Operation: Last Chance...kunnen doen. Bewijs en getuigen wor-den schaars. Na zeven decennia is dat...
1
20 BUITENLAND DINSDAG 14 APRIL 2020 ANTON GOEGEBEUR Nazi-jager: “Ze verdienen geen medeleven” Duitsland haast zich om de nog levende ‘kleine garnalen’ uit WO II te berechten Hoog vanuit zijn wachttoren zag Bruno Dey het gebeuren. Een groep van twintig à dertig mannen of vrou- wen – door de kaalgeschoren hoofden kon hij geen onderscheid maken – werd naar een gaskamer geleid. Nadat de deur op slot was gegaan, weerklonk enkel nog gebons en geschreeuw. Dat binnen het gas Zyklon B neerdaalde, wist hij niet, zo getuigt hij. Maar dat er zich een drama voltrok, begreep hij wel. “Ik zag niemand meer naar buiten komen.” In oktober vorig jaar begon Deys rechtszaak. Hij is 93 jaar, zit gekluis- terd aan een rolstoel en wordt als voormalige kampbewaker van een concentratiekamp verdacht van medeplichtigheid aan de moord op minstens 5.230 gevangenen. Tijdens zittingsdagen is de pers in groten geta- le aanwezig. Want dit zou weleens de allerlaatste keer kunnen zijn dat een (ex-)nazi terechtstaat voor zijn rol in de Holocaust. Misschien denkt u dat Dey de voor- bije 75 jaar ondergedoken leefde. Dat hij in Zuid-Amerika vertoefde, daar een andere naam had aangenomen en pas onlangs tegen de lamp liep. Zo is het niet gegaan. Hij leefde al die tijd gewoon in Duitsland. In zijn omgeving wist iedereen dat hij aan het einde van de oorlog in het concentratiekamp Stutthof, gelegen in het huidige Polen, had gewerkt. Maar als klein radertje werd hij al die tijd met rust gelaten. Tot nu. Ordinaire Duitsers Slechts een klein deel van de Duitse nazioorlogsmisdadigers heeft ooit moeten boeten. Historica Mary Ful- brook berekende dat van de geschatte 200.000 verdachten er slechts 6.650 werden veroordeeld. Van de 6.500 mannen en vrouwen die tijdens de oorlog in Auschwitz hebben gewerkt, werden er slechts vijftig gestraft door een Duitse rechtbank. Topofficieren, ja, zij wel. Maar in West-Duitsland bestond weinig appe- tijt om ook iedere “ordinaire Duitser die bevelen opvolgde” voor de rechter te slepen. Zij waren niet verantwoor- delijk voor de tragedie, klonk het. Om iemand te kunnen veroordelen, had justitie bewijzen nodig dat de persoon direct betrokken was bij de moorden. Ook tegen Bruno Dey zijn er geen be- wijzen gevonden die aantonen dat hij- zelf gevangenen de dood heeft inge- jaagd. En toch staat hij nu terecht. “Een verschuiving van inzichten heeft plaatsgevonden”, zegt rector en histo- ricus Herman Van Goethem, tevens auteur van 1942. Het jaar van de stilte. “Het begrip verantwoordelijkheid werd opengetrokken, waardoor ieder- één die deelnam aan het systeem ver- antwoordelijkheid draagt. Niet alleen degene die de deur naar de gaskamer sloot of Zyklon B naar beneden gooi- de.” De eerste grote test voor die nieuwe redenering begon in 2009, met een rechtszaak tegen John Demjanjuk, een Amerikaan met Oekraïense roots. De procureur kon niet bewijzen dat de man actief had deelgenomen aan de Holocaust. Wel stond vast dat hij als kampbewaker had gewerkt in het ver- nietigingskamp Sobibór, een plek waar in anderhalf jaar tijd 169.800 mensen, voornamelijk joden, werden vermoord. In interviews maakte de procureur weleens de vergelijking met werk- nemers in een autofabriek. De poets- ploeg en de HR-afdeling helpen niet bij de assemblage, maar ze weten wat er gebeurt. Meer zelfs: hun aanwezig- heid helpt de fabriek om te draaien. Demjanjuk werd veroordeeld tot vijf jaar cel. Nauwelijks een jaar na de uit- spraak overleed de toen 91-jarige Amerikaan. 