Pijnbeleid : een multidisciplinaire aanpak

Lieven Deltour Pijncentrum Azdelta Roeselare-Menen

Behandeling van chronische pijn

Pijn verlichten EN

Functioneren verbeteren

Chronische pijn bestaat altijd uit meerdere factoren

meerdere factoren moeten

aangepakt worden !

Overzicht

• Historiek • Waar staan we nu?

• Multidisciplinaire centra voor de behandeling van chronische pijn

• Multidisciplinaire algologische teams

• Chronische pijnbehandeling

Multidisciplinaire evolutie in België

1998 Witboek BPS

2005 Multidisciplinaire referentiecentra voor chronische pijn

2009 Pilootprojecten Algologische functie en Multidisciplinaire pijnteams

2013 Multidisciplinaire pijncentra en Multidisciplinaire algologische teams

4

7

7

3

4

4

2

2

1

1

35 erkende pijncentra verspreidt over België

Roeselare Brugge Oostende Ieper Dendermonde

Eeklo Aalst Zottegem Gent(2) Sint-Niklaas

Multidisciplinaire pijncentra Doelgroep: • Patiënten die lijden aan chronische pijn,

minstens 3 maanden en die het functioneren beperkt

• Patiënten met subacute pijn, duurt verschillende weken, eventueel weinig impact op functioneren, maar risico op verergering

Multidisciplinaire pijncentra

Doelstelling van de behandeling • Functionele verbetering • Verbetering van zelfbeheer van chronisch

pijnprobleem • Verbetering van medicamenteuze behandeling • Vermindering van beroep doen op

gezondheidszorg

Multidisciplinaire pijncentra Inhoud van behandeling • Educatie • Actiever worden/leren omgaan met pijn

• Fysieke reactivering • Aanleren van strategieën om zelf te leren omgaan met pijn • Ergonomische principes

• Psychologische therapieën • Gedragstherapieën • Stressbeheersingstechnieken, relaxatie, … • Opvolgen van psychologische of psychiatrische co-morbiditeit

• Sociale interventies (ter bevordering van de integratie van de patiënt)

• Opvolgen van de medicamenteuze behandeling • Invasieve procedures (enkel geïntegreerd in globale behandeling)

Voordelen Multidisciplinaire pijncentra

• Ruimere beschikbaarheid van multidisciplinaire pijncentra

• Vast financieringssysteem • Garantie op een multidisciplinaire

samenstelling van het team • Ruimte voor een bio-psychosociale aanpak

van pijn • Geen extra kosten voor de patiënt

11

Chronische Pijn behandeling

12

“Pijn is wat de patiënt zegt dat het is en

treedt op wanneer hij zegt dat het

optreedt. Pijn is gelokaliseerd daar

waar de patiënt het zegt en is zo intens

als zegt.”

Wat is pijn?

Pijnprikkel

Pijnsensatie

Pijnbeleving

Pijngedrag

Het BIOPSYCHOSOCIAAL model

SOCIALE CONTEXT partner, gezin, familie

vrienden

werksituatie

hobby’s, vrije tijd

maatschappij

MENS GEVOEL LICHAAM GEDACHTEN GEDRAG

LICHAAM

• Ook psychologische en sociale factoren en processen zijn belangrijk binnen diagnostiek en behandeling van pijnproblemen

• Dit model komt ook tegemoet aan de nood bij de patiënt om gehoord en erkend te worden in zijn lijden (ook op psychologisch en sociaal vlak)

• Uitgangspunt: medische, psychologische en sociale factoren beïnvloeden elkaar wederzijds en het resultaat hiervan zijn de klachten en problemen van een patiënt

15

de ‘behandel piramide’

Medicamenteuze Therapie

Fysiotherapie Revalidatie Rugschool,…

Chirurgische Interventies

Interventionele Pijnbestrijding

Psychologische begeleiding Sociale re-integratie

Algemene regels

De orale weg geniet de voorkeur

Analgetica via een gefaseerd schema: ‘by the ladder’

Dosis op vast tijdstip toedienen ‘around the clock’ -Onderhoudsdosis -Bolusdosis bij doorbraakpijn

1 2

3

WHO-Pijnladder

Trap 1: Niet -opioïden

Trap 2: Zwakke opioïden

Trap 3: Sterke opioïden

Co-analgetica en adjuvanten

Trap 1. Niet-opioïden

� Werken hoofdzakelijk perifeer of op de zenuwuiteinden

� Producten � Paracetamol: Perdolan®, Dafalgan®, Algostase

Mono®, Dolol-Instant®, Panadol®, Paracetamol®

� Paracetamol+coffeïne: Algostase®, Lonarid®

� Paracetamol+acetylsalicylzuur+coffeïne: Excedryn®

� Aspirineproducten � Worden niet als langdurige pijnstiller voorgeschreven

� Ontstekingsremmers � Voltaren®, Diclofenac®, Motifene®, � Feldene ®,Brexine®, Piroxicam®, � Brufen ®, Ibuprofen® , Nurofen®, Spidifen® � Celebrex®, Celecoxib � Mobic®, Meloxicam

Trap 1. Niet-opioïden

Trap 2. Zwakke opioïden

� Werken op centraal zenuwstelsel � Producten

� Paracetamol+codeïne: Dafalgan-codeïne®, algocod

� Tramadol: Contramal®, Tradonal®,Dolzam®, Tramium®

� Tramadol+paracetamol: Zaldiar®, Algotra®, tramadol/paracetamol®

� Valtran®!!

