PARTNERMEETING 21/02/2017

agenda• Stand van zaken en planning:

– Codes van goede praktijk (Luc)– geschikheidskaarten en activering ondergrondse constructies

(Gust)– screening web-tools en EPB-problematiek (Luc)– piloot- en demoprojecten (Koen)– modellering, dimensioneringstool en regelaarmodel (Damien)– belastingsduurgenerator e.a. (Jeroen)– Planning (allen)

• Communicatie– Road-shows confederatie bouw– Slotevenement: sept 2017varia

• Codes van goede praktijk– Technische voorlichtingsnota 259 OK– KWO + bestekteksten + meetstaat OK– Beton en geothermie– Thermische opslagsystemen– Energiepalen

– overleg werkgroepen???

• Betonkernactivering en Geothermie - Een erg goede combinatie– Opmaak brochure – Artikel in tijdschrift BETON

• Bekendmaking architecten - sponsoring NAV-activiteit

• FEBE on the Road - Informeren fabrikanten

Code van goede praktijk van thermische opslagsystemen

Ontwerprichtlijnen voor geothermische installaties voor

gebouwen

Inhoud

0. Inleiding1. Basisinfo2. Plan van eisen3. Stappenplan4. Cases

0. Inleiding (LUC→ ontwerp klaar)

– Wat is de bedoeling en focus van het document– Assumpties en beperkingen– Voorbeeld van 1 gebouw waar geothermie economisch-

energetisch en ecologisch interessant is– Opbouw van het document

1. Basisinfo1.1 Geothermie (LUC→ ontwerp klaar)

1.2 Warmtepompen (LUC→ ontwerp klaar)

1.3 Andere thermische bronnen (anders dan geothermie) (jeroen)koeltorens/drycooler (lucht)Free cooling/nachtventilatie (lucht)Zonnecollectorenrestwarmte/WKK/..

1.4 Thermische buffersGeothermischStructuur inertie (JEROEN)Water (KOEN)

1.5 Afgiftesystemen (JEROEN)Delta T en impact op vermogenCapaciteit en invloed op regelingCombinatie van verschillende systemen en invloed op regeling

1.6 Overkoepelende regeling (jeroen)Hoe afgifte en aanbod terugschroeven indien vraag zaktWelke soortenVoor- en nadelen

1.7 Monitoringsystemen (KOEN → ontwerp klaar)Belangsystemen

2. Plan van eisen (LUC → ontwerp klaar)– Thermisch comfort– Gebruik: aantal personen, actitviteit (interne winsten) per zone– Architectuur: compactheid, glaspercentage– Regelgeving: isolatie en ventilatie (EPB)– Extra eisen:

• op energie en ecologie (BREEAM,...)• Bepaalde afgiftesystemen (wel of niet)

– Budgetair

warmtekWh/j

koudekWh/j

temp. afgifte systwarmte

HT

LT

temp. afgifte systHT LT koude

regelaars

bijkomende thermisch opslagcapaciteit

type gebouwenRVT

invloed op vereist vermogencomfortbron(nen)

afgiftesystemen + bron(nen)

schemaMPC, RBC,......monitoring

• 3 stappenplan– 3.1 eerste behoeftescreening

• Eenvoudige methodes• Plan van eisen• belastingsduurcurves

– 3.2 screening KWO/BEO (Luc ontwerp klaar)• Locatie, technische haalbaarheid, financieel

–

– 3.3 globaal ontwerp, basisschema’s• 3.3.1 thermisch evenwicht in de bodem• 3.3.2 impact van afgifte, bron en regeling op

belastingsduurcurves (Jeroen)• 3.3.3 bepaal regelstrategie (Jeroen)• 3.3.4 aantal basisschema’s

– Voor- en nadelen (Damien)– De wending (Koen)– Veurne (Koen)– Maldegem (Koen)

