Een  brede  blik  op  het  brein    

 

 

Prof.dr.  J.J.G.  Geurts  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rede  uitgesproken  bij  de  aanvaarding  van  het  ambt  van  hoogleraar    

translationeel  neurowetenschappelijk  onderzoek  aan  de    

Vrije  Universiteit  Amsterdam/VU  medisch  centrum  op  19  maart  2013.  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

1  

 

Mijnheer  de  Rector  Magnificus,  dames  en  heren,  

 

In  de  afgelopen  jaren  heb  ik  me  als  hersenonderzoeker  hoofdzakelijk  geconcentreerd  op  de  

ziekte  multipele  sclerose  (MS).  MS  is  een  chronische  ziekte  van  het  centrale  zenuwstelsel  die  

vaak   jonge   mensen   treft,   volop   bouwend   aan   hun   leven,   vaak   met   jonge   gezinnen.   De  

symptomen   van   MS   patiënten   variëren   sterk   en   zijn   moeilijk   te   voorspellen.   Zo   komen  

stoornissen   van   de   motoriek   en   de   gevoelswaarneming   voor,   maar   ook   (ernstige)  

vermoeidheid   en   problemen   met   zien,   spreken   en   plassen.   Naast   lichamelijke   klachten  

hebben  veel  MS  patiënten  problemen  met  hun  geheugen  of  concentratie  en  verwerken  ze  

binnenkomende  informatie  trager.  Onze  ervaring  is  dat  dergelijke  ‘cognitieve  klachten’  door  

de  patiënt  als  zeer  beperkend  worden  ervaren.   In  de  haastige  en  soms  veeleisende  sociale  

omgeving  van  de  jongvolwassene  is  er  immers  vaak  weinig  ruimte  en  begrip  voor  traagheid  

of   het   vergeten   van   afspraken.   Deze   cognitieve   klachten   intrigeren   mij   als   onderzoeker.  

Wanneer  en  hoe  ontstaan  de  klachten?  Kunnen  we  de  hersenschade  die  eraan  ten  grondslag  

ligt  goed  genoeg  afbeelden  met  moderne  hersenscantechnieken?  En  kunnen  we  uitzoeken  

hoe  die  hersenschade  ontstaat?    

In  het  kader  van  de  zoektocht  naar  hersenschade  bij  MS  heb   ik  de  afgelopen  jaren  

eigenlijk  twee  belangrijke  bewegingen  gemaakt,  namelijk  ‘van  wit  naar  grijs’  en  ‘van  buiten  

naar  binnen’.  Ik  zal  u  uitleggen  wat  ik  daarmee  bedoel  en  zal  aan  de  hand  van  die  uitleg  ook  

weergeven  hoe  ik  van  plan  ben  dit  onderzoeksveld  in  de  toekomst  verder  uit  te  breiden.  Ook  

zal   ik   u   mijn   visie   geven   ten   aanzien   van   het   ‘translationeel   neurowetenschappelijk  

onderzoek’  in  bredere  zin.    

 

Van  ‘wit  naar  grijs’  en  ‘van  buiten  naar  binnen’  

Toen  ik  aan  het  begin  van  de  eeuw  bij  het  VUmc  met  mijn  promotieonderzoek  begon,  werd  

MS  beschouwd  als  het  schoolvoorbeeld  van  een  ‘wittestofziekte’.  Dat  wil  zeggen:  men  ging  

ervan  uit  dat  de  schade  die  door  de  ziekte  wordt  veroorzaakt  zich  voornamelijk  richt  op  de  

verbindende  banen  tussen  zenuwcellen.  Deze  minuscule  verkeerswegen  bevatten  een  vettig  

isolatielaagje  (myeline)  dat  helpt  om  electrische  signalen  te  geleiden  en  dat  er  bij   inspectie  

van   de   hersenen   wit   uit   ziet.   In   deze   ‘witte   stof’   zijn   er   inderdaad   zowel   onder   de  

microscoop   alsook   op   hersenscans   van   levende   patiënten   meerdere   (multipele)   focale  

afwijkingen   waarneembaar,   die   ontstoken   zijn   en   na   verloop   van   tijd   verlittekenen  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

2  

(sclerose).  Deze  witte  stof  afwijkingen  (of  laesies)  werden  destijds  reeds  succesvol  gebruikt,  

in  belangrijke  mate  door  mijn  voorgangers,  om:    

1)  de  diagnose  MS  sneller  en  preciezer  te  kunnen  stellen    

2)   te   proberen   aan   de   hand   van   de   aanwezige   witte   stof   laesies   de   grote   diversiteit   aan  

symptomen  van  MS  patiënten  te  verklaren  en  liefst  ook  te  voorspellen.    

 

Het  eerste  doel   is   bereikt:   het  op   slimme  wijze   combineren  van  de  opgedane  klinische  en  

beeldvormingskennis   en   een   indrukwekkende   samenwerkingsimpuls   tussen   het   VUmc  MS  

Centrum  Amsterdam  en  haar   internationale  partners  hebben  ertoe  geleid  dat  de  diagnose  

MS   snel   en  met   een   grote   mate   van   zekerheid   kan   worden   gesteld.   Dit   geeft   de   patiënt  

duidelijkheid   in   een   zeer   onzekere   fase   van   zijn   of   haar   leven   en   leidt   tot   vroege   en   vaak  

doeltreffende  behandeling  van  de  ontstekingshaarden  en  de  bijbehorende   invaliditeit.  Aan  

het  tweede  punt  (het  verklaren  en  voorspellen  van  de  diverse  symptomen)  wordt  echter  nog  

steeds   hard   gewerkt:   hersenscans  met   zichtbare  MS   laesies   in   de   witte   stof   blijken  maar  

matig  het  klinische  beeld  van  de  patiënt  te  kunnen  voorspellen.  Zo  ontstond  het  vermoeden  

dat  er  wellicht  subtielere  afwijkingen  in  het  zenuwstelsel  van  MS  patiënten  zouden  zijn  die  

met  de  toenmalig  beschikbare  technieken  niet  konden  worden  gedetecteerd.    

Dit  gaf  ons  destijds  aanleiding  om  onze  pijlen  op  de  grijze  stof  te  richten.  De  grijze  

stof  beslaat  gebieden  aan  de  buitenkant  van  de  hersenen  en  ook  diep  binnenin  het  brein  en  

het   ruggenmerg,   en   herbergt   de   zenuwcellichamen   die   door   de   gemyeliniseerde  

wittestofbanen   met   elkaar   worden   verbonden.   Zoals   dat   gaat   bij   een   paradigmatische  

aanpassing  (of  slechts  de  voorbereiding  daartoe)  werd  het  idee  dat  afwijkingen  in  de  grijze  

stof   bij   een   typische   wittestofziekte   een   belangrijke   rol   zouden   spelen   met   gemengde  

reacties  ontvangen.  Toch  is  het  vandaag  de  dag  breed  geaccepteerd  dat  grijzestofpathologie  

een   centrale   positie   inneemt   bij   het   verklaren   van   specifieke   symptomen,   zoals   de   reeds  

besproken  cognitieve  afwijkingen,  en  ook  bij  het  verklaren  van  de  progressie  van  de  ziekte.  

