OPEN SOURCE EN STANDAARDEN IN HET ONDERWIJS · dat scholen graag meer over Open Source software...

wwwwww

www

wwwwww

www

www

PDF

www

wwwwww

Open Source Infopakket

OPEN SOURCE EN STANDAARDEN IN HET ONDERWIJSOPEN SOURCE EN STANDAARDEN IN HET ONDERWIJS

2 3

Inhoudsopgave

1 Het Open Source Infopakket 3

Waarom dit

informatiepakket? 3

Wat zit er in het pakket? 4

Leeswijzer 4

Wat staat er op de cd-rom? 5

Hoe werkt de cd-rom? 6

Systeemeisen 7

Wat kunt u doen

als het niet lukt? 7

2 Zelf doen: OSS

applicaties voor Windows 9

Kantoortoepassingen 11

Beeldbewerking,

beheer van plaatjes 13

Tekenen 14

Internet 15

Muziek en Audio programma's 17

Educatief 18

Handig 19

3 Zelf doen: OSS applicaties

voor Linux 21

Kantoortoepassingen 21

Beeldbewerking,

beheer van plaatjes 24

Tekenen 25

Multimedia 26

Internet 28

Educatief: vo 29

Educatief: po 31

4 Introductie Open Source

voor het onderwijs 36

5 Introductie Linux:

besturingssysteem voor

desktops en servers 45

6 Zelf doen: Eerste stappen

met Linux 52

Toegang tot programma’s en

‘aanmaken’ van gebruikers 52

Opstarten 52

Afsluiten 53

Desktop 53

Configuratie 53

Bestandsbeheer 54

Bestandssystemen 58

De Command Line Interface 59

Linux installeren 59

Tot slot 62

Bronnen 62

1 Het Open Source Infopakket

Waarom dit informatiepakket?

Met dit Open Source Infopakket van Stichting Ict op

School kunt u op een eenvoudige manier kennis maken

met de mogelijkheden die Open Source software het

onderwijs biedt. Hiermee speelt Ict op School in op een

wens van de scholen. Uit onderzoek van TNS NIPO1 blijkt

dat scholen graag meer over Open Source software willen

weten. Het Open Source Infopakket is tot stand gekomen

in het kader van het programma Open Source en Open

Standaarden in het Onderwijs2.

Open Source software onderscheidt zich van gesloten software door-

dat de ‘broncode’ is vrijgegeven. Deze is voor iedereen beschikbaar.

Dat wil zeggen dat er geen of lage licentiekosten zijn en dat een

ieder die dat wil, de programma’s naar eigen inzicht kan aanpassen.

Open Source software is een serieus alternatief voor gesloten pro-

gramma’s voor bijvoorbeeld servers, desktops en voor veel applica-

ties. Er zijn veel Open Source programma’s voor het onderwijs

bruikbaar, uiteenlopend van educatieve programma’s, kantoorappli-

caties, websitesoftware tot e-learningsystemen.

Ict op School heeft als kennismaking een aantal van deze pakketten

voor u verzameld. Net als bij gesloten software past het ene pakket

beter bij uw school dan het andere. Het kiezen van software - of het

nu open of gesloten is - vraagt een zorgvuldig afwegingsproces,

zowel technisch als inhoudelijk. Op de website van Ict op School –

www.ictopschool.net - vindt u algemene informatie hierover.

Dit kennismakingspakket stelt u in de gelegenheid gevoel te krijgen

voor andere programma’s dan u wellicht gewend bent te gebruiken.

Zo kunt u nagaan of de programma’s voor u handig werken en/of

oplossingen bieden voor een probleem waarmee u te maken hebt.

1, 2 Het onderzoek en meer informatie vindt u op www.ossinhetonderwijs.nl

54

Bij de uiteindelijke keuze spelen natuurlijk ook zaken een rol als

onderhoud, support, afstemming met andere software en deskun-

digheid. Ict op School beveelt aan dat soort afwegingen te maken

samen met deskundigen en bij voorkeur op het niveau van samen-

werkingsverbanden.

Wat zit er in het pakket?

Het Open Source Infopakket is samengesteld voor zowel de

beginnende als de meer ingewijde gebruiker. Het biedt praktische

informatie voor wie even aan de mogelijkheden van de software wil

‘snuffelen’, zich hier wat breder op wil oriënteren, of voor wie al con-

creet ‘aan de slag’ wil gaan.

Het Infopakket bevat een boekje en een zelfstartende cd-rom met

Open Source software voor zowel Windows als voor Linux (een Open

Source besturingssysteem als alternatief voor bijvoorbeeld

Windows).

Het boekje bevat algemene informatie over Open Source software

en open standaarden, een beknopte handleiding voor installatie van

de cd-rom en voor de op de cd-rom geleverde Open Source pakket-

ten, interessante links en extra informatie over Open Source.

Leeswijzer

In dit boekje treft u informatie aan over diverse Open Source pro-

gramma’s te starten onder Windows (hoofdstuk 2) of Linux

(hoofdstuk 3).

In de hoofdstukken 4 en 5 vindt u algemene informatie over Open

Source en open standaarden en over het besturingssysteem Linux

gericht op beginnende gebruikers.

In hoofdstuk 6 wordt het besturingssysteem Linux wat uitgebreider

behandeld voor de meer ingewijde gebruiker die hiermee zelf aan de

slag wil.

Wat staat er op de cd-rom?

Bij het samenstellen van de cd-rom hebben we de inhoud afgestemd

op de software top 3 van scholen3: Besturingssystemen

(Linux/Knoppix zelf), Kantoortoepassingen en Educatieve software.

U vindt er programma's die vergelijkbaar zijn met de veel gebruikte

gesloten softwareprogramma's voor onder andere kantoortoepas-

singen (denk bijvoorbeeld aan tekstverwerker en spreadsheet),

grafische toepassingen en hulpmiddelen. Ook staan er programma’s

op die heel handig kunnen zijn, maar vaak niet standaard op pc's

worden geïnstalleerd.

Inhoud cd-rom Open Source voor scholen:

• Open Source Windows programma's: wanneer de cd in Windows

benaderd wordt, ziet u een installatiemenu voor een selectie van

Open Source programma's voor installatie onder MS-Windows. In

de lijst achter in dit boekje vindt u een overzicht van deze pro-

gramma's. Net als met alle software geldt ook hier: hoe meer

ervaring u heeft met het installeren van software, hoe soepeler u

de programma’s aan de gang krijgt.

• Knoppix voor scholen: een speciale versie van het Linux bestu-

ringssysteem die uw computer vanaf de cd-rom drive kan opstar-

ten, zonder dat er op de harde schijf van uw pc iets gewijzigd

wordt. Soms is een kleine wijziging in de pc-instellingen of een

opstartfloppy nodig (zie hiervoor ’Hoe werkt de cd-rom?’ hierna).

Wanneer Knoppix voor scholen eenmaal is gestart, kunt u een

selectie van Open Source programma's voor het onderwijs

uitproberen.

• Cursussen en 'tutorials', waaronder:

Linux cursussen (NL)

Handleiding OpenOffice Writer (NL)

Handleiding OpenOffice Calc (NL)

Gimp cursus (NL), met dank aan Sabine Beilfuss en

Open

Source In

fopakket

3 Zie nulmeting TNS NIPO op www.ossinhetonderwijs.nl

2. U doet een kleine aanpassing in uw BIOS6, waarbij u instelt dat

uw pc eerst naar de cd moet kijken voordat de harde schijf wordt

gebruikt om te starten (hiervoor heeft u wat meer ervaring met

uw pc nodig).

Hoe gaat dit? Meestal ziet u bij het aanzetten van de pc een mel-

ding als 'Press DEL to enter setup', waarbij in plaats van 'DEL'

ook wel 'ESC', 'F10' of iets dergelijks wordt gebruikt. Door tijdens

deze melding op deze toets te drukken komt u in de BIOS instel-

lingen van de pc. Deze bepalen het gedrag van de pc tijdens het

opstarten.

Zoek nu in de verschillende schermen naar de 'Boot Sequence'.

Deze kunt u zo instellen dat de pc eerst naar de cd-rom kijkt bij

het starten. Kies een optie waarbij de cd-rom vóór de C: schijf

staat dus bijvoorbeeld: ‘A:,cd-rom, C:..’ of ‘cd-rom, C:,..’.

Gebruik in de BIOS schermen de pijltjestoetsen om naar de 'Boot

Sequence' te gaan, verander de waarde erachter met PgUp en

PgDn, sla daarna de verandering op. Desgewenst kunt u op

dezelfde wijze de veranderingen weer ongedaan maken.

Verander in de BIOS geen andere instellingen!

Systeemeisen

Voor het opstarten met de Knoppix voor scholen cd-rom is minimaal

128 MB RAM vereist.

Knoppix herkent net als Windows de meeste hardware automatisch,

maar het kan zijn dat bepaalde delen helaas niet (goed) worden

herkend. In dat geval werkt het betreffende hardwareapparaat niet.

Wat kunt u doen als het niet lukt?

Helaas is Ict op School niet in staat om support te verzorgen voor de

op deze cd-rom opgenomen software. Het is gratis software die

wordt geleverd zonder garantie, zoals omschreven in de licentie-

7

het Open Source software Lab4.

Scribus tutorial (EN)

• De tekst van dit boekje als PDF, gemakkelijk om te printen als u

voor iemand de cd kopieert. Zowel kopiëren als printen is toege-

staan.

• Een Nederlandse vertaling van de GPL-licentie (de meest gebruikte

Open Source-licentie), met dank aan OSOSS5.

Hoe werkt de cd-rom?

Windows-software:

Start uw computer onder Windows. Plaats de cd-rom in de cd-lezer. Op

het scherm verschijnt een menu met diverse keuzemogelijkheden voor

de op de cd-rom aanwezige pakketten. U kunt nu de gewenste pakket-

ten installeren.

Wanneer autostart is uitgeschakeld en het menu niet vanzelf ver-

schijnt, is het menu te bereiken via de Windows verkenner. Zoek naar

de cd-rom drive en klik op 'go' of 'go.exe'.

Linux/Knoppix:

Om uw pc op te starten met Linux (Knoppix voor scholen) in plaats

van met Windows, moet uw pc bij het opstarten de cd-rom inlezen,

waarna Knoppix wordt gestart. Gebeurt dit niet, dan zijn er twee

mogelijkheden:

1. U maakt een opstartfloppy vanuit het Windows menu van de cd-

rom. U heeft hiervoor een geformatteerde floppy nodig (de

eventuele oude gegevens hierop gaan verloren). Als u nu zowel de

floppy als de cd in de pc plaatst, zal de pc - nadat u deze opnieuw

opstart - eerst van de floppy starten en vervolgens de gegevens

van de cd halen. De meeste oudere computers proberen eerst van

de floppy drive te starten. (aanbevolen voor beginnende

gebruikers).

6

4 http://ossl.nl

5 programma Open Source software en Open Standaarden voor de Overheid.

Zie ook: http://www.ososs.nl

6 BIOS staat voor 'basic input/output system', dat het gedrag van de pc

bepaalt in de eerste fase van het opstarten.

Open

Source In

fopakket

http://ossl.nl

http://www.ososs.nl

voorwaarden van de programma's. Vanzelfsprekend zijn alle pro-

gramma’s wel door Ict op School uitgeprobeerd. Op onze computers

werkten ze. Wat kunt u nu doen wanneer een pakket niet installeert

of niet werkt zoals verwacht?

1. Lees het 'Readme'-, 'Leesmij'- of 'Install'-bestand. Deze kunt u

op de website van het betreffende project vinden of in de map

waar de software op uw pc geïnstalleerd is .

2. Kijk op de website van het betreffende project: begin bij de FAQ

(veelgestelde vragenlijst). Komt hier geen oplossing uit voort,

dan kunt u het forum proberen. De meeste fora hebben een

zoekfunctie en hanteren een indeling op onderwerp. Zoek altijd

eerst of uw vraag niet eerder gesteld is in het forum, voordat u

een vraag instuurt. Let er bovendien op dat uw vraag bij het

juiste onderwerp terecht komt.

3. Projecten hebben vaak twee websites: een site op Sourceforge7

en een 'eigen' projectsite. De Sourceforge site is de plaats voor

‘downloads’ van de nieuwste versies. De projectsite heeft meestal

de meeste informatie en support te bieden. Soms vindt u ook op

de Sourceforge site een actieve forumfunctie.

4. Probeer in uw omgeving ondersteuning te krijgen bij ervarings-

deskundigen of professionals. Heel vaak is het met professionele

hulp ook mogelijk een programma naar uw eigen wensen aan te

passen.

5. Kijk op www.ictopschool.net/snel/oss-infopakket. Hier vindt u

actuele informatie over het Infopakket.

