10-11-2016

1

PFOS in het Nederlands Aquatisch Milieu

Christiaan Kwadijk, Michiel Kotterman en Bart Koelmans

Inhoud van deze presentatie

�Stand van zaken PFOS in het milieu

● Analysemethode

● Gehalten en gedrag in het milieu (historisch en landelijk)

● Het PFOS probleem

�Rol IMARES

● CRO

● WUR

10-11-2016

2

Methodeontwikkeling

2000 (eerste metingen, mogelijk door de electrospray)

• Nog geen geschikte interne standaard

• Standaarden van verschillende leveranciers die niet geheel overeen kwamen

• Clean-up methode nog niet optimaal (door type stof)

• Blanco’s

Methodeontwikkeling

Huidige stand van zaken

• Verbeterde methodiek

• Andere extractie en clean-up methode

• Goede standaarden verkrijgbaar

• 13C-gelabelde standaard verkrijgbaar

� Analyse van PFOS is adequaat; RvA accreditatie

10-11-2016

3

Met een goede analysemethode; oude monsters

0

20

40

60

80

100

120

140

PF

OS

(n

g/g

we

t w

eig

ht)

Sampling year

PFOS concentratie in aal filet 1978 - 2010

Rijn Lobith

HaringvlietOost

Hollands Diep

Emerging contaminant?

�Meerdere definities emerging contaminant

● Type 1: Net in het milieu

● Type 2: Is er al jaren maar nu pas te meten

10-11-2016

4

Opname en uitscheiding PFOS in een aquatisch

organisme

Opname via voedsel

Groeiverdunning

metabolisme

Opname en uitscheiding PFOS in een aquatisch

organisme

Opname via voedsel

10-11-2016

5

PFOS in drie compartimenten

� In 2007 bemonsterd in 3 compartimenten

● Water

● Sediment

● Vis (aal)

� 21 locaties

● Alle compartimenten gelijktijdig

PFOS in drie compartimenten

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Rijn, Lobith

Water (ng/l)

Aal (ng/g)

Sediment (ng/g)

10-11-2016

6

Hoogst gemeten Concentratie:

Water: 32 ng/l

Aal: 58 ng/g

Sediment: 8.7 ng/g

Laagst gemeten concentratie:

Water: 4.7 ng/l

Aal: 7.1 ng/g

Sediment: 0.5 ng/g

Gemiddeld:

Water: 15.5 ng/l

Aal: 32 ng/g

Sediment: 3.7 ng/g

Gedrag PFOS in getallen

� Kd = Csediment/Cwater

• Log Kd PFOS = 2.35 ± 0.35 (1.70 – 3.04, n=19)

� BAF = Cbiota/Cwater

• Log BAF PFOS in Aal = 3.33 ± 0.29 (2.88 – 3.85, n=20)

10-11-2016

7

Gehalten in biota; locatie en soort afhankelijk

0

10

20

30

40

50

60

Aal filet

PF

OS

(n

g/g

)

Gehalten in biota; locatie en soort afhankelijk

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Aal filet Aal lever

PF

OS

(n

g/g

)

10-11-2016

8

Gehalten in biota; locatie en soort afhankelijk

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Aal filet Aal lever Heek lever

PF

OS

(n

g/g

)

Gehalten in biota; locatie en soort afhankelijk

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Aal filet Aal lever Heek lever Kabeljauw lever

PF

OS

(n

g/g

)

10-11-2016

9

Gehalten in biota; locatie en soort afhankelijk

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Aal filet Aal lever Heek lever Kabeljauw lever Bruinvis Lever

PF

OS

(n

g/g

)

Calamiteit; illustratie van gedrag in milieu

Referentie

Onderzoekslocatie ‘A’

Bron

10-11-2016

10

Calamiteit; illustratie van gedrag in milieu

0

100

200

300

400

500

600

Referentie A Literatuur

PFOS in Water (ng/l)

2008

2011

Kwadijk et al 2010

Calamiteit; illustratie van gedrag in milieu

0

100

200

300

400

500

600

Referentie A Literatuur

PFOS in Water (ng/l)

2008

2011

Kwadijk et al 2010

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Referentie A Literatuur

PFOS in Sediment (ng/g)

2008

2011

Kwadijk et al 2010

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Referentie A Literatuur

PFOS in aal filet (ng/g)

2008

2011

Kwadijk et al 2010

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Referentie A

PFOS in baars (ng/g)

2008

2011

10-11-2016

11

Is PFOS een probleem?

� Hangt af van normgeving...

● Voorlopige normen (MTR, Sediment water....)

Stand van zaken

� Kwaliteit PFC analyse is goed

� PFOS is overal, in elke matrix, meetbaar

� Gedrag in het milieu wordt steeds beter begrepen

� Oplossingen PFOS problematiek � zie volgende sprekers

10-11-2016

12

Dank u voor uw

aandacht

Vragen?