Jochen Muys

Portfolio

V O O R W O O R D

Zoals de meeste van mijn klasgenoten brak het angstzweet me al uit toen ik vernam dat we een in een paar maanden tijd een artistiek proces zouden doorlopen. Ondanks mijn jarenlange interesse in tal van kunstdisciplines zag ik me toch zelf niet in de rol van kunstenaar kruipen. In mijn hoofd hoorde ik ook nog de beoordeling van de exami-nator van de toelatingsproef voor audiovisuele kunsten aan het KASK weergalmen: “Theoretisch ben je goed onderlegd maar je zwakke resultaat bij de praktische proeven tonen aan dat je onvoldoende artistiek talent hebt. Ik zie dan ook voor jou geen artistieke carrière weggelegd.”

Nog steeds zie ik mezelf geen kunstenaar worden, maar ik durf nu toch te zeggen dat ik wel een zeker inzicht heb gekregen om een boodschap op een originele, prikkelende, misschien zelfs kunstzinnige manier aan een publiek over te brengen. De opleiding Kunst & Cultuur heeft mij via haar diverse werkvormen een veel bredere kijk gegeven op wat er leeft in de wereld van de kunsten. Ik ben geboeid geraakt door kunstvormen die me tot dan toe onbekend waren of koud lieten zoals hedendaagse dans of vormgeving van en in de openbare ruimte. Maar vooral heb ik geleerd hoe een kunstenaar op zoek gaat naar een persoonlijke beeldtaal die toch universeel blijkt te zijn. Dat was dan ook mijn uitgangspunt bij het ontwikkelen van dit portfolio.

1

1990 geboren te Gent, opgegroeid in het rurale Poeke (deelgemeente van Aalter)

2002-2008 Secundair onderwijs gevolgd aan het SHZMI Deinze (nu: Leiepoort Campus Sint-Hendrik). Daar ben ik afgestudeerd in het ASO in de studierichting Latijn-Weten-schappen.1996-2003 Kunstateliers gevolgd aan het SASK

te Deinze. Eén van mijn vroegere leraars, Steve Desmet, is nog steeds een inspiratiebron.

juni 2008 Deelname aan de toelatingsproef voor audiovisuele kunsten aan het SMAK. Ik was niet geslaagd wegens een onvoldoende op 2 van de 5 proeven.

september - januari 2008 Grafische en digitale media gestudeerd aan de Arteveldehogeschool in Gent. In januari ben ik gestopt en ben ik een tijdje gaan werken. De richting was teveel gefocust op bureauwerk, ik wil met mijn job onder de mensen staan.

2009-... Ingeschreven voor de studie- richting “sociaal werk”, afstudeerrichting “sociaal-cultureel werk” aan Katho Kortrijk, departement IPSOC. De aparte sfeer in IPSOC lokte me naar Kortrijk.

2012-.... Ingeschreven voor het keuzetraject Kunst & Cultuur.

Gefascineerd door• Reizen (voornamelijk Oost-Europa)• Technologie en techniek• Vormgeving en ontwerp• Ecologie, wildlife, natuur in het algemeen• Kunst & cultuur• Humane wetenschappen, filosofie• Maatschappelijk en sociaal bewustzijn

2008-... Gaan werken als jobstudent tijdens week-ends, feestdagen en vakanties in een restaurant in Deinze.

Talenkennis• Nederlands: moedertaal• Engels: zeer goed• Frans: matig• Duits: matig• Spaans: zwak

6 mei 2013 Rijbewijs B behaald.

oktober - december 2011 Bekwamingsstage gelopen bij sociaalartistieke organisatie Victoria Deluxe, en tegelijk mijn droomjob ontmoet. Verliefd geworden op de sociaalartistieke praktijk. Mijn voorliefde voor kunst werd weer aangewakkerd.

maart 2012 Meegewerkt binnen het reporterslabo van sociaalartistiek festival ENTER Gent.

REL

EVA

NT

E ER

VA

RIN

GEN

2

INVLOEDEN

FOTOGRAFIE

Sergei Bratkov inspireert me om verschillende redenen. Zijn foto’s hebben altijd een beklijvende impact op de toeschouwer. Door het gebruik van subtiele effecten zoals diffusie-filters slaagt hij erin om een bepaalde toestand in beeld te brengen.