8 9

7 http://sourceforge.net

2. Zelf doen: OSS-applicaties voor Windows

Met de bij dit boekje geleverde cd-rom kunt u kennisma-

ken met verschillende Open Source programma’s. Ict op

School biedt u twee mogelijkheden:

1. Installeer Open Source programma’s op uw Windows systeem. Er

bestaat veel Open Source software voor Windows. Ict op School

heeft een aantal van deze programma’s op de cd-rom opgenomen.

Door een aantal pakketten onder Windows te installeren kunt u op

een laagdrempelige manier ervaring opdoen met Open Source.

Veel van deze programma's zijn ook voor Linux, de Open Source

tegenhanger van Windows, beschikbaar.

2. Start uw pc op vanaf de cd-rom en maak zo kennis met Linux. Op

de cd-rom vindt u een Linux desktop met een selectie van Open

Source programma's om uit te proberen. In de hoofdstukken 5 en 6

van dit boekje vindt u meer informatie over Linux en de

programma’s voor de Linux-desktop.

http://sourceforge.net

10 11

Open office.org voor Windows 1.1.2 GPL Windows/Linux

programmanaam versienr. licentie platform

PDFCreator 0.8 GPL Windows



Kantoortoepassingen

http://www.openoffice.org/

OpenOffice.org voor Windows is in alle opzichten vergelijkbaar met

de Linux uitvoering, voor de beschrijving verwijzen we dan ook naar

het Linux-gedeelte in deze uitgave.

Abiword 2.0.7 GPL Windows/Linux

http://www.abisource.com/

Een tekstverwerker die net als OpenOffice.org geschikt is voor

verschillende platforms. Het programma heeft veel lagere systeem-

eisen dan OpenOffice.org: een 486 processor met 16 MB RAM is

voldoende. Abiword leest en schrijft Ms Word-, OpenOffice- en

Wordperfect- documenten.

http://sourceforge.net/projects/pdfcreator

http://sector7g.wurzel6-webdesign.de/pdfcreator/index_en.htm

Een programma om vanuit vrijwel iedere applicatie PDF's te maken.

Open Source software is continu in ontwikkeling. Voor extra infor-

matie en het laatste nieuws over de diverse op de cd-rom geleverde

programma’s, informatie over nieuwe versies en veel voorkomende

problemen en oplossingen verwijzen wij u graag naar de homepage

van het betreffende project. Bij alle pakketten hebben wij de home-

page vermeld.

Van elk van de onderstaande en op de cd-rom opgenomen program-

ma’s is het versienummer aangegeven. Ook is aangegeven onder

welke licentie het programma is uitgebracht en voor welke platforms

het programma beschikbaar is. De platformaanduiding is beperkt tot

Windows en Linux. Soms zijn ook versies voor andere besturingssy-

stemen beschikbaar, hiervoor verwijzen we naar de homepage van

de pakketten.

In dit hoofdstuk zullen wij ons richten op software voor Windows. In

hoofdstuk 3 komen toepassingen voor Linux aan de orde.


http://www.abisource.com/

http://sourceforge.net/projects/pdfcreator

http://sector7g.wurzel6-webdesign.de/pdfcreator/index_en.htm

1312

GSview 4.6 AFPL Windows




AstroGrep 2.0.38 GPL Windows

AFPL Ghostscript 8.14 AFPL

http://www.cs.wisc.edu/~ghost/gsview

Een grafische interface voor Ghostscript waarmee Postscript en PDF

bestanden te bekijken en te printen zijn. Installeer eerst Ghostscript,

dan Gsview.

http://www.cs.wisc.edu/~ghost/doc/AFPL/index.htm

Zie GSview.

http://astrogrep.sourceforge.net

Een handig programma voor het zoeken van

woorden in bestanden, zonder deze bestanden

te openen. Het programma doorzoekt vrijwel

alle files waar tekst in voorkomt.


The GIMP 2.0.1 GPL Windows/Linux

Beeldbewerking, beheer van plaatjes

http://sourceforge.net/projects/imgv/

Een beheerprogramma voor plaatjes. Het

programma toont miniatuurweergaven van de

bestanden en kan verschillende mappen tegelijk

laten zien. U kunt er diashows mee tonen,

zoomen, roteren, wallpapers mee maken en exif

gegevens bekijken van digitale foto's. Leuk

extraatje is de vier tegelijk diashow functie.

Formaten: jpeg, gif, png, tiff, bmp, pcx, tga,

ppm, pnm, pbm, pgm, xpm, xcf, lbm, iff, mpeg.

http://www.gimp.org

Windows versie:

http://www2.arnes.si/~sopjsimo/gimp/

(Installeer eerst de GTK libraries van de cd-rom,

daarna pas Gimp.)

Een beeldbewerkingsprogramma dat op

vele manieren gebruikt kan worden:

voor het retoucheren van foto's, maar

ook voor het maken van illustraties of

het converteren van bestanden. De

functionaliteit lijkt op programma's als

Paint Shop Pro en Photoshop. Het programma gebruikt een wat

afwijkende interface met losse paneeltjes. Er is een grote hoeveel-

heid plugins verkrijgbaar. Na het opstarten het DOS venster niet

sluiten maar minimaliseren, anders wordt Gimp ook afgesloten!

Ondersteunde bestandsformaten: bmp, gif, jpeg, mng, pcx, pdf,

png, ps, psd, svg, tiff, tga, xpm, en meer. Zie ook de

Nederlandstalige cursus Gimp op de cd-rom.


IMGV 2.9.5 GPL Windows

http://www.cs.wisc.edu/~ghost/gsview

http://www.cs.wisc.edu/~ghost/doc/AFPL/index.htm

http://astrogrep.sourceforge.net

http://www.gimp.org

http://www2.arnes.si/~sopjsimo/gimp/

http://sourceforge.net/projects/imgv/

14 15

OpenOffice.org draw 1.1.0 GPL Windows/Linux


Sodipodi GPL Windows/Linux


Tekenen

Pakket voor vectorgebaseerd tekenen. Vectortekeningen hebben als

voordeel dat ze goed te vergroten zijn. Maakt deel uit van de

OpenOffice.org suite. Zie bij de Linux-versie van Draw.

http://www.inkscape.org

Een vectorgebaseerd tekenprogramma dat overeen-

komsten vertoont met Coreldraw. Een programma

voor het maken van schema's, maar ook voor fraaie

illustraties, inclusief kleurgradiënten.

Inkscape gebruikt de open standaard SVG (Scalable

Vector Graphics) en kan exporteren naar png. SVG is

een door het W3C onderhouden standaard die door

de meeste webbrowsers ondersteund wordt.

http://www.sodipodi.com

Sodipodi is een alternatief voor Inkscape. Het is eveneens een Open

Source vectorgebaseerd tekenprogramma. De interface van Sodipodi is

gebaseerd op losse paneeltjes, net als bij The Gimp. Sodipodi gebruikt

ook het SVG-formaat. Wegens plaatsgebrek is Sodipodi niet opgeno-

men op de cd-rom.


Tuxpaint

Een programma ‘Tekenen voor kinderen’

(zie de beschrijving bij de Linux-programma's).

Internet

Mozilla Firefox 0.8 MPL/LGPL/GPL Windows/Linux


http://www.mozilla.org/projects/firebird

De Mozilla web-browser, zonder e-mail pakket (zie de beschrijving

voor Linux bij Mozilla Firefox).

Mozilla Thunderbird 0.7.3 MPL/LGPL/GPL Windows/Linux


http://www.mozilla.org/projects/thunderbird

De e-mail suite van Mozilla. Naast e-mail kunnen ook

(Usenet)nieuwsgroepen gebruikt worden en er is een agenda-

uitbreiding beschikbaar.

HTTrack 3.32 GPL Windows/Linux


http://www.httrack.com

HTTrack is een 'Offline browser', een programma waarmee hele

websites op uw harde schijf opgeslagen kunnen worden, zodat u

deze zonder Internetverbinding kunt bekijken. Het programma kan

ook een reeds eerder gemaakte kopie van een site updaten. HTTrack

wordt wel gebruikt om (delen van) websites op een school-pc te

zetten. Zo kan een veilige en snelle internetomgeving in de lessen

gebruikt worden.

Inkscape 0.38.1 GPL Windows/Linux


http://www.inkscape.org

http://www.sodipodi.com

http://www.mozilla.org/projects/firebird

http://www.mozilla.org/projects/thunderbird

http://www.httrack.com

Miranda IM 0.3.3.1 GPL Windows


http://www.miranda-im.org

Een snel IM 'Instant Messenger' programma, vergelijkbaar met MSN-

messenger, dat weinig geheugen vraagt (past op een floppy). Miranda

hoeft niet geïnstalleerd te worden. De basisversie is erg simpel maar er

zijn meer dan 150 plugins beschikbaar. Miranda IM kent verschillende

communicatieprotocollen: ICQ, AIM, MSN, Jabber, Yahoo, Gadu-Gadu,

Tlen, Netsend en andere. Een Nederlandse vertaling is beschikbaar.

Psi is een mogelijk alternatief, maar richt zich vooral op het Jabber pro-

tocol (http://psi.sourceforge.net) Psi is niet opgenomen op de cd-rom.

FileZilla 2.2.5a GPL Windows


http://filezilla.sf.net

Een FTP/SFTP client (voor het uploaden en downloaden van bestan-

den van/naar FTP servers), met een grafische interface, ondersteu-

ning voor slepen van bestanden en een 'resume' mogelijkheid voor

onderbroken verbindingen. FTP programma’s worden vaak gebruikt

voor website-onderhoud.

Speak Freely 7.2 GPL Windows/Linux


http://www.speakfreely.org

http://speak-freely.sourceforge.net/

Een programma waarmee u kunt telefoneren over het internet. Vooral

interessant als u aangesloten bent via ADSL of kabel. Het programma

maakt 'vergaderen' met verschillende mensen tegelijk mogelijk. Vaak

is het handig om eerst met een Instant Messaging applicatie

(bijvoorbeeld Miranda) iemand uit te nodigen voor het gesprek.

http://www.disobey.com/amphetadesk/

Een programma dat nieuws (headlines) uit de RSS

feeds van de websites van uw keuze verzamelt en dit

nieuws toont in één webpagina. Met dit programma

kunt u veel tijd (en doorklikhandelingen) besparen ten

opzichte van andere RSS readers, die meestal met

mappen werken. Amphetadesk is ideaal in combinatie met een

'tabgebaseerde' webbrowser als Mozilla. Tip: de RSS-feed van Ict op

School vindt u op www.ictopschool.net/RSS.


Amphetadesk 9.3.1 GPL Windows/Linux

Muziek en Audio programma's

Zinf 2.2.1 GPL Windows/Linux


http://zinf.sourceforge.net

Een audiospeler die MP3, Ogg/Vorbis, WAV en Audio cd kan afspe-

len. Zinf heeft een mooie playlist interface en kan voorzien worden

van verschillende 'themes' om het uiterlijk aan te passen. Ook kun-

nen audiostreams worden afgespeeld en opgeslagen.

Een alternatief is Mediaplayer classic, Een Open Source ‘kloon’ van

Windows Media Player 6. http://sourceforge.net/projects/guliverkli.

16 17

http://filezilla.sf.net

http://www.miranda-im.org

http://psi.sourceforge.net

http://www.speakfreely.org

http://speak-freely.sourceforge.net/

http://www.disobey.com/amphetadesk/

http://zinf.sourceforge.net

http://sourceforge.net/projects/guliverkli

18 19

foobar2000 0.8.1 BSD Windows


http://www.foobar2000.org

Een audiospeler die sterk modulair is opgebouwd. Ondersteunt bijzon-

der veel formaten (WAV, AIFF, VOC, AU, SND, Ogg Vorbis, MPC, MP2,

MP3, MPEG-4 AAC ). Foobar2000 kan aangevuld worden met allerlei

plugins, bijvoorbeeld om stereobestanden over een 5.1 surround

installatie af te spelen. Het accent ligt bij foobar2000 op functionaliteit,

minder op een flitsende vormgeving.

Mixxx 1.3.2 GPL Windows/Linux


http://mixxx.sourceforge.net/

Een digitale mixtafel voor mp3 bestanden. Hiermee kunnen mp3

muziekbestanden live gemixt worden. Pitchcontrole en beatsync moge-

lijkheden zijn ingebouwd. Bovendien is er een grafische weergave van

de twee tracks. Ook voorafluistering is mogelijk.


Cubetest 0.9.3 ? Windows/Linux


TuxType 2 1.5.1 GPL Windows/Linux

http://www.vandenoever.info/software/cubetest/

Nederlands programma voor het trainen van ruimtelijk

inzicht. Het programma is beschikbaar voor Linux en

Windows.

http://tuxtype.sourceforge.net

Een programma om te leren typen.