• 3.3.5 check met plan van eisen

• 3.4 detailontwerp– 3.4.1 behoefte en dimensionering

• Belang detailanalyses• Dynamische simulaties, wanneer aangewezen? (Damien)

– 3.4.2 detailontwerp KWO/BEO• Invloed massadebiet

– 3.4.3 detailontwerp afgiftesysteem• Verwijzing rapporten,…

– 3.4.4 detailontwerp regelsysteem (Damien)– 3.4.5 check prestaties ?– 3.4.6 detailontwerp monitoring (Damien)

• 3.5 realisatie en oplevering (?)• 3.6 monitoring, opvolging en bijsturing (Koen)

• 4 bijlage– cases

Presentatie Gust

Overzicht activiteiten (1/3)

• Uitbreiding screeningstool voor KWO– Geschiktheidskaart– Screening haalbaarheid (analoog BEO)⇒ Staat klaar voor implementatie in de tool

• Integratie E-palen in BEO-screening tool?⇒ Indien tijd en budget

• Code van goede praktijk: KWO in Vlaanderen⇒ Staat klaar voor publicatie

Overzicht activiteiten (2/3)

• Proefproject energiepalen– Thermo-mechanische proeven afgerond op 4 palen– Momenteel thermische cycli op 1 paal⇒ Eindrapport tegen eind maart 2017

• Handboek Energiepalen en andere geotechnischeconstructies– Ontwerp, uitvoering, cases⇒ Eerste draft tegen eind maart 2017

Overzicht activiteiten (3/3)• Lopende meetcampagnes:

– AGC Louvain-La-Neuve• Temperatuurmetingen in 2 boorgaten in de buurt van BEO-veld

– DMOA Architecten Leuven• Energiepalen: vervormingen en temperaturen

– ACO Woning Sint-Laureins• Thermisch geactiveerde funderingsplaat: temperaturen• Binnenkort ook: energiestromen WP (thermisch+elektrisch)

– ZEHR Hoeve Oud-Heverlee• VHP-groutkolommen: vervormingen en temperaturen

agenda

• Stand van zaken en planning: – geschikheidskaarten en activering ondergrondse

constructies (Gust/Noël)– screening web-tools en EPB-problematiek (Luc)– piloot- en demoprojecten (Koen)– modellering, dimensioneringstool en

regelaarmodel (Damien)– belastingsduurgenerator e.a. (Jeroen)

• Bodemkarakteristieken• Vlarem

Module 1 screeningstool

• Type gebouw (gebruikersprofiel)• Koude/warmtebehoefte• Grootte perceel

Module 2Dimensionering boorveld + hulpmodules

Jan 2016

• Investeringen• Gebruiks- en onderhoudskosten• Primaire energie• CO2-uitstoot

Module 3-4Economische en ecologische analyse

Feb. 2017

• Beta-factor• Bodemtemp.

Module 5Optimalisatie code VGP

EPB-verloop

• 09/02/2016: werkgroep werkwijze• 07/07/2016: voorstelling resultaat opmerkingen

en aanpassingen• 22/09/2016: aangepast voorstel naar werkgroep• 21/10/2016: goedkeuring gebruikerscommissie• 02/11/2016: voorbeelden toegevoegd + verstuurd

naar de gewesten.

agenda

• Stand van zaken en planning: – geschikheidskaarten en activering ondergrondse

constructies (Gust/Noël)– screening web-tools en EPB-problematiek (Luc)– piloot- en demoprojecten (Koen)– modellering, dimensioneringstool en

regelaarmodel (Damien)– belastingsduurgenerator e.a. (Jeroen)