93 en voor jeugdrechter Voor duizenden SS’ers van lager al- looi kwam justitie hoe dan ook te laat. Nagenoeg allemaal stierven ze zonder ook maar één keer voor de rechter te hebben gestaan. Enkelingen als Dey hebben de ‘pech’ oud te worden. Hij verbergt zijn gezicht voor de foto- grafen. De 93-jarige Bruno Dey wil niet herkend worden als de nazi die 75 jaar geleden aan de slag was als bewaker in een concentratie- kamp. Een rol waar- voor hij nu pas terechtstaat. Voor Duitsland is dit wellicht een van de laatste kansen om gerechtigheid te la- ten zegevieren. Eind deze week komt het Simon Wiesenthal Center met zijn jaar- lijkse update van de most wanted-lijst, en net als het aantal overlevenden van de Holocaust, neemt het aantal daders in sneltempo af. DE LAATSTE NAZI’S PIETER LAGROU HISTORICUS ULB “Dit zijn misdaden waar gehoorzaamheid aan een hoger bevel geen excuus is. Dit zijn misdaden waarin het persoonlijke geweten de finale verantwoordelijkheid draagt. Zelfs al ben je een klein radertje” Efraim Zuroff (75), de belangrijkste nazi-jager van het Simon Wiesenthal Cen- ter, twijfelt niet aan het nut van dit soort rechtszaken. Beter laat dan nooit, zegt hij. “Het verstrijken van de tijd vermindert de ernst van de feiten niet. Het gaat hier om de Holocaust, een genocide waarin miljoenen slachtoffers om het leven kwamen. De rechtszaak heeft een duidelij- ke boodschap: leeftijd is geen excuus. Wie deelneemt aan zo’n misdrijf, zal vroeg of laat vervolgd worden.” Nog enkele jaren wil Zuroff ‘jagen’. Hij hoopt op nog zo veel mogelijk rechtszaken, maar de identiteit van oud- SS’ers in de media brengen, voelt ook al als een kleine overwinning. “Vaak is dat het pijnlijkste voor hen. Na de- cennia van leugens moeten ze aan hun naasten toegeven dat ze hebben deelgenomen aan, bijvoorbeeld, het bloed- bad van Babi Jar.” 75 jaar na de feiten is een fout snel gemaakt. Wat als hij de verkeerde aan de schandpaal nagelt? Het Simon Wiesenthal Center werkt secuur, zegt hij. “En we hoeven niet álles te be- wijzen. Aanwezigheid vol- staat.” (agg) DUITSLAND DINSDAG 14 APRIL 2020 BUITENLAND 21 W De 93-jarige Bruno Dey wil zich niet laten fotograferen in de rechtszaal. Hij wordt verdacht van medeplichtigheid aan de moord op minstens 5.230 gevangenen in het concentratiekamp Stutthof. België zoekt niet meer Mogelijk zijn ook nog enkele Belgische voort- vluchtige collabora- teurs in leven. Mocht zo iemand plots op- duiken in pakweg Uru- guay, dan zal er weinig gebeuren. Hij kan zelfs gewoon terugkeren, zegt historicus Koen Aerts (UGent). “België heeft alles in de eerste jaren na de oorlog af- gehandeld, op enkele uitzonderingen in de jaren 50 na.” Voortvluchtigen wer- den bij verstek ter dood veroordeeld. De verjaring van die uit- spraak werd in 1964 met tien jaar verlengd, uit vrees dat voormalig SS’er Léon Degrelle anders zou terugkeren. “Maar sinds midden jaren 70 is alles dus verjaard.” De laatste collabora- teur die werd gearres- teerd was Paul Van Aerschodt. Hij was lid van de Hitlerjugend en hielp de bezetter met het opsporen van werk- weigeraars. Na de oor- log ontsnapte hij naar Bolivia. In 2008 dook hij op in België, voor een erfeniskwestie en om zijn ex te bezoeken. De politie pakte hem op. Symbolische, want zijn misdaden waren al ruim dertig jaar ver- jaard. Een dag later kwam hij vrij. Van Aerschodt reisde naar Spanje en stierf daar in 2011. (agg) ● Helmut Oberlander (95) Was lid van het doodseskader Einsatz- gruppe D, dat zich schuldig maakte aan massamoorden in Oost-Europa. Oberlan- der vertaalde Russische radioberichten en diende als tolk bij gesprekken met de lokale bevolking. Er is geen bewijs dat hij deelnam aan executies. Na de oorlog verhuisde hij naar Canada. Dat land probeert hem al sinds 1995 uit te zetten. Eind vorig jaar verloor Oberlan- der zijn Canadees