Papier maken - Milieueducatie Den Haag · * Een handleiding om zelf papier te maken (blz10 en 11)...

groep 5/6

Papier makenWat is papier? Hoe maak je het?

Handleiding

Omslag Mileueducatie - oranje150630020844.indd 1 6/30/2015 2:33:53 PM

Milieueducatie Den Haag Papier maken groep 5 - 6 - 1 -

Inhoud Lesdoelen 3 Organisatie 3 Inleiding 4 Kern 5 Nabespreking 5 Begrippenlijst 5 Achtergrondinformatie papier 6 Achtergrondinformatie kringlooppapier 9 Handleiding papier maken 10 Opdracht 1 13 Opdracht 2 14 Opdracht 3 15 Opdracht 4 16 Opdracht 5 17 Opdracht 6 18 Opdracht 7 19 Opdracht 8 20 Opdracht 9 21 Opdracht 10 22 Werkbladen 23


Lesdoelen * Ervaren dat je van pulp papier kunt maken. * Kennis verkrijgen van het recyclingproces van papier. * Kennis verkrijgen van de geschiedenis van het geschreven woord. * Kennis verkrijgen van de verschillende soorten papier en hun gebruiksmogelijkheden. * Bewust worden dat kringlooppapier een bijdrage levert aan het zuiniger omgaan met grondstoffen. Organisatie lesinhoud in groepen werken met papier

groeperingsvorm inleiding kern nabespreking

klassengesprek werkgroepen klassengesprek

materiaal Milieueducatie opdracht 1 opdracht 2 opdracht 3 opdracht 4 opdracht 5 opdracht 7 opdracht 8 opdracht 9 opdracht 10

De materialen in de kist zijn per opdracht genummerd. * houten raampje * spatel * stokje * envelop 2 (soorten papier) * envelop 3 (soorten papier) * loep * druppelaar * envelop 7 (golfkarton) * 2 balkjes * doosje * blokjes * gele geplastificeerde kaart * envelop 9 (oud papier) * geplastificeerde kaart Zelf papier maken * platte kunststof bak * schepraam * mixer * katoenen lappen

materiaal zelf verzorgen opdracht 1 opdracht 2 opdracht 5 opdracht 6

* klei * koffiefilterzakjes * glas met water * kladpapier * koffiefilterzakjes * schrijfpapier * closetpapier * karton * karton


opdracht 8 opdracht 10

* A5 papier * pulp (van te voren maken) * een emmer

voorbereiding opdracht 6 opdracht 10

* Papier verzamelen thuis en op school voor de pulpbereiding, zoals: schrijf-, kranten- en kringlooppapier. (Glanzend papier van tijdschriften is minder geschikt). * Het verzamelen van materialen ten behoeve van het opdrachtencircuit. * Voor elke leerling een pen of potlood. * Zorgen voor voldoende begeleiding. * De werkgroepen samenstellen. * Stukjes karton een dag of enkele uren van te voren in water weken (aantal lagen is zo beter te bepalen). * Papier snipperen voor de pulpbereiding. * Pulpbereiding voor de methode A of B. (Zie Handleiding papier maken). Het is handig het pulp maken over verscheidene dagen te verspreiden en zo nu en dan enkele leerlingen hier aan te laten werken.

tijdsduur inleiding kern nabespreking

30 – 45 min. Afhankelijk van het aantal opdrachten: Per opdracht 10 – 30 min. 45 min.

werkbladen kern - voor elke leerling

Werkblad 1 Werkblad 2 Papier maken Kringlooppapier

Inleiding In het inleidende klassengesprek brengt u de onderwerpen die hieronder staan ter sprake. In dit leerkrachtenboek vindt u hierover voldoende informatie * Een stukje geschiedenis van het papier (blz. 6 en 7) * Hoe papier tegenwoordig wordt gemaakt (blz.8) * Info over kringlooppapier (blz. 9) * Een handleiding om zelf papier te maken (blz10 en 11)


Kern Het opdrachtencircuit bestaat uit 10 opdrachten. De opdrachten voor de leerlingen zijn uitgewerkt op opdrachtenkaarten. Achterop de kaarten staat wat er nodig is voor de opdracht. In het leerkrachtenboek staan naast de kaarten ook suggesties en aanwijzingen voor de nabespreking. (vanaf pag.12). U bepaalt zelf wanneer het tijd is om te stoppen met een opdracht en door te wisselen naar de volgende. Het is verstandig om een ‘wisselminuut in te stellen na een opdracht, waarin de groep eerst de opdracht opruimt en klaarzet voor de volgende groep en dan pas doorschuift. Niet elke groep hoeft alle opdrachten te doen. Er is geen vaste volgorde van de opdrachten.

