika

Besluit:

Bovenstaande ontwikkelingsindicatoren (inkomen, analfabetisme en gezondheids-zorg) zijn erg belangrijk omdat ze de basis zijn voor het welzijn en de welvaart van de bevolking. Verder vormen ze ook de basis voor de economische ontwikkeling.

2.2 De Human Development Index

Besluit :

Om een zicht te krijgen op het ontwikkelingsniveau van een land, berekenen de Verenigde Naties: de "Human Development Index" (HDI) of VN index. Dit is een getal tussen 0 en 1 die de graad van ontwikkeling aangeeft. Om de HDI te berekenen, verwerkt men de gegevens van de inkomsten, het analfabetisme en de gezondheid.

Opdracht: Vul onderstaande tabel aan met behulp van je atlas (AW159D) en de website: http://nl.wikipedia.org/wiki/Index_van_de_menselijke_ontwikkeling.

Zeer hoge HDI =

(0,785-1,00)

hoge HDI =

(0,675– 0,785)

matige HDI =(0,475 - 0,675)

lage HDI =

(0 - 0,475)

wereldblokken = wereldblokken = wereldblokken = wereldblokken =

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 35 -

AW2008:

159D

AW2012:

167D

= 20 % van de wereldbevolking

= 80 % van de wereldbevolking

Opdracht: Kleur op figuur 3 op p. 9 de wereldblokken met een zeer hoge HDI donker blauw, hoge HDI groen, met een matige HDI geel en een lage HDI rood.

Opdracht: Zoek volgende gegevens op in je basisstatistiek en op internet.

Maak hierbij gebruik van volgende website: http://nl.wikipedia.org/wiki/Index_van_de_menselijke_ontwikkeling

HDI-index /VN-index

(zie basisstatistiek)

Rangschikking in de wereld (HDI)

(zie Wikipedia)

Bevolkingsaantal

(zie basisstatistiek)

VSA

België

China

India

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 36 -

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid- 37 -

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 38 -

Figuur 3: De ontwikkelingsgraad (HDI) in de wereld

zeer hoog

hoog

matig

laag

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 39 -

Figuur 3: Oefenkaart de ontwikkelingsgraad (HDI) in de wereld

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 40 -

2.3 Milleniumdoelstellingen

In september 2000 verzamelden alle staatshoofden en regeringsleiders van de VN-lidstaten* in het hoofdkwartier in New York voor de eerste Algemene Vergadering van het nieuwe millennium. Aan het einde van de driedaagse ondertekenden de leden unaniem** de Millenniumverklaring. Deze verklaring bevatte een reeks becijferde en in

de tijd geplande doelen:

de Millenniumdoelstellingen.

11.11.11 voert elk jaar campagne rond één van de doelstellingen.

Welke doelstelling staat dit jaar centraal? ………………………………………….

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*De Verenigde Naties (afkorting: VN) is een internationale organisatie, opgericht in 1945 door 51 landen. Het is een intergouvernementele organisatie die samenwerkt op het gebied van het internationale recht, mondiale veiligheid, behoud van mensenrechten, ontwikkeling van de wereldeconomie en het onderzoek naar maatschappelijke en culturele ontwikkelingen.

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 41 -

De organisatie telt sinds 14 juli 2011 193 lidstaten. Vrijwel elk internationaal erkend, onafhankelijk land is lid van de organisatie. Vanuit het hoofdkantoor in New York en de deelhoofdkantoren in Genève, Wenen en Nairobi beslissen de lidstaten en de gespecialiseerde organisaties van de Verenigde Naties tijdens ontmoetingen over essentiële wereldzaken en wereldomvattende gebeurtenissen.

** Wanneer iedereen het met elkaar eens is.

Bijlage C – Leerplandoelen

Hfst. 3 - Socio- economische verscheidenheid - 42 -