Het programma bevat verschillende

oefenmethoden van diverse moeilijk-

heidsgraden. We hebben voor u een

Nederlandse vertaling gemaakt.

Educatief


Gamedev 1.4.4 GPL Windows

http://gamedev.sourceforge.net/

Gamedev (Scrolling Game Development Kit) is een

Open Source programma voor het ontwikkelen van

tweedimensionale spellen, zoals platformspelletjes of

spellen waarbij u over een landschap vliegt of loopt. U

kunt het gebruiken voor eenvoudige spellen, waarvoor

niet geprogrammeerd hoeft te worden, of u kunt er

eigen spellen in programmeren.

Handig

AClean 0.75 GPL Windows


http://aclean.sourceforge.net

Een programma voor het legen van de ‘prullenbak’, files onder ‘TEMP’

en recente documentenlijsten, en eventueel zelf op te geven mappen.

http://www.foobar2000.org

http://mixxx.sourceforge.net/

http://www.vandenoever.info/software/cubetest/

http://tuxtype.sourceforge.net

http://gamedev.sourceforge.net/

http://aclean.sourceforge.net

OpenOffice.org 1.1.0 GPL Windows/Linux


20 21

3 OpenOffice.org is een vrij omvangrijk pakket. Het

laden vanaf de cd-rom kan wat tijd in beslag

nemen, vooral op PC’s met weinig geheugen.

Wanneer u uw PC opstart met de Ict op School Linux cd-rom, maakt u

kennis met het Linux besturingssysteem. Bovendien hebben we een

aantal voor Linux beschikbare Open Source programma’s voor u

geselecteerd en geïnstalleerd op de cd-rom. Via het keuzemenu link-

sonder in de Linux-desktop kunt u het gewenste programma selecte-

ren. Eventuele Windowsversies van deze programma's staan niet op de

cd-rom, tenzij ze in hoofdstuk 2 genoemd worden. U kunt de windows-

versies natuurlijk wel downloaden van de aangegeven websites.

Kantoortoepassingen

3 Zelf doen: OSSapplicaties voor Linux


Een Open Source 'office suite', met een set kantoorapplicaties.

OpenOffice.org3 heeft onder andere een goede compatibiliteit met bestan-

den van Ms Office van Microsoft. Macro's uit MSOffice-bestanden kunnen

wel een probleem geven. OpenOffice.org slaat bestanden op in de open

standaard XML. Maar u kunt deze ook opslaan in Ms Office formaten of

exporteren naar PDF. OpenOffice.org gebruikt soms andere begrippen dan

Microsoft Office. In de OpenOffice.org ‘help’ is een vergelijkingstabel

tussen Ms Office en OpenOffice.org termen opgenomen.

NetTime 2.0b7 BSD Windows


http://nettime.sourceforge.net

Met NetTime staat de klok van uw PC voortaan altijd gelijk. Het pro-

gramma synchroniseert namelijk met een atoomklok via het Internet.

sDesk 1.2.0 GPL Windows


http://www.tomasek.cz/sdesk

Een programmaatje dat het mogelijk maakt een onbe-

perkt aantal virtuele desktops te maken. Ondanks dat

het project is gestopt, een handig programma. Deze

functie zit standaard in de meeste Linux desktops inge-

bouwd.

7-Zip 3.13 LGPL Windows


http://www.7-zip.com

Een compressieprogramma dat veel compressietechnieken onder-

steunt: 7z, ZIP, AB, RAR, ARJ, GZIP, BZIP2, TAR, CPIO, RPM en DEB.

Het programma werkt het handigst vanuit het contextmenu (klik op

een gecomprimeerd bestand met rechtermuisknop) van de Windows

verkenner.

PINs 4.50.0.86 GPL Windows


http://mirekw.com/winfreeware/pins.html

Een programma om veilig passwords, pincodes e.d. op te slaan. De

data wordt versleuteld opgeslagen. Het programma PINs hoeft niet te

worden geïnstalleerd en is daarom uitermate geschikt om vanaf een

USB-stick of een floppy gebruikt te worden. Daarmee heeft u uw pass-

words altijd bij u.


http://nettime.sourceforge.net

http://www.tomasek.cz/sdesk

http://www.7-zip.com

http://mirekw.com/winfreeware/pins.html


Kpilot 4.4 GPL/GLPL Linux


Kghostview GPL Linux


Knotes (popup notes) GPL Linux


K3b GPL Linux


Calc

Draw

Impress

Math

Konqueror file browser (verkenner) 3.2 GPL Linux

22 23

Het OpenOffice.org spreadsheet-

programma. Hiermee kunt u

eenvoudig berekeningen en

grafieken maken.

Een tekenprogramma voor het maken van vectorgebaseerde tekenin-

gen en schema's. Het programma biedt ook de mogelijkheid voor

driedimensionale objecten en voor het importeren van andere

OpenOffice.org bestanden zoals grafieken of spreadsheets.

Een programma voor het maken van presentaties. Voor het dagelijkse

gebruik van dit programma raden wij u aan sjablonen van

OpenOffice.org te installeren, of zelf aan te maken.

Impress is wat minder uitgebreid dan Microsoft Powerpoint, maar zal

voor de meeste presentaties voldoende blijken.

Een eenvoudige tekstverwerker voor wiskundige notatie.

Een synchronisatietool voor 'Palm' elektronische agenda's (PDA's).

Synchroniseert met KOrganizer, KNotes en KMail.

Een programma om PDF (Adobe acrobat) en PS (PostScript) bestan-

den te bekijken, af te drukken of om te zetten. Overigens is de

gesloten software Acrobat Reader ook beschikbaar voor Linux.

Een alternatief voor het plakken van gele briefjes op uw desktop.

http://www.k3b.org/

Een programma om cd's of DVD's te

branden

http://www.kde.org/

De KDE-webbrowser4 heeft een dubbelfunctie als bestandsbeheerpro-

gramma (verkenner). Met het programma kunt u bestanden verplaat-

sen, kopiëren en verwijderen. Let op: onder Linux is het zonder toe-

stemming van de beheerder van het station (met de naam 'root' ) niet

mogelijk veranderingen aan te brengen in het systeemgedeelte. U kunt

als gebruiker alleen veranderingen aanbrengen in uw eigen stukje van

de harde schijf: in de map \home\gebruikersnaam.

4 Zie hoofdstuk 5

De tekstverwerker van

OpenOffice.org. Wanneer u al

wat ervaring heeft met tekst-

verwerking, zult u zonder veel

moeite de weg vinden in dit

programma.

Writer

http://www.kde.org/

http://www.k3b.org/


OpenOffice.org draw


Kivio 1.3.1 GPL Linux


Kpaint


Imgseek 0.8.3 GPL Windows/Linux


Gtkam GPL Linux


24 25

Scribus 1.1.6 GPL Linux


The Gimp 2.01/ GPL Windows/Linux


Kuickshow 0.8.2 GPL Linux

http://www.scribus.net/

Een DTP (Desk Top Publishing) pro-

gramma geschikt voor het maken

van folders, tijdschriften, school-

kranten en dergelijke. Het program-

ma biedt veel layout-mogelijkheden

en kan onder andere eps, jpeg, tiff

en png in de documenten plaatsen.

De resultaten worden opgeslagen in

XML en kunnen worden geprint of geëxporteerd als

PDF of SVG-bestand. Onder KDE ondersteunt het

programma Scribus 'drag and drop'.

Beeldbewerking, beheer van plaatjes

http://www.gimp.org/

Een geavanceerd beeldbewerkingsprogramma met een wat afwijkende

bediening. Daarom is op de cd-rom de cursus Gimp van het Open

Source software lab opgenomen. De cursus vindt u in het menu onder

‘Informatie en Cursussen’. Evenals voor Photoshop en Paint Shop Pro

kunt u ook voor Gimp veel plugins (bijvoorbeeld speciale filters) down-

loaden. Het Open Source software Lab vindt u op http://www.ossl.nl/

http://kuickshow.sourceforge.net/

Een beheerprogramma voor plaatjes. Hoewel de Linux-verkenners ook

bestandsvoorbeelden van plaatjes kunnen weergeven is dit programma

hier speciaal voor ontwikkeld. Het programma biedt ook mogelijkheden

voor diashows.

http://imgseek.sourceforge.net/

Het vlaggeschip onder de foto-beheer

tools. Het programma maakt zelfs het

zoeken aan de hand van een schets of

een voorbeeldfoto mogelijk. Imgseek

ondersteunt 87 bestandsformaten en

kan gebruikt worden voor het bewer-

ken van metadata van digitale foto's.

http://www.gphoto.org/

Een toepassing om de foto's uit digitale camera's in de pc te laden.

Gtkam is een user interface voor Gphoto2, die toegang tot de

meeste digitale camera's mogelijk maakt.

Vector tekenprogramma (zie beschrijving van OpenOffice.org).

http://www.koffice.org/kivio/

Een programma voor het maken van organigrammen en

organisatieschema's.

http://users.compuzone.net/jcaliff/software.html

Een eenvoudig pixel georiënteerd tekenprogramma.

Tekenen

http://imgseek.sourceforge.net/

http://www.gphoto.org/

http://www.koffice.org/kivio/

http://www.scribus.net/

http://www.gimp.org/

http://www.ossl.nl/

http://kuickshow.sourceforge.net/

http://users.compuzone.net/jcaliff/software.html

Solfege 2.0.5 GPL Windows/Linux


Xine 0.99.1 GPL Linux


Rosegarden X11 2.1 pl GPL Linux


27



Gpaint 0.2.3 GPL Linux

Tuxpaint 0.9.13 GPL Windows/Linux


Kmix (systeemmixer) GPL Linux


KsCD 1.4.1 GPL Linux


XMMS 1.2.9 GPL Linux

26

http://gpaint.sourceforge.net/

Een pixel georiënteerd tekenprogramma.

http://www.newbreedsoftware.com/

Een tekenprogramma voor kinderen, met geluid en grafische effecten.

Programma voor het instellen van de geluidsinstellingen van

uw computer (onderdeel van KDE).

Cd-speler met de mogelijkheid informatie over de cd op te halen uit de

CDDB, de centrale cd-database op internet (onderdeel van KDE).

http://www.xmms.org/

XMMS oftewel X Multimedia System,

een mediaspeler met ondersteuning

voor mp3, Oggvorbis, cd en vele

andere formaten. XMMS lijkt op de

bekende Winamp en heeft net als Winamp de mogelijkheid voor het

installeren van 'skins' voor een ander uiterlijk. Ook zijn er voor XMMS

plugins met extra functionaliteiten beschikbaar.

http://xinehq.de/

Een video/dvd speler. Xine kan met

behulp van plugins voor het afspelen

van vele formaten gebruikt worden

(dvd, vcd,cd, WMV, AVI etc.). De

standaard interface lijkt op een

hardware dvd-speler. Xine bestaat uit

een basisbibliotheek (Xinelib) en een

user interface.

http://www.rosegardenmusic.com/

Rosegarden is een programma voor het componeren en arrangeren

van muziek en audio. Je kunt er in notenschrift mee werken maar

ook met andere notaties, en er MIDI muziekapparatuur mee aanstu-

ren. De hier geïnstalleerde versie is een wat oudere ’light’ versie.

Het loont zeker de moeite de website te bezoeken voor de nieuwste

versie.

http://solfege.org/

Een programma voor muzikale gehoortraining. Met Solfege kunt u

het herkennen van melodische en harmonische intervallen en

akkoorden oefenen, of bijvoorbeeld ritmische patronen oefenen.

Denk eraan het geluid in te stellen in Kmix en in Solfege zelf.

