Op weg naar grotere impact van onderzoek

in Europa: kennis omzetten in innovatie

Standpuntnota van EU-LIFE over FP9 September 2017

Inhoud 1. Inleiding ................................................................................................... 4

Onderzoek & innovatie in het hart van de Europese Unie .................... ..... 4

Kaderprogramma’s voor onderzoek .................................... ..... 4

2. Concept en implementatie van FP9 ......................................................... 6

Structuur en focus .................................... ..... 6

Excellentie .................................... ..... 6

Impact .................................... ..... 6

Kennis- en technologietransfer .................................... ..... 7

Budget en financiering .................................... ..... 8

3. Specifieke rubrieken in FP9 ................................................................... 10

Europese Onderzoeksraad - ERC .................................... ... 10

Marie Skłodowska-Curie-acties .................................... ... 10

Samenwerkingsverbanden rond onderzoek & innovatie bij

maatschappelijke uitdagingen .................................... ... 11

Onderzoeksinfrastructuur .................................... ... 12

Europese Innovatieraad .................................... ... 12

Gespreide excellentie en ruimere participatie .................................... ... 12

Wetenschap met en voor de maatschappij

(‘Science with and for Society’ of SwafS) .................................... ... 12

Managementsamenvatting Als alliantie van uitstekend presterende Europese onderzoeksinstituten in de levenswetenschappen streeft EU-LIFE ernaar de krachten te bundelen met Europese instellingen en relevante stakeholders om de onderzoekswaarde in en voor Europa te bevorderen. De bedoeling van deze nota is bij te dragen aan het concept van het volgende Europese kaderprogramma 9 (FP9). Ze bouwt voort op eerdere initiatieven en verklaringen van EU-LIFE.

Belangrijkste boodschappen Toonaangevend O&I (onderzoek & innovatie) is cruciaal om het ideaal van de Europese

Unie (EU) te verwezenlijken, en de welvaart en het welzijn van de burgers te bevorderen.

Basisonderzoek is essentieel voor innovatie. Investeringen in basisonderzoek brengen op

lange termijn de grootste meerwaarde op. FP9 moet de focus verleggen naar de eerste

TRL-fasen (Technology Readiness Levels).

Het bovenstaande principe moet samenwerkingsverbanden voor toponderzoek

aanmoedigen vanuit een minder dwingende bottom-upbenadering die belangrijke

maatschappelijke uitdagingen aanpakt.

FP9 moet excellentie als uniek selectiecriterium hebben.

Kennistransfer is essentieel. De echte uitdaging bestaat erin basisonderzoekers proactief

bij te staan door op zoek te gaan naar mogelijkheden om hun bevindingen, die belangrijke

maatschappelijke problemen kunnen aanpakken, commercieel en medisch te gebruiken,

en het innovatietraject vervolgens te faciliteren.

Open wetenschap zal de impact van toponderzoek helpen te verruimen. Bovendien moet

de inschatting van de termijn waarop de onderzoeksresultaten een impact hebben, op de

langere termijn worden afgestemd.

EU-LIFE dringt er bij de Europese Commissie (EC), het Europees Parlement (EP) en de

Europese Raad op aan om een sterk kaderprogramma 9 uit te werken door het budget

tegenover Horizon 2020 (H2020) te verdubbelen tot 150 miljard euro. Daarbinnen moet

het budget voor baanbrekend onderzoek minstens verdubbeld worden.

1. Inleiding

Onderzoek & innovatie in het hart van de Europese Unie Europa staat op een belangrijk kruispunt. Terwijl nieuwe grote maatschappelijke problemen opduiken, wordt de EU zelf ook uitgedaagd: haar fundamentele waarden en rol in Europa en de wereld worden in vraag gesteld. Het is dan ook nodig om opnieuw te focussen op de echte bakens van het EU-ideaal om de meerwaarde die de EU haar burgers biedt, veilig te stellen en te versterken. In deze context blijkt Onderzoek & Innovatie (O&I) niet alleen een waar succesrecept, het is ook een echte pijler van het EU-ideaal. Weinig andere domeinen maken zo scherp duidelijk hoe cruciaal een sterke EU is die het lokale potentieel optimaal benut en tegelijk het nationale en regionale beleid aanstuurt. De Europese Onderzoeksraad (ERC) is bijvoorbeeld uitgegroeid tot een van de grootste succesverhalen van het Europese onderzoeks- en innovatiebeleid. Het is algemeen bekend dat investeren in O&I altijd cruciaal is voor de economische en sociale ontwikkeling van elke maatschappij. Toch vertegenwoordigt O&I minder dan 10% van het totale EU-budget. Daarom is het hoog tijd dat de EU O&I hoger op haar prioriteitenlijst plaatst.