Nabespreking Voor de nabespreking is het aan te raden dat elke opdracht door meer dan één werkgroep is gedaan. Tijdens de nabespreking worden de resultaten en eventuele werkstukken besproken aan de hand van Werkblad 1 en 2. Begrippenlijst Begrippen die de leerlingen moeten kennen voordat zij de opdrachten kunnen uitvoeren: * spatel * drukpapier en schrijfpapier * verpakkingspapier en karton * huishoudelijk papier * zijkant * kringloop


Achtergrondinformatie papier Vanaf het moment dat de mens zijn ervaringen en bespiegelingen voor het nageslacht wilde vastleggen, en dus een soort schrift uitvond, heeft hij gezocht naar ondergronden om dat op te doen. Het eenvoudigst was het krassen in de rotswand van zijn hol, maar bij verhuizingen was hij dan gedwongen zijn bibliotheek achter te laten. Wel had dit moeizaam vervaardigde schrift het voordeel van duurzaamheid, de oudste rotstekeningen dateren van 30.000 jaar voor Christus.

Met de kleitabletten van de Assyriërs kwam er veel verbetering, maar het bleef sjouwen. De Egyptenaren kwamen op het idee om de stengels van papyrusriet heel dun af te schillen. Zo kregen ze een groot dun vel. Ze legden twee vellen op elkaar en persten het samen. Het vel werd mooi glad gemaakt door het te schuren met een stuk bot of steen. Een vel papyrus bleef over. Op andere plaatsen was men intussen op het idee gekomen om metalen platen als schrijfmateriaal te gebruiken. Romeinse soldaten te velde gebruikten de koperen platen van hun schilden om er hun laatste wensen in te graveren. In andere delen van de wereld beschreef men verschillende soorten boombladeren, boombast en op verschillende manieren bewerkte huiden. Perkament werd en wordt vervaardigd uit de ongelooide huid van een dier. Door een behandeling met kalkvet laten de haren los en met puimsteen wordt de oppervlakte goed glad geschuurd. Het materiaal is duurzamer dan papyrus en

tot in de Middeleeuwen was het in onze streken het schrijf materiaal. Nu wordt het alleen nog gebruikt voor zeer dure boekbanden en trommelvellen.

Het papier zoals wij het kennen werd in China ontdekt. Officieel wordt de uitvinding toegeschreven aan Ts'ai Lun, 105 jaar voor Christus, maar vermoedelijk was Lun alleen maar zo slim om patent te nemen op een proces dat in zijn buurt al zo'n 150 jaar werd gehanteerd. Men heeft in ieder geval sporen gevonden van papier dat ouder is dan de uitvinding van Lun. Het verhaal gaat dat. Lun de bereidingswijze van papier "bedacht" nadat hij Chinese vrouwen met de was bezig zag in de rivier, de kleding werd daar stevig over de stenen gewreven en hierdoor raakten vezeltjes los die in een bocht van de rivier samen aanspoelden en opdroogden tot een dun laagje papier.

Ts'ai Lun ontdekte dus dat plantaardige vezels, zoals kledingresten, touwrestjes e.d. zo bewerkt konden worden dat ze met veel water een snotterige vezelpap vormden. Met een soort platte zeef kon hij dan uit zo'n brij een dunne laag scheppen die na het uitdruipen van de zeef kon worden gehaald en op een plat oppervlak gedroogd. Van dat scheppen komt dan ook de term "handgeschept". Nadat de Arabieren in de achtste eeuw Chinese krijgsgevangenen maakten, waaronder zich een aantal papiermakers bevond, drong de kunst van papier maken in de loop van de volgende zes eeuwen middels veldtochten in Europa door. Dit ging zo langzaam, omdat eigenlijk iedereen het papiermaakproces voor zichzelf wilde houden. Pas aan het eind van de Middeleeuwen werden in Europa diverse papierfabriekjes opgezet.