Multimedia

http://gpaint.sourceforge.net/

http://www.newbreedsoftware.com/

http://www.xmms.org/

http://xinehq.de/

http://www.rosegardenmusic.com/

http://solfege.org/

Gaim 0.77 GPL Windows/Linux


Kcalc GPL Linux


Kformula GPL Linux


Mozilla Firefox 0.8 GPL Windows/Linux



Kmail GPL Linux

Konqueror 3.2? GPL Linux


28

Internet

http://www.mozilla.org/

Mozilla wordt gezien als de ‘moeder’ van de webbrowsers en heeft een

lange ontwikkeling achter de rug. Mozilla biedt geavanceerde functies

die zelfs bij Internet Explorer nog niet aanwezig zijn: cookiebeheer,

popup beheersing, password beheer, geïntegreerd download manage-

ment en formulieren-invultools. Een bijzonder handige toevoeging is

het tab-gebaseerd browsen: de mogelijkheid een reeks websites te

openen; ieder in een eigen tabblad in de browser. Firefox is de browser

zonder e-mail client. De totale Mozilla-set bevat een browser, een mail

newsclient en een Html editor (Composer).

http://www.konqueror.org/

Konqueror is de webbrowser die behoort bij de KDE-desktop. Ook

Konqueror biedt de mogelijkheid voor 'tabbed browsing'.

http://www.kde.org

Kmail is het e-mail programma dat onderdeel vormt van de KDE-desktop.

http://www.novell.com/

products/evolution/

Evolution wordt wel

gezien als de Linux tegen-

hanger van Outlook. Dit

e-mail programma biedt

een soort startpagina met

een overzicht van de nieuwe e-mails, afspraken en taken. Ook toont het

programma ‘het weer’ in een plaats naar keuze en het laatste nieuws

('headlines') van een aantal zelf in te stellen websites. Evolution wordt ont-

wikkeld door Ximian, nu eigendom van Novell. Inmiddels zijn de connectors

voor Ms-exchange en Novell Groupwise ook als Open Source vrijgegeven.

http://gaim.sourceforge.net/

Eén van de Open Source tegenhangers van 'MSN', ofwel een instant

messaging client. Instant messaging maakt het mogelijk via een

centrale server na te gaan wie er uit uw vrienden-/collega-/kennis-

senkring online is. Met hen kunt u berichten uitwisselen in de vorm

van ‘chatten’. Gaim ondersteunt veel protocols: AIM (Oscar and

TOC), ICQ, MSN Messenger, Yahoo, IRC, Jabber, Gadu-Gadu, en

Zephyr networks. Er is een Nederlandse vertaling beschikbaar.

http://edu.kde.org/

Een wetenschappelijke calculator.

http://edu.kde.org/

Een uitgebreide wiskundige tekstverwerker met veel tekensets en

notatiesjablonen.

Educatief: vo

Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde

29

Evolution GPL Linux


http://www.mozilla.org/

http://www.konqueror.org/

http://www.kde.org

http://www.novell.com/

http://gaim.sourceforge.net/

http://edu.kde.org/

http://edu.kde.org/

Gcompris 6.0 GPL Windows/Linux

programmanaam versienr. licentie platformKmPlot GPL Linux



Kstars 1.0 GPL Linux

Pymol 0.95 GPL Windows/Linux


3130

http://edu.kde.org/

Een (wiskundige) functieplotter die ook functies kan combineren (deel

van het KDE-Edu project).

http://edu.kde.org/

Dit 'Desktop planetarium' geeft een beeld

van de nachtelijke hemel vanaf iedere

gewenste locatie op aarde. Het programma

bevat een database met 40.000 sterren,

13.000 'deep sky' objecten, de 8 planeten,

de zon en de maan. Ook duizenden kome-

ten en asteroïden zijn opgenomen (Kstars

is deel van het KDE-Edu project).

http://pymol.sourceforge.net/

Moleculen bekijken in een 3-dimensionaal beeld. Een programma

geschikt voor het modelleren en tonen van eenvoudige moleculen tot

zeer complexe zoals enzymen. Kijk eens naar de demo: Kies één van

de opties in de Pymol Gui (het grijze venster). De moleculen kunnen in

de viewer met de muis aan alle kanten bekeken worden.

http://www.ofset.org/gcompris/

Een verzameling educatieve programma's en het bijbehorende ont-

wikkelplatform. Gcompris (j'ai compris) wordt constant verder ont-

wikkeld en bestaat uit veel kleine programma’s. Een groot deel van

de programma's is vertaald in het Nederlands, met uitzondering van

de audio files voor 'Klik op een letter' en enige woordenlijsten. Sinds

versie 6.0 is Gcompris ook onder Windows te gebruiken.

Algebra

Tel de stukken Tellen en organiseren

Dubbele stukken Soort bij soort

Geld Oefenen met het kopen van

artikelen en betalen met

het juiste bedrag

Cijfers vangen Vang de cijfers in de goede volgorde

Aftrekken Help de Pinguïn naar de juiste plek

in het ijs

Educatief: po

Kalzium 0.9.3 GPL Linux


http://edu.kde.org/

Periodiek systeem met informatie over de elementen en ingebouwde

testjes (deel van het KDE-Edu project). Een koppeling met een

Internet database met extra informatie over de elementen is inge-

bouwd.

Breng de weegschaal in balans Met gewichten de weegschaal in

balans brengen

Optellen Gooi darts en bereken je score

Vind de juiste bewerking Combineer optellen, aftrekken,

vermenigvuldigen en delen

Geld Oefenen met het kopen van

artikelen met Eurocenten

http://edu.kde.org/

http://edu.kde.org/

http://pymol.sourceforge.net/

http://www.ofset.org/gcompris/

http://edu.kde.org/

32 33

Ervaringen

Parachutist Help Tux te landen in de boot,

let op de wind

Algoritme Vul een reeks symbolen aan (logica)

Sluiswachter Regel de sluis zodat de boot erdoor kan

Hexagon Vind de aardbei (traint logica)

Melodie Speel de melodie na (gehoortraining)

Waterkringloop Leer over de waterkringloop

Onderzeeboot Manoeuvreer de onderzeeboot met de

motor en de ballasttanks

Lezen

Klik op een letter Klik bij het horen van de letter op de juiste

letter (is niet vertaald in het Nederlands)

Leesoefening Vind het woord dat bij het plaatje past

Ontbrekende letter Vind de ontbrekende letter in het woord

Leesoefening horizontaal Leer sneller lezen

Leesoefening verticaal Lees een kolom woorden en ontdek

het woord

Naam van het plaatje Sleep de plaatjes naar de woorden

Bordspellen

Schaken Leer schaken

Het Vijftien spel Schuifpuzzel plaats de cijfers in

de goede volgorde

Memory Memory met plaatjes

Legpuzzel Puzzelen met schilderijen

Spoorweg Memory met treinen

Toren van Hanoi Vereenvoudigde versie van de

toren van Hanoi

Superbrein Tux heeft verschillende dingen ver-

stopt, vind ze in de goede volgorde

Auto Computeruitvoering van het beken-

de schuifspel waarbij je een auto

naar de uitgang moet loodsen

Leer de computer kennen

Soortgelijke plaatjes Leer werken met de muis

(drag en drop)

Maak de puzzel af Plaats de vormen op de juiste

plaats (muiscontrole)

Biljart Schiet de bal in de hole (muiscontrole)

Klik op mij Klik op de vissen (muiscoördinatie

klikken)

Beweeg de muis ….en ontdek de plaat

Eenvoudige letters Type de vallende letters voordat

ze op de grond vallen

Dobbelsteen Tel de punten op de vallende dobbelstenen

Doolhof Help Tux uit het doolhof

Vallende woorden Type het complete woord voor het op de

grond valt

KTouch


KTurtle


Kig


KDE-Edu GPL Linux



34 35

KLettres


KmessedWords


KPercentage


FlashKard

http://edu.kde.org/

De KDE desktop kent een actieve ontwikkelgemeenschap, waar met

behulp van de KDE basis ('libraries') veel programma's ontwikkeld wor-

den. KDE-Edu is een ontwikkelgemeenschap die zich richt op educatie-

ve applicaties voor de leeftijdsgroep 3 -18 jaar.

KLettres helpt om het alfabet te oefenen en letters en lettergrepen te

lezen. Klettres is in het Nederlands vertaald en kent vier niveaus:

1: de letter wordt getoond en uitgesproken (op de computer).

2: de letter wordt niet getoond, alleen uitgesproken.

3: de lettergreep wordt getoond en uitgesproken.

4: de lettergreep wordt niet getoond, alleen uitgesproken.

KmessedWords gooit woorden door elkaar, die kinderen daarna moeten

raden. Een programma voor kinderen vanaf 10 jaar. Het programma

kan zelf aangemaakte woordensets inlezen.

Oefenen met het uitrekenen van percentages.

Een trainingsprogramma voor vergroting van de woordenschat of termi-

nologie op basis van de 'flashcard' analogie. Van dit programma zijn

nog geen Nederlandstalige files voorhanden, maar trainingsfiles kunnen

eenvoudig zelf gemaakt worden.

Een programma om blind te leren typen. Het programma gaat uit

van intoetsen van zinnen. Met de editor kunnen oefeningen gemaakt

worden.

Spelen met geometrie en symmetrie.

Dit pakket staat nog niet op de cd, maar wordt opgenomen in de

nieuwe versie van KDE-edu. Het is een programma voor het spelen

met de beroemde bij MIT ontwikkelde LOGO taal, een zeer eenvou-

dige programmeertaal. Het linkerdeel van het scherm is voor het

invoeren van de (Nederlandstalige) instructies. Op het rechterdeel

van het scherm, het speelveld, brengt de schildpad de instructies in

beeld.

http://edu.kde.org/

36 37

Intro

ductie O

pen

Source

voor h

et onderw

ijs

4 Introductie Open Source voor het onderwijs

Tien vragen over Open Source software

De belangstelling voor Open Source software groeit. Het belangrijk-

ste kenmerk van Open Source is dat u als gebruiker kunt beschikken

over de programma- of broncode; hierdoor bent u niet afhankelijk

van één leverancier, in tegenstelling tot de situatie bij ‘normale’

gesloten software. Onderstaand 10 veel gestelde vragen over Open

Source.

1. Hoe ontstaat Open Source software?

Open Source software ontstaat op initiatief van één of enkele men-

sen met een idee of probleem en ontwikkelt zich daarna door

wereldwijde samenwerking van programmeurs en eindgebruikers.

De software komt voort uit het plezier van mensen om samen te

werken in de ontwikkeling van software en wat ‘eer te behalen’ in

wat ze doen. Internet is een cruciale schakel in het geheel. Open

Source software is gewoonlijk online beschikbaar en het internet

maakt het mogelijk dat mensen over de hele wereld, en op het

moment dat hen dit uitkomt, aan de ontwikkeling van de software

kunnen werken of bijdragen. Wijzigingen zijn voor iedereen zicht-

baar en men kan snel en eenvoudig op elkaars werk voortbouwen.

Op deze wijze zijn groepen ‘vrijwilligers’ - ook wel communities

genoemd - in staat om even goede resultaten te boeken met de ont-

wikkeling van softwareprogramma’s als de grote commerciële soft-

warebedrijven.

2. Wat is het verschil met commerciële software?

Commerciële bedrijven bieden hun gesloten softwareprogramma’s -

na een lang ontwikkelingstraject - in ‘hapklare’ brokken aan de con-

sument/eindgebruiker aan. Om de ontwikkelingskosten terug te ver-

dienen worden bij deze programma’s de broncodes afgeschermd en

worden licentiegelden gevraagd voor het gebruik van de program-

ma’s. Het kopiëren en verspreiden van commerciële software wordt

door de licenties verboden. Voor wijzigingen in de programmatuur of

nieuwe functionaliteiten is men vaak gebonden aan de betreffende

leverancier. Ook wordt men soms ‘gedwongen’ mee te gaan met

nieuwe versies, of men voelt zich ‘gedwongen’ hogere prijzen of

nieuwe voorwaarden te accepteren. Dit wordt ook wel ‘Vendor Lock

in’ genoemd. Dit in tegenstelling tot Open Source software, die vrij-

wel altijd is gebaseerd op breed ondersteunde standaards of proto-

collen en niet op standaards van één fabrikant. Het feit dat de

meeste Open Source licenties toestaan de broncode te wijzigen en

daarmee het programma aan te passen en uit te breiden geeft de

gebruiker juist de vrijheid dit op elk moment te doen of laten doen

door een leverancier naar keuze. Het verspreiden en kopiëren van

de software programma’s wordt bij Open Source juist aangemoe-

digd. Open Source is in feite een taart waarbij het recept wordt

meegeleverd. Met dit recept kun je een taart laten bakken die je

nog lekkerder vindt.

3. Wat zijn de voordelen van Open Source software?

Het is lastig om een opsomming te geven van de voor- en nadelen

van Open Source software. Evenals bij gesloten programma’s zie je

bij Open Source programma’s een breed scala aan projecten en pro-

gramma’s die in kwaliteit en volwassenheid erg verschillen. Je praat

bij Open Source al gauw over zo’n 70.000 projecten en 30.000 pro-

gramma’s, variërend van programma’s die op een namiddag ‘in

elkaar zijn gezet, op het net zijn gegooid en niet verder worden ont-

wikkeld’ tot en met geavanceerde programma’s als de Apache web-

server [een belangrijke pijler van het internet] of Linux, dat zich als

besturingsprogramma inmiddels heeft bewezen en dat ook steeds

meer als alternatief wordt gebruikt voor de commerciële fileservers.

38 39

Intro

ductie O

pen

Source

voor h

et onderw

ijs

Over het algemeen worden als pluspunten van Open Source soft-

ware gezien:

- Het ontbreken van licentiekosten.

