36 Eén-Eén-Twee

Op eenzame hoogteLouis van Telgen

& Peter Snellen

Hoogwerkers in Nederland tot 1985 – de eerste vijftig (1)Op dit moment valt er een tendens waar te nemen,

om de oude trouwe autoladders te vervangen door

hoogwerkers. Toch blijkt de hoogwerker een nog

betrekkelijk nieuw hulpmiddel te zijn. Daarom in deze en

volgende uitgaven een kijkje in de geschiedenis.

Van links naar rechts: De eerste hoogwerker (HW19) in

Nederland was die van Den Haag: een Simon Snorkel

SS65 op DAF Torpedo 16DD585. In dienst van 1966-

1979 waarna het voertuig naar het Nationaal Brand-

weermuseum ging. In 2013 is het gesloopt.

Van 1970-1982 in Breda in dienst (links) en daarna tot

1990 in Veghel: Alkmaar-Wibe HW22 op DAF A1600

BB490.

Alkmaar-Wibe HW22 op DAF FA200DHU525 van Til-

burg (1972-1992).

Ajax/Nummela-Skylift NS22-3 HW22 op Scania-Vabis L8550B van

Terneuzen (1974-2001), die eerst geel en later rood was.

Als ‘vader’ van de hoogwerker bij de brandweer wordt

de commandant van de brandweer Chicago, Robert J.

Quinn, beschouwd. Hoewel hij zijn leven lang vrijge-

zel bleef en hij – volgens diverse bronnen – vaak in

het gezelschap van aantrekkelijke jongedames te zien

was, bleef zijn eerste liefde toch: de brandweer. Quinn

was een brandweerman in een tijd, waarin Chicago

van uiterlijk veranderde. Industrie en bewoners trok-

ken naar de buitenwijken. In het centrum van de stad

stonden veel (en vaak zeer grote) oude gebouwen leeg.

En die waren niet zelden het doelwit van brandstichters.

Vooral bij industriële gebouwen was

het vaak zaak de brand met water,

maar dan ook heel veel water, te

bestrijden. Quinn bedacht daarvoor

verschillende oplossingen, zoals

gigantische waterkanonnen (zoals

die op blusboten staan) te plaatsen

op voertuigen. De ‘watertorens’,

die soms nog uit het begin van de

eeuw stamden, waren dringend aan

vervanging toe. Nadeel van die mo-

biele torens met bluskanon was dat

ze moeilijk wendbaar waren. Quinn

zocht dus naar een oplossing in de

vorm van mobiele torens, die wel

!"#$!%&#'(!)!*&+,'-!'&.,/-!'0

Het verhaal gaat, dat hij de oplos-

sing vond, doordat hij in de omge-

ving van Chicago boomchirurgen

aan het werk zag en even later men-

sen, die onderhoud pleegden aan

elektrische installaties. Ze gebruik-

ten daarvoor een voertuig, dat wij

tegenwoordig ‘hoogwerker’ noe-

36 Eén-Eén-Twee

Eén-Eén-Twee 37

Werkgroep Brandweer HistorieDe Werkgroep Brandweer Historie heeft als doel het inventariseren en vastleggen van informatie

over diverse aspecten van de brandweergeschiedenis in Nederland. Hierover worden

publicaties uitgegeven. Om dit doel te bereiken wordt gebruik gemaakt van

informatie en bronmateriaal, aanwezig bij particulieren, brandweer-

en andere musea, korpsen en andere organisaties, zoals

verenigingen.

De Werkgroep Brandweer Historie is onderdeel van

de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het

Brandweerwezen (VBB).

Postadres: VBB, Postbus 150, 5360 AD Grave

E-mail: werkgroepbrandweerhistorie@brandweer.org

Website: www.brandweer.org

Alkmaar-Wibe

HW22 op MB

L1418B van Oss

(1972-1993).

De tweede Scania-Vabis hoogwerker

was een demonstratievoertuig van

Alkmaar Wibe, hier in een Duitse

advertentie.

men. Dat type voertuig bestond al

even, want het was in 1951 ontwik-

keld door Ted Thornton Trump uit

British Columbia, die zijn vinding

de naam ‘Giraffe’ gaf. Enkele jaren

later hadden brandweerlieden in

New Westminster (BC) zo’n ‘cherry

picker’ (kersenplukker) al eens uit-

geprobeerd bij een brand, omdat hij

toevallig voorhanden was.