De fabricage van papier vroeger en nu vraagt om veel helder water en energie. In het buitenland leverden de beken het water en tevens de mechanische drijfkracht voor de molens waarin de vezels tot pulp werden gestampt. Het vlakke Nederland kon in die dagen wel over veel helder water beschikken voor de papierfabricage. Hard stromen deed het water niet, waaien daarentegen wel, zodat windmolens een betrouwbare aandrijfkracht voor de papierfabriek bleken te zijn. Nederland kreeg een grote naam in de papierindustrie.

Een uitvinding uit die tijd: De Hollander (een instrument waarin lompen tot vezels werden gereten) herinnert hier nog aan.

Tot in de 17e eeuw zijn er weinig problemen met grondstoffen en arbeidskrachten. Afval van vlasverwerking, touwladders, zeilmakers en nettenboeters is er in overvloed. Het water is nog schoon; de arbeidsmarkt is goedkoop en het sorteren van lompen is dus ook nog geen probleem.

De vervaardiging geschiedt nog steeds met de hand; vel voor vel wordt met de hand geschept, geperst en gedroogd. Intussen groeide de behoefte aan papier; steeds meer mensen leerden schrijven en lezen. Tenslotte ontwierp Henri Fourdinier in 1806 een machine, waarmee met behulp van een lopende gazenband, van dun koperdraad, eindeloze banen papier gemaakt konden worden. Machines die volgens dat principe werken zijn nog steeds in gebruik en dragen zijn naam.

Deze machines hadden grote hoeveelheden materiaal van gelijkwaardige kwaliteit nodig. Lompen konden niet in die hoeveelheid aangevoerd worden en ook het sorteren en ontkleuren werd te duur. Hierbij dient opgemerkt te worden dat alleen plantaardig materiaal voor de papierindustrie in aanmerking komt. Van wollen lompen kun je geen papier maken, hooguit vilt!


Tegenwoordig zijn onze lompen voor de papierindustrie merendeels onbruikbaar doordat ze geheel of gedeeltelijk uit kunststof bestaan. De beste oplossing bleek pulp van naaldhout te zijn en sinds 1843 wordt deze grondstof algemeen voor de papierindustrie gebruikt. Nederland heeft weinig bos. Het naaldhout moet komen uit landen als Scandinavië, Canada en Rusland. Daar zijn uitgestrekte productiebossen voor de papierindustrie ontstaan. Het hout wordt in deze landen zelf tot pulp verwerkt. Schors, takken en bladeren worden verwijderd en vaak verbrand. Van het in stukjes gemalen hout kookt men met water en chemische stoffen een vezelige brij die na droging tot balen celstof (cellulose) wordt gestampt. Deze worden dan onder meer naar Nederland vervoerd waar men er schrijf-, pak- en sanitairpapier van maakt. In de papierfabriek worden de balen celstof met behulp van water opnieuw tot pulp verwerkt, vervolgens worden er vulstoffen aan toegevoegd, die zijn noodzakelijk om het papier te kunnen bedrukken. Lijmstoffen moeten ervoor zorgen dat het papier stevig en minder vochtdoorlatend wordt. Tevens worden kleurmiddelen of optische witmakers toegevoegd. Deze massa wordt vervolgens gemalen. Dit malen is een zeer belangrijk onderdeel van het papier maken. Bij een zeer grove maling krijgt men een "open" type papier zoals vloeipapier dat enorm absorbeert en niet sterk is. Zeer fijne maling geeft een "dicht" type papier dat vetvrij (niet doorlatend) is zoals boterhampapier. De op deze wijze verkregen pulp wordt vervolgens op de papiermachine gebracht. Papier dat uit 100% celstof bestaat noemt men houtvrij. Ook worden wel kant en klare, ontschorste boomstammetjes naar Nederland vervoerd, die hier met behulp van veel water, worden fijngemalen tot houtslijp. Bij dit proces hoeft men geen chemicaliën te gebruiken. Echter de pulp is grof en het papier wat hiervan gemaakt wordt is niet zo sterk en vergeelt gauw b.v. krantenpapier. Papier vervaardigt uit houtslijp heet houthoudend papier. Onderschrift bij de tekening ‘papiermachine’: a. De papierbrij wordt in een heel dunne laag uit gespoten op een snel ronddraaiende koperzeef. b. Het water druipt eruit en wordt opgevangen. De vezelbrij blijft op de zeef liggen. c. De nu ontstane papierbaan wordt uitgeperst tussen verschillende walsen. d. En gedroogd over verwarmde cilinders (rollen). e. Daarna loopt het papier over glanscilinders om het mooi glad te maken. f. Aan het einde van de machine wordt het opgerold.