Ten onrechte wordt vaak gedacht dat Open Source software hier-

mee gratis is. Dit is niet zo. Open Source software is in aanschaf

bijna altijd goedkoper [vaak gratis], maar net als met closed

source moet rekening gehouden worden met kosten die gemaakt

moeten worden voor onderhoud, beheer en support. Deze kosten

kunnen voor beide soorten software flink oplopen, afhankelijk van

de wensen die de gebruiker ten aanzien van maatwerk heeft,

aanwezige technische kennis, e.d..

- Aanpassingen in het programma zijn naar eigen wens mogelijk.

Dit, doordat je toegang hebt tot de broncode. Je kunt met de

broncode naar een willekeurige leverancier stappen om de aan-

passingen door te laten voeren. Je bent dus niet afhankelijk van

één leverancier. Ook kun je de wens tot uitbreiding of aanpassing

via bijvoorbeeld het internet voorleggen aan de communities of

ontwikkelaars, die met die wens aan de slag kunnen gaan.

- Open Source software maakt meestal gebruik van open

standaarden.

Een open standaard is een gepubliceerde standaard die bezit is

van niemand en gebruikt wordt (kan worden) door iedereen .

Helaas zijn veel van de standaarden waar wij inmiddels aan

gewend zijn in eigendom van commerciële organisaties, die ze

ook naar believen kunnen veranderen. Bekende voorbeelden zijn

.doc [worddocumenten van Microsoft] en .pdf [portable document

format van Adobe]. Wanneer een elektronisch document bijvoor-

beeld alleen als .doc beschikbaar wordt gesteld heeft dat tot

gevolg dat de ontvangers van dit document min of meer verplicht

worden de bijbehorende software te gebruiken. Andere leveran-

ciers kunnen hun software [bijna] niet zodanig maken dat hun

software ook overweg kan met ‘gesloten’ formaten. Bij gebruik

van open standaarden is dit niet het geval. Open Source software

nodigt eerder uit tot het gebruik van open standaarden, omdat

verschillende ontwikkelaars aan een programma werken en zij het

open karakter veelal willen waarborgen.

- Bij Open Source software is het mogelijk om zelf de broncode op

veiligheid te checken. Doordat je inzicht hebt in de broncode ben

je voor de veiligheid niet meer afhankelijk van de softwareleve-

rancier.

- Nieuwe ontwikkelingen komen weer ten goede aan de gemeen-

schap en de ontwikkelsnelheid is hoog.

4. Wat zijn de nadelen?

Een veel gehoorde klacht is dat Open Source programma’s moeilijk

‘vindbaar’ zijn. Commerciële marketing ontbreekt veelal. U moet

dan maar net weten op welke sites goede programma’s te vinden

zijn. Dit gat wordt gedeeltelijk opgevuld door sites als

Sourceforge.net, een website met een uitgebreide verzameling van

Open Source projecten en programma’s op het gebied van Open

Source software.

Bij veel programma’s moet het installatiegemak en de documentatie

nog verbeterd worden. De eindgebruiker zal vaak zelf een actieve

rol moeten spelen in het vinden van partijen voor support of

aanpassingen.

5. Is Open Source software een goed alternatief voor het onderwijs?

Schoolbestuur of -directie kunnen het gebruik van Open Source

software als alternatief, gezien de lage licentiekosten, de vrijheid en

flexibiliteit, zeker in overweging nemen. Er is prachtige software

voorhanden, die in principe weinig kost. Of Open Source software

uiteindelijk echt een goed alternatief is voor de betreffende school

hangt af van de wensen, eisen en mogelijkheden wat betreft inzet,

kosten, inhuur van support, e.d.. Belangrijkste afwegingscriterium is

– net als bij gesloten software - of het programma doet wat je wilt

en daarmee goed aan je wensen voldoet. Daarnaast is het belang-

rijk dat het programma dit ook blijft doen, dus de betrouwbaarheid

en duurzaamheid van het programma.

40 41

Sourceforge projecten naar besturingssysteem

Linux

Platformonafhankelijk

MS-windows

Rest

Intro

ductie O

pen

Source

voor h

et onderw

ijs

6. Welke software is als Open Source beschikbaar?

Via internet zijn tienduizenden Open Source programma's beschik-

baar voor allerlei gebruiksdoelen. Het meest bekende Open Source

project is waarschijnlijk Linux, de Open Source tegenhanger van Ms

Windows. Wellicht verrassend is dat er ook voor het Windows plat-

form [bijna evenveel] Open Source projecten geregistreerd staan.

De centrale ingang voor Open Source software is de Sourceforge

website. Sourceforge biedt onderdak aan zo’n 68.000 projecten.

Niet alle projecten hebben bruikbare software opgeleverd.

Een aantal Open Source toepassingen is zo populair dat voor die

functie het gebruik van Open Source 'gewoon' is geworden:

- MySQL is een databasesysteem en is meer dan vier miljoen keer

geïnstalleerd [Bron MySQL];

- PHP is een scripttaal voor websites en wordt toegepast op 12 mil-

joen websites [Bron PHP];

- Apache is dé webserver software: in september 2003 werd

Apache toegepast in 67% van de webservers, terwijl de Microsoft

webserver in 24% van de gevallen gebruikt werd. [Bron

Securityspace].

7. Hoe zit het specifiek voor het onderwijs?

Specifiek voor het onderwijs zijn heel veel toepassingen in Open

Source programma's beschikbaar. Deze lopen uiteen van algemene

toepassingen als kantoorapplicaties [openoffice.org] of website soft-

ware [tientallen Open Source content management systemen] tot

meer specialistische toepassingen als e-learning of bibliotheeksyste-

men. Het aanbod van Nederlandstalige educatieve software is in

Open Source helaas nog vrij beperkt, maar met de komst van goede

Open Source auteursprogramma's zou dat snel kunnen veranderen.

Een kleine opsomming:

Besturingssystemen

Linux, de Open Source tegenhanger van Windows heeft zich de

afgelopen maanden snel ontwikkeld en kan qua gebruikersgemak

sterk op Windows lijken. Van Linux bestaan veel verschillende uit-

voeringen [distributies], inclusief een paar die speciaal zijn

samengesteld voor de onderwijswereld, zoals SchoolLAN, een ser-

ver- besturingssysteem dat zich speciaal richt op terugdringen

van kosten op basisscholen. Om op een Linux-systeem toch

Windows software te kunnen gebruiken, bestaan er programma's

[ook wel emulatoren] die Windows nadoen, zoals Wine

[www.winehq.org]. In de Wine applicatiedatabase is een lijst te

vinden van applicaties die werken onder Wine.

Community systemen en content management systemen

Er is al veel software die het maken en onderhouden van een

schoolwebsite gemakkelijker maakt, maar ook de mogelijkheid

geeft een community site te maken voor de school. Denk bijvoor-

beeld aan Site@school, tot stand gekomen op initiatief van de

OBS Rosaboekdrukker in Amsterdam en inmiddels verkrijgbaar in

meer dan 12 talen, aan PHPwebsite of PostNuke.

Fig. 1 De op de Sourceforge website geregistreerde

projecten ingedeeld naar besturingssysteem.

42 43

Intro

ductie O

pen

Source

voor h

et onderw

ijs

Educatieve toepassingen, educatieve content en systemen voor het

maken van educatieve content.

Auteursprogramma's als Squeak maken het mogelijk zelf lesma-

teriaal voor de computer te maken. Gcompris is een op Linux

gebaseerd platform waar verschillende modules voor beschikbaar

zijn. Onder andere een rekenmodule die kinderen leert rekenen

via een boodschappenspel.

Online leren en Groupware

Er worden steeds meer lessen met e-learning software via het

internet aangeboden. Deze softwarepakketten bestaan vaak uit

een lesdeel en een communicatie- en samenwerkingsdeel.

Groupware kan gezien worden als de communicatie- en samen-

werkingsfunctie zonder het lesgedeelte. Moodle, Fle3, Mimerdesk

en Ganesha zijn voorbeelden van Open Source e-learning pakket-

ten die het bekijken waard zijn.

8. Wordt Open Source software al in het onderwijs gebruikt?

Ja, steeds meer. Denk bijvoorbeeld aan onderwijs-ICT-oplossingen

als die van Station-to-Station, SchoolLAN en Siceroo, die zijn geba-

seerd op Open Source software. Ook zijn er al diverse scholen in

Nederland die werken met OpenOffice.org, Linux e.d.. In de

Spaanse provincie Extremadura is op 60.000 computers een

Spaanse Linux versie geïnstalleerd [Linex]. Op deze computers is

kort geleden 'Squeak' aan de software toegevoegd, een [Open

Source] auteursprogramma voor het zelf maken van visueel aan-

trekkelijke interactieve lessen voor onder andere rekenen, wiskunde

en natuurkunde. Op de site van Squeak worden voorbeelden

beschreven voor het basisonderwijs tot en met de universiteit. De

provincie Extremadura heeft de – overigens uitstekende – Engelse

documentatie zelf in het Spaans vertaald. Ook in Japan is Squeak

onlangs enthousiast onthaald.

9. Hoe zit het met de compatibiliteit en de support?

Open Source software kan in principe goed gekoppeld worden aan

commerciële of gesloten software en andersom. Er zijn allerlei

middelen beschikbaar om bijvoorbeeld de koppeling tussen syste-

men als Linux en Windows goed te regelen. Kijkt u bijvoorbeeld naar

OpenOffice.org, de tegenhanger van MS Office, dan ziet u dat Open

Office.org de meeste Microsoft-bestanden steeds beter aan kan.

Alleen macro's in documenten geven nog problemen. Met wat aan-

dacht is de ondersteuning voldoende te regelen. Vaak is de eerste

lijn de community. Meestal kunnen vragen worden gesteld in een

forum op de website van het project. Daarnaast moet u - evenals bij

gesloten software - zorgen dat u voor kritieke gevallen, waarvoor u

binnen een bepaalde tijd een oplossing nodig hebt, betaalde support

hebt [in- of extern]. Dan wilt u niet afhankelijk zijn van zo’n forum.

Voor de meeste pakketten is er wel een partij te vinden die thuis is

in de gebruikte programmeertalen en zich wil verdiepen in het pak-

ket. Dit kan bijvoorbeeld een automatiseerder uit de omgeving zijn

die zich met Open Source bezighoudt.

10. Wat zijn de toekomstverwachtingen van Open Source in het

onderwijs?

De verwachting is dat er steeds meer Open Source software voor

scholen ontwikkeld gaat worden, met name ook educatieve soft-

ware. Steeds meer scholen zullen om principiële redenen kiezen

voor Open Source. Scholen zijn tot op heden vooral afhankelijk van

software die door slechts enkele leveranciers wordt aangeboden.

Bovendien zijn gegevens vaak lastig onderling uitwisselbaar. Het

gebruik van open software en open standaarden kan dit doorbreken.

In die zin is er nog steeds veel behoefte aan voorlichting en het

transparant maken van de materie. Onbekend maakt immers onbe-

mind! Scholen kunnen, door deel uit te maken van de communities,

met hun inhoudelijke inbreng ten aanzien van lespakketten een

belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van software specifiek voor

44

het onderwijs. Samenwerkingsverbanden of andere verbanden

waarin scholen functioneren zouden bijvoorbeeld de vraag kunnen

organiseren, zodat u met een grote groep scholen tegen relatief lage

kosten een programma naar uw eigen smaak kunt laten aanpassen

[o.a. TOWN in Tilburg is actief, zie www.town.nl bij Projecten]. Dan

heeft u iets dat helemaal op uw wensen is afgestemd. Zo kunt u van

de toepassing waar u als school mee bezig bent, veel leren en

komen veel programma’s binnen bereik van scholen die het anders

niet zouden kunnen betalen. Als u als school of samenwerkingsver-

band slim nadenkt over de opbouw van uw netwerk en u op een

goede manier Open Source inzet, kunt u ook de beheerslast terug-

dringen en uw netwerk stabieler maken.

45

5 Introductie Linux: besturingssysteem voor desktops en servers

Acht veelgestelde vragen over het Open

Source besturingssysteem Linux.

Wat is een besturingssysteem?

Een computer zonder besturingssysteem doet niets. Een besturings-

systeem is een verzamelnaam voor de software die ervoor zorgt dat

de hardware van de computer kan samenwerken met de program-

ma's die de gebruiker start. Denk bij het laatste aan programma’s

als tekstverwerkers, internet-browsers, tekenprogramma's etc.

Belangrijkste taak van een besturingssysteem is het verdelen van de

beschikbare tijd van de processor over de verschillende processen,

maar ook het beheer van beschikbaar geheugen en de koppeling

met andere apparaten die aan de computer verbonden zijn. Via het

besturingssysteem worden ook programma's aangestuurd die de

communicatie met andere computers mogelijk maken. Wanneer een

dergelijke computer vooral tot taak heeft andere computers van

informatie en diensten te voorzien spreken we van een server.