Op een meesterlijke wijze brengt hij activisme in zijn beelden. Hij fotografeert kinderen en soldaten die hij portretteert als helden, maar eigenlijk zijn ze slechts een marionet, onderworpen aan de regels van een hogere orde. In zijn jeugdige jaren was dat de Soviet-Unie, nu verzet hij zich tegen de massamedia en reclame, die volgens hem de plaats hebben ingenomen van de massapropaganda in de USSR.

Dichter bij huis kijk ik enorm op naar Filip Santens. Binnen de fotografie is hij werkelijk een duizendpoot. Zowat alle specialisaties binnen de fotografie heeft hij beoefend. Toch raakt hij mij het meest met zijn landschapsfoto’s. Er zijn weinig fotografen die de natuur op zo’n echte, en toch sprookjesachtige manier kunnen vastleggen als F.S. Maar vooral zijn macro-opnames hebben mij aangezet om zelf te gaan experimenteren met macrofotografie, en meer bepaald natuur-macrobeelden.

3

INSTALLATIEKUNST

Als kind vond ik kunstinstallaties pure rommel. Het kwam op mij over als niet meer dan ruimtelijke collages. 1 werk heeft mijn kijk daarop grondig veranderd. Toen ik 14 jaar was ben ik met mijn vader een paar dagen naar Londen gegaan. We hebben toen zowat alle gratis musea gedaan, waaronder ook het Tate Modern. Als tiener was ik vooral gefascineerd door de popart van Liech-tenstein, maar toen heb ik ook voor het eerst een installatie leren kennen die mij aantrok. Het was de “Wirtschaftswerte” (1980) van Joseph Beuys. Schrale rekken met basislevensmiddelen. Aan de ene kant verpakt in felle, vibrante kleuren. Aan de andere kant grijs en grauw. De consumptie- goederen als reflectie voor de maatschappij die ze vertegenwoordigt. Ik vond het fantastisch hoe dit werk een heel verhaal vertelde. Later heb ik begrepen dat de met boter herstelde blok gips symbool stond voor de versmelting van culturen, en hij dus eigenlijk zelfs een hele filosofie vertelt.

Op heden ben ik erg geboeid door kunstenaars die oplossingen bedenken voor postmoderne problemen, en die zelfs toepasselijk gaan maken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de Waalse kunstenaar Damien Chivialle die een oplossing bedacht voor de toenemende vraag naar voedsel in verstedelijkte samenlevingen. Hij ontwierp een container met aan de ene onderaan een aquarium met vissen die mest produceren en zuurstof consumeren, en bovenaan een serre met planten die zuurstof produceren en mest consumeren. Energie-efficiënt, supercompact en dus klaar voor een toekomst van voedselproductie in de stad!

Een andere held van mij is de Oost-Vlaamse Angelo Vermeulen. Samen met een team aan jonge kunstenaars/computernerds heeft hij een project ontwikkeld waarbij hij de warmte recupereert die computerprocessoren, harde schijven en andere apparatuur produceren. Net als Koen Vanmechelen reist hij de wereld rond met zijn project, en laat hij mensen op zijn tocht meedenken over hoe technologie en ecologie complementair kunnen zijn aan elkaar.

ACTIVISME en de publieke ruimte

Kunst kan ontzettend veel dimensies aannemen. De ene gebruikt kunst om zijn gevoelens uit te drukken, de ander gaat kunst hanteren om gemeenschappen bij elkaar te brengen. In het opleidingsonderdeel “De Zeggingskracht van Kunst” werd ons gevraagd wat kunst voor ons betekent. Ik heb het als volgt omschreven:

“In de kunst wordt de cultuur herdacht, heruitgevonden en herboren. Kunst stelt de fundamenten van de heersende cultuur in vraag zonder (pasklare) antwoorden te geven.”

Anders gezegd, voor mij heeft kunst het meest betekenis wanneer de toeschouwer zijn eigen attitudes in vraag gaat stellen. Het artistieke gehalte van het werk is voor mij dan zelfs van ondergeschikt belang. Als voorbeeld kan ik bijvoorbeeld Banksy geven. Het is een grafitti-kunstenaar die een populaire beeldcultuur gebruikt, zijn murals tonen sterke gelijkenissen met volwassenstrips, om tegenstrijdigheden in onze westerse waarden aan te kaarten. Zijn werken zijn dikwijls cynisch, soms hilarisch maar altijd erg bevreemdend en ze laten niemand onberoerd. Iedereen heeft er meteen een mening over.