Achtergrondinformatie kringlooppapier De grondstof voor kringlooppapier is oud papier en hout of textiel zoals bij gewoon papier. Dit betekent dat twee noodzakelijke fasen bij de productie van kringlooppapier kunnen worden overgeslagen: * het kappen van hout * de fabricage van pulp Dit betekent een enorme besparing van hout, water en energie. Door oud papier te vermengen met water kan ook pulp worden gemaakt. Het meeste kringlooppapier is voor 80 - 100% gemaakt van oud papierpulp. Om kringlooppulp te verkrijgen hoeft het oude papier alleen maar vermalen te worden en daarna met water vermengd. Kringlooppapier is grijs door de inkt op het oude papier. Het is mogelijk de inkt van het oude papier te halen met chemicaliën. De inktdeeltjes laten dan los en luchtbelletjes zorgen ervoor dat ze gaan drijven. De schuimlaag, die zich dan vormt wordt afgeroomd, ingedikt en vervolgens gestort of verbrand. In Nederland is maar liefst 55% van de totale papierproductie afkomstig van oud papier. Daarmee staat ons land op nummer 1 van de wereldranglijst en dat is een goede zaak. De meeste soorten kringlooppapier die in Nederland verkocht worden bevatten tussen de 80 en 100% oud papier. Het verschil zit in de pulpfabricage. oud-papier pulp nieuwe pulp uit vers hout grondstoffen 100% besparing aantasting bossen energie 1 ton kost 400 kWh (gelijk

aan 130 uur de centrifuge laten draaien)

1 ton kost 700 à 1200 kWh

lucht- en watervervuiling ontinkten geeft slib dat uit het afvalwater gehaald kan worden. Nieuw probleem: storten

vooral bij productie van houtvrij papier

waterverbruik vooral bij ontinkten aanzienlijk. Bij kringlooppapier (vooral grijs papier) zeer weinig verbruik.

veel waterverbruik

De argumenten om geen kringlooppapier te gebruiken waren in het verleden zeer talrijk. Zo zou kringlooppapier een bron zijn van bacteriële besmetting en was het absoluut ongeschikt om te gebruiken in drukkerijen en kopieerapparaten. Een ander argument was, dat kringlooppapier de houtindustrie op een nadelige manier beïnvloedde. Al deze argumenten bleken bij nader onderzoek niet lang stand te houden. Zo wordt kringlooppapier evenals "gewoon" papier gedroogd tussen hete walsen met temperaturen, die ruim boven de 100° liggen. Er zijn maar weinig bacteriën die dat overleven. Ook de storingen in de druk- en kopieerapparatuur lagen niet aan het papier, maar aan de verkeerde afstellingen van de machines. Na gecontroleerd te zijn bleken de machines het kringlooppapier wel goed te kunnen verwerken. Ook de houtindustrie bleek bij nader inzien toch geen nadelige gevolgen van het gebruik van kringlooppapier te hebben.