Computers die gebruik maken van deze centrale voorziening

noemen we clients of werkstations. De clients zijn vergelijkbaar met

de pc’s die je als eindgebruiker thuis gebruikt, met dit verschil dat

bijvoorbeeld de opslag van bestanden centraal plaatsvindt.

Servers kunnen verschillende centrale taken vervullen, zoals het

opslaan van bestanden en het regelen van toegangsbeheer, het

functioneren als postkantoor voor e-mail en het verzorgen van de

internettoegang. Op één computer kunnen zich verschillende (soft-

ware)servers bevinden. Denk bijvoorbeeld aan een webserver voor

het intranet en een fileserver voor de bestanden.

Bij besturingssysteem denkt iedereen toch al snel aan

Windows?

Dat klopt. Microsoft Windows is één van de bekendste besturingssy-

stemen. We zijn eigenlijk allemaal een beetje grootgebracht met

Intro

ductie Lin

ux

de server worden gedaan, waarbij veel taken kunnen worden geau-

tomatiseerd. Dit gaat zelfs zover, dat via het internet het meeste

onderhoud op afstand kan plaatsvinden, zodat de beheersorganisa-

tie efficiënter kan werken. Dergelijke mogelijkheden zitten al lange

tijd standaard in Linux, voor de Windows omgeving moet je daar-

voor vaak extra tools aanschaffen. De stabiliteit van de Linux soft-

ware zorgt voor servers die soms jarenlang zonder onderbreking

draaien. Een betrouwbare partij die dergelijke support kan leveren is

wel een voorwaarde.

Op de desktop kunt u met Linux beschikken over een stabiel en

goedkoop besturingsysteem. Daarnaast is een Linux desktop veel

beter af te schermen tegen computer-vandalisme: beheer en

gebruik zijn strikt gescheiden.

Een ander voordeel is dat u door het gebruik van Linux (en de bijbe-

horende programma's) automatisch het gebruik van open stan-

daarden in de praktijk brengt. Hiermee kunt u vrijer beslissen over

de samenstelling van uw ICT-omgeving. De open standaarden vor-

men de koppelvlakken tussen de systemen.

Hoe zit het met beheer in zo'n Linux server omgeving?

De Linux systemen kunnen de servertaken vervullen in een netwerk

van Linux clients, maar werken ook goed met Windows clients. Zo

blijkt het heel goed mogelijk te zijn de besturingssystemen met

elkaar te combineren. Her en der in het land zijn goede ervaringen

opgedaan met dit concept. De stichting SchoolLAN en de firma

Station to Station, bijvoorbeeld, combineren Linux servers met

Windows clients.

Een andere weg voor het minimaliseren van de beheerslast is het

koppelen van servers aan 'thin clients', clients die eigenlijk weinig

meer doen dan het computerbeeld en de input van toetsenbord en

muis doorgeven. De servers doen dan het meeste werk.

47

Microsoft Windows, ook op school. Maar er zijn meer besturingssy-

stemen, zoals bijvoorbeeld MacOSX voor de Apple computers. Linux

is het meest bekende Open Source besturingssysteem, dat zowel

geschikt is voor de desktop als voor de server. We zullen het hier

dan ook voornamelijk over Linux hebben.

Voor de PC-desktop is Linux eigenlijk de belangrijkste speler naast

Windows. Die tweede plaats is niet zonder reden: door de continue

ontwikkeling is Linux stabiel en flexibel. Linux is opgebouwd uit een

groot aantal met elkaar samenwerkende modules, waardoor het

veel makkelijker is om componenten afzonderlijk aan te passen, vei-

lig te houden en te verbeteren. Linux is inmiddels behoorlijk

gebruiksvriendelijk en wordt geleverd met veel gratis programma’s

voor tekstverwerking, internettoegang, tekenen, rekenen, e.d. De

‘spelletjesfreak’ is op dit moment nog steeds beter gediend met

Windows, al begint ook de ondersteuning van spelletjes onder Linux

steeds beter te worden. Ook voor beginnende computeraars thuis is

Windows - op dit moment nog - beter hanteerbaar. Linux bedrijven

en ontwikkelaars werken hard om Linux als een volwaardig alterna-

tief voor de desktop te ontwikkelen. Gebruiksgemak en de onder-

steuning van hardware krijgen steeds meer aandacht. In schoolsitu-

aties waar de systemen professioneel beheerd worden heeft Linux

echter wezenlijke voordelen te bieden.

Wat zijn de voordelen van Linux?

Iedereen die thuis wel eens een besturingssysteem op een PC heeft

geïnstalleerd weet dat zoiets veel tijd kost en dat er veel mis kan

gaan. En dan spreken we nog niet eens over het in goede conditie

houden van het systeem. Vermenigvuldig die inspanning eens met

20 á 30 en er ontstaat een beeld van de beheerslast van een

middelgrote school. Logisch dat er voor scholen naar een slimmere

oplossing voor het beheer gezocht is. Zo´n oplossing is er ook. Met

Linux servers kan het beheer voor het grootste deel centraal, vanuit

46

Intro

ductie Lin

ux

ties. Zo zijn er Linux-versies die worden geoptimaliseerd voor

gebruik door ‘normale gebruikers’, terwijl er bijvoorbeeld ook versies

zijn die superveilig of juist heel compact zijn gemaakt. Verschillende

distributies richten zich speciaal op het onderwijs, maar zijn daar-

mee niet automatisch de beste keus voor een school in Nederland,

onder meer door verschillen in taalgebied en onderwijssysteem. Op

de website www.distrowatch.com is veel informatie te vinden over

diverse Linuxdistributies.

Is het installeren van software onder Linux moeilijk?

Nee, installatie van nieuwe software onder één van de gangbare

‘distributies’ is meestal zo gebeurd, o.a. door de geavanceerde

installatietools.

Een voorwaarde is wel dat de toepassing voorkomt in het lijstje van

door de distributie ondersteunde software. Zo´n kant en klare versie

heet 'binary version'. Hiervan zijn er twee typen gangbaar: het door

RedHat ontwikkelde RPM-systeem, en het Debian systeem. De

installatieprogramma's van de bekende distributies zoeken automa-

tisch uit welke onderdelen er nog ontbreken en installeren deze ook.

Het is (net als bij Windows) wel raadzaam om wat kennis te hebben

van het mappen- en bestandensysteem van Linux.

Wanneer er geen ondersteunde versie beschikbaar is, maar alleen

het recept (de source code) kan met behulp van in Linux aanwezige

software een programma gegenereerd en geïnstalleerd worden dat

precies is afgestemd op de hardware. Dit vereist kennis van de

systeemcommando's van Linux, die in een tekstvenster ingetypt

worden.

Wat doe ik met Windowspakketten in de Linux omgeving?

Ook al bestaan er duizenden programma’s die onder Linux draaien,

de meeste scholen maken gebruik van softwarepakketten die zijn

gemaakt voor Windows. Voor veel van deze pakketten zijn goede

Linux tegenhangers te vinden. Webbrowsers, e-mail, agenda, tekst-

49

Wie zijn Debian, RedHat, Mandrake en Suse?

Dit zijn Linux-versies. Van Linux zijn veel verschillende versies (dis-

tributies) beschikbaar. Dit biedt voordelen door de grotere keuzevrij-

heid, maar ook nadelen (minder uniformiteit en wat moet u kie-

zen?). Stabiele, dat wil zeggen goed uitontwikkelde, versies kunnen

gewoon geleverd worden op cd’s. U hoeft dus niet persé het internet

af te struinen op zoek naar de voor uw situatie juiste versie.

De kern van het besturingssysteem in een distributie heet de

'kernel'. Daarnaast bevat een distributie meestal flink wat

toepassingssoftware en een installatiehulpmiddel.

Er bestaan zowel commercieel ondersteunde distributies als open

distributies. De ‘open’ versies worden volledig door vrijwilligers

gebundeld en gerund en zijn dus letterlijk ‘open’ als we het over

Open Source hebben, zoals Debian Linux. Daarnaast zijn er com-

merciële bedrijven die distributies aanmaken en verspreiden en

ondersteuning verlenen in de vorm van bijvoorbeeld een telefoni-

sche helpdesk of door het afsluiten van onderhoudscontracten aan

gebruikers. Deze bedrijven voegen meestal fraaie installeer- en

systeemconfiguratie interfaces toe. Bekende door bedrijven onder-

steunde distributies zijn Mandrake, Red Hat en Suse. Ook Xandros

en Inspire, twee 'instap' distributies, worden commercieel onder-

steund. Fedora is de 'Open' variant van Red Hat Linux.

Met behulp van een grafische gebruikersinterface is het mogelijk te

werken met een muis en menustructuren. De meest bekende inter-

face maakt gebruik van de desktop metafoor, een bureaublad met

daarop uw programma's en documenten (denk aan het Windows

bureaublad). De twee bekendste Linux 'desktops' zijn KDE en

Gnome. De onderliggende basiscomponenten van beide systemen

worden door veel programma's gebruikt, zodat die meestal stan-

daard op een Linux pc aanwezig zijn.

Er kunnen grote verschillen bestaan tussen leveranciers en distribu-

48

Intro

ductie Lin

ux

Conclusie?

De mogelijkheden van serversystemen op basis van Linux hebben

zich in de Nederlandse onderwijspraktijk bewezen. Ook voor de

desktop kan Linux een alternatief bieden, vooral bij professioneel

beheerde systemen. Omdat ook veel applicaties als Open Source

beschikbaar zijn kan hiermee een kostenbesparing gerealiseerd wor-

den. Op de korte termijn lijkt Linux minder geschikt voor de desktop

in situaties waar niet-professionals zelf software installeren.

Om in een Linux omgeving toch Windows applicaties te gebruiken

bestaan er verschillende mogelijkheden. Het is van de specifieke

situatie afhankelijk of een dergelijke stap direct geld bespaart en

welke oplossing het meest geschikt is.

Uiteindelijk gaat het niet alleen om de kosten, maar vooral om

oplossingen die het beste aansluiten bij de lange termijn visie voor

de ICT- systemen op een school. Een visie die start bij de didacti-

sche uitgangspunten van de school. Toepassing van Linux kan daar-

bij strategische voordelen bieden op het gebied van keuzevrijheid,

beheer, uitwisselbaarheid en duurzaamheid van gegevens.

51

verwerking, spreadsheet, presentatie, database, access, tekenen,

fotobewerking zijn allemaal als Open Source beschikbaar. Een over-

zicht van programma's voor het onderwijs is te vinden op de Seul

Edu application index (zie onder links).

Om toch Windows-programma's te gebruiken in een Linux omge-

ving, kunt u gebruik maken van de volgende mogelijkheden:

1. Emulatie op de client: Linux beschikt over een aantal emulatoren

dat de pakketten doet ‘geloven’ dat ze op een Windowsmachine

draaien, zoals het Open Source pakket ‘Wine’ met ‘Win4Lin’ als

commercieel alternatief.

2. Emulatie op de server: een Linux server met een Windows emula-

tor kan de Windows-pakketten ‘serveren’ aan de clients.

3. Ook kan gebruik worden gemaakt van Windows terminal server,

die de Windows programma's ‘serveert’ aan de Linux clients. Met

het ‘Linux Terminal Server project’ is aan deze mogelijkheid hard

gewerkt. Dit project heeft een veelheid van afgeleide projecten

opgeleverd (zie de lijst met links). De geluidskwaliteit van de pro-

gramma's - voor bepaalde educatieve pakketten van belang -

geeft in deze opzet soms problemen.

4. Voor incidenteel gebruik kan 'remote' software vanuit de

Linuxmachine toegang tot een Windowsmachine mogelijk maken.

Dit werkt alleen voor één gebruiker tegelijk. Een bekend Open

Source pakket voor dergelijke toegang op afstand is (Real)VNC.

5. Zowel Windows als Linux installeren (zodat je kunt kiezen bij het

opstarten) of enkele Windows machines aanhouden.

Misschien behoren deze handelingen over enige jaren tot het verle-

den. Er is gelukkig een duidelijke trend waarneembaar in de richting

van programma's die op zowel Windows als Linux werken via een

webbrowser of Java (een platformonafhankelijke scripttaal). Voor

uitgeverijen betekent dit, dat hun product daarmee een grotere ver-

spreiding (over alle platforms) kan krijgen.

50

Intro

ductie Lin

ux

Afsluiten

Net als bij Windows vindt u in Linux een menuknop of icoon waar-

mee de computer uitgezet kan worden. Selecteert u in het menu

‘Log out’ of 'Afmelden', dan verschijnen op het scherm de mogelijk-

heden; Log out (Sessie alleen beëindigen), Halt (Computer uitscha-

kelen) en Reboot (Computer herstarten).