5

Ook kleine ingrepen in de openbare ruimte kunnen mensen aan het denken zetten. Zoals Slinkachu miniatuurinstallaties maakt en die strategisch in de stad opstelt. De taferelen die de installaties uitbeelden zijn over het algemeen erg banaal, maar verrassend krachtig in hun eenvoud. Toch zijn ze ook verdacht herkenbaar en zijn het die taferelen die ons dagdagelijks bezighouden, en niet de oorlog in Syrië.

6

VORMGEVING van de openbare ruimte

Nieuw voor mij dit jaar was de wereld van de landschapsarchitectuur. Ik heb die leren kennen via mijn docent “Vormgeving en Openbare Ruimte” Geert Bossaert. Het is een wereld waar kunst en functionaliteit elkaar ontmoet. Ik heb geleerd dat de vormgeving van een ruimte het gedrag en zelfs de attitude van mensen verregaand kan beïnvloeden.

Analoog naar de ingrepen van Banksy en Slinkachu gaan landschaps- architecten de ruimte op zo’n manier vormgeven dat de bezoeker even uit zijn routine gehaald wordt en zich laat verrassen. Diana Balmori heeft in Bilbao een heel bijzondere trap ontworpen. De strakke geometrische trap heeft ze gebroken met een bloemen-perceel in de vorm van een soort olievlek die van de trap is gegleden. Maar van beneden af bekeken lijkt het alsof de bloemen de trap beklimmen, als het ware overwoekeren. En zo wordt de stadsbewoner plots geconfronteert met een stuk natuur dat zich niet plooit naar de strakke, functionele geometrie van de stad.

7

8

CO

NC

EP

TVoor ik aan de slag ging ben ik eerst lukraak woorden gaan opschrijven waarrond ik zou kunnen werken. Van 1 zaak was ik zeker: Ik ging een maatschappelijk probleem als onderwerp nemen, en het werk moet iets positiefs uitstralen, zodat de toeschouwer ook het gevoel heeft dat hij zelf het verschil kan maken. Omdat het in de eerste plek ook een persoonlijk werk is, wil ik er een eigen visie, een eigen filosofie in steken.

Ik ben vertrokken vanuit het “muffinmanproces”, de rechtszaak die de Dendermondse Delhaize- uitbater tegen Steven De Geynst heeft aangespannen wegens het stelen van een zak muffins uit een afval-container. De Geynst werkt voor samenlevings- opbouw en dook in containers van supermarkten op zoek naar weggesmeten voedsel die hij dan klaarmaakte en bezorgde aan daklozen en opvangcentra. In eerste aanleg werd hij veroordeeld tot zes maanden cel met uitstel. Hij is echter in beroep gegaan en is daar vrijgesproken. Zijn verdediging voor het Hof van Beroep heb ik bijgewoond, vanuit mijn oprechte steun voor S. D.G. De hele kwestie rond voedselverspilling werd aanvankelijk het onderwerp van mijn portfolio.

FASE 1: HET ONTKIEMEN

Ik ben dus vertrokken vanuit de idee om voedselafval te recupereren. In eerste instantie ben ik dus gaan zoeken welke manieren er al gekend zijn om GFT (groente- fruit- en tuinafval) een tweede leven te geven. Ik was eerder al tot de opmerkelijke vaststelling gekomen dat Stad Kortrijk geen GFT-ophaling voorziet, dit terwijl er toch weinig mensen zijn in de stad die plaats hebben voor een composthoop. Het is ook weinig realistisch om zich voor te stellen dat deze stadsbewoners hun GFT geregeld naar het containerpark brengen. Het was dus ook mijn realiteit om een oplossing te vinden voor het GFT-probleem.

