Leefmilieu Brussel

Succesfactoren om zonder zorgen een zeer energiezuinig of

een passief gebouw te bewonen

Bernard Huberlant

3E

Opleiding Duurzaam Gebouw:

Follow-up en monitoring van duurzame gebouwen

2

Doelstelling van de presentatie

● De professionals van de bouw de sleutels geven

voor een gepaste (toekomstige) bezetting van

woningen met hoge energieprestaties.

3

● Bespreking van de ervaringen met 5 gebouwen

met hoge energieprestaties

● Tekenen van ontevredenheid in woningen met

“HEP”

● Interactie tussen partijen in de verschillende fasen

van een HEP-bouwproject

● Factoren van succes

► Overleg met actoren

► Ontwerp en keuze van technieken

► Ingebruikname van het gebouw

► Begeleiding van de beheerders en de bezetters van het

gebouw

Plan van de uiteenzetting

4

Bespreking van de ervaringen met HEP-gebouwen

● Onderzoek op het terrein

► Juni-oktober 2013

► 4 woongebouwen & een kinderdagverblijf/woning (exploitatie

>1 jaar)

► Woning met sociaal karakter

► Gemengde HVAC-technieken

► Kwalitatieve analyse

► Tekenen van ontevredenheid

De bestudeerde HEP-gebouwen

5

Brouwerijstraat L'espoir, Buurthuis Bonnevie

Cité moderne (BGHM) Kweeperenboom

(BGHM)

Kinderdagverblijf

Sint-Franciscusstraat

6

Tekenen van ontevredenheid in de onderzochte HEP-gebouwen

Ik heb het

koud in huis

De ramen

kunnen niet open

Niet geschikt

voor sociale

huisvesting

Het verbruik

ligt te hoog

Het is te koud

in mijn

slaapkamer

Ventilatie is

duur, net als

airco

Het tocht er

Je moet al een

expert zijn om in

een passiefgebouw

te wonen

Er is te veel

lawaai

Er hang

een geurtje

…

7

Betrokken partijen & fasen

Communicatie vooraf

Anticiperend beheer

Effectieve samenwerking

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

8

Succesfactoren

Werf en ingebruikstelling Overleg Beheer en onderhoud

Begeleiding Ontwerpen en

technologische keuzes

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

9

Wie wil wat en waarom?

PV

Warmtepomp

Elektrische

verwarming

Houtkachel

Gasketel

Passief

EPB 2015

NZEB

Energiezuinig

Collectief

Individueel

Thermische

zonne-

installatie

NZEB Waeregem

10

Keuzecriteria naargelang van tussenkomende partijen

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

bij investering?

over exploitatieduur?

De laagste CO2-uitstoot?

Het laagste verbruik van primaire energie?

De langste exploitatieduur?

11

Succesfactoren

Werf en ingebruikstelling

Ontwerpen en

technologische

keuzes Beheer en onderhoud

Begeleiding Overleg

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

12

Ontwerpen en technieken

● Dimensionering

► Warmteproductie lager startvermogen

● Luchtverwarming

► Risico op ijsvorming

► Ontoereikende verwarming

• Bypass van de warmterecuperator

• Luchtrecyclage

• Vermindering van het inblaasdebiet

• Naverwarmingsbatterij

Ontwerpen en technieken

● Plaats van de luchtinlaat- en uitlaatopeningen

► Op minstens 10 meter van elkaar verwijderd

► Niet te dicht bij de dampkap

► Boven deuropeningen

► Rekening houdend met heersende wind

► …

13

Ontwerpen en technieken

● Verwarming:

► Lokale regeling per zone

› Per bouwlaag (kantoren) en/of oriëntatie

› Per woning (residentieel)

► Regeling volgens bezetting

● Performante installatie Eenvoudige regeling

● …

● Zonwering

► Groene zonwering vermijden

14

15

Succesfactoren

Overleg

Ingebruikstelling Beheer en onderhoud

Begeleiding

Ontwerpen en

technologische keuzes

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

Werf & ingebruikstelling

● Bescherming & reiniging

► Kokers en onderdelen (filters) van het ventilatiesysteem

(stof)

● Controles op de bouwplaats

► Behandeling van de ventilatiekokers

► …

● Schriftelijke en traceerbare uitvoeringsprocedure

► Bestek

► Checklist

● Tests

► Lucht-/waterdebiet, regeling, vertrektemperatuur, …

16

17

Succesfactoren

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

Oplevering van de installaties

● Sleutelmoment van het project

► Verschillende partijen tegelijk aanwezig

► Gecoördineerde gegevensoverdracht

› Van ontwerpers & aannemers naar beheerder(s) en

exploitant(en)