Ik   zou   zelfs   zover   willen   gaan   te   concluderen   dat   MS   anno   2013   evenzeer   een  

‘grijzestofziekte’   als   een   ‘wittestofziekte’   is,   zeker   wanneer   we   het   hebben   over   de  

progressieve   fase.   Ik   neem   u   graag   kort   mee   langs   een   aantal   hoogtepunten   van   de  

ontdekkingstocht  die  uiteindelijk  heeft  geleid  tot  deze  verandering  in  denken  van  ‘wit’  naar  

steeds  meer  ‘grijs’  bij  MS.  

Sinds   jaar   en   dag   werken   we   nauw   samen   met   de   Nederlandse   Hersenbank.   De  

unieke   combinatie   van   hun   expertise   en   excellente   interne   organisatie,   en   de   24/7  

beschikbaarheid  van  VUmc  pathologen  en  onze  eigen  MRI-­‐onderzoekers,   stelt  ons   in   staat  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

3  

om   hersenweefsel   van   zeer   hoge   kwaliteit   te   kunnen   verzamelen   dat   ook   nog   eens  

uitgebreid  met  de  modernste  hersenscantechnieken   in  beeld   is   gebracht.  Gebruik  makend  

van   deze   belangrijke   post   mortem   database   en   na   het   toepassen   van   nieuwere  

weefselkleuringstechnieken  ontdekten  we  dat  grijzestofafwijkingen  erg  vaak  voorkomen  bij  

MS   en   ook   vaak   zeer   uitgebreid   zijn.   Interessant   daarbij   was   dat   de   grijzestoflaesies  

weliswaar  een  duidelijk  verlies  van  myeline   lieten  zien  (er  zit  ook  een  beetje  myeline   in  de  

grijze   stof,   alhoewel   minder   dan   in   de   witte   stof),   maar   dat   deze   laesies   niet   ontstoken  

waren   zoals   de  meer   klassieke   laesies   in   de  witte   stof.   Natuurlijk   vroegen  we   ons   af   hoe  

grijzestoflaesies  kunnen  ontstaan  als  er  geen  ontsteking  is,  maar  de  meest  prangende  vraag  

destijds  was  of  deze  laesies  wellicht  de  cognitieve  klachten  konden  verklaren.  Waren  zij  de  

gezochte   ‘missing   link’?  Om  dit   te  onderzoeken  moesten  we  grijzestofafwijkingen   in  beeld  

zien   te  krijgen  bij   levende  mensen.  Alleen  dan  zou  het   immers  mogelijk   zijn  om  het  effect  

van  de  beschadigingen  op  het  lichamelijke  en  vooral  het  cognitieve  functioneren  van  de  MS  

patiënt   te   bekijken.   De   beschikbare   hersenscanmethoden   (wij   gebruiken   voornamelijk  

magnetic   resonance   imaging   of   ‘MRI’)   bleken   echter   onvoldoende   bruikbaar:   uit   een   van  

onze   eerste   studies   moesten   we   teleurgesteld   concluderen   dat   tot   circa   95%   van   alle  

grijzestoflaesies   onzichtbaar   bleef   op   de   beelden.   Verschillende   nieuwe   MRI-­‐technieken  

werden   vervolgens   door   ons   en   door   anderen   ontwikkeld   en   er   is   op   het   internationale  

toneel  steeds  meer  belangstelling  ontstaan  voor  de  zogenaamde  ‘double  inversion  recovery’  

(of  ‘DIR’).  Dit  is  een  scantechniek  die  we  in  2005  in  het  MS  veld  introduceerden  en  die  een  

waardevolle  bijdrage  kan   leveren  aan  het   in  beeld  brengen  van  de  grijzestofafwijkingen  en  

het  relateren  daarvan  aan  cognitieve  klachten  bij  de  patiënt.    

In  het  kader  van  de  ontwikkeling  en  evaluatie  van  deze  DIR  techniek  belegden  we  in  

2008   een   internationale   consensus   meeting   in   Amsterdam,   met   als   doel   om   diverse  

specialisten   tot   een   oordeel   te   laten   komen   ten   aanzien   van   de   vraag   ‘wat   mag   als  

grijzestoflaesie  geclassificeerd  worden  op  een  DIR  beeld,  en  wat  niet?’  Met  andere  woorden:  

er  moest  consensus  komen  over  hoe  de  nieuwe  beelden  geïnterpreteerd  moesten  worden.  

We  moesten  het  eens  worden  over  de  kwaliteit  van  de  beelden,  vergelijkingen  maken  met  

andere,   reeds   meer   bekende   beelden,   de   scans   van   gezonde   controles   zorgvuldig  

bestuderen  en  uiteindelijk  tot  een  voorstel  komen  voor  publicatie   in  de  wetenschappelijke  

literatuur.   Ik   besprak   deze   consensus-­‐studie   als   voorbeeld   een   tijd   geleden   tijdens   een  

werkgroep  met  masterstudenten   neurowetenschappen   en  was   gefascineerd   door   het   feit  

dat   onze   aanpak   door   hen   enthousiast   werd   gediskwalificeerd.   Dát   was   toch   geen  

wetenschap?  Je  moet  toch  zeker  meten  en  kwantificeren  om  zinvolle  uitspraken  te  kunnen  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

4  

doen?  Je  kunt  toch  niet  zomaar  ‘samen  beslissen’  dat  iets  een  laesie  is  of  niet?  Nu  begrijp  ik  

die  intuïtie  wel  en  ik  kon  hen  deels  gerust  stellen  met  het  feit  dat  we  de  consensus-­‐criteria  

later   inderdaad   door  middel   van   een   vergelijkend  MRI-­‐histopathologie   onderzoek   hebben  

geobjectiveerd,   maar   ik   denk   ook   dat   deze   gut   reaction   van   de   studenten   een   typisch  

symptoom  is  van  onze  tijd.  Een  tijd  waarin  een  stukje   fenomenologie  nog  slechts  een  zeer  

geringe   rol  mag  worden   toebedeeld.  Met   fenomenologie   bedoel   ik   hier   in   liberale   zin   het  

nauwkeurig  beschrijven  van  nieuwe  concepten  en  het  wegen  van  verschillende  percepties  

van  onderzoekers  ten  aanzien  van  die  concepten.  Dit  is  spijtig,  want  wetenschap  is  meer  dan  

alleen   ‘meten’.   Het   is   juist   ook   discussiëren   over   verschillende   opvattingen   en   afspraken  

maken  over   ideeën  en  concepten.  Dit   is  eens   te  meer  van  belang   in  het  vakgebied  van  de  

neurowetenschappen,   dat   in   toenemende   mate   wordt   geplaagd   door   steeds   complexer  

groeiende  begrippen  en  systemen.   Ik  kom  hier   later  uitgebreider  op  terug  wanneer   ik  mijn  

visie  geef  ten  aanzien  van  ´translationeel  neurowetenschappelijk  onderzoek´.  

