Op weg naar invoering van het nieuwe examenprogramma

Woudschoten Chemie ConferentieChemistry2Chemistry2 – 3 november 2012

Emiel de Kleijn

Historie

• 1999 (1998)• Invoering van de 2e fase• VWO: Scheikunde 1: 400 SLU• VWO: Scheikunde 1,2: 520 SLU

• HAVO: Scheikunde: 280 SLU

Historie

• 2007• Invoering van de vernieuwde 2e fase• VWO: Scheikunde 440 SLU, waarvan 60 %

van de stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden.

• HAVO: Scheikunde 280 SLU + 40 SLU (ANW), waarvan 60 % van de stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden.

Toekomst

• Augustus 2013 in alle 4e klassen havo en vwo• Invoering van de nieuwe examenprogramma’s voor

Biologie, Natuurkunde en Scheikunde• VWO: Scheikunde 440 SLU, waarvan 60 % van de

stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden.• HAVO: Scheikunde 320 SLU, waarvan 60 % van de

stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden. • (ANW is opgenomen in subdomein A 15.)

Vernieuwing van scheikunde

• 2002: De Verkenningscommissie Scheikunde met het rapport: Bouwen aan scheikunde

• 2003: Commissie vernieuwing scheikunde HAVO en VWO met het rapport: Chemie tussen context en concept

• 2007: Start van het examenexperiment met 12 HAVO en 8 VWO pilotscholen

• Doel: Nieuw examenprogramma te ontwikkelen en te toetsen of het nieuwe examenprogramma onderwijsbaar, haalbaar en toetsbaar is

Syllabuscommissie

• Cris Bertona (voorzitter, UL)• Emiel de Kleijn (secretaris, SLO)• Martin Waals (CvE, Philips van Horne College)• Dick Hennink (Cito)• Jan Apotheker (Stuurgroep NS, RuG)• Huib van Drooge (NVON, Zaanlandslyceum)• Coen Klein Douwel (Christelijk Lyceum Veenendaal)• Roel van Daalen

(Schoterscholengemeenschap,Haarlem)• Jan van Lune (Stellingwerfcollege, Oosterwolde)

Opdracht syllabuscommissie

Het “in de geest van de vernieuwing” schrijven van de specificatie van de subdomeinen, die op het Centraal Examen (CE) bevraagd worden.

Syllabus

• De syllabus kan jaarlijks bijgesteld worden indien dat noodzakelijk is. Dit kan om klachten gaan die via de examenlijn zijn binnengekomen. Vernieuwingen zouden ook opgenomen kunnen worden indien noodzakelijk.

• Het globaal examenprogramma kan niet bijgesteld worden tenzij er een nieuw examenprogramma komt.

Vaardigheden

• A1 t/m A4: algemene , die voor alle vakken gelden

• A5 t/m A9: Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden, vergelijkbaar voor Na, Sk en Bi

• A10 t/m A 15: Chemische vakvaardigheden• A10: Gebruiken / Toepassen van chemische

concepten

A 10

• Dit subdomein bevat vakbegrippen (sk,bi & na), die niet in de rest van de syllabus voorkomt. (vwo par.2.1.1. pg 7)

• Scheikundige vakbegrippen zoals bv het begrip onvolledige verbranding, titratie.

• Biologische vakbegrippen zoals bv bloed• Natuurkundige vakbegrippen zoals bv druk,

stroomsterkte

A 11 t/m 15

• A11: Redeneren in termen van context-concept• A12: Redeneren in termen van structuur-

eigenschappen: macroscopische eigenschappen in relatie brengen met structuren op meso- en microniveau (pg. 13 vwo; specificatie & voetnoot)

• A13: Redeneren over systemen, verandering en energie

• A 14: Redeneren in termen van duurzaamheid • A 15:Redeneren over ontwikkelen van chemische

kennis

Handelingswerkwoorden

• Gebaseerd op 'scientific competencies' genoemd in PISA '09

• opgesteld ihkv TIMMS; Trends in International Mathematics and Science Study

• Handelingwerkwoorden geven aan op welk beheersingsniveau een leerling een bepaald vakbegrip /concept moeten kennen.

• De vraagstelling mag niet dit beheersingsniveau te boven gaan.