Kies ‘Log out' of 'Sessie beëindigen' als u als andere gebruiker wilt

inloggen (bijvoorbeeld als ‘root’ voor onderhoud)

Kies 'Reboot' of ‘computer herstarten’ om de pc opnieuw op te star-

ten.

Wanneer u Linux niet op de juiste manier afsluit, dan kan ook het

Linux bestandssysteem 'beschadigd' raken. Als u het systeem daar-

na weer opstart, zal het systeem eerst een controle- en reparatiebe-

werking (Integrity check) uitvoeren.

Desktop

Knoppix gebruikt de KDE-desktop1. Het programmamenu bevindt

zich net als bij Windows links onderin het scherm. Onderaan het

scherm vindt u een balk met een selectie van veelgebruikte pro-

gramma's. Ook de Gnome desktop ziet er in grote lijnen hetzelfde

uit. De indeling in hoofd- en subcategorieën verschilt per distributie

maar is geheel naar eigen wens aan te passen.

Open programma's worden getoond in de taakbalk, en ook een klok-

je ontbreekt niet. Anders dan bij Windows kan een gebruiker ver-

schillende desktops gebruiken om applicaties te openen.

Bijvoorbeeld één voor e-mail en instant messaging en één voor het

tekstverwerken. Met de desktop-iconen in de taakbalk kan gewisseld

worden tussen de desktops.

Configuratie

De grote distributies en KDE en Gnome hebben allemaal een eigen

configuratiemenu. Hiermee kan in een aantal schermen het systeem

geconfigureerd worden. Hier worden de configuratiebestanden aan-

5352

6. Zelf doen: Eerste stappen met Linux

Wilt u zelf met Linux aan de slag? Ict op School heeft in dit

hoofdstuk een aantal belangrijke zaken, zoals toegangs-

rechten en de opbouw van de bestandsstructuur, op een

rij gezet. Dit hoofdstuk gaat wat dieper in op de techniek

en gaat uit van enige basiskennis van de computertech-

niek.

Toegang tot programma’s en ‘aanmaken’ van gebruikers

Linux werkt met verschillende gebruikers. Niet iedere gebruiker kan

zomaar programma’s installeren en gebruikers aanmelden of verwij-

deren. Per gebruiker wordt bepaald wat wel en wat niet is toege-

staan. Gebruikers kunnen wel zelf hun eigen werkomgeving

(bureaublad of desktop) aanpassen. Wanneer dat echter misgaat,

heeft dat geen gevolgen voor de rest van het systeem of voor de

andere gebruikers. Voor de systeembeheerder met de username

'root' is alles toegestaan.

Iedere gebruiker krijgt automatisch een eigen opslagruimte op de

harde schijf. Zo heeft bijvoorbeeld gebruiker ‘Jan’ een eigen map

onder de aanduiding /usr/Jan. Dit is de 'Home' map van deze

gebruiker. In deze map worden de instellingen, documenten en de

door Jan geïnstalleerde programma's opgeslagen. In principe heb-

ben andere gebruikers geen toegang tot de map van Jan. Soms

wordt de 'Home' map van een gebruiker aangeduid als ~/

Wanneer programma's geïnstalleerd moeten worden die voor iedere

gebruiker zichtbaar moeten zijn, kan dat het beste door de systeem-

beheerder (root) uitgevoerd worden.

Opstarten

Bij het starten van een Linux systeem wordt gevraagd een gebrui-

kersnaam en password in te voeren. U kunt voor een Linux installa-

tie ook één gebruikersnaam instellen als 'standaard'. Het systeem

start dan in het vervolg automatisch op met deze naam.

Eerste

stappen

met

Linux

1 Zie hoofdstuk 5

zoeken) applicatie gro-

tendeels hetzelfde als de

Windows tegenhanger.

Nautilus heeft (nog) geen

ingebouwde zoekfunctie,

hiervoor moet de aparte

applicatie 'Gnome Search

Tool' gebruikt worden.

Bestandsstructuur

Linux heeft, net als Windows, een hiërarchische bestandsstructuur,

met als startpunt de root (wortel), voorgesteld door "/" (slash).

Hieronder bevinden zich de mappen (of ‘directories’). In mappen

kunnen bestanden of andere mappen worden geplaatst.

Een verschil met DOS/Windows is dat Windows gebruik maakt van

de "\" (backslash) als scheidingsteken in de beschrijving van een

pad (C:\temp), terwijl bij Linux een "/" (slash) gebruikt wordt

(/tmp). De onderstaande mappenstructuur is vrijwel op ieder Linux

systeem terug te vinden.

55

gemaakt die in de /etc directory worden opgeslagen. Bij problemen

wordt vaak de inhoud van deze configuratiebestanden doorgestuurd

en besproken.

Bestandsbeheer

Bestanden bekijken

Linux kent een aantal programma's voor bestandsbeheer die grote

gelijkenis met de Windows verkenner vertonen.

Zo maakt het programma Nautilus gebruik van de Gnome desktop.

Konqueror is het bestandsbeheerprogramma voor de KDE desktop.

Beide interfaces zullen voor Windows gebruikers niet veel problemen

geven. Het is handig om voor de meest

voorkomende bewerkingen als

‘Kopiëren’, ‘Verplaatsen’ en

‘Verwijderen’ gebruik te maken van het

‘contextmenu’. Dit menu opent u door

met de rechter muisknop op het

bestand te klikken. Daarnaast werkt

'Drag en Drop' in principe als

‘Verplaatsen’ in Windows. ‘Drag en

Drop’ en daarbij ‘Ctr’ is te vergelijken

met ‘Kopiëren’ in Windows.

Bestanden zoeken

Een bestand zoeken kan met Konqueror eenvoudig. Onder het

menu-item ‘Tools’ of 'Hulpmiddelen' werkt de 'Find file' (Bestanden

54

Eerste

stappen

met

Linux

/dev Speciale bestanden voor de benadering van hardware (devices)

/bin Deze directory bevat de meest essentiële hulpprogramma's (binaries)

/sbin De meest essentiële hulpprogramma’s voor de administrator (system binaries)

/etc Hier worden de configuratiegegevens bijgehouden

/tmp Programma's kunnen hier hun tijdelijke bestanden schrijven

/lib Bibliotheken voor programma's

/boot Plaats waar de kernel (het hart van het besturingssysteem) wordt opgestart

/var Meestal worden hier logbestanden ingeplaatst (various)

/home Plaats waar de documenten en data van

de gebruikers in terecht komen: /home/jan

/usr Plaats waar meestal programma's in terecht komen

(gekoppeld aan gebruikersnaam) /usr/jan

/proc Verwerking van systeeminformatie

/mnt Plaats waar bestandssystemen (drives) worden aangekoppeld

De bestandsstructuur van Linux is zodanig opgezet dat alle randap-

paratuur (van harde schijven tot scanners en USB sticks) gekoppeld

wordt aan de bestandsstructuur. De randapparatuur verschijnt dus

in de bestandenlijst. Wel moeten de apparaten eerst gekoppeld

('gemount') worden. Het koppelen gebeurt in de meeste distributies

tegenwoordig automatisch.

Een randapparaat kan aangesproken worden alsof het een bestand

is. Op de achtergrond draait de ‘driver’ voor dat randapparaat.

Al deze speciale bestanden (randapparaten) bevinden zich in een

speciale map: /dev (devices). Harde schijven worden aangesproken

als ‘/dev/hdx’, waarbij ‘x’ een letter [a-z] is, die overeenkomt met

de plaats waar de harde schijf wordt aangesloten. De letters a,b,c

etc. corresponderen dus met de fysieke harde schijven in de compu-

ter.

Let op: Onder Windows worden de letters toegekend aan partities

(zie hieronder).

Ook als er een cd-rom of een ander opslagsysteem is geïnstalleerd,

krijgt deze hetzelfde speciale bestand toegewezen in ‘/dev’.

Vaak krijgt een gekoppelde cd-rom een eigen icoon op de desktop.

Ook zijn de cd-roms en eventuele Windowsdirectories te benaderen

via /mnt/cd-rom, waarbij ‘mnt’ staat voor 'mount' of koppelpunt.

Partities

Een partitie is een afgebakend stuk van een harde schijf. In tegen-

stelling tot een map of directory ligt de grootte van een partitie vast.

Het is als het ware een gereserveerd stuk van de harde schijf met

een bepaald doel en een bepaald label. Er bestaan drie soorten par-

tities:

• primaire partitie

• logische partitie (logic)

• uitgebreide partitie (extended)

Met de tools: GNUParted, fdisk, cfdisk of sfdisk kunt u de grootte of

het bestandssysteem van partities wijzigen. Meestal wordt tijdens

57

Speciale mappen

Linux kent drie speciale mappen: /dev , /proc en /etc .

De ‘/dev’ map dient om rechtstreeks randapparatuur aan te spre-

ken.

De ‘/proc’ map kan worden gebruikt om systeemgegevens uit te

halen. Denk aan de hoeveelheid vrij geheugen, hardware informatie,

status van het systeem, e.d..

Veel instellingen zijn opgeslagen in de map /etc. Hier bevinden zich

veel tekstbestanden die de configuratie van bijvoorbeeld de grafi-

sche kaart of de cd-rom bepalen. Naast de instelmogelijkheden via

de desktop kunnen dus door het wijzigen van deze tekstbestanden

ook instellingen aangepast worden.

Harde schijven

De harde schijf fungeert als het langetermijngeheugen van de

computer. Hier worden het besturingssysteem, programma's en

bestanden opgeslagen.

Een pc heeft meestal twee stukjes elektronica aan boord voor het

besturen van de harde schijven. Deze twee 'controllers' kunnen elk

twee harde schijven of cd/dvd drives aansturen.

Er kunnen dus maximaal 4 schijven aangesloten worden.

Bij Linux is de naamgeving van de harde schijven alsvolgt:

Harddisk controller Harde schijf

IDE1 (primary) Master /dev/hda

Slave /dev/hdb

IDE2 (secundary) Master /dev/hdc

Slave /dev/hdd

56

Eerste

stappen

met

Linux

niek waarmee de data opgeslagen wordt is bij Linux anders dan bij

Windows. Waar Windows gebruik maakt van het FAT of NTFS

systeem maakt Linux gebruik van ext2, ext3 of ReiserFS. Waar deze

begrippen voor staan is in dit kader niet zo belangrijk, wel is het

goed om te weten dat ext 3 en ReiserFS geavanceerde 'journalised

filesystems' zijn, die beter bestand zijn tegen beschadigingen door

bijvoorbeeld 'verkeerd' afsluiten van het systeem.

De Command Line Interface

De CLI is te vergelijken met de ‘DOS prompt’ onder windows.

Hoewel dit voor gevorderde Linux gebruikers een belangrijke tool is,

zal de beginnende gebruiker via de CLI meer problemen ontmoeten

dan oplossen. U moet de commando's weten en u hebt geen muis of

menu's tot uw beschikking. De ‘Midnight Commander’, een menu-

schil met een ingebouwde texteditor, maakt het werken in de CLI

een stuk gemakkelijker.

Linux installeren

Voordat u aan de slag gaat

Wanneer u Linux wilt installeren op uw harde schijf, raden wij u aan

zorgvuldig de aanwijzingen van de distributie van uw keuze te

bestuderen. Wees extra voorzichtig met het installeren op pc's waar

al een besturingssysteem en data op aanwezig zijn.

Het installeren van Linux op een systeem waar ook Windows op

staat (en moet blijven staan), raden wij alleen aan voor ervaren

gebruikers. Voor de installatie van Linux moeten minimaal twee par-

tities (zie hiervoor) worden geformatteerd. Alle gegevens op deze

partities gaan verloren.

Om echt efficiënt met Linux te kunnen werken is het nodig het

besturingssysteem op de harde schijf te installeren. Zowel Knoppix,

Redhat, Fedora, Mandrake en Suse gebruiken installatieprogramma's

die u veel werk uit handen nemen.

59

de installatieprocedure van Linux automatisch één van deze tools

gestart. Uiteraard kunt u ook voorafgaand aan de installatie com-

merciële tools als Partitionmagic e.d. gebruiken om de partities aan

te maken en te formatteren.

Het maximum aantal primaire partities op één harde schijf is vier. In

sommige gevallen is dit te weinig, maar hier is een oplossing voor

gevonden. De vierde partitie wordt een uitgebreide partitie, waarin

verschillende logische partities geplaatst kunnen worden.

In onderstaand schema ziet u een schematische weergave van deze

structuur in Linux.