 Terwijl  de  grijzestofhype  zich   in  volle  vaart  ontwikkelde  binnen  het  MS-­‐veld  en  wij  

en  anderen  druk  bezig  waren  om  de  grijzestoflaesies  beter  in  beeld  te  brengen,  vermoedde  

men  dat  er  naast  (of  vanwege)  deze  laesies  wellicht  ook  verlies  van  zenuwweefsel  (atrofie)  

zou   ontstaan,   zoals   dat   bijvoorbeeld   duidelijk   het   geval   is   bij   de   ziekte   van   Alzheimer.  

Verschillende   studies   lieten   kort   na   elkaar   zien   dat   grijzestofatrofie   inderdaad   al   in   de  

vroegste  fasen  van  MS  ontstaat  en  zelfs  aanzienlijk  toeneemt  met  het  voortschrijden  van  de  

ziekte.   Dit   onderstreepte   opnieuw   dat   het   beeld   van  MS   als   een   typische  wittestofziekte,  

neurologisch   gecategoriseerd   onder   de   neuroinflammatoire   aandoeningen,   nu   echt   niet  

langer   voldoende   accuraat  was.  De   conclusie  werd   steeds   helderder:   de   ziekte   is   ook   een  

grijzestofaandoening,  met  een  prominente  neurodegeneratieve  component  (zoals  afgelezen  

aan  o.a.  de  besproken  atrofie).  Grijzestofatrofie  bleek  robuust  meetbaar,  de  meetfout  was  

relatief  klein,  centrumeffecten  te  overzien,  en  de  correlatie  met  de  symptomen  van  de  zieke,  

en   de   progressie   van   de   ziekte,   waren   overtuigend.   Kortom:   een   ideale   maat   om   toe   te  

voegen   aan   toekomstige   clinical   trials,   waarbij   er   dan   ook   specifiek   gekeken   kan   worden  

naar  het  mogelijke  positieve  effect  van  een  middel  op  de  neurodegeneratieve  component  bij  

MS.    

Maar   de   vraag   is:   wat   ís   die   grijzestofatrofie   nu   precies?   En   hier   komt   dat  

hoognodige   stukje   conceptuele   of   ‘fenomenologische’   verheldering   weer   om   de   hoek:   is  

‘atrofie’   of   ‘neurodegeneratie’   bij   MS   eigenlijk   eenzelfde   pathologische   proces   als   bij   de  

meer  klassieke  neurodegeneratieve  ziekten  van  Alzheimer  en  Parkinson?  Gaan  er  überhaupt  

wel   neuronen   (zenuwcellen)   dood   bij   MS,   zoals   de   term   suggereert?   Die   kwesties   lijken  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

5  

wellicht  semantisch  van  aard,  maar  zijn   in  feite  veel  meer  dan  dat;  niet  alleen  vanwege  de  

wetenschappelijke   interesse   in   waarheidsvinding,   maar   ook   in   verband   met   de  

richtingsbepaling  van  het  onderzoek,  de  allocatie  van  toekomstige  financiële  middelen  of  te  

kiezen   behandelstrategieën   is   het   noodzakelijk   om   te   snappen  wat  we  meten.  We  weten  

nog   niet   wat   grijzestofatrofie   bij   MS   nu   precies   is.   We   weten   ook   nog   niet   of  

neurodegeneratie   bij   MS   lijkt   op   neurodegeneratie   bij   Alzheimer.   Het   lijkt   er   in   eerste  

instantie  niet  op.  Onderzoek  van  Evert-­‐Jan  Kooi  uit  mijn  groep  liet  zien  dat  afwijkingen  in  de  

hippocampus,  een  hersenstructuur  die  belangrijk  is  voor  het  geheugen,  bij  die  twee  ziekten  

verschillen.   Wat   de   atrofievraag   betreft   proberen   we   momenteel   met   promovendi   Roel  

Klaver   en   Veronica   Popescu,   en   met   onmisbare   input   vanuit   de   onderzoeksteams   van  

Prof.  Elga  de  Vries,  Dr.  Hugo  Vrenken,  Dr.  Pieter  Voorn  en  Dr.  Wilma  van  de  Berg,  te  werken  

aan   een   antwoord.   Onze   centrale   hypothese,   mede   gestuurd   door   eerdere   observaties  

vanuit   ons   en   andermans   werk,   is   dat   neurodegeneratie   en   atrofie   bij   MS   wellicht   niet  

zozeer  een  overtuigend  verlies  van  zenuwcellen  inhouden  (zoals  bij  de  ziekte  van  Alzheimer  

wel   het   geval   is),   maar   veeleer   een   subtieler   verlies   van   vertakkingen   en   contactpunten  

tussen  zenuwcellen.  Als  onze  hypothese  klopt,  dan  levert  dat  belangrijke  informatie  op  voor  

onderzoekers   die   werken   aan   modellen   van   netwerkverstoringen   bij   verschillende  

(neurodegeneratieve)  hersenziekten.    

De   gedachte   dat  MS   een   neurodegeneratieve   ziekte   is   of,   voor   degenen   die   daar  

toch   nog   een   beetje   bij   ineenkrimpen:   dat   de   ziekte   MS   ten   minste   een   belangrijke  

neurodegeneratieve   component   heeft,   is   inmiddels   aardig   geland   in   de  wetenschappelijke  

gemeenschap.   Grote   internationale   congressen   en   symposia   centreren   tegenwoordig   in  

belangrijke  mate  rondom  de  thema’s  neurodegeneratie  en  grijzestofpathologie  en  het  VUmc  

MS  Centrum  Amsterdam  heeft   zich   na   haar   grensverleggende  werk   op   het   gebied   van   de  

diagnostiek   en   fenotypering   van   de   ziekte   nu   centrumbreed   gecommitteerd   aan   deze  

thematiek.   Met   een   genereuze   programmasubsidie   van   onze   belangrijkste  

financieringspartner   Stichting   MS   Research   zullen   we   de   komende   jaren   met   vereende  

kracht  werken  aan  het  ophelderen  van  neurodegeneratie  bij  MS  en  proberen  toe  te  werken  

naar   manieren   om   neuroprotectie   te   bewerkstelligen.   Ik   ben   er   trots   op   dit   belangrijke  

onderzoeksprogramma   samen   met   Prof.   Elga   de   Vries,   Dr.   Hugo   Vrenken   en   Dr.   Joep  

Killestein  te  coördineren  en  ben  dankbaar  voor  het  gegeven  vertrouwen  en  de  ‘hand  in  de  

rug’   die   we   vanuit   het   Management   Team   van   het   MS   Centrum,   belichaamd   door   de  

hooggeleerden  Polman,  Barkhof,  Dijkstra  en  van  der  Valk,  steeds  hebben  gevoeld.  