Handleiding papier maken (zie werkblad Papier maken tekening a t/m k). Benodigdheden: * stapel oud papier, wit papier, kranten, etc. * emmer * mixer * platte kunststof bak * schepraam * pers * 35 katoenen doekjes * 2 vilten lappen Het is vrij eenvoudig om van oud papier zelf kringlooppapier te maken. (Glanzend papier van tijdschriften en reclamefolders is minder geschikt). Een goed resultaat geven: kranten, oud schrijfpapier en enveloppen. Vergeet niet eventuele nietjes, plakstrips en plastic vensters te verwijderen. Pulp maken. Scheur het papier in kleine snippers. De inhoud van een emmer met (droge) snippers papier is voldoende voor zo'n 30 velletjes papier. Methode A: Vul de emmer met warm water, laat de snippers hier een dag of liefst enkele dagen in weken. Methode B: Kook de snippers op in een pan met een scheut afwasmiddel tot alles goed zacht is. Dan afgieten in een vergiet, de massa tot een bal knijpen en deze schoonspoelen tot de zeepresten verwijderd zijn. Maal de geweekte snippers met een elektrische mixer (beetje voor beetje) tot pulp. (zie werkblad Papier maken figuur a). Blijven mixen tot een gladde pap ontstaat. De pulp is niet goed als er nog snippers te zien zijn. Papier scheppen. In platte kunststof bak leggen we een hoeveelheid dikke pulp met water (zie figuur b). Voor mooie dunne velletjes moet een dunne pulpoplossing worden gebruikt. Vul na een paar keer scheppen het bad aan met een scheut pulp. Het schepraam bestaat uit twee delen, het losse frame en het met gaas bespannen raam (zie figuur c). Plaats het frame op het raam. Druk het goed aan. Laat het raam verticaal in de pulp zakken (zie figuur d). Draai het raam onder water horizontaal (zie figuur e). Til het uit de brij (zie figuur f). Geef net voordat het uit de pulpbak komt een korte schuddende beweging in alle richtingen. Hierdoor wordt de pulp gelijkmatig verdeeld. Laat het raam boven de bak uitdruipen en verwijder het losse frame (zie figuur f en g). Het koetsen. Leg op de bodemplaat van de pers één vochtige vilten lap en breng het geschepte papier hierop over (zie figuur h en i). Leg er vervolgens een katoenen lapje op. Het volgende geschepte vel kan op dezelfde wijze hierop gelegd worden. Probeer de velletjes netjes boven elkaar te krijgen en vergeet de vochtige katoenen lapjes tussen elk vel niet. Dit overbrengen van zeef op lap wordt koetsen genoemd.


Het persen. Leg bovenop de stapel een vochtige vilten lap. We plaatsen de bovenplaat van de pers op de stapel, steken de schroefdraad door de openingen en draaien de vleugelmoeren gelijkmatig aan (zie figuur j). Wanneer er geen water meer uitloopt draaien we alles los, verwijderen we de viltlap en persen de velletjes nog een keer. Het drogen. De vellen papier kunnen nu op verschillende manieren gedroogd worden. * liggend drogen tussen kranten of boeken * droog strijken met een heet strijkijzer, op deze manier wordt het papier bovendien gladder * aan de lijn drogen met knijpers (zie figuur k). Het papier dat nu gemaakt is, is niet voorzien van een couche, een vochtwerend laagje. Hierdoor is het papier sterk absorberend en moeilijk met inkt te beschrijven. Tot slot enkele tips: * Papier maken is een leuke maar ook natte aangelegenheid. Zoek een plaats uit waar een paar druppels mogen vallen. Een paar dweilen in de buurt is geen overbodige luxe. * Let op dat de pulpbak regelmatig aangevuld wordt. * Vergeet de vochtige lap niet tussen elk velletje te leggen. * Zorg ervoor dat de velletjes recht op elkaar komen. Speciale technieken Couche Handgeschept papier is niet met inkt te beschrijven. Om het oppervlak minder zuigend te maken kan een couche aangebracht worden. Een eenvoudige methode hiervoor is de velletjes papier door een gelatinebad te halen (10 gram gelatine op 1 liter water). Toevoegingen aan pulp Gekleurd papier kan verkregen worden door: * pulp te gebruiken van gekleurd papier * kleurstoffen toevoegen (b.v. plakkaatverf) * kleine hoeveelheden pulp gemaakt van crêpepapier toevoegen. Speciale effecten kunnen bereikt worden door toevoeging van b.v. glitter of gras. Een ander leuk resultaat krijg je door tussen twee vochtige velletjes voorwerpen te verstoppen (zoals draadfiguren van wol, bladeren, bloemetjes etc.) te verstoppen en deze vervolgens tot een geheel te persen.