TIMMSBeheersingsniveau

Subniveau Chemische kennis Handelingswerkwoorden

TIMMS IWeten

1 In chemische verschijnselen en bij waarnemingen chemische vakbegrippen benoemen en herkennen en in deze situatie toelichten.

BenoemenHerkennenToelichten

TIMMS IIToepassen

2 Concepten en daaraangerelateerde vakbegrippenkunnen gebruiken en beschrijven in een standaardprobleemstelling.

Berekenen (eenvoudig)BeschrijvenAangevenGebruiken

3 Concepten en daaraangerelateerde vakbegrippenmet elkaar in verbandbrengen en daarmee een sluitende redenering geven.

VerklarenRelateren aanVerbanden leggen tussenBerekenen (meer variabelen)Redeneren over / met behulp van

TIMMS IIIRedeneren

4 Analyseren met behulp van concepten en vakbegrippen bij een ontwerp van een product en voorstellen formuleren bij het maken van een aanpassing of een verbetering van een proces of een product.

AnalyserenBerekenen (complex)Conclusies trekkenVoorstellen formuleren

5 Toepassen van concepten en vakbegrippen bij het doen van onderzoek in complexeprobleemstellingen en resultaten kritisch beoordelen en effecten van verbetervoorstellen beoordelen.

Voorspellingen doenBeoordelenBeargumenteren

Verschil havo met vwo (1)B4 Bindingen, structuren en eigenschappen

HAVO: de kandidaat kan op basis van kennis van aanwezige structuren en de bindingen in en tussen deeltjes een macroscopische eigenschap van een stof VERKLARENVWO: de kandidaat kan op basis van kennis van structuren en de bindingen in en tussen deeltjes eigenschappen van stoffen en materialen VERKLAREN en omgekeerd vanuit de eigenschappen van stoffen of materialen structuren VOORSPELLEN

Verschil havo met vwo (2)F1 Industriële processen

HAVO: de kandidaat kan gegeven industriële processen BESCHRIJVEN in blokschema's, rendementsberekeningen maken, en kan AANGEVEN hoe aspecten van 'groene chemie' bij het ontwerp van een proces een rol spelenVWO: de kandidaat kan industriële processen BESCHRIJVEN in blokschema's, hieraan berekeningen uitvoeren en voorstellen voor aanpassingen FORMULERENormuleren en BEOORDELEN

Domein B t/m G

• Domein A is verplicht voor CE en SE• Van domein B t/m G worden 60 % van de

subdomeinen bevraagd op het CE. • De specificatie van deze 60 % met het domein A is

de syllabus.• De overige 40 % van de domein B t/m G worden

beschreven in de Handreiking

Globale indeling domeinen

• Domein A Vaardigheden• Domeinen B t/m D (kern)concepten• Domeinen E t/m G context* gerelateerd

*)De in de syllabus genoemde contexten mogen bij ce-opgaven als bekend verondersteld worden; andere contexten behoeven een toelichting

Rol van contextenX-as: inrichting en vormgeving lesmateriaal (hoe)Y-as: selectie inhoud: wat wordt behandeld (wat)

Rol van contexten

Functionele contexten• Contexten die vastgelegd zijn in het

examenprogramma F5 duurzaamheid & G2 gezondheid

Didactische contexten• Contexten die gebruikt worden om kennis te

illustreren of om kennis toe te passen

Context-Concept (1)

Context als illustratie• Context om kennis en vaardigheden toe te passen;

conceptuele vakstructuur bepaalt inrichting en de leerinhoud vh lesmateriaal bijv. ontledingsreacties; toepassing fotopapier

Context als verbinding• Context bepaalt de inrichting vh lesmateriaal; de

conceptuele vakstructuur bepaalt de leerinhoud. Bijv. Wat hebben planten nodig? Zouten of Eet je gezond

Context-Concept (2)

Context centraal• Conceptuele vakstructuur wordt losgelaten; de

context bepaalt de leerinhoud (de scooter van de 21e eeuw); need-to-know

Context op afstand• Het lesmateriaal is vormgegeven langs de

conceptuele vakstructuur; de context bepaalt de leerinhoud (beroepscontext van een analist of diëtist)