staatsburgerschap. De vraag is of Duitsland hem zal op- nemen. Hij heeft sinds 1960 geen Duits paspoort meer. ● Kurt Gosdek (96) Was lid van Einsatzgruppe C, dat vooral opereerde in Oekraïne. Het SS-doods- eskader is berucht van het bloedbad van Babi Jar, waarbij in twee dagen tijd ruim 33.000 joden werden vermoord. Hoewel alle Einsatzgruppen samen tot 2 miljoen mensen hebben vermoord, zegt Gosdek niets geweten te hebben. Drie jaar geleden vertelde hij aan jour- nalisten dat hij enkel hielp om voer- tuigen te repareren. ● Herbert Wahler (98) Maakte ook deel uit van Einsatzgruppe C. Hij leeft in Kassel. De Duitse aan- klager heeft een onderzoek lopen naar Gosdek en Wahler, maar geen van bei- den wordt vooralsnog aangeklaagd. Vol- gens de aanklager ontbreekt voldoende bewijs. ● Wilhelm Karl Friedrich Hoffmeister (96) Ook hij was lid van Einsatzgruppe C en ook naar hem voert het Duitse parket een onderzoek. Hij zou als korporaal hebben deelgenomen aan de massa- moorden. Meer is over Hoffmeister niet geweten. Zij leven nog, maar krijgen geen rechtszaak ● Johann Rehbogen (96) Werkte als kampbewaker in Stutthof. Zijn zaak werd in december 2018 stop- gezet wegens hart- en nierproblemen. Een dokter verklaarde hem daarom ongeschikt om terecht te staan. ● Gerhard Sommer (98) Nam als SS-officier deel aan een bloed- bad in het Italiaanse dorpje Sant’Anna di Stazzema. Daarbij kwamen 560 bur- gers, onder wie 130 kinderen, om het le- ven. In 2005 veroordeelde een Italiaan- se rechter hem bij verstek tot levens- lang. Duitsland staakte in 2015 het onderzoek wegens gezondheidsproble- men bij Sommer. (agg) Zij kunnen nog vervolgd worden “Maar het is niet omdat justitie lange tijd in gebreke is gebleven, dat we hen met rust moeten laten. Het is schro- melijk laat, maar net niet helemaal te laat”, zegt Van Goethem. “Genocide verjaart niet, en het is belangrijk om te tonen dat gerechtigheid toch ge- schiedt.” Bij de kwaliteit van het strafrechtelij- ke onderzoek zijn wel vragen te stel- len, zegt historicus Pieter Lagrou (ULB). “Een moord verjaart na twintig jaar, onder meer omdat juristen na al die tijd niet meer ernstig hun werk kunnen doen. Bewijs en getuigen wor- den schaars. Na zeven decennia is dat des te meer het geval.” Veel slacht- offers zijn er ook niet meer. En vol- gens Lagrou is het lang niet zeker dat deze strafprocedures, die maanden aanslepen, genoegdoening bieden. Maar net als Van Goethem ziet La- grou wel de waarde van zo’n proces. “Het doet ons nadenken over onze ei- gen verantwoordelijkheid. Dit zijn misdaden waar gehoorzaamheid aan een hoger bevel geen excuus is. Dit zijn misdaden waarin het persoonlijke geweten de finale verantwoordelijk- heid draagt. Zelfs al ben je een klein radertje.” Bruno Dey heeft nooit gesolliciteerd voor de job van kampbewaker. Maar toen het hem opgedragen werd, ge- hoorzaamde hij wel. En dat had Dey volgens de aanklager niet moeten doen. Had de 17-jarige jongen dan een uitweg? Ja, klinkt het. Hij had zich kunnen aanmelden voor het front. De legerleiding had hem meteen over- geplaatst, want daar konden ze volk gebruiken. De jeugdige leeftijd van Dey destijds stemt wel tot mildheid. Ondanks zijn 93 jaar, zal een jeugdrechtbank oor- delen over zijn lot. Dey kent zijn uitspraak ten vroegste in mei. Misschien is hij de laatste. Misschien volgen nog één of twee rechtszaken. Meer zal het niet zijn. In 2026 stopt Duitsland definitief met het zoeken naar stokoude nazi’s. De maximumleeftijd om vervolgd te wor- den is 99, en alle verdachten moesten aan het eind van de oorlog, mei 1945, volwassen zijn. AFP
Transcript of Operation: Last Chance...kunnen doen. Bewijs en getuigen wor-den schaars. Na zeven decennia is dat...