SnorkelQuinn besprak zijn idee met Edward

J. Prendergast, hoofd van de tech-

nische dienst van zijn korps. Samen

besloten ze te gaan experimente-

ren. Bij de Pitman Manufacturing

Company in Grandview, Missouri,

mochten ze een 50 ft. (15 meter)

‘Giraffe’ lenen, een hoogwerker

dus, zoals Quinn in gebruik had

gezien. Het geheel werd geplaatst

op een chassis van General Motors

en voorzien van een straalpijp. Er

werden proeven mee gedaan, om

na te gaan of het toe stel wel stabiel

genoeg was en of het de druk van

het water wel kon doorstaan. Ook

moesten brandweerlieden met het

nieuwe ding leren omgaan. Maar op

14 oktober 1958 rukte voor de eerste

keer een brandweerhoogwerker uit

naar – in dit geval - een houtfabriek

die in lichterlaaie stond. Het voer-

tuig voldeed uitstekend en wierp

grote hoeveelheden water van boven

op de brand. Toen journalisten aan

de brandweerman die geruime tijd

in de korf had gestaan vroegen, wat

voor een bijzonder apparaat het was,

Eén-Eén-Twee 37

38 Eén-Eén-Twee

Nummela-Skylift NS16-3 HW16

op Fiat 662ND van Apeldoorn (in

dienst 1972-1989; afgevoerd 1993).

Alkmaar PH22/3 HW22 op Magirus-Deutz 170D19F,

eerst in Rotterdam (1974-1985) en aansluitend naar

Grave (tot 2000).

Simon Snorkel SS220 HW22 op Dodge K1050 van

Utrecht (1974-1984).

Alkmaar Wibe op Magirus-Deutz 170D15F van Den

Helder (1974-1996).

antwoordde hij “Een snorkel!”. Ver-

wonderd gaven de reporters aan, dat

een snorkel toch normaal onder wa-

ter wordt gebruikt, waarop de door-

natte brandweerman antwoordde:

“Waar denk je dan dat ik het laatste

uur ben geweest?” Vanaf dat mo-

ment heette het apparaat ‘snorkel’ en

de bedenker van het apparaat bij de

brandweer ‘Snorkel Bob’. Snorkel 1

werd overigens aangekocht en rood

gespoten en deed nog heel wat jaren

dienst. Overigens bleek al snel dat

hij ook uitstekend als redvoertuig

kon dienst doen, omdat ingesloten

mensen gemakkelijker in een korf

stapten dan over een ladder probeer-

den te ontsnappen. En autoladders

met korf bestonden nog nauwelijks.

Tegenwoordig staat dit eerste voer-

tuig van dit type in een museum,

want in Amerika is men voorzichtig

met het historisch erfgoed.

Andere merkenNa het succes van Quinn zagen ook

andere bedrijven hun kans schoon,

de voertuigleveranciers en brand-

weeropbouwers in de Verenigde

Staten voorop.

Hi-Ranger was een van de eerste

1/2345&-#!&)#67&!8!'!!'5&2!*&$/3'--

weerhoogwerkers ging bezighouden.

De vroege masten van Hi-Ranger

zijn gemakkelijk te herkennen, om-

dat ze geheel opengewerkt waren.

9,+&$!/,!2-!&1/2345&3%5&:2!/#63'&

LaFrance en Seagrave leverden

hoogwerkers aan de Amerikaanse

brandweer. Vaak gebruikte men

de eigen chassis, maar soms ook

werden er de standaard chassis van

autofabrikanten gebruikt. Vooral bij

de eerste tweearmige ‘knikmasten’

steken de bomen soms meer dan een

meter voor de cabine uit en soms

werden cabines aangepast om de

boom plaats te geven in rijtoestand,

op een wijze zoals die ook wel eens

voor transportwagens voor pijpen

van oliebedrijven werd gebruikt.

Bekende merken zijn ook Cavalar

en (wat later in de tijd) Simon en

Bronto, die ook in ons land tot de

bekende hoogwerkerleveranciers

zijn gaan behoren.

In Nederland, de pioniersIn 1960 was de brandweer van

Liverpool het eerste brandweer-

korps in Europa, dat besloot tot

de aanschaf van een hoogwerker,

geleverd door Simon Engineering

LTD te Dudley. In ons land deed de

hoogwerker ook zijn intrede, maar

toch pas nadat hij in het buitenland

al stevig voet aan de grond had ge-

kregen.

Eén-Eén-Twee 39

Van links naar rechts: Simon SS220 HW22 op Magirus-

Deutz 170D15FL van Dordrecht (1973-1989). Alkmaar

PH22/3 HW22 op Magirus-Deutz 170D19F, eerst in

Leiden (1973-1985) en daarna bij Heineken Zoeter-

woude. Simon Snorkel SS220 HW22 op MB L1621/52

van Enschede (1974-1992).