Opdracht 1

materiaal Milieueducatie * houten raampje * spatel * stokje

materiaal zelf verzorgen * klei

Suggesties U kunt een kleitablet per groepje of per kind laten maken. Als u niet wilt dat de tafel of de kast vuil wordt dan kunt u een stukje plastic onder de klei leggen. Drukkunst Neem een grote aardappel. Snijd die middendoor. Snijd een letter uit. Bijvoorbeeld een V en wel zodanig dat deze boven de halve aardappel uitsteekt. Smeer de bovenkant van de V met plakkaatverf in en druk hem 'af op papier. Goed drukken. De klas kan proberen om het hele alfabet uit te snijden. Nabespreking De geschiedenis van het geschreven woord, rotstekeningen, kleitabletten, papyrusvellen, boombast, perkament, papier en drukkunst.

Kleitablet maken

Vul het houten raampje helemaal met klei. Maak het glad door er met de stok over heen te rollen. Haal het raampje voorzichtig weg. Schrijf erin met de spatel.

Opdracht 1


Opdracht 2

materiaal Milieueducatie * envelop 2 (soorten papier)

materiaal zelf verzorgen * koffiefilterzakjes

Suggesties * Schrijf op enkele papiersoorten met een vulpen of een stift, bijvoorbeeld een papieren zakdoekje, een melkpak en een schrijfpapiertje. * Druppel wat water op een schoteltje en probeer dit op te nemen met verschillende papiersoorten, bijvoorbeeld een papieren fruitzak, een stukje toiletpapier en een stukje golfkarton. * Pak met verschillende soorten papier een schoolboek in, b.v. met toiletpapier, een stukje golfkarton en een stukje schrijfpapier. * Verdeel het prikbord in de klas in drie vakken. Hang boven elk vak een kaartje. Verzamel zoveel mogelijk voorbeelden en prik deze op het bord in het juiste vak. Nabespreking Papier wordt voor meerdere doeleinden gebruikt. Deze doelen stellen verschillende eisen aan het papier wat betreft stevigheid, absorptie, zachtheid en sterkte.

Soorten papier

Je kunt papier in 3 soorten verdelen: Druk en schrijf – papier

Verpakkingspapier en karton

Huishoudelijk papier

b.v. kranten b.v. dozen b.v. toiletpapier Haal de soorten papier uit envelop 2. Op je werkblad staat dezelfde grafiek.Vul die in. Is de opdracht klaar, stop dan alles weer in envelop 2.

Opdracht 2


Opdracht 3

materiaal Milieueducatie * envelop 3 (soorten papier)

materiaal zelf verzorgen geen

Dun en dik papier Suggesties De kinderen kunnen een aantal in de klas aanwezige papiersoorten van dun naar dik sorteren en de gebruiksmogelijkheden hierbij noemen. Nabespreking Gebruiksmogelijkheden doornemen van dun en dik papier Bijvoorbeeld: overtrekpapier schrijfpapier karton.

Dun en dik papier

Niet alle papier is even dik. Stevig papier is dikker is, slap papier is dunner. Het verschil is moeilijk te zien, maar wel te voelen. Haal de papiertjes uit envelop 3. Voel de stukjes papier tussen je duim en wijsvinger. Leg ze in volgorde van dun naar dik (de letter onder). Als je klaar bent, draai dan de blaadjes om. Welk woord lees je dan? Schrijf dat woord op je werkblad. Stop alles weer in envelop 3.

Opdracht 3


Opdracht 4

materiaal Milieueducatie * loep


Suggesties De kinderen kunnen andere papiersoorten als kladblokpapier, schrijfpapier, closetpapier en karton scheuren en de gescheurde randen met een loep bekijken. Nabespreking Papier bestaat uit vezels. Vezels zijn kleine deeltjes die overblijven uit de pulp. Hieraan kan het maken van papier (opdracht 10) worden gekoppeld.

Papier scheuren

Neem een filterzakje. Scheur dit langzaam middendoor. Bekijk de gescheurde rand door de loep. Teken op je blaadje hoe de gescheurde rand er uit ziet.

