ONDERZEEDIENST REÜNISTENVERENIGING

KLAAR VOOR ONDERWATER

NUMMER 109 JAARGANG 32 SEPTEMBER 2009

Geachte redactie blz. 1 De Drang blz. 21 Kopje Onder blz. 3 Driekus Heij Bokaal blz. 22 Oproep voor deelname aan internationaal blz. 10 Cruise naar Exotische oorden blz. 11 Hitlers wanhoopsdaad blz. 13 Reünie 2010 blz. 16 Caps blz. 17 O-1 blz. 17 Dolfijn 10 jaar geleden blz. 18 Odina blz. 19

PAGINA 1

Foto voorzijde: S-803 Zeeleeuw met de Ark-Royal te Portmouth 2002 Foto’s: Dick Bouwmeester, Sander Koe-nen, Katja Boonstra, Jeroen van Zaalen, Jan van Pelt en Will Falkmann

In Memoriam

Met leedwezen geeft het bestuur kennis van het overlijden van onze leden;

26 maart 2009 Willem Voigt 78 jaar Anna paulowna 21 mei 2009 H. v.d. Ende 92 jaar Den Helder 26 mei 2009 Roel Broers 59 jaar Wijchen 28 mei 2009 Gerrit Tausent v. Heukelom 76 jaar Schagen 1 juni 2009 Carel Heskes 74 jaar Surrey BC Canada 19 juni 2009 John Faber 72 jaar Rotterdam 1 juli 2009 L.P.M. v.d. Staay Poeldijk 9 augustus 2009 Jan Bos 64 jaar Den Helder

Wij zullen hen in eerbiedige herinnering blijven gedenken

Geachte Redactie, Hierbij zend ik jullie een foto van een prent die sinds kort bij mij een plekje aan de muur heeft gekregen. De prent is (volgens de ver-koper) afkomstig uit een Frans tijdschrift “Le petit Parisien” van 1905. Als deze dramati-sche gebeurtenis werkelijk heeft plaatsge-vonden, heeft dit zich 100 jaar geleden in

Engeland afgespeeld. Om hierover zekerheid te krijgen, doe ik een oproep onder de lezers hoe e.e.a. plaatsgevonden heeft. In de hoop dat Uw nieuwsgierigheid gewekt is, kijk ik naar reacties uit. Dik Bouwmeester Griegplein 186 122 VN Schiedam - Tel. 010 4718926

Contributie De minimale contributie bedraagt € 5 per jaar, buitenland leden € 10 per jaar i.v.m. de hoge porto kosten. IBAN: NL09 PSTB 0003928464 / BIC: PSTBNL21 Betaling moet voor 1 maart overgeschreven zijn, wil men als lid ingeschreven blijven. Zij die reeds lid zijn, krijgen in de december KVO een acceptgiro bijgesloten.

Gironummer vereniging: 39.28.464 t.n.v. Onderzeedienst Reünistenvereniging Jolstraat 74 1784 NL Den Helder

BESTUURSAANGELEGENHEDEN

Voorzitter D. Heij Bremlaan 14 6866 DP Heelsum 0317-317063 driekusannemaria@gmail.com Secretaris W.R. Segaar Laan van Oud Poelgeest 30 2341 NL Oegstgeest 071-5726472 rob@segaar-beuving.demon.nl Redactie - Vormgeving KVO W.P.P. Falkmann Middelzand 5306 1788 HC Den Helder 0223-642668 w.falkmann@quicknet.nl Redactie KVO Jhr. R.A. Snouck Hurgronje Molenweg 9 1766 HL Wieringerwaard 0224-221884 ra.snouckhurgronje@quicknet.nl 1e Penningmeester W.P. van der Veeken Jolstraat 74 1784 NL Den Helder 0223-630265 ledenkvo@hotmail.com

2e Penningmeester A. Schouten Langevliet 7 1759 LE Callantsoog 0223-643848 vb_2058791@wish.nl Vertegenwoordiger OZD AOOODVB Ed van Kesteren Onderzeedienst/BUOPS Postbus 10000 1780 CA Den Helder 0223-658195 Contactpersoon bestuursaangelegenhe-den, nieuwe leden adreswijzigingen en overlijden is de 1e penningmeester W.P. van der Veeken. ledenkvo@hotmail.com Contactpersoon voor contributie betaling is de 2e penningmeester A. Schouten. De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten, te weigeren of te verplaatsen naar een andere editie. Te-vens is zij niet verantwoordelijk voor de inhoud van ingezonden kopij.

KVO verschijnt 4 maal per jaar in: Maart, juni, september en december met een oplage van1220 exemplaren.

Erelid van de vereniging zijn: J.H. van Rede

A. Prins M. van Dwingelen

PAGINA2

Op de commandopost van Hr. Ms. Dolfijn zijn spanning en sensatie soms ver te zoeken.