Kaderprogramma’s voor onderzoek EU-LIFE ondersteunde kaderprogramma’s voor onderzoek in het verleden al actief, en blijft dit ook in de toekomst doen. Zoals we eerder al vermeldden, zette de Europese Commissie met de lancering van het H2020-programma al een belangrijke stap naar een open, inclusief innovatie- en onderzoekslandschap waar sterk de nadruk wordt gelegd op de integratie en implementatie in de maatschappij. De tijd is nu rijp om de horizon verder te verruimen door O&I echt open te stellen voor schitterende, creatieve geesten die toegang hebben tot ultramoderne infrastructuur en de doorbraken kunnen forceren die Europa nodig heeft om haar doelstellingen te bereiken1. Dit is haalbaar door het basisonderzoek te laten floreren, ondersteunende regelgeving te implementeren, en door budget voor basisonderzoek in het komende kaderprogramma (FP9) aanzienlijk te verhogen.

Waarom basisonderzoek? De impact van de O&I-kaderprogramma’s gaat verder dan de expliciete doelstelling om economische groei te stimuleren en banen te creëren. De impact van wetenschappelijk onderzoek reikt zoveel verder: betere gezondheid, beter milieu, veiliger voedsel, veiligere samenleving en algemene sociale en economische ontwikkeling dankzij meer kennis en betere technologie.

1 Verklaring van EU-LIFE januari 2017 http://eu-life.eu/tags/publication

Een voorbeeld: De jaarlijkse kost van de ziekte van Alzheimer in Europa wordt geschat op 160 miljard euro2. Dit cijfer zal naar verwachting meer dan verdubbelen tegen 20303. Basisonderzoek naar de fundamentele oorzaken van de ziekte kunnen tot doorbraken leiden die de industriële sector kan vertalen naar mogelijke behandelingen. Het is duidelijk welke economische én maatschappelijke winst een dergelijke doorbraak kan opleveren. Als de ziekte zich pas vijf jaar later manifesteert, daalt het aantal patiënten met de helft. Hetzelfde geldt voor de kostprijs van de behandeling. De primaire doelstelling van onderzoek is de gezondheid van patiënten. Daarnaast zal dit onderzoek leiden tot de productie en export van geneesmiddelen, nieuwe banen, winst en belastingen. De economische besparingen in het budget voor gezondheidszorg zullen nog indrukwekkender zijn. De belangrijkste vraag is in welk soort onderzoek het best geïnvesteerd wordt om op lange termijn van de hoogste meerwaarde te profiteren. Basisonderzoek levert duidelijk de hoogste maatschappelijke en economische impact op. Translationeel en toegepast onderzoek creëren eerder voordelen op korte termijn, maar steunen wel op bevindingen van eerder basisonderzoek, die verder ontwikkeld kunnen worden tot nieuwe toepassingen. Basisonderzoek heeft daarom een grotere impact, maar het vraagt meer tijd en het risico is groter. En precies daar zijn politiek inzicht en publieke financiering nodig. In de latere TRL-fasen, waarin de socio-economische impact met een grotere zekerheid en op kortere termijn kan worden gemeten, zal de privésector bereid zijn te investeren en zijn commerciële financieringsinstrumenten wellicht gepaster. Toch zal basisonderzoek zonder meer niet volstaan om innovatie aan te drijven. Onderzoek werpt meer vruchten af in een omgeving die innovatie stimuleert. Onderzoek zal innovatie enkel in de hand werken als de lokale situatie een kwaliteitsvolle technologietransfer mogelijk maakt, met afdoende bescherming van intellectuele eigendom, de vaardigheden om gepaste licentieovereenkomsten af te sluiten, beschikbaar durfkapitaal en leningen, een bevorderlijk belastingbeleid en toegang tot bekwame medewerkers. Succesvolle projecten en beste praktijken in Europa en de Verenigde Staten kunnen beleidsmakers tonen hoe basisonderzoek kan leiden tot een maatschappelijke meerwaarde en commerciële innovatie. Ze laten zien hoe de kloof tussen basisonderzoek en commercieel gebruik te overbruggen valt. Het zou interessant zijn de succesverhalen te analyseren en te proberen die ideale omstandigheden opnieuw te creëren voor de volgende kaderprogramma’s. Kort samengevat is publieke financiering cruciaal in de risicovollere en minder voorspelbare fase – die van het basisonderzoek – gekoppeld aan professionele kennis en een technologietransfer. FP9 moet zich daarop concentreren.