Benaming in Linux IDE terminologie

/dev/hda IDE1 master

/dev/hda1 1e primaire partitie



/dev/hda4 1e uitgebreide partitie

/dev/hda5 1e logische partitie

/dev/hda6 2e logische partitie

Aan de namen van de partities (virtuele harde schijven) is onder

Linux zichtbaar op welke fysieke harde schijf ze zich bevinden. Alle

hda partities bevinden zich op de schijf hda. Onder Windows krijgen

de partities oplopende letters (C, D:,E: etc.) en worden 'drives'

genoemd.

Bestandssystemen

Net als bij elk ander besturingssysteem moet voor Linux een

bestandssysteem aangebracht worden op de harde schijf. De tech-

58

Eerste

stappen

met

Linux

Hieronder een voor-

beeld van een parti-

tioneringstool waar-

mee 4 linux partities

zijn aangemaakt (/,

swap, usr, home).

Let goed op dat u

de juiste partities

kiest om te format-

teren: de aanduidingen van schijven en partities zijn anders onder

Linux; zie hierboven bij 'Partities'.

Tip

Zorg ervoor de de partities verschillen van grootte, zodat ze ook

herkenbaar zijn aan de grootte. Maak een soort kaart van de

Windows/DOS 'schijven' en de corresponderende Linux naam en de

grootte.

5. Hoe de installatie van Linux precies verloopt, verschilt per distri-

butie. Er wordt gevraagd naar de taal, de soort muis, het toetsen-

bord (meestal US int.), en naar de netwerk-. en hardware

gegevens. Vervolgens is er een keuze voor de te installeren

software (bv, kantoor, games, server etc.) en moeten één of meer

gebruikersnamen en passwords worden ingevoerd.

6. Na een update over het Internet is de installatie voltooid.

Les acht van de Linux cursus van Grashuis e.a. beschrijft de installa-

tie van Knoppix. De cd branden zoals vermeld in de cursus hoeft

natuurlijk niet meer. Bedenk wel dat Knoppix vooral als kennisma-

king bedacht is, en minder als productieomgeving. Veel bevoegdhe-

den zijn in Knoppix uit veiligheidsoverwegingen sterk ingeperkt.

De cursus is te vinden via het Windows installatiemenu.

61

Wij hebben een aantal aandachtspunten, die van belang zijn voordat

u aan het installeren begint, op een rij gezet. Vooraf dient u te

bepalen of u alleen Linux op uw pc wilt of dat u de voorkeur geeft

aan een 'dual boot' pc, dat wil zeggen dat uw pc naast Linux ook

Windows kan opstarten. Voor een dual boot pc wordt Linux geïnstal-

leerd op andere partities dan C:\, de locatie van Windows. Via een

zogenaamde 'boot manager' komt u – na het opstarten - in een

keuzemenu, waarin u de keuze voor Windows of Linux kunt maken.

Bekende boot managers zijn 'Lilo' en 'Grub'.

Staat alleen Linux op uw pc, dan maakt het niet uit welke partities u

gebruikt, als ze maar groot genoeg zijn en er geen gegevens meer

op staan.

1. Loop de Linux pre-installation checklist door (Zie ‘The Linux

installation HOWTO’) bij ‘informatie en cursussen’ in het Windows

installatiemenu

2. Maak een backup van alle gegevens die niet verloren mogen gaan

3. Zorg voor voldoende (vrije) schijfruimte (totaal >= 3 GB)

4. Maak op de vrije ruimte op de harde schijf Linux partities aan.

Voor het installeren van Linux zijn minimaal 2 en liefst 3 partities

nodig:

- één voor het bestandssysteem zelf. Deze wordt 'root' of "/"

genoemd en moet minimaal 2 GB groot zijn.

- één voor het virtueel geheugen, de zogenaamde 'swap'. De swap

partitie is 128 MB tot 2 GB groot (vuistregel=2 maal RAM geheu-

gen).

- het is sterk aan te bevelen ook een derde partitie aan te maken

onder de naam '/usr', waarop programma's en bestanden van de

gebruikers worden geinstalleerd. /usr is minimaal 500 MB groot,

maar uiteraard afhankelijk van de verwachte hoeveelheid gebrui-

kers, applicaties en gegevens.

Meestal worden er meerdere partities aangemaakt, om het systeem

nog beter te beschermen tegen vastlopen of dataverlies.

60

Eerste

stappen

met

Linux

6362

Tot slot

Dit informatiepakket is beperkt tot kantoortoepassingen en educatie-

ve toepassingen. Heel vaak is er ook behoefte aan meer specialisti-

sche programma's. Ook hiervoor loont het de moeite om goed te

kijken wat er op internet als Open Source software beschikbaar is,

bijvoorbeeld via de websites van Sourceforge, Freshmeat en Berlioz.

Wij hopen dat u met dit Open Source Informatiepakket een plezierige

kennismaking met Open Source ervaart. Toch is het goed om te

bedenken dat ook Open Source software geen Haarlemmerolie is,

en haar eigen voor- en en nadelen kent. In ieder geval hopen wij

dat uw ervaringen aanleiding zullen zijn voortaan ook de Open Source

alternatieven in uw softwareselectie te betrekken.

Wanneer u dat wilt, kunt u ook zelf uw bijdrage leveren aan de

ontwikkeling van Open Source software. Naast de programmeurs

leveren ook vertalers, grafisch vormgevers en testers een

belangrijke bijdrage aan de projecten.

Bronnen

- De websites van de beschreven Open Source projecten

- Cursus Linux, Alain Wenmaekers

- Cursus Linux, A.J. Grashuis e.a.

- Open Source software CD, http://pmw.myip.org/oss/

- The OSSWin project, http://osswin.sourceforge.net/

Nuttige links

Algemeen

www.ossinhetonderwijs.nl

Open Source Site van Ict op School en Kennisnet

www.ososs.nl

Open Source bij de overheid

http://www.ictopschool.net/software/links/opensource_scholen

Ict op School Open Source links

http://opensourceschools.org/

Nieuwssite van Schoolforge

www.richtech.ca/seul/

Seul/Edu Educational Application Index

www.ofset.org/index.html

Ofset, de thuisbasis van de Freeduc Linux distributie en Gcompris leersoftware

www.unesco.org/webworld/portal_freesoft/index.shtml

Unesco free software

http://sourceforge.net/

De site van sourceforge met 60.000 Open Source projecten op één site


Openoffice.org office suite

http://www.winehq.org/

Wine [Windows emulator] website

Nuttig

e links

http://pmw.myip.org/oss/

http://osswin.sourceforge.net/

http://www.ictopschool.net/software/links/opensource_scholen

http://opensourceschools.org/

http://sourceforge.net/



http://www.nllgg.nl/

Site van de Nederlandse Linux Gebruikersgroep

http://www.linux.net/compat.php

Windows – Linux alternatievenlijst

Emulatie


Wine [Windows emulator] website

http://www.netraverse.com/

Win4Lin [Windows emulator, commercieel]

http://www.codeweavers.com/

Crossover office [Windows emulator voor Ms Office, commercieel]

Netwerkoplossingen

http://www.ltsp.org/

LTSP Linux Terminal Server Project

http://www.rdesktop.org/

rdesktop client voor Windows terminal services (RDP)

http://www.soton.compsoc.org.uk/winterm.php

The CSLib terminal server

http://sourceforge.net/projects/netstation/

NetStation, linux voor thin clients

65

http://siteatschool.sourceforge.net/

Site@school website software

http://phpwebsite.appstate.edu/

PHPWebsite website software

http://megens.homeip.net/index.htm

NL vertaling PHPWebsite

http://news.postnuke.com/

Postnuke website/community software

http://www.squeakland.org/index.html

Squeak Auteurssoftware

http://richtech.ca/seul/

Seul edu applicaties index, een overzicht van

Open Source applicaties voor het onderwijs

Linux

http://www.distrowatch.com

Site met informatie over verschillende Linux-distributies

http://linux.about.com/cs/linux101/a/distros.htm

Inleidend artikel over linuxversies

http://www.daoni.be/

Vergelijking Windows – Linuxprogramma’s

64

Nuttig

e links

http://www.nllgg.nl/

http://www.linux.net/compat.php


http://www.netraverse.com/

http://www.codeweavers.com/

http://www.ltsp.org/

http://www.rdesktop.org/

http://www.soton.compsoc.org.uk/winterm.php

http://sourceforge.net/projects/netstation/

http://siteatschool.sourceforge.net/

http://phpwebsite.appstate.edu/

http://megens.homeip.net/index.htm

http://news.postnuke.com/

http://www.squeakland.org/index.html

http://richtech.ca/seul/

http://www.distrowatch.com

http://linux.about.com/cs/linux101/a/distros.htm

http://www.daoni.be/

http://www.realvnc.com/what.html

VNC remote software, zie ook ultraVNC en tightVNC

http://www.stationtostation.nl/

Linux-Windows netwerken voor scholen

http://www.stichting.schoollan.nl

Stichting schoolLAN, Linux serversoftware voor scholen

http://www.serveropschool.nl

ServerOpSchool, Linux serversoftware voor scholen

http://www.openoffice.nl/

Linux-Linux netwerken

http://www.siceroo.nl/

Sun/linux- thin client netwerken voor scholen

66 67

Aantekeningen

http://www.realvnc.com/what.html

http://www.stationtostation.nl/

http://www.stichting.schoollan.nl

http://www.serveropschool.nl

http://www.openoffice.nl/

http://www.siceroo.nl/

Disclaimer OSS-infopakket (boekje, incl. cd-rom)

Indien U gebruik maakt van het Ict op School Open SourceInfopakket (boekje, incl. cd-rom), wordt U geacht van het hiernavolgende kennis te hebben genomen en zijn de volgendebepalingen van toepassing.

Het Infopakket van Ict op School is uitsluitend bedoeld als naslagwerk en als informatievoorziening voor de doelgroep van Ictop School. Indien er sprake is van enige uitleg of enig advies in ditInfopakket, heeft dit een algemeen karakter en is de uitleg of adviesniet gericht op een specifieke situatie of probleem.

Hoewel de informatie in dit Infopakket met de grootst mogelijkezorgvuldigheid is samengesteld, kan Ict op School geen garantiegeven dat deze informatie juist- en/of volkomen is en/of blijft. Ict op School aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade alsgevolg van het gebruik van het Infopakket en het bezoeken van de op de cd-rom genoemde sites of schade ontstaan door het vertrouwen op of acties ondernomen naar aanleiding van informatie in dit Infopakket.

Indien U via de cd-rom of op basis van informatie in dit Infopakketnaar websites of bronnen van andere organisaties of bedrijven gaat,wijst Ict op School U erop dat deze zijn samengesteld door anderezelfstandig opererende organisaties en dat Ict op School niet verant-woordelijk is voor de juistheid en volledigheid van informatie te vinden op deze websites en bronnen. Ict op School geeft geengarantie noch aanvaardt zij enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, software,producten of ander materiaal op dergelijke sites of bronnen.

68 69

Aantekeningen

Colofon

redactie Jeroen Meij, Mariska van der Starre,

Margreet Zeilmaker, Loukie Levert

ontwerp b.ont | Annelies Glandorf

druk Speedprint, Zoetermeer

september 2004

© Stichting Ict op School 2004

Bleijenburg 1

2511 VC Den Haag

http://www.ictopschool.net

Overname – indien niet voor commerciële doeleinden -

is toegestaan onder bronvermelding.

Ict op School is een onafhankelijke stichting die door het stimuleren van samenwerking en

kennisuitwisseling scholen voor primair en voortgezet onderwijs in staat wil stellen op effectieve

en efficiënte wijze ICT in het onderwijs te integreren. In de rol van procescoördinator en

consumentenorganisatie voert Ict op School activiteiten uit die gericht zijn op verbetering van

ICT-producten en -diensten voor het onderwijs.

Ict op School is opgericht door de organisaties voor bestuur en management, verenigd in de

Vereniging van Samenwerkende Werkgevers Organisaties (VSWO, bestaande uit VBKO,

Besturenraad, VBS en VOS-ABB), met medewerking van de verenigingen van onderwijsmanagers

AVS en Schoolmanagers_VO en de besturenorganisaties Concent en VGS.

Open Source Infopakket

Ict op School is niet in staat support te verzorgen voor de op deze cd-rom opgenomen software. Het is gratis software die wordt geleverd zonder garantie, zoals omschreven in de licentie-voorwaarden van de programma’s. Wat u kunt doen wanneer eenpakket niet installeert of niet werkt zoals verwacht, staat beschreven in hoofdstuk 1.

http://www.ictopschool.net

www.ictopschool.net

www.ossinhetonderwijs.nl

OPEN SOURCE EN STANDAARDEN IN HET ONDERWIJS · dat scholen graag meer over Open Source software...

Documents

Transcript of OPEN SOURCE EN STANDAARDEN IN HET ONDERWIJS · dat scholen graag meer over Open Source software...