PAGINA 3

Kopje Onder

De Nederlandse onderzeedienst is net zo onzichtbaar als zijn boten. Zodat bijna niemand weet hoe het er op een onderzeeër aan toegaat. Quest stapte aan boord voor een oefenpotje vechten. Met z’n allen in een ijzeren pijp en slapen in een torpedobed.

Technologie / Psychologie

Dertig uur aan boord van een onderzeeër

Tekst en foto’s: Sander Koenen

nieuws meer en komt het niet in de krant. Zo doet de dienst dus ook boven water waar ze onder water zo goed in is: on-zichtbaar blijven. Er is maar een manier om te ontdekken hoe het leven aan boord is... ‘Onder water, drie claxons’, roept de commandant. De roerganger duwt het roer van zich af. Langzaam kantelt Hare Majesteit Dolfijn voorover. De komende dertig uur geen frisse lucht. Geen sigaret-je op de brug. Geen internet of mobiele telefoon. Want onder water ben je afge-sneden van alles en iedereen. Boot opwerken De Dolfijn is een van de vier Nederland-se onderzeeboten van de Walrusklasse. Maar van die vier varen er maar twee. Nummer drie krijgt nu een grote beurt. En voor de vierde heeft de marine geen

e commandant brult zijn be-velen tegen de bemanning. De onderzeeboot ligt van twee kanten onder vuur. De

torpedo’s vliegen links en rechts door het water. Razendsnel manoeuvreert de roer-ganger de diepte in. Net op tijd. Een paar leidingen barsten, het water gutst naar binnen. Toch gaan de mannen verder. Want er liggen orders van Washington. Zo ziet het leven er aan boord van een onderzeeboot volgens Hollywood uit. Op het puntje van je stoel, altijd spanning en sensatie. Maar de realiteit? Die kent bijna niemand. Erg vreemd is dat niet. Want onderzeese missies zijn topgeheim. De Tweede Kamer wordt vooraf vertrouwe-lijk ingelicht. De buitenwacht mag er pas lucht van krijgen als de jongens weer veilig thuis zijn. Maar dan is het geen

PAGINA 4

Duitse U-boten waren de schrik van de geallieerden in WO II. Ze stonden bekent als ‘de Wol-

venhorde’.

Wat voor boot Een onderzeeboot is een onderzeeboot,en zeker geen duikboot. De onderzeedienst is allergisch voor de term ‘duikboot’. Want een duikboot is een bovenwaterschip dat heel even onder het oppervlak verdwijnt. Bijvoorbeeld als camouflage tijdens een aanval. Duikboten werden veel gebruikt in WO II. De maximale duiktijd hing af van de batterijcapaciteit, die nogal te wen-sen overliet. Tegenwoordig bestaat een onderzeeër zo’n beetje voor de helft uit batterijen. Daarom kan de boot dagen onafgebroken onder water blijven, tot zelfs 8 weken. En dan is het niet de techniek die uitgeput raakt, maar de voedselvoorraad.

complete bemanning. Om die reden is de Dolfijn overvol. In plaats van de vijftig mannen die normaal aan boord gaan, zijn er nu ruim zestig ingestapt. Bijna de helft daarvan is nog in opleiding. De beman-ning gaat van heel jong (zeventien jaar) tot iets minder jong (begin veertig). Van matroos tot commandant en alles wat daar tussenin zit. De komende dagen doen ze mee aan de Flag Officer Sea Training (FOST), voor de kust van het Engelse Plymouth. Oppervlakteschepen en onderzeeboten uit diverse NAVO-landen komen hier bijeen om gevechts-klaar te worden gemaakt. ‘Opgewerkt’ heet dat in marinejargon. Maar omdat de Dolfijn eerder al opgewerkt is, speelt zij dit keer de rol van prooi. De missie: on-gezien blijven en andere oorlogsschepen aanvallen. Natuurlijk gesimuleerd, maar wel zo echt mogelijk. ‘Train as you fight’, is het motto. Nadat we uit de ha-ven zijn vertrokken, gaat de helft van de bemanning meteen naar bed. De andere helft bemant zijn post. Oudste officier Bastiaan Ruizeveld de Winter: ‘Nu moe-ten we iedereen zo snel mogelijk in zijn rol duwen. Vanuit de vrije, blije havens-feer naar een oorlogssituatie.’ Het regime aan boord valt onder ‘streng maar duidli-delijk’. Je werkt zes uur. Daarna ben je zes uur vrij. In de vrije uren studeer, eet en slaap je. Douchen mag eens per week. En film kijken alleen als je al je diplom-a’s al gehaald hebt. Zonder uitzonderin-gen. De enige met een afwijkend schema is de commandant. 24 uur per dag, zeven dagen per week is hij stand-by. Voor el-ke belangrijke beslissing wordt hij uit z’n bed gehaald. Gezond is anders. En daar-om gaat een commandant bij de onder-zeedienst gemiddeld maar zo’n drie tot vier jaar mee. Rangen zijn belangrijk De boot duikt, stuurt naar bakboord en beweegt ondertussen mee met de dei-