2 Website Alzheimer Europe 3 Wereld Alzheimer Rapport 2015 - The Global Impact of Dementia

2. Concept en implementatie van FP9

Structuur en focus Uit de tussentijdse evaluatie van H2020 bleek dat de structuur ervan met drie pijlers goed onthaald wordt door de stakeholders4. EU-LIFE raadt aan die structuur te behouden, zodat FP9 voortbouwt op H2020. Toch wenst EU-LIFE duidelijk te stellen dat H2020 momenteel onvoldoende kansen biedt aan uitmuntende basisonderzoekers om bij te dragen aan Europees O&I. De subsidieregeling van de Europese Onderzoeksraad (ERC) en de Marie Skłodowska-Curie-acties, zijn uitstekende initiatieven, doch zijn ondergefinancierd, waardoor ze dus niet het volledige potentieel van Europees basisonderzoek benutten. EU-LIFE dringt er bij de Europese Commissie (EC) op aan om in vergelijking met H2020 bij FP9 de focus te verleggen naar méér financiering voor basisonderzoek (met inbegrip van de nodige infrastructuur). Deze verschuiving moet gepaard gaan met sterk ondersteunde, efficiënte modellen voor kennis- en technologietransfer opdat de innovatiesector de doorbraken oppikt. Defensieonderzoek is in de EU een grotere prioriteit geworden. EU-LIFE is bezorgd dat investeringen in defensieonderzoek ten koste gaan van toponderzoek in andere vakgebieden. De EC moet dat tot elke prijs vermijden. Vanwege de uiteenlopende vereisten vragen we met aandrang dat defensieonderzoek niet wordt opgenomen in FP9.

Excellentie Excellentie moet onmiskenbaar het belangrijkste criterium zijn om budgetten toe te kennen, want het is de sterkste indicator voor daadkrachtig onderzoek. De ondersteuning voor O&I in alle EU-programma’s moet ingegeven zijn door excellentie, met veel nadruk op open ‘bottom-up’-onderzoek dat Europa de kans biedt om uitgesproken innovatieve ideeën te ondersteunen.

Impact Door de strakke omschrijving van impact en de focus op praktische toepassingen op korte termijn maakt basisonderzoek geen deel uit van de samenwerkingsconsortia voor alle pijlers van H2020 en ontbreekt het bovenal ook bij de maatschappelijke uitdagingen (pijler 3 van H2020).

4 Resultaten van de stakeholdersraadpleging over Horizon 2020, tussentijdse evaluatie Horizon 2020, DG Onderzoek en Innovatie

EU-LIFE dringt er bij de EC op aan deze situatie in FP9 op te lossen door het concept impact ruimer te definiëren. Een dergelijke ruimere definitie moet rekening houden met het feit dat basisonderzoek op een andere manier aan de maatschappij bijdraagt dan innovatie. Onderzoeksresultaten zijn gebaseerd op de productie van wetenschappelijke publicaties en data, waaronder big data: open wetenschap5 permettra donc à la recherche d’excellence d’avoir un impact plus grand. Plus important encore, la mesure de l’impact des résultats de la recherche doit être ajustée pour prendre en compte les impacts à plus long terme, la recherche fondamentale d’excellence ayant besoin de plusieurs années (voire plusieurs décennies) pour offrir de réels avantages à la société, malgré son potentiel extrêmement élevé d’innovation réelle. En conséquence, nous demandons à la CE de renoncer à pousser en faveur de recherches à court terme et à impact limité, celles-ci étant peu propices à des avancées scientifiques capitales.