Opdracht 4


Opdracht 5

materiaal Milieueducatie * druppelaar

materiaal zelf verzorgen * glas met water * kladpapier * koffiefilterzakjes * schrijfpapier * closetpapier * karton

Een druppel water kan snel of langzaam door papier opgezogen worden. Pak een filterzakje. Zuig met de druppelaar water op uit het glas. Laat op het filterzakje één druppel vallen. Tel tot 5. Is de druppel in minder dan 5 tellen opgezogen, of niet? Vul dit in. Doe dit ook met de andere stukken papier. Suggesties De kinderen kunnen thuis soorten papier verzamelen, die veel of weinig water absorberen. Nabespreking * De absorptie koppelen aan de kwaliteit van het papier (bijvoorbeeld krant - tijdschrift - geld) * Wat verandert er aan papier als het nat wordt? * Waarom is het belangrijk dat geld geen water absorbeert?

Papier en water

Een druppel water wordt snel of langzaam door het papier opgezogen. Laat uit de druppelaar een druppel water op het filterzakje vallen. Vul dan op je werkblad in hoe lang dat duurt. Doe dat ook met de andere blaadjes.

Opdracht 5


Opdracht 6

materiaal Milieueducatie geen

materiaal zelf verzorgen * karton

voorbereiding * stukjes karton een dag of enkele uren van te voren in water weken (aantal lagen is zo beter te bepalen).

Suggesties * Geschikt karton is bijvoorbeeld de achterkant van een schrijfblok. De kinderen krijgen een beter resultaat als het karton is voorgeweekt. * Laat de kinderen verschillende soorten karton verzamelen en sorteren op dikte. Welk karton is gemakkelijk te vouwen? Nabespreking Karton wordt veelal gebruikt voor verpakkingen. Hoe meer laagjes des te sterker is het karton en tevens moeilijker te vouwen.

Karton

Karton is gemaakt van laagjes papier. Neem een stuk karton en probeer er laagjes af te pellen. Hoeveel lagen tel je? Vul dat in op je werkblad.

Opdracht 6


Opdracht 7

materiaal Milieueducatie * envelop 7 (golfkarton)


Suggesties * Neem een stuk golfkarton en een even groot stuk "gewoon" karton. Welk stuk is het zwaarst? * Probeer zelf golfkarton te maken. Nabespreking * Golfkarton weegt minder. * Dozen van golfkarton zijn minder zwaar, maar wel even sterk als dozen van "gewoon" karton.

Golfkarton

Golfkarton is op een speciale manier gemaakt. Dat kun je zien als je naar de zijkant kijkt. a. Teken die zijkant op je werkblad. b. Waarom heet het golfkarton? c. Is golfkarton zwaarder of lichter dan karton?

Opdracht 7


Opdracht 8

materiaal Milieueducatie * 2 balkjes * doosje * blokjes * gele geplastificeerde kaart

materiaal zelf verzorgen * A5 papier

Suggesties * Houd bij figuur 3 met het vouwen rekening met de breedte van het doosje. * Laat de leerlingen met T-, L- en H-balken een huis of een brug bouwen. Nabespreking Er kan een relatie gelegd worden tussen de stevigheid en de vorm van de balk. Hiervan wordt gebruik gemaakt in de bouw.

Een brug van papier

Met papier kun je sterke bruggen bouwen. Neem de gele kaart en zet de 2 balkjes precies in de vakken. Leg een strook papier op de balkjes (fig.1 op je blad). Zet midden op de brug het doosje, doe er steeds één moer bij. Schrijf op je blad hoeveel moeren de ‘brug’ kan dragen voor hij doorzakt Vouw een blaadje als fig. 2. en daarna als fig. 3. Noteer weer hoeveel elke ‘brug’ kan dragen.

Opdracht 8


Opdracht 9

materiaal Milieueducatie * envelop 9 (oud papier)

materiaal zelf verzorgen geen Omcirkel juiste antwoord en vul op de punten de papiersoort in. Nabespreking U kunt een kringloop van "papier maken" bespreken. Achterin het leerkrachtenboek is een werkblad met tekeningen van deze kringloop.

Oud papier

Van oud papier kun je kringlooppapier maken. Van oude kranten en van bijna alle soorten papier en karton. Alleen erg vies papier of papier met zilverpapier of plastic er op is niet bruikbaar. Haal de spullen uit envelop 9: Waarvan kun je kringlooppapier maken? Vul de antwoorden in op je werkblad.