Presentatie VITO

demoprojecten

Pilootproject: Totaalstudiemeerdere jaren

Demoproject: Specifieke onderzoeksvraagjaar of minder

Gevalstudie: Projectfichebeperkte studie

typegebouw typegebouw

typegebouw

Ter Potterie Brugge Hollandsch Huys Hasselt

KA Veurne De Wending Turnhout Infrax Dilbeek

Stebo Genk Greenbridge Oostende

typegebouw

Evolution Maldegem

Uniek Brugge Woning Lochristi

26

OCMW LeuvenSt Lucia Turnhout

NieuwNieuw

Status demo- en pilootprojecten

Pilootproject: Totaalstudiemeerdere jaren

Demoproject: Specifieke onderzoeksvraagjaar of minder

Gevalstudie: Projectfichebeperkte studie

Ter Potterie Brugge Hollandsch Huys Hasselt

KA Veurne De Wending Turnhout Infrax Dilbeek

Stebo Genk Greenbridge Oostende

Evolution Maldegem

Uniek BruggeWoningen Lochristi, Elst,

Wondelgem, Heule

27

OCMW leuvenSt Lucia Turnhout

…

Rapport beschikbaar

… Metingen lopende

Opstart gepland

…

Status demo- en pilootprojecten

Status

28

…

Ter Potterie Brugge

Evolution Maldegem

Ter Potterie Brugge

• opstart in voorjaar 2016

• meetperiode min. 1 jaar

• rapport klaar voorjaar 2017

Evolution Maldegem• metingen volledig in april 2016 (1 jaar meetdata)

• rapport klaar mei-juni 2016

agenda

• Stand van zaken en planning: – geschikheidskaarten en activering ondergrondse

constructies (Gust/Noël)– screening web-tools en EPB-problematiek (Luc)– piloot- en demoprojecten (Koen)– modellering, dimensioneringstool en

regelaarmodel (Damien)– belastingsduurgenerator e.a. (Jeroen)

Presentatie Jeroen

Belastingsduurgenerator 1.1

Partnervergadering 21/02/2017BelastingsduurgeneratorJeroen Van der Veken

BelastingsduurgeneratorVorige volgende stappen

• Validatie BDG op vlak van grote gebouwen– Kantoor– School

• Onderzoek naar rol traagheid/buffermogelijkheden in zwaregebouwen

• Analyse graaddagenmethode in geothermische screeningstool• Koppeling aan financieel/energetische optimalisatiemodule

Twe

Cemitter

RemitterTair

Qsun + intern. gains

Rtransparant & Rvent

Temitter

Tw,emitter,outTw,emitter,in

Vereenvoudigd dynamisch 1-zonemodel

Qsolar+intern,1

Troom,1

Tw,emitter,outTw,emitter,in

‘Vereenvoudigd’ dynamisch 2-zonemodel

Tair,1

Temitter

Tair,2Tex Tex

Twalli,1

Topaq,1Topaq,2

Twalli,2

Twalladj

Qsolar+intern,2

Vereenvoudigd dynamisch 2-zonemodelGebouwgegevens

Vereenvoudigd dynamisch 2-zonemodelInstallatie+gebruikersgegevens

Vereenvoudigd dynamisch 2-zonemodelZwaar kantoor met 60% verwarmd

Vereenvoudigd dynamisch 2-zonemodelLicht kantoor met 60% verwarmd

Invloed warmtecapaciteit op vraagLichte kantoorzone in lente

Invloed warmtecapaciteit op vraagZware kantoorzone in lente

Invloed warmtecapaciteit op vraagWarmte- en koelvraag (kWh/m²) voor licht kantoor

Invloed warmtecapaciteit op vraagVraag (kWh/m²) voor licht vs. zwaar kantoor

Invloed warmtecapaciteit op vraagVraag (kWh/m²) voor licht vs. zwaar met nachtventilatie

Invloed warmtecapaciteit op vraagVraag (kWh/m²) voor kantoorzone met TABS

Invloed warmtecapaciteit op vraagVraag (kWh/m²) voor TABS met/zonder nachtventilatie

Evaluatie graaddagenmethodeVerwarming zonemodel: P vs E

Evaluatie graaddagenmethodeVerwarming zonemodel: P vs E

Evaluatie pref/n-pref EPBModulerende WP & backup + radiatoren

Evaluatie pref/n-pref EPBAan/af WP & backup + radiatoren

Evaluatie pref/n-pref EPBAan/af WP & backup + vloerverwarming dag/nacht

Evaluatie pref/n-pref EPBAan/af WP & backup + vloerverwarming continu

Evaluatie pref/n-pref EPBAan/af WP & backup + vloerverwarming

Zone van gebruikelijk ontwerp(lichte onderdimensionering) van WP

Koppeling economisch-energetische optimalisatieSimuleren van aantal voorgedefinieerde cases ?