Kennis- en technologietransfer Om de gewenste impact te creëren, moet FP9 investeren in doeltreffende modellen om onderzoek en innovatie te verbinden. Onderzoekers en innovators samenbrengen is essentieel, maar niet evident. Naar onze mening is het helaas op lange termijn niet efficiënt om gemengde consortia met onderzoekers en de industrie/kmo’s te forceren, zoals bij H2020. We zijn ervan overtuigd dat FP9 de uitgelezen kans biedt om de kloof op een realistische en effectievere manier te dichten. Meer zelfs, we zijn ervan overtuigd dat ‘te weinig opgepikte innovatie’ niet de reden is waarom Europa inzake innovatie achterophinkt in vergelijking met andere continenten. De echte uitdaging bestaat erin basisonderzoekers proactief bij te staan door op zoek te gaan naar mogelijkheden om hun bevindingen commercieel te gebruiken, en dat vervolgens te faciliteren. Dat vereist een aanzienlijke investering in onderwijs, contacten met de sector, een beleid rond intellectuele-eigendomsrechten, bedrijfscoaching en licentieovereenkomsten. In de Verenigde Staten bestaan er interessante modellen. Zo worden onderzoekers van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) aangemoedigd om spin-offs op te richten. Dat gebeurt met bijzonder gunstige financiële incentives en intellectuele-eigendomsrechten, ook al wordt het basisonderzoek met publiek geld gefinancierd. Tegelijkertijd hebben grote bedrijven hun eigen plek in de laboratoria van het MIT, waar ze onderzoeken hoe nieuwe fundamentele bevindingen de productie van industriële en consumptieproducten kunnen aandrijven. In de Verenigde Staten vertienvoudigden de universiteiten alleen al tussen 1980 en 2002 het aantal patenten. Ze lanceerden meer dan 2200 spin-offs om onderzoek dat in de universiteitslaboratoria tot stand kwam verder uit te bouwen, creëerden zo 260.000 banen

5 Open Innovation, Open Science, Open to the World, DG Onderzoek en Innovatie

en droegen jaarlijks 40 miljard dollar bij aan de Amerikaanse economie6. Vergelijkbare voorbeelden van een succesvolle technologietransfer zijn ook in Europa te vinden. Ze worden gekarakteriseerd door aanzienlijke inspanning van het management om basisinzichten om te zetten in commerciële waarde. Een dergelijk voorbeeld in Europa is het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). Dit ondernemende onderzoekscentrum legt zich toe op basisonderzoek in de levenswetenschappen en kan bogen op de steun van een professioneel team gespecialiseerd in technologietransfer. Tussen 1996 en 2016 ontving dit instituut een significante onderzoeksbeurs van de Vlaamse overheid, een investering van in totaal 715 miljoen euro. In dezelfde periode leverde onderzoek van VIB tal van wetenschappelijke doorbraken op, die aan de basis lagen van 553 patentaanvragen, meer dan 1000 partnerschappen met de industriële sector en 18 start-ups, die 796 medewerkers rechtstreeks tewerkstellen. De economische meerwaarde is goed voor 6,9 miljard euro. Als we deze resultaten extrapoleren naar het Horizon 2020-budget van 80 miljard euro, zou een dergelijke prestatie op Europees niveau resulteren in 62.000 patentaanvragen, 2000 Europese start-ups, die zowat 90.000 medewerkers rechtstreeks tewerkstellen, en een Europese economische meerwaarde genereren van ongeveer 770 miljard euro.