20 BUITENLAND DINSDAG 14 APRIL 2020
ANTON GOEGEBEUR
Nazi-jager: “Ze verdienen geen medeleven”
Duitsland haast zich om de nog levende ‘kleine garnalen’ uit WO II te berechten
Hoog vanuit zijn wachttoren zagBruno Dey het gebeuren. Een groepvan twintig à dertig mannen of vrou-wen – door de kaalgeschoren hoofdenkon hij geen onderscheid maken –werd naar een gaskamer geleid. Nadatde deur op slot was gegaan, weerklonkenkel nog gebons en geschreeuw. Datbinnen het gas Zyklon B neerdaalde,wist hij niet, zo getuigt hij. Maar dat erzich een drama voltrok, begreep hijwel. “Ik zag niemand meer naar buitenkomen.”
In oktober vorig jaar begon Deysrechtszaak. Hij is 93 jaar, zit gekluis-terd aan een rolstoel en wordt alsvoormalige kampbewaker van eenconcentratiekamp verdacht vanmedeplichtigheid aan de moord opminstens 5.230 gevangenen. Tijdenszittingsdagen is de pers in groten geta-le aanwezig. Want dit zou weleens deallerlaatste keer kunnen zijn dat een(ex-)nazi terechtstaat voor zijn rol inde Holocaust.
Misschien denkt u dat Dey de voor-bije 75 jaar ondergedoken leefde. Dathij in Zuid-Amerika vertoefde, daareen andere naam had aangenomen enpas onlangs tegen de lamp liep. Zo ishet niet gegaan. Hij leefde al die tijdgewoon in Duitsland. In zijn omgevingwist iedereen dat hij aan het einde vande oorlog in het concentratiekampStutthof, gelegen in het huidige Polen,had gewerkt. Maar als klein radertjewerd hij al die tijd met rust gelaten.Tot nu.
Ordinaire Duitsers
Slechts een klein deel van de Duitsenazioorlogsmisdadigers heeft ooitmoeten boeten. Historica Mary Ful-brook berekende dat van de geschatte200.000 verdachten er slechts 6.650werden veroordeeld. Van de 6.500mannen en vrouwen die tijdens deoorlog in Auschwitz hebben gewerkt,werden er slechts vijftig gestraft dooreen Duitse rechtbank.
Topofficieren, ja, zij wel. Maar inWest-Duitsland bestond weinig appe-
tijt om ook iedere “ordinaire Duitserdie bevelen opvolgde” voor de rechterte slepen. Zij waren niet verantwoor-delijk voor de tragedie, klonk het. Omiemand te kunnen veroordelen, hadjustitie bewijzen nodig dat de persoondirect betrokken was bij de moorden.
Ook tegen Bruno Dey zijn er geen be-wijzen gevonden die aantonen dat hij-zelf gevangenen de dood heeft inge-jaagd. En toch staat hij nu terecht.“Een verschuiving van inzichten heeftplaatsgevonden”, zegt rector en histo-ricus Herman Van Goethem, tevensauteur van 1942. Het jaar van de stilte.“Het begrip verantwoordelijkheidwerd opengetrokken, waardoor ieder-één die deelnam aan het systeem ver-
antwoordelijkheid draagt. Niet alleendegene die de deur naar de gaskamersloot of Zyklon B naar beneden gooi-de.”
De eerste grote test voor die nieuweredenering begon in 2009, met eenrechtszaak tegen John Demjanjuk, eenAmerikaan met Oekraïense roots. Deprocureur kon niet bewijzen dat deman actief had deelgenomen aan deHolocaust. Wel stond vast dat hij alskampbewaker had gewerkt in het ver-nietigingskamp Sobibór, een plekwaar in anderhalf jaar tijd 169.800mensen, voornamelijk joden, werdenvermoord.
In interviews maakte de procureurweleens de vergelijking met werk-nemers in een autofabriek. De poets-ploeg en de HR-afdeling helpen nietbij de assemblage, maar ze weten water gebeurt. Meer zelfs: hun aanwezig-heid helpt de fabriek om te draaien.
Demjanjuk werd veroordeeld tot vijfjaar cel. Nauwelijks een jaar na de uit-spraak overleed de toen 91-jarigeAmerikaan.
93 en voor jeugdrechter
Voor duizenden SS’ers van lager al-looi kwam justitie hoe dan ook te laat.Nagenoeg allemaal stierven ze zonderook maar één keer voor de rechter tehebben gestaan. Enkelingen als Deyhebben de ‘pech’ oud te worden.
