Overheidsfinanciën

College 3, 20 mei 2008

Robert InklaarR.C.Inklaar@rug.nl

www.rug.nl/staff/r.c.inklaar/teaching

Onderzoeksvragen tot nu toe:

• Astrid: Lokale groei of krimp in Emmen

• Bert: Betaalbaarheid van de AOW

• Danjel: Rekeningrijden

• Femmie: Economische effecten van aardgasbaten

• Jeroen: Overheid & inflatie

• Leonie: Regulier vs privaat onderwijs: verschillen in opzet en resultaten

• Natascha: Kinderopvang, ontwikkeling en arbeidsmarkt effecten

• Ruben: Hypotheekrenteaftrek

• Sietse: Staatsschuld en groei

College van vandaag

• Hoofdstuk 9• Belastingen => structuur & invloed op gedrag

• Overheidsschuld

Belastingopbrengsten

• Inkomsten=Tarief*Grondslag

• Voorbeelden grondslag:• Inkomen => Inkomstenbelasting

• Verkopen => BTW

• Winst => Vennootschapsbelasting

• Aftrekposten• Vermindering grondslag

• Voorbeeld: belastbaar inkomen

• Impliciete subsidie: belastinguitgaven

• Sociale premies: heffing zonder directe tegenprestatie => belasting

Tarieven

• Belastingtarieven:• Constant • Progressief/regressief

(inkomstenbelasting vs sociale premies)

• Afhankelijk van product (BTW, accijnzen)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

Marginaal tarief Gemiddeld tarief

Economische effecten

• Afwenteling (door gedragsverandering)• Hogere prijs via BTW => lagere vraag => last gedragen

door kopers én verkopers

• Winstbelasting => internationaal mobiel kapitaal => ook last voor werknemers

• Kosten van belastingen• Administratief (door de overheid)

• Inachtneming (compliance), administratief door belaste personen

• Efficiëntiekosten/excess-burden => belasting beïnvloedt gedrag

Hoeveel en welke belastingen?

• Efficiëntie vs. rechtvaardigheid• Profijt- en draagkrachtbeginsel

• Veranderend gedrag erg belangrijk!• Verschuiving tussen goederen

• Verschuiving tussen werk & vrije tijd

• Verschuiving tussen arbeid en kapitaal

• Dubbel dividend van milieubelastingen

• Belastingontduiking, informele economie

• Belastingconcurrentie• Ontwijken van belastingen

• ‘Mobiel’ inkomen minder belasten

Ontwikkeling overheidstekort en -schuldOverheidstekort (links) en overheidsschuld (rechts) als % BBP

-10

-5

0

5

10

15

20

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

0

10

20

30

40

50

60

70

80

EMU-saldo % BBP EMU-schuld % BBP

Staatsschuld

• Financieringstekort => toename schuld• Schuld nu 218mld, +/- 45% BBP

• Groei economie ook van belang (noemereffect)

• Tekorten sterk verlaagd door EMU criteria• Maximaal 3% tekort

• Maximaal 60% staatsschuld

• Domar-formule• d=a/g

• Relatie tussen tekort, schuld en economische groei

Effecten van tekorten/staatsschuld

• Extra bestedingen/lagere belastingen => extra schuld

• Hoe reageren de consumenten?• Extra bestedingen

• Extra besparingen

• Extra bestedingen want meer inkomen => Keynesiaans

• Extra besparingen want hogere toekomstige belastingen => Klassiek/Ricardiaans

• Amerikaanse belastingverlaging van 2001 => +/- 2/3 van de teruggave is uitgegeven

Hoeveel tekort?

• Overheidsinvesteringen => rendement >= rente

• Wat zijn investeringen?• Infrastructuur?

• Onderwijs??

• Sociale cohesie???

• Extra uitgaven electoraal nuttig

• Verdeling van baten en kosten over generaties• Klassiek/Ricardiaans perspectief