Budget en financiering De vraag naar een groter budget voor FP9 in vergelijking met H2020 wordt alom gesteund7. . De zware overtekening op H2020, het extreem lage succespercentage en het grote aantal topprojecten die geen financiering kregen, leveren het beste bewijs dat Europa zijn innovatiepotentieel niet efficiënt benut. De enige realistische maatregel om geen talent meer verloren te laten gaan, is het budget voor het O&I-kaderprogramma na 2020 verhogen. EU-LIFE dringt er bij de EC, de EU-Raad en het EP op aan om de aanbevelingen van de onafhankelijke groep op hoog niveau, voorgezeten door Pascal Lamy 8 , serieus in overweging te nemen en voor FP9 het budget te verdubbelen tegenover dat van H2020, tot 150 miljard euro. In dit budget moet ten minste een dubbel zo groot aandeel naar basisonderzoek gaan om het evenwicht te herstellen met een eerder marktgerichte en technische innovatie. Eerder hebben we gesteld dat publieke financiering in de eerste plaats bedoeld is om risicovol onderzoek te ondersteunen dat geen onmiddellijke economische impact heeft, maar wel een uitstekend potentieel op lange termijn. Als de onmiddellijke economische impact duidelijk is, spelen privé-investeerders hun rol en aanvaarden ze het (relatief kleine) risico met de verwachting dat de investering flink zal renderen. FP9 moet er daarom voor zorgen dat

6 AUTM Briefing Book 2015 7 Bv. Europees Parlement - REPORT on the assessment of Horizon 2020 implementation in view of its interim evaluation and the Framework Programme 9 proposal, juni 2017 8 LAB-FAB-APP – Investing in the European future we want – Report of the Independent High Level Group on maximising the impact of EU Research & Innovation Programmes, juillet 2017

geïnvesteerd wordt waar dat nodig is en waar de commerciële markten tekortschieten. Een te sterke nadruk op de socio-economische impact kan in strijd zijn met de hoofddoelstelling van publieke financiering. Basisonderzoek kan zelfs een sterk sneeuwbaleffect hebben op toegepast onderzoek. Neem nu kankeronderzoek: de inzichten uit het basisonderzoek over hoe ons immuunsysteem kan helpen kanker te bestrijden, leidde tot een aanzienlijke toename in de privéfinanciering voor kankeronderzoek. Vandaag investeert de Europese farmaceutische sector jaarlijks 7,8 miljard euro in nieuw oncologisch onderzoek en worden er meer dan 1000 geneesmiddelen tegen kanker ontwikkeld. Die ontwikkelingen zijn te danken aan doorbraken in basisonderzoek. Als het over financieringsinstrumenten gaat, moet FP9 subsidies toekennen. Andere instrumenten, zoals leningen, durfkapitaal en belastingverlagingen, passen niet bij het huidige wetenschappelijke landschap en de noden van de onderzoeksorganisaties. Nogmaals, de klemtoon moet liggen op excellent onderzoek in de domeinen waarvoor publieke financiering cruciaal is. Sponsoring van grote privébedrijven moet worden vermeden. Terwijl universiteiten, onderzoeksinstituten, start-ups en kmo’s kunnen profiteren van financiering via Europese O&I-programma’s, ligt de meerwaarde voor grote privébedrijven immers net bij de toegang tot talent, ideeën en een netwerk, en niet zozeer bij de financiering. Een verhoogd FP9-budget mag niet op zichzelf staan: de financiering moet beter afgestemd worden op die van andere Europese programma’s, zoals structurele en regionale fondsen en de Europese Investeringsbank. Dat is met name relevant voor O&I met hoge TRL’s die eerder bij regionale en structurele ontwikkeling aanleunen. De meerderheid van de lidstaten haalt de doelstelling van de Europa 2020-strategie niet en investeert geen 3% van zijn bbp om een Europese Onderzoeksruimte te creëren en de economische groei op te drijven. De cijfers variëren van 3,26% tot een magere 0,46% in 2015. Amper 3 lidstaten investeren meer dan 3% van hun bbp in onderzoek, terwijl 15 lidstaten niet aan 1,5% komen (enkele landen halen geen 0,5%)9. Een daadkrachtig FP9 moet gepaard gaan met duidelijke maatregelen om de publieke en privé-investeringen in O&I van lidstaten op te drijven. EU-LIFE is fel voorstander van het beleid dat Europese kaderprogramma’s geen nationale of regionale investeringen mogen vervangen en er moeten maatregelen genomen worden opdat de lidstaten aangemoedigd worden een groter deel van hun budget aan O&I te besteden. Doelstelling is minimaal 3% van het bbp10.