Trap 3. Sterke opioïden � Werken op centraal zenuwstelsel � Producten:

� Morfinesiroop � MS-contin ®, MS-direct ®, Morfine Teva ® � Oxycontin, Oxynorm � Targinact � Durogesic-pleisters ®, Matrifen® � Palladone ® � Methadone ® � Temgesic ®

� Transtec ® www.bcfi.be

Opioïde pijnstillers

Pijnpleisters (Durogesic®, Transtec®, Matrifen®)

• vervangen na 72u

• Plaats de pleister telkens op een andere plaats (vb. afwisselend links of rechts)

• Trek de pleister steeds voorzichtig af

• Als je een halve dosis moet nemen, knip dan de pleister diagonaal door

Sterke Opioiden

� 1803 : morphine = actief ingrediënt van Papaver Somniferum (opium poppy)

Hoe gebruikt men sterke opioïden

� Per oraal = via de mond � Transdermaal = via de huid � Subcutaan = onderhuids � Intraveneus = in een ader � Epiduraal = buiten de dura mater (harde

hersenvlies) � Intrathecaal = via het ruggenmergvocht

Klachten

0

20

40

60

80

100

braken jeuk nausea gewichts-toename

malleolairoedeem

urinairprobleem

libidovrouwen

drogemond

klammigzweten

articulairepijn

obstipatie libidomannen

%

Co-analgetica en adjuvanten

� Co-analgetica: geen typische pijnstillers maar met pijnstillend effect � Anti-epileptica:

� Neurontin®, Gabapentin® =Gabapentine � Lyrica®, Pregabaline® =Pregabaline

� Anti-depressiva: Redomex®, Cymbalta®, Duloxetine®

� Benzodiazepines: Rivotril®, (Myolastan®), Diazepam®, Valium®

Natuurlijke pijnstillers � Gember, kurkuma, basilicum: ontsteking werend � Berkenblad: werkt als cortisone � Capsaïcine: creme of patches � Kersen � Ananas: arthrose � Magnesium: krampen � Olijfolie � Acupunctuur � Homeopathie � Tens

Behandeling met pijnstillers • Start Low, go slow

• Starten met een zeer lage dosis en de dosis langzaam opdrijven

• Soms extra geneesmiddelen nodig om nevenwerkingen op te vangen • Is de pijnstilling belangrijker dan de nevenwerkingen? • Zijn er nevenwerkingen? Zo ja: kan ik deze verdragen • Voel ik me in het algemeen beter? • Slaap ik beter? • Kan ik me beter bewegen of actiever zijn?

• Rol van de huisarts

Obstipatie

OORZAAK:

opioïde pijnstillers vertragen de werking van de darm Æ stoelgang wordt harder

BEHANDELING:

• Voeding Æ voldoende vezels EN voldoende drinken • Laxativa

Obstipatie

LAXATIVA

1. Movicol®, Duphalac® • Maakt de stoelgang zachter • 1 à 2 zakjes/dag, werkt pas na 1à 2 dagen • Best ’s morgens met een groot glas water

2. Indien onvoldoende werking: Laxoberon®, Dulcolax® (na advies arts) • Prikkelt de darm • Best ’s avonds in te nemen • Werkt pas na 6 à 12 uur

Misselijkheid Verdwijnt vaak na enkele dagen tot 2 weken

BEHANDELING:

1. Motilium® ( max 3 x 2 tabletten per dag.) Bij nausea en braken best 2 tabletjes ineens innemen kwartier/half uur voor de maaltijd

2. Haldol® (3 tot 5 druppels 3 x /dag): bij misselijkheid veroorzaakt door bv. opioiden (Tramadol®, Durogesic®, Transtec®)

Tips om medicatie correct in te nemen

Tip 1: Orde in het medicatieschema • Vaste medicatie • In vaste dosissen • Op vaste tijdstippen

Tip 2: noteer je medicatie • Medicatiechecklijst • Pijndagboek

Tip 3: Gebruik geheugensteuntjes

Tip 3: gebruik geheugensteuntjes • Alarm (klok, GSM) • Medicatie op een zichtbare plaats • Medicatiedozen • Medicatie checklijst

Tip 4: Zoek ondersteuning in je omgeving • Zijn er mensen die je helpen herinneren om

medicatie in te nemen? • Zijn er mensen die je kunnen helpen om

medicatie klaar te zetten?

Tip 5: koppel medicatie inname aan dagelijkse activiteiten

• Bij het tanden poetsen • Bij maaltijden • Bij een bepaald televisieprogramma

KHBO

permanente vor

ming PIJN 14/02/11

39

Interventionele pijnbehandelingen

KHBO permanente vorming PIJN 14/02/11 40

‘BIO’: medische behandelingen

Therapeutische Zenuwinfiltraties

Radiofrequentie

Neurostimulatie

Spinale Analgetica Toediening

41

‘BIO’: medische behandelingen

Therapeutische Zenuwinfiltraties

Radiofrequentie

Neurostimulatie

Spinale Analgetica Toediening

42

‘BIO’: medische behandelingen

Therapeutische Zenuwinfiltraties

Radiofrequentie

Neurostimulatie

Spinale Analgetica Toediening

Medtronic Nevro Boston scientific St Jude Stim Wave

43

Therapeutische Zenuwinfiltraties

Radiofrequentie

Neurostimulatie

Spinale Analgetica Toediening

‘BIO’: medische behandelingen

44

• Behandelingszitting

• Kan individueel (1u) of in groep(2u) zijn • Wordt begeleid door paramedische

teamleden • Inhoud is divers:

• Gedragstherapeutische sessies; • Vormen van kinesitherapie(vb.

relaxatieoefeningen) • Informatie- en vormingssessies

• Gratis voor de patiënt

Zorg voor een stevige fundering als basis voor je pijnbehandeling !

De toekomst …

KHBO

permanente vor

ming PIJN 14/02/11

47

Dank voor je aandacht Vragen???