Havo: WEL in 2007 – NIET in 2013

• Triviale namen• Neerslagreacties• Homologe reeks• Sterkte ox/red uit TB48 en rx voorspellen (C1 7&8)• Evenwichten (incl. sterk-zwak z/b) (wel SE C4)• Naamgeving organisch beperkt (B1 14&15)• Productie van ammoniak en aardolie• Waswerking van zeep

Havo: NIET in 2007 – WEL in 2013

• Micro-meso-macro (A12)• Nieuwe materialen (B4 & B5)• Substitutiereactie (C1.9)• Energieberekeningen (C3 1/5)• Balansen en kringlopen (C7 1&2)• Groene chemie (F1 & F2)• Duurzaamheid-brandstofcel-vergisting (F3 1&4)

Vwo: WEL in 2007 – NIET in 2013• Triviale namen• Neerslagreacties• Elektronegativiteit• Oxideren primair/secundair alcohol• Stikstofkringloop• Verzeping• Zuur/base reactie voorspellen mbv TB49• Amfolyten• Absorbtie spectra UV-VIS-IR• Titratiecurve, indicatorkeuze• Hoeveelheid stof mbv Lambert-Beer

Vwo: NIET in 2007 – WEL in 2013

• Micro-meso-macro (A12)• Deeltjesmodellen (B1 1/3 & 12/13)• Nieuwe materialen (B4 1&2 , E1.1)• VSEPR(B4.3)(Valentie-Schil-Elektronen-Paar-Repulsie)• Behoudswetten en kringlopen (C3)• Reactiemechanisme (C4 3/5)• Reactiewarmtes (C6 3&4)• Polymerisatiereacties (D3 2&3)• Groene Chemie(F2 1/3)(atoomefficiëntie/E-factor)• Duurzaamheid (F3 1&4)• Energieomzettingen (G3 1&2)

Pilotopgave NS CE VWO-2012-I

Opgave: Biodiesel uit plantaardig afval• Nieuw

– vraag 21 (16/25): energie(verbruik)– Vraag 22: atoomefficiëntie

• Alle vragen relevant voor de centrale context• (geleerde) concepten wendbaar toepassen

– vraag 17, 18 en 25

Schoolhandreiking

• Invulling SE-deel– H8 vb van hoe scholen het ingevuld hebben– H2.4 overeenkomsten en verschillen havo/vwo

37

maatschappelijke ontwikkelingen• meer instroom in bèta-techniek opleiding nodig: kwaliteit en kwantiteit• snelle ontwikkelingen in wetenschap en technologie

ambities, mede na knelpuntenanalyse• betere uitvoerbaarheid van de programma's• meer succes van leerlingen in vervolgonderwijs• meer samenhang binnen het vak en tussen de bètavakken• meer relevantie en actualiteit• geleerde concepten wendbaar kunnen gebruiken

extra ambitie• blijvende vernieuwing bèta-onderwijs

Aanleiding voor deze vernieuwing!

38

missie

• bijdragen aan blijvende professionalisering van docenten in voortgezet en hoger onderwijs

• bijdragen aan blijvende ontwikkeling van het onderwijs in de bètavakken• versterken van de aansluiting tussen vo en ho en zo bijdragen aan

verhoging van studiesucces in het hoger onderwijs.

Doel van brsp’s & vsp’s

39

Regio Universiteit Hogeschool

Nijmegen RU HAN

Noord RUG NHL, van Hall Larenstein, Hanze Hogeschool

Den Haag – Delft TUD HHS, Betaknooppunt

Eindhoven TU/e Fontys Hogescholen

Leiden UL Hogeschool Leiden

Oost UT Saxion, Windesheim

Limburg UM Technocentrum Zuid Limburg, HS Zuyd

Utrecht UU Hogeschool Utrecht

Amsterdam UvA / VU HvA en InHolland-Alkmaar

Wageningen WUR Van Hall Larenstein

Zeeland Hogeschool Zeeland

BRSP’s en VSP’s

40

• over invoering, syllabi en handreiking: www.betanova.nl

• over steunpunten: www.betasteunpunten.nl• over voorbeeldlesmateriaal:

www.nieuwescheikunde.nl , www.examenexperiment.nl , www.scheikundeinbedrijf.nl en http://opencourseware.weblog.tudelft.nl

• over (pilot)examens www.cito.nl

Informatie