 

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

6  

Zoals   gezegd   is   er   nog   een   tweede   beweging   die   ik   als  MS   onderzoeker   heb   gemaakt   de  

afgelopen   jaren.   Een   beweging   ‘van   buiten   naar   binnen’.   Vorig   jaar   schreef   ik   met   mijn  

Canadese  collega’s  Stys,  van  Minnen  en  Zamponi  een  artikel  in  het  tijdschrift  Nature  Reviews  

Neuroscience  met   de   titel:   “Will   the   real  MS  please   stand  up?’   De   ‘Slim   Shady’   touch  was  

uiteraard   schertsend   bedoeld,   maar   we   wilden   met   ons   stuk   ook   daadwerkelijk   een  

belangrijk  punt  maken:  misschien  zoeken  we  op  de  verkeerde  manier  naar  de  oorzaak  van  

degeneratie  bij  MS.  Hoewel  neuroinflammatie   (ontsteking)  altijd  centraal  heeft  gestaan  bij  

deze   ziekte   en   deze   ook   wordt   gezien   als   een   klassieke   auto-­‐immuunziekte   waarbij   het  

immuunsysteem   (‘outside’   ten   opzichte   van   het   centraal   zenuwstelsel)   zich   tegen   een  

normale  component  van  het  eigen  brein   (‘inside’)  richt,   is  het  bij  nauwkeurige  bestudering  

van  de   literatuur   van  de   afgelopen  eeuw   in   feite  onduidelijk   of   er  daadwerkelijk   sprake   is  

van  een  primair  afwijkend  immuunsysteem.  De  abnormale  respons  van  het  immuunsysteem  

zou  evengoed  een  secundaire  reactie  kunnen  zijn,  ten  gevolge  van  een  primaire  afwijking  die  

zich  binnen  het  centrale  zenuwstelsel  bevindt.  Voor  die  primaire  afwijkingen  in  het  brein  zijn  

verschillende  subtiele  aanwijzingen  gevonden  en  deze  hypothese  staat  inmiddels  bekend  als  

de  ‘inside-­‐out  hypothese’.  De  onderliggende  gedachte  is  wederom  niet  triviaal:  de  oorzaak-­‐

gevolg  relatie  wordt  immers  omgekeerd,  hetgeen  grote  gevolgen  kan  hebben  voor  perceptie  

en  management  van  de  ziekte.    

Uiteraard   kun   je   zo’n   hypothese   niet   publiceren   zonder   er   vervolgens   goed  

onderzoek  naar   te  doen.   (Althans,   dat   kan  wel,  maar  dat   leidt   doorgaans  niet   tot   een  erg  

interessante   discussie).   Ik   ben   daarom   blij   dat   we   recentelijk   de   kans   kregen   om   onze  

vermoedens   te   staven  met   harde   empirie  middels   een   royale   programmasubsidie   van   de  

Canadian  MS  Society.   In  dat  kader  breng  ik  tweemaal  per   jaar  een  aantal  weken  in  Calgary  

door   om   samen  met   vijf   andere   labs   naar   de   vroegste   afwijkingen   in   de  MS   hersenen   te  

speuren.   Ik   kan   u   helaas   nog   geen   definitieve   resultaten   melden   omdat   we   pas   net   zijn  

begonnen.   Maar   we   zoeken   met   geavanceerde   microscopische   methoden   en   in   speciaal  

ontwikkelde   diermodellen   naar   zeer   vroege   verstoringen   in   de   communicatie   tussen  

zenuwuitlopers  en  de  omringende  myeline,  nog  voordat  er  een  immuunrespons  in  het  spel  

is.  Bij  de  zoektocht  naar  deze  subtiele  pathologie  heb  ik  veel  aan  de  moleculairbiologische  en  

fysische  expertise  van  mijn  seniors  Geert  Schenk  en  Antoine  Klauser,  die  op  dit  project  zijn  

aangesteld  en  die  steeds  de  oceaan  met  me  oversteken.  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

7  

Toekomstplannen:  onderzoeksgroep  en  afdeling  

Zoals  u  hebt  gehoord   is  het  onderzoek  waaraan   ik  werk  breed  van  opzet.  Er  wordt  binnen  

mijn  onderzoeksgroep  gewerkt  aan  het  zoeken  naar  oorzaken  van  ziekte  enerzijds,  maar  we  

valideren  anderzijds  ook  afwijkingen  die  op  MRI  worden  gezien   in  menselijk  hersenweefsel  

en  we  maken  gebruik  van  de  nieuwste  MRI  technieken  om  beter  te  begrijpen  waarom  MS  

patiënten   zoveel   last   hebben   van   hun   cognitie.   Dergelijk   onderzoek   kan   alleen   maar  

plaatsvinden   in   goede   samenwerking  met   anderen   en   binnen  een   team  dat   qua   expertise  

sterk   heterogeen   is   en   tegelijkertijd   bereid   is   om   steeds   het   raakvlak   met   elkaar   op   te  

zoeken  om  de  voorliggende  vraag  optimaal   te  kunnen  onderzoeken.   Ik  ben  bijzonder   trots  

op   mijn   snel   gegroeide   onderzoeksgroep,   ingebed   bij   de   sectie   Klinische  

Neurowetenschappen   van   de   afdeling   Anatomie  &  Neurowetenschappen,   en   ik   zie   iedere  

week  uit  naar  de  werkbespreking  op  vrijdagochtend,  waar  we  het  translationele  potentieel  

van  de  groep  ten  volle  opzoeken  en  benutten.    

