= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 1 14.10.2008 15:59:59 Uhr

InleIdIng: voor de opleider (1)lesgeven over anne en de oorlog Voor de

pabo- opleider

InleidingVoor pabo-docenten is deze map ontwikkeld met vijf werkvormen over lesgeven over Anne Frank, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. Het materiaal is in colleges of als studiemateriaal voor de studenten te gebruiken. Bij de werkvormen is een blad met informatie voor de opleider gemaakt en kopieerbare werkbladen voor de studenten. In de werkvormen ligt de nadruk op de didactiek, zo-dat studenten hun nieuwe kennis en vaardigheden later direct kunnen toepassen in de les.

Ervaringen en reacties op deze pabo-module zijn welkom via www.annefrank.org/pabo of docenten@annefrank.nl

Vanaf eind 2013 komt het katern met werkvormen over vooroordelen en discriminatie beschikbaar.

InhoudIn het zijvak van de map zit de Anne Frank Tijdlijn 1929-1945 en een exemplaar van Annes dagboek, Het Achterhuis. De documentaire Het korte leven van Anne Frank (27 min.) is te gebruiken als introductie op het onderwerp.

De vijf werkvormen zijn:

1. Verhalen vertellen. Hoe kun je over Anne Frank vertellen?

2. Anne Frank Tijdlijn. Het persoonlijke verhaal en de historische context.

3. Wat willen kinderen weten over Anne en de Oor-log? Omgaan met de meest gestelde vragen van leerlingen.

4. Beeldgebruik. Beelden van de Jodenvervolging in de les.

5. Slachtoffers, daders, helpers en omstanders. Het gebruik van rollen in de klas.

Iedere werkvorm bestaat ten minste uit een blad voor de pabo-opleider en een werkblad voor de pabo-studenten. Om zo dicht mogelijk bij de schoolpraktijk te blijven, zijn speciaal voor twee werkvormen filmclips opgenomen.

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Foto

grafi

e Ch

arlo

tte B

ogae

rt

Meester Ian geeft les over Anne Frank aan leerlingen van OBS de Piramide in Haarlem.

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 114.10.2008 15:59:59 Uhr

InleIdIng: voor de opleider (2)lesgeven over anne en de oorlog

Online filmclips en werkbladenVoor de werkvormen (1) Verhalen vertellen en (3) Meeste gestelde vragen van leerlingen zijn korte films ontwikkeld om te laten zien hoe docenten in de praktijk lesgeven over Anne Frank, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. De filmclips staan online op: www.annefrank.org/pabo Via deze webpagina zijn ook de werkbladen te downloaden, zodat de opleider deze in de digitale leeromgeving kan plaatsen en/of kan printen.

Waarom Anne Frank?De omvang van de Jodenvervolging is onvoorstelbaar. Bijna 6 miljoen joden zijn door de nazi’s en hun handlangers vermoord. Door persoonlijke verhalen te gebruiken, wordt beter voorstelbaar wat het voor individuele mensen betekend heeft. Persoonlijke verhalen, zoals van Anne Frank, zorgen ervoor dat kinderen zich beter kunnen inleven in het verleden. Daarnaast zijn er over Anne veel primaire bronnen beschikbaar, waaronder haar dagboekaantekeningen, foto’s en de onderduikplek in Amsterdam. Het zijn factoren die de emotionele betrokkenheid van kinderen bij de lessen over Anne Frank en de Jodenvervolging vergroten.

Andere verhalenAnne Frank is een van de meer dan 1,5 miljoen joodse kinderen die zijn vermoord tijdens de Jodenvervolging. Haar verhaal is heel bekend geworden door het dagboek dat zij schreef en dat haar vader – Otto Frank – na de oorlog publiceerde. Andere verhalen zijn net zo belangrijk om te vertellen als het verhaal van Anne Frank. Als ze een persoonlijke invalshoek hebben, kunnen deze verhalen even leerzaam zijn. Bovendien geven ze een andere oorlogservaring weer en mogelijk een ander perspectief.

cItaat Eén enkele Anne Frank ontroert ons meer dan de ontelbaren die net zo leden als zij, maar van wie het beeld in de schaduw is gebleven. Misschien moet dat ook zo zijn: als we het leed van alle mensen moesten en konden meelijden, zouden we niet kunnen leven. Primo Levi – overlevende van het vernietigingskamp Auschwitz en schrijver

© A

NNE

FRAN

K-Fo

nds,

Baz

el/A

nne

Fran

k St

icht

ing,

Am

ster

dam

Anne (tweede van links) viert haar tiende verjaardag met vriendinnen, 12 juni 1939.