9 Persbericht Eurostat 238/2016, november 2016 10 Bv. Europees Parlement – Standpunt van Committee on Regional Development, april 2017

3. Specifieke rubrieken in FP9

Europese Onderzoeksraad - ERC De Europese Onderzoeksraad stimuleert excellente wetenschap in Europa. In amper tien jaar is de raad uitgegroeid tot een baken voor excellent wetenschappelijk onderzoek wereldwijd. Vooral opvallend is dat de raad een open financieringsinstrument is dat bottom-up werkt en zich specifiek toespitst op basisonderzoek. De Europese Onderzoeksraad slaagt er uitstekend in om toponderzoekers naar Europa te halen en het Europese onderzoek steviger op de wereldkaart te zetten. De beste wetenschappers kunnen zo toponderzoek verrichten dat vroeg of laat de weg vrijmaakt voor disruptieve innovatie in alle wetenschappelijke domeinen. Dankzij de subsidies van de Europese Onderzoeksraad slagen Europese onderzoeksinstituten erin heel wat van de beste wetenschappers ter wereld aan te trekken.11 Toch is dit nog maar het begin: in Europa valt nog veel wetenschappelijke potentieel aan te boren. Heel wat schitterende onderzoeksideeën die volledig aan de evaluatiecriteria van de raad voldoen (niet-gefinancierde ‘A’s’), kunnen niet gerealiseerd worden, gewoon omdat de beschikbare budgetten dat momenteel niet toelaten. Met een hoger ERC-budget zal excellent onderzoek in Europa verder kunnen opleven en nog aantrekkelijker worden voor toponderzoekers. Om zijn rol te vervullen, moet het budget van de Europese Onderzoeksraad substantieel verhoogd worden en moet sterk geïnvesteerd worden in individuele toelagen. Daarom ondersteunt EU-LIFE overtuigend de verklaring van de Wetenschappelijke Raad van de Europese Onderzoeksraad en zijn aanbeveling om een minimaal jaarlijks budget van 4 miljard euro voor de ERC voor te behouden in FP9.12

Marie Skłodowska-Curie-acties Net als de Europese Onderzoeksraad zijn de Marie Skłodowska-Curie-acties (MSCA) een succesverhaal van de Europese RFP’s. Het programma – en met name de individuele MSCA-beurzen – stuwt de carrière, opleiding en mobiliteit van onderzoekers aan en vormt een goed instrument om excellentie te spreiden. Met het huidige budget blijft de succesgraad van de MSCA-beurzen echter beperkt tot amper 13%. Bepalen welke schitterende voorstellen daadwerkelijk gefinancierd worden, is intussen dan ook bijna een loterij geworden.

11 EU-LIFE-verklaring 13 maart: http://eu-life.eu/article/erc-10th-anniversary 12 Building on a European Success Story to Further Empower European Researchers. Verklaring van de Wetenschappelijke Raad van de Europese Onderzoeksraad over de positie van de Europese Onderzoeksraad in het volgende kaderprogramma voor O&I van de EU (15 mei 2017)

We zijn ervan overtuigd dat Europa het zich niet kan veroorloven om het talent en de expertise op het gebied van onderzoek nog langer te verwaarlozen. We bevelen aan het MSCA-budget te verdubbelen in FP9 en vooral de klemtoon te leggen op de individuele MSCA-beurzen (het zusje van de toekomstige ERC-subsidies) voor basisonderzoek, waar ze het meest opleveren voor hun carrière.