ning. Het had een vliegtuig kunnen zijn, maar de turbulentie ontbreekt. Raampjes zijn er niet. Er is geen enkele visuele re-ferentie met de buitenwereld. Alleen de meters aan de wand vertellen hoe we va-ren. Koers 270 (west), snelheid 15 kno-pen (27 kilometer per uur). En we blijken al veertig meter onder water! Slik. Daar zit je dan, met z’n zestigen op elkaar ge-pakt in een ijzeren pijp. Leefruimte: mi-nimaal. Privacy: bestaat niet. Matrozen slapen in stapelbedden van vier hoog. Of in de beruchte ‘torpedobedjes’: kokers tussen de voorraad torpedo’s. Officieren en onderofficieren delen een verblijf met

PAGINA 5

Een commandant bij de onderzeedienst houdt het

gemiddeld drie tot vier jaar vol

Gefilmde boten Op het witte doek is het leven in een onderzeeboot altijd spannend, vol actie en stoer. Neem nu de blockbuster Crimson Tide. Aan boord van de USS Alabama vliegen de commandant en de Oudste Officier elkaar in de haren over de lancering van nucleaire raketten. De uitkomst van hun ruzie be-paalt het lot van de hele wereld. In de klassieker The Hunt for the Red October ligt het tempo iets lager. Sean Connery speelt de eigenzinnige Russi-sche commandant Marko Ramius. Hij vaart zijn eigen koers. Leidt die tot een nucleaire aanval op Amerika?

In het matrozenverblijf schuiven de jon-gens aan voor een stevige maaltijd. On-derling wordt flink waarop het spannend wordt. De missies, de gevechtsoefenin-gen.’Dat zijn ook precies de situaties waarin een bijzondere dynamiek ontstaat, zegt Daan van Knippenberg. Hij is orga-nisatiepsycholoog, verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘De be-manning heeft op zo’n moment een groot zelfcorrigerend vermogen. Niemand doet zijn best om feedback mooi te verpakken. Het is recht voor z’n raap. Zeggen waar het op staat. En de ontvanger van een boodschap stribbelt

twee of vier. De commandant heeft, uiter-aard, zijn eigen hut. In de omgang wor-den de rangen gerespecteerd. Maar dan wel op z’n Nederlands, geeft comman-dant Chris Kruisbrink toe: ‘Onze beman-ningen praten terug. In Singapore, Israël of Brazilië laten ze dat wel uit hun hoofd. Want daar telt alleen de hiërarchie. In een Nederlands team is de assertiviteit veel hoger. Als je dat goed weet in te richten, stijgt daarmee ook het collectief bewustzijn van gevaar. Doe je dat niet goed, dan wordt het een ouwewijvenclub die alleen maar loopt te soebatten.’ Wachten op spanning

PAGINA 6

Voorin de onderzeeër slaapt de bemanning tussen de torpedo’s.

Dan zijn er nog de matige actie films U-571 en K-19: The Widowmaker. Leuk voor de effecten en sfeerbeelden. Maar voor het verhaal geen aanra-ders. De mannen van de onderzeedienst herkennen zich in geen van deze films. Volgens hen komt er maar één in de buurt van het echte onderzeese le-ven. Daarin zijn de diensten lang en is het leven zwaar. Eten is elke dag een hoogtepunt. En de mannen zijn op elkaar aangewezen. Van de kijker wordt hetzelfde doorzettingsvermogen gevraagd. Want de directors cut van Das Boot is 3,5 uur aan filmische hoogte-, maar zeker ook dieptepunten

Vrouwen aan boord

V rouwen in onderzeeboten? Niet doen! Dat con-cludeerden de Werkgroep Gender Onderzeebo-

ten van de marine en de Erasmus Universiteit Rot-terdam in 2006. PvdA-kamerlid Angelien Eijsink kwam een jaar eerder tot dezelfde conclusie, nadat ze 5 dagen had meegevaren. Het is niet onmogelijk om vrouwen mee te laten va-ren. Want de Duitsers,Noren en Canadezen doen het ook. Het is wel onwenselijk. Onderzoeksleider en organisatiepsycholoog Daan van Knippenberg: ‘Feitelijk ontbreekt privacy aan boord. De enige ma-nier om vrouwen privacy te gunnen, is ze het officie-renverblijf te geven. Daar is een eigen douche en toilet. In dat geval zou je vrouwen zomaar iets geven wat mannen alleen kunnen verdienen door te stijgen in rang. Maar dan doorkruis je de formele en infor-mele hiërarchie en dat leidt tot grote spanningen aan boord.’ Naast de praktische bezwaren, speelt ook de ‘negatieve attitude van mannen over varen met vrou-wen’ een rol. De mannen van de onderzeedienst va-ren niet graag met mensen die ‘anders’ zijn. Vooral in extreme situaties als oorlog zouden die de effectiviteit van de bemanning ernstig kunnen ver-storen.