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 1 14.10.2008 15:59:59 Uhr

10 redenen om les te geven over Anne Frank

Door les te geven over Anne… 1. geef je de herinnering aan Anne Frank door aan

een nieuwe generatie; 2. sta je stil bij de 1,5 miljoen joodse kinderen die

door de nazi’s zijn vermoord. Het verhaal van Anne staat daar symbool voor;

3. leer je kinderen meer over de historische

context van de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog;

4. kun je werken met bijzondere bronnen, zoals

historische foto’s, plaatsen van herinnering en het dagboek van Anne Frank;

5. laat je zien waar discriminatie toe kan leiden; 6. bespreek je met kinderen de dilemma’s en

keuzes van mensen toen, zodat zij hun mening daarover kunnen vormen;

7. introduceer je vier belangrijke rollen –

slachtoffers, daders, helpers en toeschouwers – die een hulpmiddel zijn om het heden en verleden te analyseren;

8. laat je leerlingen zien dat de geschiedenis

‘veelkleurig’ is; 9. maak je een verbinding met het heden en

bespreek je vooroordelen en discriminatie in de huidige maatschappij;

10. kun je kinderen aan het denken zetten over

vragen rond identiteit, waarden en normen, en omgaan met elkaar.

Verwijzingen en verantwoordingOver Anne Frank, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog zijn boekenkasten vol geschreven en online is er heel veel informatie beschikbaar. Tijdens de ontwikkeling van ‘Lesgeven over Anne Frank, vooroordelen en discriminatie’ is gebruikgemaakt van veel bronnen. In onderstaand overzicht is van elke categorie een top-5 gemaakt.

InleIdIng: voor de opleider (3)lesgeven over anne en de oorlog Voor de

pabo- opleider

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Foto

grafi

e Ch

arlo

tte B

ogae

rt

Albert Gomes de Mesquita – een klasgenoot van Anne Frank – vertelt zijn onderduikverhaal aan leerlingen van OBS De Kaap in Amsterdam.

Een ooggetuige in de klas? Kijk op www.steunpuntgastsprekers.nl

voor leerlIngen van groep 7 en 8 > Anne Frank Krant, verschijnt jaarlijks in

maart met een nieuw thema: www.annefrankkrant.nl

> 13 in de Oorlog: www.13indeoorlog.nl > Eric Heuvel, De Ontdekking (Anne Frank

Stichting; Amsterdam, 2003). > Janny van der Molen, Buiten is het oorlog.

Anne Frank en haar wereld (Uitgeverij Ploegsma; Amsterdam, 2013).

> Marcel Prins en Peter Henk Steenhuis,

Ondergedoken als Anne Frank. Verhalen van Joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog (Uitgeverij Querido; Amsterdam – Antwerpen, 2011). www.ondergedokenalsannefrank.nl

Overzicht lesmaterialen Nederland: www.lesmateriaaloorlogenvrede.nl

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 114.10.2008 15:59:59 Uhr

LITerATuur > Anne Frank, Het Achterhuis. Dagboekbrieven 12 juni

1942 – 1 augustus 1944. Samengesteld door Otto Frank en Mirjam Pressler (Uitgeverij Bert Bakker; Amsterdam, 1998).

> Miep Gies & Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Miep Gies de steun en toeverlaat van de familie Frank (Uitgeverij Prometheus; Amsterdam 1995).

> Dienke Hondius, Oorlogslessen. Onderwijs over de oorlog sinds 1945 (Uitgeverij Bert Bakker; Amsterdam 2009).

> Ad van Liempt, De Oorlog (Uitgeverij Balans; Amsterdam, 2009). www.deoorlog.nps.nl

> Bob Moore, Slachtoffers en overlevenden. De nazi-vervolging van joden in Nederland (Uitgeverij Prometheus; Amsterdam 1998).

VAkDIDAcTIek > Ron de Bruin & Meereke Bosua, Geschiedenis geven.

Praktische vakdidactiek voor het basisonderwijs (Van Gorcum; Assen, 2009).

> Cees van der Kooij, Verleden, heden en toekomst. Didactiek Geschiedenis & Samenleving (Noordhoff Uitgevers; Groningen – Houten, 2009).