Zoals ik eerder reeds vermelde was een composthoop geen optie. Zelf zit ik op kot in een klein appartement met enkel een dakterras als buitenruimte, wat op zich al een luxe is als student. Na wat research kwam ik terecht bij de wormenbak. Een eenvoudig(e) vat of bak met 2 of meerdere compartimenten volstaat als volautomatische voed-selverteerder. In de bovenste bak gaat het GFT, in de onderste bak gaan de compostwormen. De wormen zetten het afval om in percolaat, dat op zijn beurt een zeer voedingrijke meststof is voor planten.Helaas zijn de wormen in mijn bak snel gestorven, waarschijnlijk waren het niet de juiste of was mijn constructie toch niet zo wormvriendelijk.

Ondertussen ben ik ook gaan kijken of het mogelijk was om letterlijk nieuw leven te laten ontkiemen op GFT. Ik heb onder andere Pepermunt, Ruccola, Bieslook, Ajuin, Snijselder, Kamille en klaproos laten ontkiemen in bakken met verteerde GFT. Behalve van de Pepermunt en de klaproos zijn alle zaadjes erg snel ontkiemd. Ik kan echter niet zeggen of de GFT daar een grote bijdrage heeft aan geleverd.

9

10

FASE 2: HET GROEIEN

Verder ben ik ook gaan onderzoeken hoe de stadsbewoner met weinig buiten-ruimte toch een minimum aan eigen voedsel kan produceren. De meeste keu-kenkruiden nemen maar weinig plaats in vragen niet veel meer dan af en toe een beetje water en een zonnige vensterbank. En zo heb ik op mijn kot een miniatuur-kruidentuin aangelegd. Pepermunt, bonenkruid, kamille, salie, oregano, basilicum, bieslook, knoflook en ajuin heb ik met succes kunnen kweken. Er zijn ook manieren om de ramen van een appartement te benutten om een verticale tuin aan te leggen. De webblog raamtuin.nl post geregeld foto’s die als inspiratie kun-nen dienen voor het ontwerpen van een verticale tuin.

FASE 3: OVER EEN ANDERE BOEG

Terwijl ik mijn kottuin aan het aanleggen was, kreeg ik het idee om een zaadbank aan te leggen met de zaden die ik kon oogsten uit mijn gekweekte plantjes. Ik ben dan op zoek gegaan naar bekende zaadbanken. Zo is er de Global Seed Vault in Spitsbergen. Dat is een atoombunker met zaden van genetisch gemodificeerde landbouwgewassen die onze voedselproductie moet garanderen na bijvoorbeeld een kernramp. Er is ook de Millenium Seed Vault in het Verenigd Koninkrijk die de ambitie heeft om het zaad van alle plantensoorten op aarde te inventariseren. Maar ook daar ligt de prioriteit bij functionele planten. Tegen 2020 willen ze een kwart van alle soorten hebben geïnventariseerd. Maar tegen dan kunnen er al weer veel soorten verdwenen zijn.

Plots besefte ik dat ikzelf ook zeer functionele planten aan het kweken was. Het waren namelijk allemaal zeer courante keukenkruiden. Ik besloot aan mijn project een andere richting te geven. Er zijn namelijk heel wat planten die het meer nodig hebben om een tweede leven te krijgen dan alomgekende keukenkruiden. Vanaf dat moment heb ik mijn focus verlegd naar onkruid.

11

12

WAT IS ONKRUID?

Wanneer we de definitie raadplegen van “onkruid” valt er meteen iets bijzonders op. Elke plant kan als onkruid beschouwd worden, afhankelijk van de factoren waarin de plant groeit. Toch worden sommige soorten meer als onkruid gezien dan andere. In de meeste gevallen gaat het dan om pioniersplanten, soorten die weinig afhankelijk zijn van omstandigheden en zich in barre omstandigheden toch weten te handhaven.

Sommige van die soorten kunnen erg agressief zijn en ecosystemen verstoren. Dat doen ze door bijvoorbeeld andere planten te overwoekeren of alle voeding uit de bodem te halen. Die soorten worden als invasief omschreven en als onwenselijk beschouwd omdat ze het natuurlijk evenwicht verstoren.De meeste van die soorten zijn echter alleen in de ogen van de mens invasief. Zo zijn er tal van onkruiden zoals de korenbloem of de klaproos die bloeien in de akkers en dan meegeoogst worden met het graan. Door middel van zaadzuivering, het gebruik van bemesting en pesticiden zijn veel van deze onkruiden sterk achteruitgegaan en op sommige plekken bij ons zelfs verdwenen. Dat is trouwens maar een tendens van de laatste 50 jaar.