Hij verbergt zijn gezicht voor de foto-grafen. De 93-jarige Bruno Dey wil niet herkend worden als de nazi die 75 jaar geleden aan de slag was als bewaker in een concentratie-kamp. Een rol waar-voor hij nu pas terechtstaat. Voor Duitsland is dit wellicht een van de laatste kansen om gerechtigheid te la-ten zegevieren. Eind deze week komt het Simon Wiesenthal Center met zijn jaar-lijkse update van de most wanted-lijst, en net als het aantal overlevenden van de Holocaust, neemt het aantal daders in sneltempo af.
DE LAATSTE NAZI’S
PIETER LAGROUHISTORICUS ULB
“Dit zijn misdaden waar gehoorzaamheid aan een hoger bevel geen excuus is. Dit zijn misdaden waarin het persoonlijke geweten de finale verantwoordelijkheid draagt. Zelfs al ben je een klein radertje”
Efraim Zuroff (75), de belangrijkste nazi-jager van het Simon Wiesenthal Cen-ter, twijfelt niet aan het nut van dit soort rechtszaken. Beter laat dan nooit, zegt hij. “Het verstrijken van de tijd vermindert de ernst van de feiten niet. Het gaat hier om de Holocaust, een genocide waarin miljoenen slachtoffersom het leven kwamen. De rechtszaak heeft een duidelij-
ke boodschap: leeftijd is geen excuus. Wie deelneemt aan zo’n misdrijf, zal vroeg of laat vervolgd worden.”
Nog enkele jaren wil Zuroff ‘jagen’. Hij hoopt op nog zo veel mogelijk rechtszaken, maar de identiteit van oud-SS’ers in de media brengen, voelt ook al als een kleine overwinning. “Vaak is dat het pijnlijkste voor hen. Na de-cennia van leugens moeten
ze aan hun naasten toegeven dat ze hebben deelgenomen aan, bijvoorbeeld, het bloed-bad van Babi Jar.”
75 jaar na de feiten is een fout snel gemaakt. Wat als hij de verkeerde aan de schandpaal nagelt? Het Simon Wiesenthal Center werkt secuur, zegt hij. “En we hoeven niet álles te be-wijzen. Aanwezigheid vol-staat.” (agg)
DUITSLAND
DINSDAG 14 APRIL 2020 BUITENLAND 21
W De 93-jarige Bruno Dey wil zich niet laten fotograferen in de rechtszaal. Hij wordt verdacht van medeplichtigheid aan de moord op minstens 5.230 gevangenen in het concentratiekamp Stutthof.
België zoekt niet meerMogelijk zijn ook nog
enkele Belgische voort-vluchtige collabora-teurs in leven. Mocht zo iemand plots op-duiken in pakweg Uru-guay, dan zal er weinig gebeuren. Hij kan zelfs gewoon terugkeren, zegt historicus Koen Aerts (UGent). “België heeft alles in de eerste jaren na de oorlog af-gehandeld, op enkele uitzonderingen in de jaren 50 na.”
Voortvluchtigen wer-den bij verstek ter dood veroordeeld. De verjaring van die uit-spraak werd in 1964 met tien jaar verlengd, uit vrees dat voormalig SS’er Léon Degrelle anders zou terugkeren.
“Maar sinds midden jaren 70 is alles dus verjaard.”
De laatste collabora-teur die werd gearres-teerd was Paul Van Aerschodt. Hij was lid van de Hitlerjugend en hielp de bezetter met het opsporen van werk-weigeraars. Na de oor-log ontsnapte hij naar Bolivia. In 2008 dook hij op in België, voor een erfeniskwestie en om zijn ex te bezoeken. De politie pakte hem op. Symbolische, want zijn misdaden waren al ruim dertig jaar ver-jaard. Een dag later kwam hij vrij. Van Aerschodt reisde naar Spanje en stierf daar in 2011. (agg)
● Helmut Oberlander (95)Was lid van het doodseskader Einsatz-gruppe D, dat zich schuldig maakte aan massamoorden in Oost-Europa. Oberlan-der vertaalde Russische radioberichten en diende als tolk bij gesprekken met de lokale bevolking. Er is geen bewijs dat hij deelnam aan executies. Na de oorlog verhuisde hij naar Canada. Dat land probeert hem al sinds 1995 uit te zetten. Eind vorig jaar verloor Oberlan-der zijn Canadees staatsburgerschap. De vraag is of Duitsland hem zal op-nemen. Hij heeft sinds 1960 geen Duits paspoort meer.