fregatten. Want daar kunnen ze uit opma-ken hoeveel schroeven het schip heeft en hoe veel bladen elke schroef. En dus wat voor schip het is. Iets verderop zitten de jongens van de radarpost. Op periscoop-diepte maken zij een plaatje van de om-geving. En aan bakboord houden vier jongens de staat van het schip in de ga-ten. Hoe is het met de accu’s? Is de boot nog waterdicht? ‘We geven ze even wat joy’, zegt de commandant. Als alle pro-

ook niet tegen. Dat je iets moet leren, is prima bij de onderzeedienst. Maar eigen-wijsheid wordt absoluut niet getole-reerd.’ Joy geven In de commandopost neemt de spanning toe. ‘Stijgen naar periscoopdiepte’, be-veelt de commandant. Als de boot zich op bijna achttien meter onder zee be-vindt, komt de aanvalsperiscoop uit de bodem tevoorschijn. Kruisbrink zit ge-hurkt. Hij beweegt met de kijker mee omhoog en draait hem in het rond. ‘Vijf, tien, vijftien.’ Een matroos houdt de tijd bij. Als de periscoop te lang boven water is, zou een vijandelijke radar hem kun-nen oppikken. ‘Twintig, vijfentwintig... Neer!’ De periscoop verdwijnt met een sis weer in de bodem van de boot. Kruis-brink maakt een aanvalsplan: ‘Twee warships. Vijftien knopen, geruisloze vaart en naderen’. Aan de stuurboordzij-de (rechts) zitten twee jongens met een koptelefoon op het hoofd en een stop-watch in de hand. Ze luisteren naar schroefomwentelingen van vijandelijke

PAGINA 7

Het licht in de commandopost volgt precies het dagen

nachtritme buiten

Drugspatrouilles De kans dat een Nederlandse onderzeeboot bij ge-vechtshandelingen betrokken raakt, is niet groot. De laatste keer dat een onderzeeboot een torpedo af-vuurde, was tijdens de Falklandoorlog in de jaren 80. En de laatste keer dat een Nederlandse onderzee-ër gevechtsklaar lag, was 13 jaar geleden bij Joego-slavië. Wat doen de onderzeeboten dan wel? Voor-namelijk inlichtingentaken. Ze gaan als eerste een gebied in om kennis op te doen over de vijand. Mis-sies kunnen variëren van drugspatrouilles in de Ca-raïben tot VN activiteiten in Libanon. Op de heen- en terugweg van een missie wordt altijd getraind. En soms vaart een boot een stukje om voor een manifes-tatie of politieke bijeenkomst. Alleen om daar zijn gezicht te laten zien. ‘Vlagvertoon’ heet dat in de-fensietaal

Voor de veiligheid is de boot opgebouwd uit verschil-lende, afzonderlijk afsluitbare compartimenten.

GPS werkt niet onder water. Een kompas wel.

cedures doorlopen zijn, simuleert de onderzeeboot het afvuren van twee torpedo’s. Het fregat krijgt een seintje dat ze er is geweest. Ineens vaart het van links naar rechts over de radar. Een twee-gevecht volgt. En nog een aanval. De Dolfijn komt als winnaar uit de strijd. 25 jaar varen De rust keert in de commandopost terug. Van helemaal donker wordt het rood in de ruimte. Een uur later gaat het licht op

PAGINA 8

wit. Het licht in de commandopost volgt het dag- en nachtritme buiten. Dat is vooral belangrijk voor degene die via de periscoop naar buiten kijkt. Zodat zijn ogen dan al zijn gewend aan de omstan-digheden. Dat moet. Want als het binnen donker is maar buiten licht, zal zijn oog bij de eerste blik door de periscoop even worden verblind. Op de brug stuurt schipper Tinus Hoekstra (41) de Dolfijn terug naar de haven van Plymouth. Hij is de hoogste onderofficier en vaart al 25 jaar bij de onderzeedienst. Hij luisterde Russische schepen af in de Koude Oor-log en hielp bij de blokkade van Joego-slavië. Hij liep drie keer aan de grond en was getuige van vier branduitbraken aan boord. Nooit heeft hij getwijfeld aan de veiligheid van de onderzeeboot. Of aan de kwaliteit van de bemanning: ‘Ik ga ervanuit dat we altijd in staat zijn om problemen onder controle te krijgen. Het tegendeel is nog niet bewezen.’ Diepte isgeheim

Boven water vaart de onderzeeboot op een dieselmoter. Periscoopdiepte? Dan doe je een GPS -meting.