> Lesgeven over de Holocaust. Aanbevelingen voor docenten (Task Force for International Cooperation on Holocaust Education, Remembrance and Research; Nederlandse vertaling en uitgave – Amsterdam, 2010).

> Jan Durk Tuinier en Geu Visser, Leren van de oorlog. Interactieve Methodiek Onderwijs Tweede Wereldoorlog – Heden (Stichting Vredeseducatie; Utrecht 2002).

> Arie Wilschut, Dick van Straaten & Marcel van Riessen, Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent (Uitgeverij Coutinho; Bussum 2012).

Anne FrAnk STIcHTIng / Anne FrAnk HuIS > Anne Frank Tijdlijn: www.annefrank.org/tijdlijn> Bezoek het Anne Frank Huis met pabo studenten:

www.annefrank.org/museum > Docentenportal: www.annefrank.org/docenten> Het Achterhuis Online: www.annefrank.org/achterhuis> Pabo-aanbod, waaronder E-learning ‘Anne Frank in de

klas’: www.annefrank.org/pabo

neDerLAnD > Herinneringskamp Westerbork: www.kampwesterbork.nl> Hollandsche Schouwburg Amsterdam:

www.hollandscheschouwburg.nl > Nationaal Comité 4 en 5 mei: www.4en5mei.nl> Nationaal Monument Kamp Vught: www.nmkampvught.nl> NIOD Instituut voor Oorlogs- Holocaust- en

Genocidestudies: www.niod.nl

InTernATIOnAAL> Auschwitz State Museum: www.auschwitz.org.pl > Holocaust Education Development Program (Engeland):

www.hedp.org.uk> International Holocaust Remembrance Alliance:

www.holocaustremembrance.com> United States Holocaust Memorial Museum

(Verenigde Staten): www.ushmm.org > Yad Vashem (Israël): www.yadvashem.org

InleIdIng: voor de opleider (4)lesgeven over anne en de oorlog

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Guus

Dub

belm

an

cOLOFOnDe pabo-module ‘Lesgeven over Anne Frank, vooroordelen en discriminatie’ is een uitgave van de Anne Frank Stichting (AFS). Productie i.s.m. Young Crowds (YC) – uitgever van educatie content voor kinderen en jongeren.

Projectleiding: Piet van Ledden (AFS)Redactie: Inger Schaap en Lies Schippers (AFS)Eindredactie: Mans Kuipers (YC)Coördinatie productie: Alette Reneman en Henriëtte van der Mark (YC) h.vandermark@youngcrowds.nl

Ontwerp en lay-out:Tom van Staveren, Eric van den Berg (Graphic Island)

Met dank aan: Guido Gerrichhauzen, Ayellet Grassiani, Norbert Hinterleitner, Anja van ’t Hoenderdaal, Jurmet Huitema-de Waal, Menno Metselaar, Karen Polak, Julia Sarbo en Erica Terpstra (AFS), Anton Bakker, Eefje Blankevoort, Arnold van Bruggen, Ron de Bruin, Meereke Bosua, Rafaëla Coster, Ineke van Gelder, Bart Gielen, Manon de Groot, Ian Kneepkens, Roxanne McCarthy, Ron Meijer, Norma Morgenstond, Marcel Seelen, Almut Sommer, Marcel Staring, Rianne Tolsma, Marieke Ubbink, Frank Willemars en Ben Willers

Foto omslag: Anne Frank Stichting/Guus Dubbelman

Foto’s tijdlijn grote geschiedenis: 1929; Ullstein Bild, 1932; AKG-images/Ballhause Archiv, 1933; Bundesarchiv/Bild 102-15783/Georg Pahl, 1935; Günther Schwickert, 1938; bpk/Karl H. Paulmann, 1940; Bundesarchiv/Bild 183-L23001/Fotograf Jäger, 1941 en 1943; Beeldbank WO2/NIOD, 1944; By permission of the Imperial War Museum/B 5103, 1945; Library and Archives Canada/PA-136176

© Foto’s familie Frank: ANNE FRANK-Fonds, Bazel/Anne Frank Stichting, Amsterdam

© Teksten Anne Frank en Otto Frank:ANNE FRANK-Fonds, Bazel

Dit project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Contact: docenten@annefrank.nl

Meer informatie: www.annefrank.org/pabo

© Anne Frank Stichting, 2013

Pabo-studenten maken een opdracht tijden een educatief programma in het Anne Frank Huis.