Toch  kan  er  ook  niet  onbeperkt  worden  verbreed  zonder  een  uiteindelijk  noodlottig  

verlies   van   detail   en   diepgang.   In   de   nabije   toekomst   zal   er   ook   binnen   de   Klinische  

Neurowetenschappen   geleidelijk   aan   een   subspecialisatie   worden   ingezet,   waarbij   er   in  

verschillende  kleinere  teams  in  meer  detail  zal  worden  gewerkt  aan  specifieke  vragen,  zij  het  

altijd  met  datzelfde  onderliggende  doel:  het  verklaren  van  neurodegeneratie  en  cognitieve  

achteruitgang.   Op   basis   van   de   resultaten   die   we   tot   nu   toe   hebben   geboekt   zou   het  

bijzonder  interessant  zijn  om  toe  te  werken  naar  een  vorm  van  cognitieve  revalidatie  bij  MS,  

samen   met   de   afdelingen   Neurologie   en   Revalidatiegeneeskunde   en   vanuit   mijn   team  

gecoördineerd   door   Hanneke   Hulst.   Ik   zie   o.a.   interessante   mogelijkheden   voor   gerichte  

brain   training   (met   name   op   het   gebied   van   aandacht-­‐   en   geheugenverbetering)   en   voor  

bijvoorbeeld   het   werk   van   mijn   promovendus   Oliver   Wiebenga   die   met   de   nieuwste  

beschikbare  methoden  kijkt  naar  het  effect  van  MS  medicatie  op  de  spontane  reorganisatie  

van   hersenfunctie   na   schade.   Ook   proberen   mijn   onderzoekers   Thomas   Goldschmidt   en  

Hanneke  Hulst,  en  ze  maken  daarbij  dankbaar  gebruik  van  de  expertise  van  Dr.  Ysbrand  van  

der  Werf  en  Dr.  Odile  van  den  Heuvel,  om  selectief  van  buitenaf  en  op  niet-­‐invasieve  wijze  

hersenactiviteit   te   stimuleren  met   transcraniële  magnetische   stimulatie   (TMS).  Het   doel   is  

om   het   geheugen   van   de   MS   patiënt   te   verbeteren.   In   samenwerking   met   de   afdeling  

Pathologie   (in   de   personen   van   Prof.   van   der   Valk   en   Prof.   Rozemuller)   zullen   we   onze  

unieke   expertise   op   het   gebied   van   de   vergelijkende   post   mortem   imaging   en  

histopathologie   studies   verder   versterken   en   hopelijk   snel   uitbreiden   naar   andere  

aandoeningen  dan  MS  alleen.  Vanuit  het  gebied  van  de  (kwantitatieve)  morfologie  waar  de  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

8  

afdeling   Anatomie   &   Neurowetenschappen   van   oudsher   sterk   in   is   en   vanuit   het  

interessegebied  van  de  steeds  belangrijker  wordende  connectiviteitsstudies   (vaak  verenigd  

onder   de   noemer   ‘connectomics’)   zou   ik   vanuit  mijn   eigen   onderzoeksgroep,   vooral   in   de  

persoon  van  Menno  Schoonheim,  en  in  nauwe  samenwerking  met  de  afdelingen  Radiologie  

en   Klinische   Neurofysiologie,   graag   een   brug   slaan   tussen   MS   en   de   meer   klassieke  

neurodegeneratieve  aandoeningen  zoals  de  ziekten  van  Alzheimer  en  Parkinson.  De  eerste  

samenwerkingen   met   de   respectievelijke   leiders   van   deze   onderzoekslijnen,   Prof.   Philip  

Scheltens  en  Prof.  Henk  Berendse,  heb  steeds   ik  als  zeer  motiverend  ervaren  en   ik  ga  er   in  

de   komende   jaren  werk   van  maken   om  het   gebied   van   de   ‘comparatieve   neuroanatomie’  

samen  met  hen  verder  op  de  rails  te  zetten.    

In   het   kader   van   het   trapsgewijs   overnemen   van   de   taken   van   het   huidige  

afdelingshoofd   Prof.   Henk   Groenewegen   heb   ik   de   afgelopen   maanden   tevens   met   veel  

plezier   met   de   staf   en   het   ondersteunend   personeel   van   de   afdeling   Anatomie   &  

Neurowetenschappen  gewerkt  aan  het  aanscherpen  en  stroomlijnen  van  het  translationele  

profiel   van   de   afdeling   als   geheel.   De   onderzoekslijnen   van   de   Neuroscience   Campus  

Amsterdam   en   het   VUmc   zijn   nationaal   en   internationaal   vooraanstaand   en   zijn   in  

belangrijke   mate   richtinggevend   op   het   gebied   van   de   preklinische   en   de   klinische  

neurowetenschappen.  We   beschikken   op   de   Campus   (met   veel   energie   geleid   door   Prof.  

Arjen   Brussaard)   over   de   nieuwste   methoden,   technieken,   modellen   en   ideëen   en  

tegelijkertijd   over   grote,   zorgvuldig   gedocumenteerde   neurologische   en   psychiatrische  

cohorten.  Ik  zie  voor  de  afdeling  Anatomie  &  Neurowetenschappen  een  unieke  kans  om  een  

cruciale  vertaalfunctie  te  vervullen  tussen  prekliniek  en  kliniek.  Met  onze  brede  expertise  op  

het   gebied   van   cognitie,   emotie   en  motivatie,   en  met   onze   collectieve   blik   gericht   op   het  

constructief   vertalen   van   preklinisch   interessante   bevindingen   naar   klinisch   relevante  

eindproducten   (d.w.z.   datgene   waar   de   patiënt   direct   voordeel   bij   heeft)   moeten   we   als  

afdeling   een   ijzersterke   samenwerkingspartner   kunnen   zijn   voor   de   verschillende   partijen  

binnen  VUmc/NCA.    

 

Translationeel  neurowetenschappelijk  onderzoek:  verbinden  en  vertalen  

Wat   is   nu   precies   ‘translationeel   neurowetenschappelijk   onderzoek’?   De   term  

‘translationeel’  wordt  vaak  gebruikt,  en  voor  verschillende  doeleinden.  Het  is  daardoor  niet  

gemakkelijk  om  eenduidig  te  definiëren  wat  er  precies  mee  wordt  bedoeld.  Dat  geeft  mij  de  

vrijheid  om  zelf  met  een  definitie   te   komen.  Translationeel  werken   is  denk   ik  een  kwestie  

van   verbinden   en   vertalen.   En   verbinding   is   hard   nodig   in   het   vakgebied   van   de  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

9  

neurowetenschappen,  dat  ernstig  lijdt  aan  het  syndroom  van  superspecialisatie  ten  gevolge  

van   grote   technologische   ontwikkeling.   De   beweging   die   de   translationele   onderzoeker  

maakt   heeft   meerwaarde   omdat   zijn   brede   blik   en   zijn   relatieve   disciplineonafhankelijke  

positie   hem   in   staat   stellen   om   zich   enigszins   naïef   te   storten   op   centrale,  

vakgebiedoverstijgende  vragen.  Hij  verbindt  subdisciplines  door  de  vraag  centraal  te  zetten  

en  de  verschillende  beschikbare  methoden  en  technieken  binnen  de  disciplines  als  het  ware  

naar  die  vraag  toe  te  trekken,  d.w.z.  ten  dienste  van  de  vraag  te  stellen.  Maar  verbinden  gaat  

niet   zonder   vertalen.   We   moeten   het   eens   worden   over   wat   de   belangrijke   vragen   zijn,  

terwijl  we  tegelijkertijd  getraind  zijn  binnen  heel  verschillende  expertisevelden  en  ook  heel  

verschillende  conceptuele  en  ervaringskaders  hanteren.  Het  expliciteren  en  verhelderen  van  

conceptuele   verschillen   en   overeenkomsten   past   ook   bij   de   (neurofilosofisch   ingestelde)  

translationele  onderzoeker.  Wat  verstaan  we  onder   ‘neurodegeneratie’?  Onder   ‘netwerk’?  