“Een onkruid is een op een bepaalde plaats

ongewenste plant. Deze ongewenste

planten kunnen wild of verwilderd zijn.”

13

FASE 4: DE NATUURRIJKE TUIN

Na mijn research over onkruid was ik vastbesloten om het imago van onkruid te heropwaarderen. Maar hoe pak ik dat aan?

Het leek me al snel duidelijk dat ik iets wilde doen met de onkruidplanten zelf. Anders gezegd, voor dit portfolio ben ik gaan tuinieren. Ik had immers het idee om op IPSOC een perceel onkruid te zaaien. Tussen de oude gebouwen van IPSOC en de nieuwbouw ligt immers een semi-patio (langs drieënhalf zijden ommuurd) met een strak, saai, kortgeschoren gazon. Die locatie was uiterst geschikt om een tuintje in te maken. Niet alleen paalt het gazon aan atelier N0.07 waar ik mijn portfolio zou voorstellen, daarenboven is het perceel zichtbaar vanuit verschillende gangen en niveau’s op IPSOC. Op 16 april kreeg ik van departementsdirecteur Luc De Mey de toestemming om een perceel uit te spitten en onkruid te zaaien.

Vanaf dan ben ik gaan zoeken naar een vorm. Ik wilde zeker een vorm die het contrast tussen mijn tuin en het gazon stevig in de verf zet. Het moest dan ook een natuurlijke vorm zijn, die eerder kenmerkend zijn voor menselijke interventies dan natuurlijke. Het moet immers duidelijk zijn dat het perceel aange-legd is en niet overwoekerd. De voorbijganger dient meteen te weten dat het onkruid daar aangelegd is.

Ik heb gekozen voor een cirkel met diameter 5m. Een cirkel, omdat de vorm dan ook de inhoud versterkt (de cirkel als symbool voor de kringloop).

14

De zaadselectie

Onkruid planten en zaaien is minder evident dan ik gedacht had. Ten eerste zijn er maar weinig zaken die dergelijke planten verkopen. Los van enkele verenigingen die zaadruilen organiseren (zoals Velt) is er maar één plantenkwekerij in België die wilde planten en onkruid- planten aanbiedt: Ecoflora. In Nederland zijn er meerdere kwekerijen die weliswaar ook leveren in België.

Omdat het perceel zo goed als volledig in de schaduw ligt, en de grond ook behoorlijk vochtig en zwaar is heb ik gekozen voor het C1 zaden-mengsel Bosflora. Daarbij heb ik ook de A1 bloemenweide Akkerbloemen besteld, omdat een stukje van mijn perceel wel wat zon vangt en een drogere bodem heeft.

15

Het tuinieren

Bij de aanleg van de natuurrijke tuin heb ik een cruciale fout gemaakt; ik heb zitten wachten op mooi weer. Toen ik toestemming gekregen had om de tuin aan te leggen had ik nog slechts anderhalve maand tot de voorstelling van dit portfolio. Ik besefte dat ik zo snel mogelijk moest zaaien als ik in juni reeds plantjes wilde zien. Helaas ben ik door het aanhoudende slechte weer, en een flagrante inschattingsfout van mijn kant pas beginnen zaaien twee weken voor de voorstelling.

De aanleg van het perceel heeft op zich niet zo lang geduurd. Op één avond heb ik een 25-tal vierkante meter uitgespit. Met een touw en stokje in het middelpunt heb ik de cirkel afgetekend. Sommige graszoden heb ik ondergespit, de rest heb ik afgevoerd. De dag nadien ben ik een hele namiddag in de weer geweest om het perceel wat effen te krijgen. Een hele namiddag, omdat ik slechts een hark ter beschikking had en geen rol. MIddenin het perceel heb ik een cirkel met diameter 1m gazon laten staan. Als de plantjes in bloei staan zal dat geen effect heb-ben op ooghoogte, maar vanop de eerste en tweede verdieping geeft dat nog een scherper contrast.