“Op voor en rondkijken”.

male duikdiepte van de Nederlandse on-derzeeërs? Zeker enkele honderden me-ters. Hoe diep precies, wil de marine niet prijsgeven. Zelfs aan boord weet alleen de commandant hoe diep zijn schip vei-lig kan duiken. Komt het schip onder de-ze grens, dan wordt de romp samenge-drukt en implodeert het schip. Van de Russische onderzeeboot Komsomolets is bekend dat zijn diepterecord op 1000 meter lag. De onderzoeksboot Trieste van Jacques Piccard bereikte in 1960 een recorddiepte van 10.916 meter op de bo-dem van de Marianentrog. Dit 2500 kilo-meter lange zeebodemdal bevindt zich in de buurt van de Fillipijnen en is het diep-ste punt van de aarde.

Om onder water te duiken moet een on-derzeeboot zwaarder worden. Hoe je dat doet? Door de tanks vol te laten lopen met water. Om weer aan de oppervlakte te komen, wordt onder hoge druk lucht in en water uit de tanks geperst. De maxi-

WaSub Onderzeeboten kun je aandrijven met kernenergie, dieselmotoren, elektromo-toren of... Met menskracht. Een team studenten van de TU Delft bouwde in 2005 een eenpersoons ‘traponderzeeër’. Die voer met een snelheid van 12,14 kilometer per uur een wereldrecord op de 100 meter. In 2006 verging het de studenten minder goed. WaSub II crashte tegen de wand van het wed-strijdzwembad en ging verloren. Deze zomerstaat re-vanche op het programma met WaSub III tijdens de 10de International Sub-marine Races in de VS.

PAGINA 9

Radar werkt alleen als je op periscoopdiepte vaart. Onder water ‘kijk’ je met sonar.

Eten is een dagelijks hoogtepunt als je verder alleen kunt werken, studeren en slapen.

Artikel uit “Quest Braintainment febr. 2009” beschikbaar gesteld door:

Sander Koenen http://www.sanderkoenen.nl

PAGINA 10

OPROEP VOOR DEELNAME AAN 'INTERNATIONAL SUBMARINERS CONVENTIONS’

7-12 september 2009 San Diego, Californie 23 - 27 mei 2010 Haifa (Israel)

Mei 2011 Turkije Dit samenwerkingsverband van nationale Onderzeedienst (reünisten-)verenigingen houdt sinds 1962 bijeenkomsten in een van de landen van de aangesloten verenigin-gen. Aan deze bijeenkomsten kunnen OZD-mensen - zowel actief als reünist - en an-dere betrokkenen (waaronder natuurlijk partners), deelnemen. De eerste bijeenkomst vond plaats in Parijs op initiatief van een Franse en een Duitse oud-onderzeeboot commandant. Doelstel-ling was verbroedering te bewerkstelligen tussen (ex-)OZD-personeel van landen die elkaar in WO II hadden bevochten. Deelne-mers kwamen uit Duitsland, Frankrijk, Ita-lië, Nederland en de VSA. In 1966 is als uitgangspunt van de Interna-tional Community of Submariners Associati-ons gesteld: "We don't want to create an international umbrella organization. Re-asons: we don't want to separate submari-ner organizations of one nation into a nati-onal and an international branche. We want that our meetings are characterized by friendship and not by organizational du-ties". (Zie: http://www.submariners.org ) De Amerikanen noemen deze community echter de 'International Submariners Asso-ciation (ISA)', waarvan zij, als 'ISA-USA', lid zijn. (Zie: http://www.isausa.org/ ). Statutaire doelstelling van ISA-USA is: 'To perpetuate the memory of those who have lost their lives in submarines and to further promote and keep alive the spirit

and unity that exists among all submarine crewmen, to foster friendship and goodwill internationally, remembering always our belief in the freedom of thoughts, words and deeds. Every member shall remain loyal to his country at all times' (Zie: http://isausa.org/pdf/ISA-USA_constitution.pdf ). Bij de ISA zijn 32 (!) leden aangesloten. Sinds 1962 zijn er bijeenkomsten georgani-seerd in Frankrijk (12), Duitsland (10), Ita-lië (8), Oostenrijk (5), Engeland (4), Rus-land (2), Oekraïne (1), Argentinië (1) en Polen (1). In 1968 en 1996 vonden er, om politieke redenen, geen bijeenkomsten plaats. In 2010 wordt de samenkomst (van 23 - 27 mei) georganiseerd in Haifa (Israël); in 2011 neemt Turkije de organisatie op zich (Istanboel). Over het congres in 2008 in Gdynia (Polen) is een verslag gepubliceerd in KVO van juni 2008 (zie http://www.klaarvooronderwater.nl/kvo/Kvo-104.pdf ) Het zou goed zijn als ook van Nederlandse zijde wordt deelgenomen aan de jaarlijkse ISA-congressen. Voor informatie over het congres in San Diego zie: http://www.isa-usa-2009.com (voorlopige deelnemerslijst te vinden onder registration)