Onder  ‘cognitie’?  Werkt  de  behandelende  arts  hier  met  hetzelfde  concept  als  de  moleculaire  

bioloog?  Is  het  begrip  consistent  voor  verschillende  ziekten?  Het  antwoord  op  die  vragen  is,  

zoals  ik  al  aangaf,  waarschijnlijk  grotendeels  ontkennend.  Hoe  krijgen  we  iedereen  dan  toch  

on   the   same   page   zodat   het   resultaat  meer  waard   is   dan   de   som  der   delen?  Daar   ligt   de  

uitdaging  voor  de  translationele  onderzoeker.    

Het   aanleren   van   dit   translationele   gedachtegoed   aan   de   nieuwe   generatie  

neurowetenschappers  beschouw  ik  als  een  van  de  leukste  taken  van  mijn  werk.  Binnen  het  

masteronderwijs  neurowetenschappen  heb  ik  samen  met  Dr.  Jeroen  Vermeulen  de  nieuwe  

afstudeervariant   Klinische   Neurowetenschappen   opgezet.   Als   onderdeel   van   deze  

afstudeervariant   leren   studenten   verbinden.   Ze   maken   kennis   met   verschillende  

patiëntgeoriënteerde  disciplines  en  leren  deze  inzetten  voor  hun  onderzoeksvraag.  ‘Uitgaan  

van  de  vraag’   is  dus  ook  hier  steeds  het  devies.  Eveneens  doceer  ik  samen  met  Prof.  Gerrit  

Glas,   filosoof  en  psychiater,   in  de  door  ons  nieuw  ontwikkelde   cursus   ‘Neurophilosophy  &  

Ethics   for  Neuroscientists’.  Hier   leren  we   studenten   vertalen,  met  name  door   aandacht   te  

besteden  aan  conceptuele  verheldering.  Een  zeer  waardevolle  aanvulling  van  het  curriculum  

wat   mij   betreft.   Zelfs   als   het   merendeel   van   de   studenten   uiteindelijk   niet   de   klinisch-­‐

translationele   richting   verkiest   die   ik   als   docent   binnen   de   masterstudie   probeer   te  

belichamen,   dan   nog   heb   ik   hen   ten   minste   eenmaal   geprobeerd   te   verleiden   om   na   te  

denken   over   de   verschillende   mogelijke   denkkaders   binnen   hun   vak   (alvorens   ze  

waarschijnlijk  alsnog  besluiten  dat  ze  hun  brein  zijn).    

 

 

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

10  

Wetenschap  en  maatschappij:  een  nog  breder  brein?  

Robbert  Dijkgraaf,  voormalig  President  van  de  KNAW,  gebruikte  vorig  jaar  op  de  Avond  van  

de  Wetenschap  &  Maatschappij  als  metafoor  voor  de  wetenschap  een  boom  met  een  steeds  

complexer  groeiend  bladerdak.  Het   is  een  prachtige  uitdaging  om   in  dat  dichte  bladerdak,  

dat   natuurlijk   model   staat   voor   de   vele,   disproportioneel   groeiende   disciplines   en  

subdisciplines   binnen   het   (hersen)onderzoek,   een   zinvolle   translatie   van   kennis   te  

bewerkstelligen,   zodanig   dat   hersenwetenschappers   elkaar   optimaal   kunnen   helpen   en  

stimuleren  bij  het  zoeken  naar  kennis  en  inzicht.  Lokale  kruisbestuiving  op  het  niveau  van  de  

individuele   bladeren   kan   daarbij   interessant   zijn,   maar   er   is   denk   ik   meer   opbrengst  

mogelijk,  voor  de  neurowetenschappen  als  geheel.  Een  belangrijk  punt  vind  ik  hierbij  dat  het  

zoeken  naar  -­‐en  evalueren  van-­‐  input  voor  overstijgende  vragen  niet  zou  moeten  stoppen  bij  

de  grenzen  van  de  academie.  In  de  afgelopen  jaren  heb  ik  me  steeds  ingezet  om  het  debat  

over  wetenschappelijke   vragen   en   resultaten   ook   in   een   breder  maatschappelijk   kader   te  

voeren.  Met   de   oprichting   van   Stichting   Brein   in   Beeld   in   2010   hebben   we   een   platform  

gecreëerd  voor  wetenschappers  die  hun  onderzoek  willen  vertalen  naar  een  breder  publiek.  

We   organiseren   debatten   en   symposia   over   onderwerpen   die   zowel   het   publiek   als  

wetenschappers   bezighouden.   We   geven   onderwijs   door   middel   van   ‘meet   the   scientist’  

sessies  en  ‘hersenles’  op  scholen,  en  we  werken  aan  het  stimuleren  van  interdisciplinariteit  

in  de  wetenschap  door  middel  van  het  organiseren  van   ‘round   tables’  met   specialisten  uit  

verschillende   vakgebieden,   rondom   een   gekozen   thema   of   vraag.   We   doen   daarbij   niet  

alleen  aan   ‘informatie   zenden’.  Wetenschapscommunicatie   is  meer  dan  dat.  De  boom  van  

de  wetenschap   is  diep  geworteld   in  de  maatschappij.  Als  we  verstandig  zijn,  gebruiken  we  

die  wortels  ook  om  op   te   zuigen  wat  er   aan  common   sense   concepten  en   ideeën   leeft   bij  

niet-­‐hersenspecialisten.   Veel   van   de   onrust   over   het   wel   of   niet   in   gevaar   zijn   van   onze  

wilsvrijheid   had  bijvoorbeeld   voorkomen   kunnen  worden   als   het   begrip  a  priori   beter  was  

gedefinieerd,   oftewel   rekening   houdend   met   de   concepten   die   bij   Justitie,   binnen   de  

psychiatrie   of   bij   de   ‘gewone  mens’   leven.   En   zoals   een  MS   patiënte   ooit   terecht   aan  mij  

twitterde   tijdens   een   congres:   ‘Hoe   kunnen   jullie   nou   een   congres   organiseren   over   de  

hulpvraag   van   de   patiënt,   zonder   patiënt?!'   Ook   het   patiëntperspectief   hoort   thuis   in   het  

academisch   hersenonderzoek.   Brein   in   Beeld   loopt   inmiddels   als   een   trein   en   ik   kan  

nauwelijks  onder  woorden  brengen  hoe  trots  ik  ben  op  het  enthousiasme  en  initiatief  van  al  

onze  vrijwilligers.  En  ook  mijn  werk  voor  de  Jonge  Akademie  van  de  KNAW,  waar  ik  bijzonder  

veel   voldoening   uit   haal,   bevestigt   me   in   mijn   gedachte   dat   interactie   met   verschillende  

maatschappelijke   partners   uiteindelijk   altijd   leidt   tot   betere  wetenschap.   Ik   durf   gerust   te  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