● Kurt Gosdek (96)Was lid van Einsatzgruppe C, dat vooral opereerde in Oekraïne. Het SS-doods-eskader is berucht van het bloedbad van Babi Jar, waarbij in twee dagen tijd ruim 33.000 joden werden vermoord. Hoewel alle Einsatzgruppen samen tot 2 miljoen mensen hebben vermoord, zegt Gosdek niets geweten te hebben. Drie jaar geleden vertelde hij aan jour-nalisten dat hij enkel hielp om voer-tuigen te repareren.
● Herbert Wahler (98)Maakte ook deel uit van Einsatzgruppe C. Hij leeft in Kassel. De Duitse aan-klager heeft een onderzoek lopen naar Gosdek en Wahler, maar geen van bei-den wordt vooralsnog aangeklaagd. Vol-gens de aanklager ontbreekt voldoende bewijs.
● Wilhelm Karl Friedrich Hoffmeister (96)Ook hij was lid van Einsatzgruppe C en ook naar hem voert het Duitse parket een onderzoek. Hij zou als korporaal hebben deelgenomen aan de massa-moorden. Meer is over Hoffmeister niet geweten.
Zij leven nog, maar krijgen geen rechtszaak
● Johann Rehbogen (96)Werkte als kampbewaker in Stutthof. Zijn zaak werd in december 2018 stop-gezet wegens hart- en nierproblemen. Een dokter verklaarde hem daarom ongeschikt om terecht te staan.
● Gerhard Sommer (98)Nam als SS-officier deel aan een bloed-bad in het Italiaanse dorpje Sant’Anna di Stazzema. Daarbij kwamen 560 bur-gers, onder wie 130 kinderen, om het le-ven. In 2005 veroordeelde een Italiaan-se rechter hem bij verstek tot levens-lang. Duitsland staakte in 2015 het onderzoek wegens gezondheidsproble-men bij Sommer. (agg)
Zij kunnen nog vervolgd worden
“Maar het is niet omdat justitie langetijd in gebreke is gebleven, dat we henmet rust moeten laten. Het is schro-melijk laat, maar net niet helemaal telaat”, zegt Van Goethem. “Genocideverjaart niet, en het is belangrijk om tetonen dat gerechtigheid toch ge-schiedt.”
Bij de kwaliteit van het strafrechtelij-ke onderzoek zijn wel vragen te stel-len, zegt historicus Pieter Lagrou(ULB). “Een moord verjaart na twintigjaar, onder meer omdat juristen na aldie tijd niet meer ernstig hun werkkunnen doen. Bewijs en getuigen wor-den schaars. Na zeven decennia is datdes te meer het geval.” Veel slacht-offers zijn er ook niet meer. En vol-gens Lagrou is het lang niet zeker datdeze strafprocedures, die maandenaanslepen, genoegdoening bieden.
Maar net als Van Goethem ziet La-grou wel de waarde van zo’n proces.“Het doet ons nadenken over onze ei-gen verantwoordelijkheid. Dit zijnmisdaden waar gehoorzaamheid aaneen hoger bevel geen excuus is. Ditzijn misdaden waarin het persoonlijke
geweten de finale verantwoordelijk-heid draagt. Zelfs al ben je een kleinradertje.”
Bruno Dey heeft nooit gesolliciteerdvoor de job van kampbewaker. Maartoen het hem opgedragen werd, ge-hoorzaamde hij wel. En dat had Deyvolgens de aanklager niet moetendoen. Had de 17-jarige jongen dan eenuitweg? Ja, klinkt het. Hij had zichkunnen aanmelden voor het front. Delegerleiding had hem meteen over-geplaatst, want daar konden ze volkgebruiken.
De jeugdige leeftijd van Dey destijdsstemt wel tot mildheid. Ondanks zijn93 jaar, zal een jeugdrechtbank oor-delen over zijn lot.
Dey kent zijn uitspraak ten vroegstein mei. Misschien is hij de laatste.Misschien volgen nog één of tweerechtszaken. Meer zal het niet zijn. In2026 stopt Duitsland definitief methet zoeken naar stokoude nazi’s. Demaximumleeftijd om vervolgd te wor-den is 99, en alle verdachten moestenaan het eind van de oorlog, mei 1945,volwassen zijn.
AFP