Jan Willem van Waning

Deelnemers aan Congres in 2008 in Gdynia (Polen)

+

de opvarenden niet ten goede komen. Toch zou het nog spannend worden. Suva op de Fiji Eilanden was een welko-me afwisseling, na een kalme oversteek van de Stille Oceaan, een te gekke be-stemming. Intussen hadden we genoten van zee en zon, deden spelletjes zoals Neptunesje op de evenaar en af en toe dolfijntje. Zoals overal ter wereld waren bij aan-komst in Suva ook Nederlanders om ons uit te nodigen voor een bezoek bij hun thuis. Heineken’s moest dan wel mee, dus gezellig. Biertje rechts , hapje links. Aan je voeten een ukule’le spelende jon-ge dame ,het was helemaal te gek. Ons bezoek kon niet meer stuk. We logeerden in het centrum, in een van de mooiste hotels. Jammer voor een paar hobbyisten, ze wisten niet wat ze misten. Zij, bleven liever aan boord om van die relatiege-schenken te maken, in de vorm van plof-sigaren. Die zouden dan worden aangeboden aan Indonesische jachten als die ons toevallig wilden bezoeken. Na vertrek uit Suva waren er soms ver-rassingen in de vorm van een kort be-zoekje aan een tropisch eilandje. Inboor-lingen brachten met kleine prauwtjes vruchten etc. aan boord zodat we de no-dige mitavientjes binnen kregen. Later toen we op Ned. Nw. Guinea, Hollandia aandeden, hadden we geluk, meteen werden we uitgenodigd voor een leuke excursie. Tijdens excursies mochten we gratis de hele dag van de sauna genieten en maak-ten we ruim gebruik van onze nieuwe waterbedden. Dat laatste zelfs 2 keer per etmaal. Diegene die dan wakker waren moesten wel muisstil zijn, dit om de sla-apenden niet te storen. Zij, mochten zich intussen wel vermaken in de technische ruimtes en het stuurhuis.

PAGINA 11

Boze tongen beweren dat deze reiserva-ring bezijden de waarheid zou zijn. Ech-ter, ik als opvarende weet wel beter. April 1962 keerden we met ons jacht te-rug van een cruise naar de Middellandse zee alwaar we ons prima hadden ver-maakt. De Ned. regering bood ons ter compen-satie een cruise aan, naar het verre oos-ten. Zonder partner maar met behoud van sa-laris en een riante toelage om het voor ons aantrekkelijk te maken in het dure buitenland. De kapitein kreeg de handen op elkaar toen hij e. e.a. bekendmaakte en vroeg of we dit wel allemaal wilde meemaken. Unaniem “ja, natuurlijk!!!” Omdat het een tropische verassing was, werd nog veel geheim gehouden. Hoewel Curaçao , Tahiti , Fiji Eilanden en Ned. Nieuw-Guinea vast stonden. Intussen mochten we wel een leuke tro-pengarderobe uitzoeken, zoals ‘n goed Nederlandse vakantieganger betaamd, namen we ook zoveel mogelijk eten, drinken en andere spullen mee. Bezuiden de Kreeftskeerkringen werd onze cruise pas echt leuk , in warmere streken konden we genieten van zon en zee. En af en toe werd er, door het gehele schip, een frisse duik genomen. Onze eerste haven Willemstad op Cura-çao was prima gepland. We moesten toch nodig even benen strekken, de tropische sfeer opsnuiven en natuurlijk acclimati-seren. Na enkele dagen vertrokken we naar de volgende bezienswaardigheid het Pana-makanaal (voor ondergetekende niets nieuws in 1957 met hetzelfde jacht al gedaan). Het moest niet saai worden. Tahiti werd ook al niet aangedaan omdat daar teveel mooie meisjes bijna bloot rondliepen. Het zou de gemoedsrust van