11  

zeggen   dat   ikzelf   een   betere   en   flexibelere   wetenschapper   ben   geworden   door   het  

bediscussiëren  van  mijn  werk  met  een  breder  maatschappelijk  publiek.  De  Jonge  Akademie  

laat  ook  een  duidelijk  geluid  horen  ten  aanzien  van  het  Nederlandse  wetenschapsbeleid.  In  

deze   tijden  van   crisis  worden  er  belangrijke  politieke  beslissingen  genomen  op  dit   terrein.  

Als   wetenschappers  moeten  we   zorgen   dat  we   helder   over   het   voetlicht   brengen  wat   de  

waarde   is   van   wetenschap,   hoe   deze   in   zijn   werk   gaat,   en   welke   impact   bepaalde  

beslissingen   zouden   kunnen   hebben   op   de   realisering   van   succes   op   de   langere   termijn.  

Afgelopen   januari   werd   ik   tot   nieuwe   voorzitter   van   de   Jonge   Akademie   verkozen   en   het  

bizarre  toeval  wil  dat  ik  juist  vandaag  de  voorzittershamer  overhandigd  krijg.  Ik  kan  daar  om  

bekende  redenen  helaas  niet  bij  zijn,  maar   ik  kan  u,  het  publiek   in  deze  zaal,  wel  vertellen  

dat   ik   me   in   mijn   nieuwe   functie   vol   energie   zal   gaan   storten   op   het   nieuwe  

wetenschapsbeleid.   Ook   zal   ik   het   belang   van   vertaling   van   wetenschap   naar   de  

maatschappij  altijd  blijven  verdedigen.    

 

Conclusie    

De   take   home   message   van   vandaag   zou   moeten   zijn   dat   een   bredere   blik   op   het   brein  

waardevolle   informatie   oplevert,   vooral   in   een   snelgroeiend   vakgebied   met   een   stevige  

neiging   tot   superspecialisatie   en   hier   en   daar   een   (niet   te   vermijden)   conceptverarming.  

Sterke  wetenschappers   zijn  wereldburgers  met   een   gevoel   van   verantwoordelijkheid,   niet  

alleen  ten  aanzien  van  hun  eigen  vakgebied  en  hun  eigen  vragen,  maar  ook  ten  aanzien  van  

de   maatschappij   in   bredere   zin.   Met   andere   woorden:   als   translationeel  

neurowetenschapper   zal   ik   zo   goed   mogelijk   blijven   verbinden   en   vertalen   en   ik   zal   de  

boodschap  blijven  uitdragen  dat  een  brede  blik  daadwerkelijk  de  geest  verruimt.  

   

Dankwoord  

Aan  het  einde  gekomen  van  mijn  betoog  wil  ik  benadrukken  dat  succesvol  wetenschappelijk  

onderzoek  nooit  alleen  gebeurt.  Per  definitie  niet  wanneer  het  onderzoek  translationeel  van  

aard  is.  Ik  wil  graag  kort  stilstaan  bij  een  aantal  mensen  die  een  onmisbare  invloed  hebben  

of  hebben  gehad  op  mij  en  mijn  werk,  me  ten  volle  realiserend  dat  ik  in  dit  dankwoord  niet  

volledig  kan  zijn.    

Ik  dank  het  College  van  Bestuur  van  de  Vrije  Universiteit  en  de  Raad  van  Bestuur  van  

het   VUmc,   evenals   de   leden   van   mijn   benoemingscommissie   voor   het   in   mij   gestelde  

vertrouwen.  Hooggeleerde  Groenewegen,  beste  Henk,  sinds  2010  (en  zelfs  al  daarvoor)  ben  

jij  een  groot  mentor  voor  mij  geweest.   Ik   leer  veel  van  jou,  zowel  vakinhoudelijk  alsook  op  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

12  

het  gebied  van  management  en  organisatie.  Ik  wil  je  heel  hartelijk  danken  voor  je  rotsvaste  

geloof   in  mij  van  meet  af  aan  en  je  onvoorwaardelijke  steun  bij  alles  wat   ik  tot  nu  toe  heb  

opgezet.  Ik  hoop  dat  ik  een  stukje  van  jouw  ‘energieke  rust’  van  je  kan  overnemen.  

Hooggeleerde   Barkhof,   beste   Frederik,   ik   kan  met   trots   zeggen   dat   ik   onder   jouw  

vleugels  ben  grootgebracht.  Je  was  mijn  promotor  en  vanaf  het  prille  begin  van  mijn  carrière  

ben  jij  er  als  mentor  voor  me  geweest.  Ik  heb  op  verscheidene  vlakken  veel  van  je  geleerd  en  

ik  zie  je  nog  steeds  als  een  van  mijn  voornaamste  sparring  partners  binnen  het  onderzoek.  Ik  

zie   uit   naar   een   toekomst   met   nieuwe   en   gecontinueerde   samenwerkingen   op   o.a.   het  

gebied  van  post  mortem  en  in  vivo  imaging  en  naar  de  nieuwe  ‘connectomics’  plannen.    

Hooggeleerde  Polman,  beste  Chris,  jij  hoort  natuurlijk  in  ditzelfde  rijtje  thuis;  ook  jij  

was  mijn  promotor  en  hebt  mij  vanaf  de  eerste  dag  meegemaakt  en  zien  groeien  van  een  

vraagrijke   spring-­‐in-­‐het-­‐veld   naar   een...   tja,   iets   oudere   vraagrijke   spring-­‐in-­‐het-­‐veld.   Op  

voor  mij  cruciale  momenten  heb  je  me  wijs  advies  gegeven  en  ik  zie  ernaar  uit  om  ook  in  de  

toekomst  met  dezelfde  energie  en  met  hetzelfde  plezier  met  je  te  blijven  samenwerken.    