FASE 5: ONKRUID ALS DECORATIE

Omdat mijn natuurtuin op de presentatie nog maar weinig planten zal geven, ben ik gaan nadenken over een alternatief om boodschap over te brengen. Ik heb dan besloten om enkele bloembakken te vullen met potgrond, en daar wat onkruidplantjes in te schik-ken zoals een bloemstuk. De laatste twee weken heb ik thuis en in de omgeving van mijn kot enkele onkruidplantjes verzameld. Samen met wat wilde grassen heb ik die op een estethisch verantwoorde wijze geschikt. Op die manier kan ik ook de pure schoonheid van onkruid aan de man brengen.

16

SLOTFASE: AANMAKEN VAN EEN PLANTENINVENTARIS

Tenslotte heb ik als laatste onderdeel van mijn portfolio een inventaris gemaakt van de plantjes die ik gezaaid heb. Het is te zeggen, van de bedreigde of verdwenen soorten hier in Vlaanderen of Wallonië. Per plant die ik bespreek geef ik de taxonomische indeling, alsook enkele basiskenmerken van de plant. Ik vermeld bijvoorbeeld de bloeiperiode en of ze winterhard is. Daarnaast geef ik ook de menselijke toepassingen van de plant weer. Over het algemeen gaat het dan over toepassingen in de volksgeneeskunde en kwakzalverij, een traditie die zo goed als verdwenen is in onze streken. Met die informatie is het duidelijk dat de planten voor de mens maar weinig betekenis meer hebben. Tot slot geef ik ook de voornaamste ecologische aspecten van elke plant. Is het een waardplant voor bepaalde insecten? Is het een bijen- en vlinderlokker? Die kenmerken brengen nog eens de meerwaarde van de plant in het ecosysteem in kaart.

17

18

Literatuuronderzoek

Net omdat het bedreigde of verdwenen planten betreft in mijn inventaris was het niet éénvoudig om wetens- waardigheden over de planten te verzamelen. De taxonomische indeling vond ik gemakkelijk terug via de Nederlandse soortenbank. Maar voor de menselijke toepassingen was het voornamelijk zoeken in oudere bronnen zoals het naslagwerk “Flora Batava” door Jan Kops uit 1806.

Verdere informatie heb ik gehaald uit internetdatabanken zoals wilde-planten.nl en soortenbank.nl. Tenslotte heb ik nog enkele verwijzingen naar literatuur gekregen van Trees De Prest, secretaris van Natuurpunt Kortrijk en lid van de plantenwerkgroep. Ze heeft mijn inventaris ook nog eens nagekeken en de fouten eruit gehaald.

21

Veldgids voor de natuurliefhebber. (2004). Amsterdam: Reader’s Digest.

Becker, T. (2005). Veldgids bloeiende planten. Baarn: Tirion Natuur.

Eisenreich, W., Handel, A., & Zimmer, U. (2004). Handboek Bloemen en planten. Baarn: Tirion Natuur.

Kops, J., van der Trappen, J., van de Pavord Smits, H., & Vuyck, L. (1806). Flora Batava. Amsterdam: J.C. Sepp en Zoon.

Marinelli, J. (sd). Planten. Amsterdam: ANWB.

Schauer, T. (2010). Nieuwe plantengids voor onderweg. Baarn: Tirion Natuur.

Weeda, E. (1999). Nederlandse Oecologische Flora: wilde planten en hun relaties. KNNV.

Coremans, G. (2008). Stappen naar een ecologische tuin: aanleg en beheer. Berchem: Velt vzw.

Hoof, J. V. (2003). Natuurrijke tuinen. Tielt: ARGUS.

BRONNEN

Met bijzondere dank aan

Sigrid, Ruth en Marian voor de heldere bijstand en hun frisse ideeën.

Fien en Emily voor de logistieke ondersteuning.

Bert voor de grasmaaier en brandstof.

Luc De Mey voor de moed om een mooi stuk gazon in de handen van een onbezonnen student te laten.

Natuurpunt Kortrijk voor de steun aan mijn project, en in het bijzonder aan Trees De Prest voor haar ongebreideld

engagement en de theoretische bijsturing van mijn inventaris.

Ecoflora voor hun pioniersrol als wilde plantenkwekerij in België en voor de duurzame ondernemingsvisie waar ze

voor staan.

Mama en Hans voor de plantjes, bloembakken en hun liefde voor de wilde natuur.

Alle andere docenten van Kunst & Cultuur voor het overbrengen van jullie enthousiasme naar ons.

De natuur zelf voor, welja...

22