Machinefabriek-Alkmaar PH22/3 HW 22 op Magirus-

Deutz 170D16F van Haarlem (1974-1990), daarna

naar Roermond en in 1992 naar Beveren (B).

Nummela HW16 op MB L1113/42 van Zandvoort (1974-

1987).

Het eerste Nederlandse korps dat

overging tot de aankoop ervan was

de brandweer van Den Haag. Vol-

gens hoofdstuk 9 in ‘Drie eeuwen

Haagse brandweerwagens’ was ene

heer Tayler, hoofd van het korps

van Liverpool, te gast bij de Haagse

$/3'-.!!/&!'&*,,'-!&-33/&!!'&1%2&

waarin een hoogwerker te zien was.

Deze stond opgesteld in een smalle

straat en vertoonde dingen, die een

autoladder daar niet zou kunnen.

De voordelen van een hoogwerker

kwamen dus duidelijk naar voren en

in 1966 was daar de eerste in Neder-

land. Hij was gebouwd op een DAF

16DD585 Torpedo met een Simon

tweearmige knikmast. Hij zou tot

1979 in dienst blijven, waarna hij

naar het Nationaal Brandweer Mu-

seum verhuisde.

Nadat Den Haag zijn Snorkel in

actieve dienst had gesteld, duurde

het zeker nog vier jaar voordat een

ander brandweerkorps in Nederland

overging tot het aanschaffen van een

hoogwerker. Het was het brandweer-

korps van Breda. Bij hen viel de

keuze op een door machinefabriek

Alkmaar geleverde Wibe hoogwer-

ker, die ook op een DAF chassis

geplaatst was. Dit keer echter een

chassis van het toen gangbare front-

stuur model, waarop een redelijk

grote en ver naar voren uitstekende

hoogwerker geplaatst was. Het ge-

heel werd in 1970 in dienst genomen

en zou in 1981 vervangen worden.

Hij ging naar de brandweer van

Veghel, waar hij nog een hele tijd in

dienst bleef.

De derde hoogwerker werd in 1972

door Tilburg in dienst genomen,

eveneens een exemplaar van ‘Alk-

maar’, echter nu op het nieuwe

frontstuur model van DAF. Het

korps van Oss nam ook een door

machinefabriek Alkmaar geleverde

Wibe hoogwerker in dienst, maar dit

keer op een Mercedes-Benz torpedo

chassis. Het laatste korps dat in

1972 een hoogwerker in dienst nam

was Apeldoorn en baarde daarmee

enig opzien, omdat men koos voor

een Finse Nummela hoogwerker op

een Italiaans Fiat chassis!

Stroomversnelling en variatie

In het jaar 1973 waren er weer drie

verschillende brandweerkorpsen die

een hoogwerker in dienst namen.

Alle drie waren ze opgebouwd op

een Magirus-Deutz chassis, dat in

die periode erg populair was bij

diverse korpsen. Het exemplaar van

Dordrecht was voorzien van een Si-

mon hoogwerker en die van Leiden

en Rotterdam waren voorzien van

een Alkmaar hoogwerker. Het jaar

daarop (1974) kreeg Rotterdam een

tweede exemplaar (eveneens Alk-

maar hoogwerker op Magirus-Deutz

chassis), terwijl ook Den Helder en

Haarlem voor dezelfde combinatie

kozen. De beide voertuigen van Rot-

terdam kregen na hun diensttijd in

Rotterdam nog een tweede leven, te

weten in Grave en Zevenaar.

Daarnaast werden er nog twee

Simon hoogwerkers afgeleverd,

waarvan één aan Enschede op

Mercedes-Benz torpedochassis en

één aan Utrecht op Dodge chassis.

Ook Nummela deed het goed en

leverde twee hoogwerkers, één op

Mercedes-Benz ‘Kurzhauber’ chas-

sis aan Zandvoort en één gebouwd

op Scania-Vabis torpedochassis voor

Terneuzen. Dit was de enige Scania-

Vabis die toentertijd afgeleverd

werd. Er is nog een tweede Scania-

Vabis torpedochassis opgebouwd met een Alkmaar

hoogwerker,maar deze is nooit aan een brandweerkorps

geleverd en werd eigenlijk alleen een tijd lang gebruikt

3%5&-!2,'5*/3*#!.3(!'&-,,/&-!&1/23&:%+233/0&

!"#$%&'"&!()#%*+%,'$%#'-'./'"+0..'"1