Samenwerkingsverbanden rond onderzoek & innovatie bij maatschappelijke uitdagingen De wereld staat voor grote wereldwijde uitdagingen, waaronder gezondheidszorg, de klimaatverandering en migratie. We sluiten ons overtuigd aan bij de doelstelling van de EC om O&I te promoten waar de maatschappij wel bij vaart. Europa kan en mag zich geen onderzoek veroorloven dat geen bruikbare resultaten belooft. Het is wel belangrijk te erkennen dat het niet altijd mogelijk is om te voorspellen welke nieuwe ideeën het welzijn en de welvaart zullen verbeteren of tot disruptieve innovatie zullen leiden. In die zin moet FP9 een brede aanpak voor deelname aan excellent onderzoek ondersteunen. Samenwerking staat in de kaderprogramma’s centraal. Consortia moeten mensen met een indrukwekkende expertise in diverse domeinen samenbrengen, zodat ze kunnen bijdragen aan een gemeenschappelijk project. Nationaliteit speelt daarbij geen rol. De kaderprogramma’s bestaan om toponderzoekers aan te moedigen om samen te werken, maar momenteel is er onvoldoende draagwijdte om ook voor de eerste TRL-fasen samenwerkingsverbanden rond maatschappelijke uitdagingen op te zetten. We vragen de Europese Commissie daarom grote en middelgrote consortia te ondersteunen in FP9, met een specifieke focus op deelname van de eerste TRL-fasen. Dat impliceert een sterkere focus op minder dwingende ‘bottom-up’-benaderingen. Onderzoek, en met name grensverleggend onderzoek, is moeilijk te voorspellen of vorm te geven vanuit een ‘top-down’-aanpak. Onderzoeksbevindingen zijn vaak het resultaat van herhaalde mislukkingen en de flexibiliteit om van koers te veranderen, nieuwe kansen te ontdekken, nieuwe inzichten en hypotheses te verkennen zodra ze zich voordoen. Een doorbraak is vaak het resultaat van serendipiteit, het moment waarop inzicht en toeval samenvloeien. Een ‘top-down’-aanpak is wellicht zinvoller voor de latere TRL-fasen, wanneer innovatieve toepassingen ontwikkeld moeten worden op basis van inzichten uit basisonderzoek. EU-LIFE beveelt aan dat de Europese Commissie een ‘top-down’-benadering hanteert om een aantal grote uitdagingen voor Europees O&I te bepalen, die consortia van Europese onderzoekers vervolgens met een ‘bottom-up’-aanpak in de praktijk kunnen omzetten. ‘Bottom-up’-toepassingen die de concurrentie aankunnen, gebaseerd op de recentste inzichten in wetenschap en technologie en geselecteerd op basis van de uitmuntendheid van de wetenschappers, de onderzoeksvoorstellen en de mogelijkheden voor technologietransfer in hun omgeving.

Onderzoeksinfrastructuur De onderzoeksinfrastructuur die nodig is om de Europese capaciteit, banen en economische groei aan te zwengelen, heeft betrekking op veel verschillende niveaus. Samen met het ESFRI moet FP9 een generiek steunprogramma opzetten dat de ontwikkeling stimuleert van Europese netwerken van kleinschalige wetenschappelijke platforms die zich niet enkel toeleggen op het technologische luik, maar ook op hun integreerbaarheid, complementariteit en toegang. Een dergelijk programma ontbreekt vandaag nog in Europa en vormt nochtans de sleutel tot een duurzaam ecosysteem voor onderzoeksinfrastructuur. Eigenlijk bieden kleinschalige onderzoeksinfrastructuren, met inbegrip van kernfaciliteiten, technologische faciliteiten die uiterst gespecialiseerde expertise en ultramoderne technologie leveren waar ze nodig zijn en een groot aantal onderzoekers voorthelpen. Als FP9 Europese netwerken van technologische faciliteiten aanmoedigt, kan dat kostenefficiënt blijken, omdat onderzoekers en innovators toegang krijgen tot technologie en talent (bv. data-analisten) in alle uithoeken van Europa. Dit moet gekoppeld worden aan maatregelen om lidstaten meer te laten investeren in onderzoeksinfrastructuur, bijvoorbeeld via cofinanciering.