● Start van de periode:

► voor ijking van de installaties door de aannemer ( 1 jaar)

► voor de bezetters om vertrouwd te raken met het gebouw

en de technieken (1 tot 2 jaar)

18

19

Succesfactoren

Overleg

Begeleiding Beheer en onderhoud

Ingebruikstelling

Ontwerpen en

technologische keuzes

Opdrachtgever Ontwerpers Aannemers Beheerders Gebruikers

Exploitatie van het gebouw

● Opleiding van de onderhoudsdiensten

► Verwarming door GMV in de woongebouwen

► Lokale regeling

● Begeleiding van de bezetters

20

Evolutie van de gedragingen

…van een slecht gebruik … naar een goed gebruik

• Geen sensibilisering

• Slechts een informatiesessie

• Geen kennis van de technieken

• Taalbarrière (voorschriften, …)

• Periodieke informatiesessies

• Dynamiek tussen degenen die

de werking hebben begrepen en

de anderen

• Follow-up van de evolutie van de

energiefacturen

21

Begeleiding, wanneer & hoe?

● Wanneer

► Na een eerste bezettingsperiode, bij elke seizoenswissel

over een periode van minstens een jaar.

► In elk geval in het begin van de winter

● Hoe

► Per groep van gebruikers

► Met behulp van eenvoudige & duidelijke (en correcte)

boodschappen

► Geïllustreerde gids (goede praktijk & onderhoud gebruiker)

● Door wie opgeleid en deskundig personeel

► De beheerder van het gebouw

► Vereniging voor bewustmaking

► Het onderhoudsbedrijf

► De beheerder (syndic) van het gebouw

22

● Buurthuis Bonnevie (www.bonnevie40.be)

● Studie Qualitel: vivre dans un logement BBC: http://www.qualite-

logement.org/fileadmin/user_upload/documents/documentation/res

ultat_etude_Logement_BBC.pdouble flux

● Studie Trecobat over energieprestatie van gebouwen BBC

● …

Interessante tools, websites, enz…:

23

Referenties Gids Duurzame Gebouwen en andere bronnen:

● Gids Duurzame Gebouwen: www.leefmilieubrussel.be/gidsduurzamegebouwen

G_WEL02 - Het thermisch comfort verzekeren

G_WEL05 - Het ademcomfort verzekeren

G_ENE02 - Een energie-efficiënt ventilatiesysteem ontwerpen

G_ENE06 - Warmtelasten beperken

G_ENE08 - De optimale productie- en opslagwijze voor

verwarming en sanitair warm water kiezen

G_ENE10 - Verwarming, koeling en sanitair warm water:

efficiënte installaties garanderen

G_ENE11 - Installaties voor de opwekking van hernieuwbare

elektriciteit integreren

● Documentatie en tools ecogebouwen

http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/informer.aspx?id=3255

3&langtype=2067

Fiche 2.1 Ventilatie met dubbele stroom in individuele en collectieve woningen

24

Om te onthouden van de presentatie

● “Eenvoudig” HEP-gebouw complex proces

● Systematisch overleg met de toekomstige

gebruikers & beheerders van het gebouw

● HEP = Resultaatverbintenis Hogere eisen en

verwachtingen van de gebruikers

● HEP-ontwerp: geen unieke oplossing

● Dimensionering van de geobserveerde systemen:

doorgaans correct

● Keuze van technieken eveneens naargelang van

de gebruikers

Om te onthouden van de presentatie

● Het is mogelijk dat verschillende interventiënten

kampen met hetzelfde probleem efficiënte

samenwerking

● Weinig gegronde klachten die direct verband

houden met de E-prestatie

● Eerste exploitatiejaar ijking, verbeteringen &

aanpassing van de huurders

● Uitvoeringsmoeilijkheden niet specifiek voor HEP-

gebouwen

● Gebruik eenvoudige, duidelijke & geïllustreerde

boodschappen

● Overleg is noodzakelijk, maar volstaat niet

● Bewustmaking Begeleiding 25

26

Contact

Bernard HUBERLANT

Sr. Consultant Buildings & Sites

Kalkkaai 6 - 1000 Brussel

: 02 229 15 16

E-mail: bernard.huberlant@3E.eu