Ik   dank   staf,   medewerkers,   en   secretariaat   van   de   afdeling   Anatomie   &  

Neurowetenschappen   voor   hun   warme   ontvangst   en   het   enthousiasme   bij   de  

samenwerking.  We  gaan  er  een  unieke  translationele  afdeling  van  maken  samen!  In  dezelfde  

adem  dank   ik  de  afdelingen  Radiologie  en  Pathologie  waar   ik  zoveel   tijd  heb  doorgebracht  

en  nog  steeds  ‘kind  aan  huis’  ben.  Ik  werk  officieel  ook  nog  in  Calgary  en  Londen  en  bedank  

het  Hotchkiss  Brain   Institute  en  University  College  London  voor  hun  enthousiasme  en  hun  

vertrouwen  in  mij.  Nog  niet  in  de  oratie  genoemd  waren:  Bernard  Uitdehaag,  Petra  Pouwels,  

Jonas  Castelijns,  Mike  Wattjes  en  Jack  van  Horssen,  belangrijke  collega-­‐vrienden  met  wie  ik  

al  lang  werk  aan  MS.  

En   dan   kom   ik   ten   slotte   bij   de   sectie   ‘familie   en   vrienden’.   En   niet   zonder   reden  

reken   ik   daar   eigenlijk   ook   mijn   onderzoeksteam   toe.   Dank   voor   het   harde   werk,   jullie  

enthousiasme  en  de  fantastische  team  spirit.  Het  is  waarlijk  een  voorrecht  om  met  jullie  te  

mogen  werken.    

Crew  van  Brein  in  Beeld,   in  het  bijzonder  Nick  en  Hanne,  en  collega’s  van  de  Jonge  

Akademie,   ook   jullie   beschouw   ik   als   ‘familie’;   dank   voor   jullie   inzet,   enthousiasme   en   de  

stimulerende  gesprekken  en  activiteiten  op  het  grensvlak  van  wetenschap  en  maatschappij.    

Lieve  daadwerkelijke  familie  en  lieve  vrienden,  wat  super  dat  jullie  er  zijn  vandaag.  

Dank   dat   ik   mijn   passie   voor   dit   vak   altijd   met   jullie   mag   delen.   Pap   en   Hilde,   mam   en  

Marcel,  Olivia  en  Olivier,   lieve  schoonfamilie,  dank  voor  jullie   liefde  en  steun.  Jullie   invloed  

Een  brede  blik  op  het  brein     J.J.G.  Geurts  

13  

op   mij   is   onmiskenbaar   en   jullie   interesse   voor   mijn   persoonlijke   ontwikkeling   heeft   me  

gevormd  en  gesterkt.  Ik  zou  deze  dag  niet  zonder  jullie  kunnen  vieren.  

Lieve  Marijn,  een  hechter  team  dan  jij  en  ik  bestaat  er  niet.  Zonder  jou  is  er  geen  lol  

aan.  Dit  hebben  we  samen  bereikt.  

 

Ik  dank  u  voor  uw  aandacht;  ik  heb  gezegd.  

 

 

 

 

Biografie  

Jeroen   Johan   Guillaume   Geurts   (1978)   is   hersenonderzoeker   en  

hoogleraar   Translationele   Neurowetenschappen   aan   het   VU   medisch  

centrum   in   Amsterdam.   Hij   studeerde   neurobiologie   aan   de   Universiteit  

van   Amsterdam   en   specialiseerde   zich   later   in   de   klinische  

neurowetenschappen.   Hij   promoveerde   cum   laude   aan   de   Vrije  

Universiteit   op   onderzoek   naar   grijzestofbeschadigingen   bij   de   ziekte  

multipele   sclerose   (MS).  Hij  werkt  nog  steeds  aan  MS,  maar   is   inmiddels  

ook   geïnteresseerd   geraakt   in   de   meer   klassieke   neurodegeneratieve  

aandoeningen  zoals  de  ziekten  van  Alzheimer  en  Parkinson.  

Geurts  maakt   voor   zijn   onderzoek   gebruik   van   de   combinatie   van  moderne   beeldvorming  

(MRI)   met   weefselonderzoek   na   overlijden   van   de   patiënt.   De   combinatie   van   MRI   en  

weefselonderzoek  maakte  het  mogelijk  om  beschadigingen  in  de  grijze  stof  van  MS-­‐patiënten  beter  te  

bestuderen  en   in  beeld   te  brengen,  waardoor   er   nu   gekeken   kan  worden  naar  het   effect   van  deze  

afwijkingen  op  het  cognitieve  functioneren  van  de  patiënt  (m.n.  aandacht-­‐  en  geheugenklachten).  Als  

hoofd   van   de   sectie   Klinische   Neurowetenschappen   van   de   afdeling   Anatomie   &  

Neurowetenschappen   van   het   VU  medisch   centrum   leidt   Geurts   een   groep   onderzoekers   die   allen  

werken  aan  dit  vraagstuk.  Ook  werkt  hij  nauw  samen  met  de  Nederlandse  Hersenbank.  

Naast  zijn  wetenschappelijke  werk  houdt  Geurts  zich  bezig  met  het  vertalen  van  wetenschap  

naar   een  breder   publiek.   In   2007   verscheen:  Over   de   Kop:   fascinerende   vragen  over   het   brein,   een  

boek   over   hersenen   en   hersenonderzoek,   dat   hij   samen  met   zijn   collega's  Wim   van   de  Grind,   Dick  

Swaab   en   Victor   Spoormaker   schreef.   In   augustus   2009   verscheen   zijn   tweede   boek   Kopstukken:  

gesprekken   met   bekende   wetenschappers   over   hersenen   en   bewustzijn.   Hij   schrijft   regelmatig  

artikelen,   opiniestukken   en   columns   in   dagbladen   en  magazines.   Hij   geeft   lezingen   over   het   brein  

door  het  land  en  is  terugkerende  gast  bij  Radio  1  en  3FM  waar  hij  commentaar  geeft  op  de  actualiteit  

van  het  hersenonderzoek.   In  de  zomer  van  2010  richtte  hij  met   twee  collega's  de  Stichting  Brein   in  

Beeld   (BiB)   op.   BiB   beschikt   over   een   netwerk   van   wetenschappers   die   zich   bezighouden  met   het  

vertalen   van   wetenschap   naar   een   breder  maatschappelijk   kader   en  met   het   aanscherpen   van   de  

publieke  opinie.  Dit  gebeurt  o.a.  via  de  organisatie  van  lezingen  en  debatavonden  of  via  het  schrijven  

van  columns  en  krantenberichten  over  specifieke  neurofilosofische  thema's  als  bewustzijn,  religie  en  

vrije  wil.  Geurts   trad   in  2012   toe   tot  De   Jonge  Akademie  van  de  Koninklijke  Nederlandse  Academie  

van  Wetenschappen   (KNAW)  en  werd   in  2013  verkozen   tot   voorzitter   van  deze  enthousiaste  groep  

topwetenschappers.  

 

Bron:   Wikipedia.   Meer   info,   zie:   www.breininbeeld.org,   www.dejongeakademie.nl   of  

http://www.linkedin.com/in/jeroengeurts;  Twitter:  @JeroenJGGeurts