Europese Innovatieraad EU-LIFE publiceerde een standpuntnota over het concept, de rol en de financiering voor een Europese Innovatieraad in april 201613. Zoals daarin vermeld wordt, vormt O&I een complexe omgeving waaraan verschillende stakeholders bijdragen, zoals de onderzoeksgemeenschap, de industrie, financiers en tal van andere sectoren, waaronder eindgebruikers. Alleen door de middelen van elke stakeholder aan te spreken en realistische verwachtingen te scheppen rond hoe ze bijdragen aan O&I-resultaten, maken we een kennis- en technologietransfer mogelijk die de burgers ten goede komt. We raden de Europese Innovatieraad sterk aan zich te concentreren op het samenbrengen van onderzoek en innovatie, en dus actief te zijn daar waar onderzoekers en innovators elkaars pad kruisen.

Gespreide excellentie en ruimere participatie De kloof in het behoud van talent en expertise in heel Europa overbruggen, zal cruciaal zijn voor de toekomst van Europa. Als het gaat over O&I, zijn we overtuigd van het nut van programma’s die verruimen, spreiden en samenbrengen. Die instrumenten verdienen meer aandacht in FP9. Ze moeten streven naar absolute excellentie en de beste omstandigheden trachten te creëren voor instituten binnen het onderzoeks- en innovatie-ecosysteem, waar excellentie hoogtij viert en nieuwkomers welkom zijn, ongeacht de locatie. Dergelijke programma’s moeten goed afgestemd worden met de Europese Structuurfondsen en gekoppeld worden aan de centrale voorwaarde dat lidstaten samen investeren in O&I en continuïteit garanderen voor de Europese inspanning om talent en expertise te behouden.

13 On the Concept of an European Innovation Council, april 2016 http://eu-life.eu/tags/publication

Wetenschap met en voor de maatschappij (‘Science with and for Society’ of SwafS) Het SwafS-programma legt de fundamenten voor integratie van maatschappij en wetenschap, en legt zich toe op uiterst relevante transversale thema’s als open wetenschap, verantwoordelijk onderzoek en innovatie, genderevenwicht, burgerwetenschap en wetenschapseducatie. Het programma illustreert perfect hoe de EU het voortouw kan nemen en lidstaten, O&I-organisaties en uiteenlopende stakeholders kan tonen hoe ze de nodige initiatieven implementeren om O&I te ondersteunen en dat in te bedden in de maatschappij. SwafS-initiatieven zijn voor onderzoeksinstituten, financieringsagentschappen en andere relevante stakeholders een uniek instrument om institutionele veranderingen te stimuleren, en goede praktijken uit te werken en te delen. Het moet een afzonderlijk programma blijven, want anders gaat de focus verloren. Daarnaast moet het SwafS-programma in FP9 een beter evenwicht tussen kleine en grote projecten nastreven, zodat er meer ruimte vrijkomt om innovatieve ideeën en acties uit te werken en stakeholders op grotere schaal te laten participeren. Dat zal een positieve impact hebben en open wetenschap, verantwoordelijk onderzoek en innovatie, en genderevenwicht bevorderen, net als de imbedding van wetenschap in de maatschappij.

EU-LIFE is een alliantie van onderzoekscentra die dezelfde missie delen: Europees toponderzoek steunen en versterken (www.eu-life.eu). EU-LIFE-leden zijn in eigen land toonaangevende onderzoeksinstituten en staan ook internationaal bekend om hun excellente onderzoek, brede kennisoverdracht en voedingsbodem voor talent.

EU-LIFE-partners Center for Genomic Regulation (CRG, Spanje) | Central European Institute of Technology (CEITEC, Tsjechië) | Istituto Europeo di Oncologia (IEO, Italië) | Friedrich Miescher Institute for Biomedical Research (FMI, Zwitserland) | Institut Curie (Frankrijk) | Institute for Molecular Medicine Finland (FIMM, Finland) | Instituto Gulbenkian de Ciência (IGC, Portugal) | Max Delbrück Center for Molecular Medicine in the Helmholtz Association (MDC, Duitsland) | Research Center for Molecular Medicine of the Austrian Academy of Sciences (CeMM, Oostenrijk) | het Nederlands Kankerinstituut (NKI, Nederland) | Biotech Research & Innovation Centre aan de universiteit van Kopenhagen (BRIC, Denemarken) | Babraham Institute (Babraham, Verenigd Koninkrijk) | Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB, België)