Cruise naar Exotische oorden

( W alrus 1962 )

dijsje waar we enige tijd verbleven in luxe drijvende hotels. Er waren wat leuke diertjes met kraaloogjes aan boord. Ze waren vooral ’s nachts actief om over ons te waken. Ook pasten ze op het brood dat in een soort grote wasmand werd bewaard en in de lounge stond. Overdag werden we met een plezier-bootje opgehaald om naar de de witte stranden van Pasir Puti te gaan en heer-lijk te zwemmen en te zonnen. O,ja we kregen ook een leuk snel motor-bootje ter beschikking. Maar een of an-dere kunstenaar maakte van de schroef een mooie tulp dus het waterskien kon jammer genoeg niet doorgaan. Ja, U begrijpt het al, er kwam een einde aan dit luxe leventje, het moest er eens van komen. De riante premie die Ned. Overheid ons toekende moest in Nederland worden besteed. Na al dat plezier, werd met de grootst mogelijke tegenzin de thuisreis aanvaard. Gelukkig leefde de reisleiding erg met ons mee en zocht nog een paar fantasti-sche bestemmingen uit. Palmenstranden van Honolulu en de toe-ristische gezellige badplaats Manzanilo in Mexico (ook hier logeerden we in een 5* hotel), zorgden ervoor dat de sfeer onder de opvarenden, van ons luxe jacht prima bleef. Het exclusieve Curaçao deden we weer aan om af te kicken. Hierna staken we met gemengde gevoe-lens de Atlantische Oceaan over om thuis in Nederland te vertellen, hoe moeilijk we het hadden.

Chrit Souren

In het kader van de “Surprise reis” vond onze reisleiding het spannend om ons niet te vertellen, waar we de wekenlange excursies ons heen voerden. Door 2 stoere stewards werden de ingan-gen van het reisbureau afgeschermd. De zeekaarten etc. kwamen dan ter tafel en onze excursie uitgebreid besproken door de gidsen. Het werd dus echt een puzzeltocht voor de excursiedeelnemers. Onze reisleiding had echter verzuimd de z.g.n. Zeemans-gidsen etc. uit het stuurhuis te verwijde-ren. Aangezien het kattebelletje waarop onze zonsondergangpositie stond, in de vuil-nisbak van het stuurhuis werd gedepo-neerd, was het voor de simpele puzzelaar met oog voor details, gemakkelijk om in het kaartje achter in de zeemansgids onze plaats te bepalen. Boeroe, Ceram en meer van die prachtige eilanden in de Gordel van Smaragd die we bezochten. Aan land gaan of zelfs maar een blik werpen was niet toegestaan. Laat staan foto s maken. Dat was wel jammer. Na een van deze fantastische excursies kwamen bij het eiland Biak ten anker. Aan de steiger lag een Ned. passa-gierschip “De Keerkring”. Toen we ’s avonds met een sloep dit schip bezoch-ten, vonden we aan dek pakketten met overheerlijke delicatessen. Denk je “Verrassing, leuk, neem wat mee om ca-deau te doen aan het hoofd culinaire dienst, dat zal de heer Schraalhans zeker op prijs stellen”. Vonden die toeristen van de Keerkring het niet goed. Ze beschouwden deze weldoeners zelfs als dieven. Nota bene, daags erna kwamen ze bij ons aan boord om de eerlijke vinders aan te wijzen. Dat lukte dus niet, op de nu onbesnorde, eer-lijke gezichten stond niets af te lezen. Manokwari was ook zo ‘n tropisch para-

PAGINA 12

Biak kamp Sorido

documentaire over de unieke zeeslag. ‘Duiken, duiken!’, heeft kapitein Ralf-Reimar Wolfram vermoedelijk ge-schreeuwd. ‘Duiken, zo snel als je kunt!’ Met dat commando bracht de onervaren 32-jarige Wolfram zijn U-864 met 73 man aan boord recht in het pad van de laatste torpedo. Een voltreffer. Kort juichten de 37 mannen in de Ventu-rer. Toen beseften ze dat ze tientallen submariners hadden gedood, collega’s eigenlijk. ‘Poor bastards’, zeiden ze en namen hun petten af voor een minuut stilte. De arme drommels van nu zijn de Noren. De U-864 ligt in twee stukken 150 meter diep voor de Noorse kust bij het eiland Fedje. In 2003 vond een visser een mo-toronderdeel met een hakenkruis erop in zijn net. Na vijf jaar zoeken was het wrak van de U-864 gevonden. De stand van het vastgeroeste roer liet er geen twijfel over bestaan: deze onderzeeër heeft in nood de koers strak naar beneden gezet. Sinds de vondst mag bij Fedje niet meer worden gevist, want de Noren ervaren nu wat de Britten wisten voordat ze de U-864 tot zinken brachten: de duikboot had 65 ton kwikzilver aan boord, in bijna tweeduizend flacons. Twee jaar geleden haalden wetenschap-pers een zo’n 5 millimeter dikke, ijzeren fles naar boven. De flacon was bijna