• Welke cases ?• Best in functie van code van goede praktijk

• Enquete naar architecten en bouwbedrijven over geothermie. – digitaal marktonderzoek + persoonlijke bevraging, najaar 2016, begin

2017• Beschrijving van een realisatie

– een artikel in Bouwnieuws en online, voorjaar 2017, voor maart• Werbezoek of installatiebezoek,

– een rondrit met bus over een drie à 4tal installaties. Doelpubliek architecten en bouwbedrijven , april en mei 2017

• Bouwmemo over ondiepe geothermie. – een eerste beschrijving geven van wat geothermie is. Mogelijkheden

enz…• -Realisatie van een pocket of poster,

– 25 meest gestelde vragen over Geothermie

• Telefonische enquêtes binnenland• Benchmarking buitenland • Algemene infosessies per kamer• Gespecialiseerde infosessies voor experten• Collectieve woningbouw: infosessies• Synergieën geothermie en GTI• Economische studies• Website met artikels, casestudies

slotevenement• Datum: september 2017• Organisatie: samen met Warmtepompsymposium• Plaats: Tour & Taxis, de sheds• Aantal: 300 personen• Deel plenair + deel afzonderlijk• Avondgedeelte• Randactiviteiten

– Bezoek aan site: Herman Teirlinckgebouw, Vlaamse administratie, beurs, publicatie, awards, tentoonstelling,..

Deel 1: Belang van geothermie in duurzaam energiebeleida. Doelgroep: beleidsmakers, investeerders, lokale besturen, architectenbureaus… mensen die geen nood hebben aan diepgaande technische informatie maar moetenovertuigd worden om ondiepe geothermie ernstig in overweging te nemen en toe te passen

b. Inhoud1. Korte inhoudelijke situering: Wat? Hoe inzetten? Wie betrokken? 2. Geothermie helpt de doelstellingen te behalen (hernieuwbaar, efficiëntie, CO2

emissie, 3. Huidige markt: Vlaanderen situeren binnen Europa4. Een sprekend succesverhaal (technisch, onderneming, markt) uit de praktijk (b.v. Aart

Snijders – IF TECH)5. Vlaanderen als voortrekker in kennisopbouw (onderzoeksprojecten TETRA, VIS,

EraSME, H2020, PhD Fellowships, innovatieprojecten …) en samenwerking onderzoek-praktijk

6. Portfolio succesverhalen in Vlaanderen (via posters of projectie tijdens pauzes/lunch/ …)

7. EPB: strengths & weaknesses8. Hoe drempels wegwerken à debat ‘blik op de toekomst’

Deel 2: Stappen gezet door SMART GEOTHERMa. Doelgroep: aanvullen met onderzoekers, beleidsmakers met

gezonde interesse, architecten

b. Inhoud:de stappen die we gezet hebben1. Configuraties BEO, KWO en energiepalen, met uitdieping van

energiepalen2. De kracht van dynamische simulaties en optimale aansturing (van

component tot systeem)3. De kracht van meten (monitoring)4. Code van goede praktijk: enkele speciale aandachtspunten5. Tools ontwikkeld voor de praktijk6. Onderzoek & Innovatie: what’s next?

• Deel 3: avondevenement, netwerking• doelgroep: beleidsmakers,• Inhoud:

– belang van ondiepe geothermie in kader van duurzame energie

– Korte overzicht van smartgeotherm (film)– VLAIO– Awarduitreiking