Opdracht 9


Opdracht 10

materiaal Milieueducatie * geplastificeerde kaart “zelf papier maken” * platte kunststof bak * schepraam * mixer * katoenen lappen * pers

materiaal zelf verzorgen * pulp (van te voren maken) * een emmer

voorbereiding * Papier snipperen voor pulpbereiding. * Pulpbereiding voor methode A of B. (Zie handleiding papier maken). Het is handig het pulp maken over verscheidene dagen te verspreiden en zo nu en dan enkele leerlingen hier aan te laten werken.

Zie werkblad Suggesties * Zie handleiding papier maken. * Het is belangrijk dat de leerkracht de opdracht een keer voor de klas uitvoert. * Vul de pulpbak regelmatig aan met pulp.

Papier maken

fig. 1: Een bak met water en pulp. fig. 2: Raam met gaas stevig vasthouden op open raam. fig. 3: Onderdompelen in de pulp. (Kijk goed naar de pijl) fig. 4: Houd het raam vlak in de pulp. fig. 5: Til het raam op, rustig heen en weer bewegen. fig. 6: Het open raam er af pakken. fig. 7: Het raam omdraaien boven een katoenen lap. fig. 8: Het raam voorzichtig verwijderen. (zie tek.) Leg de lapjes met papier precies recht op een stapel.

Opdracht 10

Werkblad 1 van ……………………………………………

Milieueducatie Den Haag

Heb je je naam al ingevuld? Goed zo, Je hoeft niet bij elke opdracht iets in te vullen. opdracht 2: Vul de soorten papier in: Druk- en schrijfpapier

Verpakkingspapier en karton

Huishoudelijk papier

opdracht 3: het woord dat ik zoek is: . . . . (4 letters) opdracht 5: Zet een kruisje in de goede kolom. Het is een ….

De druppel is na 5 tellen opgezogen.

De druppel is na 5 tellen nog niet opgezogen.

filterzakje kladpapier schrijfpapier closetpapier karton

opdracht 6: Het stuk karton heeft .. laagjes papier. Als je klaar bent met een opdracht, ruim dan alles goed op en stop alle materialen terug in de envelop.

Werkblad 2


opdracht 7: Teken hieronder hoe de zijkant van golfkarton er uit ziet. Begin bij het pijltje. We noemen dit karton golfkarton, omdat ………………………….. …………………………………………………………………………… Golfkarton is zwaarder / lichter dan ‘gewoon’ karton. opdracht 8: Nummers van de brug 1 2 3 Aantal blokjes dat de brug kan dragen, voor hij inzakt.

De stevigste brug is nr. … opdracht 9: Van ………………………… kun je wel/niet kringlooppapier maken Van ………………………… kun je wel/niet kringlooppapier maken Van ………………………… kun je wel/niet kringlooppapier maken Van ………………………… kun je wel/niet kringlooppapier maken Van ………………………… kun je wel/niet kringlooppapier maken Van ………………………… kun je wel/niet kringlooppapier maken Als je klaar bent met een opdracht, ruim dan alles goed op en stop alle materialen terug in de envelop.

Papier maken


Kringlooppapier


Samenstelling

Gemeente Den Haag Dienst StadsbeheerArcheologie & natuur- en milieueducatie Prins Hendrikstraat 392518 HH Den Haag [email protected]

MEC ZuiderparkAnna Polakweg 7 2533 SW Den Haag (070) 353 29 96

MEC KornoeljeKornoeljestraat 117 2564 LP Den Haag (070) 325 79 68

MEC SchildershoeveTeniersplantsoen 83 2526 MS Den Haag (070) 389 03 67

MEC ReigershofReigersbergenweg 280 2592 EZ Den Haag(070) 353 33 49

@milieueducatie

www.denhaag.nl/jaarprogramma

Omslag Mileueducatie - oranje150630020844.indd 2 6/30/2015 2:33:53 PM

Papier maken - Milieueducatie Den Haag · * Een handleiding om zelf papier te maken (blz10 en 11)...

Documents

Transcript of Papier maken - Milieueducatie Den Haag · * Een handleiding om zelf papier te maken (blz10 en 11)...