Door Robert Giebels Vol bewondering keken de matrozen naar hun jonge kapitein. Hij was razend-snel aan het rekenen. De 25-jarige Jimmy Saunders had een besluit genomen, die 9de februari 1945. De commandant van de onderzeeër HMS Venturer ging pro-beren de drie uur zigzaggende duikboot van de Duitse vijand voor hem tot zinken brengen. Nooit eerder in de krijgsge-schiedenis en nooit meer daarna was er onder water slag geleverd tussen onder-zeeërs. De bijna 90 meter lange U-boot was op een missie - ‘Streng Geheim’ stond op de lading. Maar in Londen wisten de Britse codekrakers precies wat de U-864 van plan was en de Venturer kreeg opdracht de Duitse duikboot ten koste van alles te stoppen. Een lawaaiige defecte dieselmo-tor verraadde voor de Britten de positie van de U-864, voor de Noorse kust bij Bergen. Elke 17,5 seconde gaan we een torpedo lanceren, zei Saunders. Hij had een pa-troon in het zigzaggen van de U-864 ont-dekt. Tijdens het vuren verlegde de Ven-turer zijn koers iets en de torpedo’s scho-ten naar in hoogte en breedte verschillen-de punten. ‘Wij hadden allemaal een blind vertrouwen in deze kapitein’, zei torpedoman Harry Plummer in een BBC-

PAGINA 13

niet’, zegt Oddekalv. Kiest het parlement hiervoor, dan krijgt het Nederlandse Mammoet Salvage de opdracht (zie ka-der). Vorige week tekende het jonge be-drijf het contract. ‘Liften is de enige manier om er .helemaal zeker van te zijn dat het mi-lieu nooit meer geschaad kan worden’, zegt Oddekalv. Hij gelooft dat er nog andere schadelijke stoffen in het wrak kunnen zitten. Veel Duitse duikboten gebruikten smeermiddelen en olie met ruime hoeveelheden pcb’s, een zeer kan-kerverwekkend, moeilijk afbreekbaar gif. ‘Bedekking is uitstel van executie, want de U-864 kan nog steeds exploderen. Heb je een fraaie clusterbom van kwik en misschien pcb’s gemaakt.’ Als de Noren het wrak met een dikke laag stenen bedekken, leggen ze ook een deken over de geschiedenis. Want de U-864 was meer dan een nummer, het was

‘door’; het zal niet lang duren of het kwik gaat in grote hoeveelheden lekken. ‘Een milieutijdbom’, zegt Kurt Oddekalv van de Groene Strijders milieuorganisa-tie. De 51-jarige oud-marinier is in Noor-wegen de meest geprofileerde milieuacti-vist. Niemand in Noorwegen betwist Odde-kalvs pleidooi dat er zo snel mogelijk wat moet worden gedaan aan de kwikzil-veren dreiging in de wrakstukken van de U-864. En niet alleen uit milieu- en v o l k s g e z o n d h e i d o v e r w e g i n g e n . ‘Zalmexport is groot hier. Als ze in Azië denken dat er kwik zit in Noorse zalm, stort dat deel van onze economie in.’ Wat Noorwegen splijt, is op welke ma-nier de dodelijke lading van de U-864 onschadelijk moet worden gemaakt. Er zijn evenveel kampen als methoden: twee. De eerste methode is de goedkoopste en kost ongeveer 10 miljoen euro. Een vier-kant van 200 bij 200 meter rondom het wrak wordt bedekt met een tapijt van zand en een twaalf meter hoge laag ste-nen. Dan kan het kwik geen kant meer op. Hoewel het niet zeker is of het door de zeebodem onder het vloerkleed door kan. De regering is officieel unaniem voor-stander van dit tapijt, maar zou feitelijk verdeeld zijn in een milieukamp en een kostenkamp. De laatste groep heeft door de kredietcrisis de wind in de zeilen. Dit jaar nog hakt het parlement de knoop door. Politici moeten rekening houden met aanstaande parlementsverkiezingen en weten dat de electoraal meest interessan-te kustregio’s van Bergen en Stavanger tegen bedekken zijn. Zij worden aangevoerd door Oddekalv, die fel campagne voert voor de tweede methode: het wrak van de U-864 om-hoog halen en de zeebodem schoon zui-gen. ‘Iets anders accepteert Noorwegen

PAGINA 14

Voor de Noorse kust ligt een tijd bom: het wrak van een Duitse onderzeeër. Noorwegen twijfelt: de restan-

ten begraven of uit het zeewater halen.

Hitlers laatste hoop de oorlog in Europa te winnen. Wat nu een metalen doodskist is op de zeebodem voor de Noorse kust, vervoer-de een geheimzinnige lading van men-sen, spullen en plannen. De normale be-manning was vijftig man, deze missie kwamen er achttien Duitse en twee Ja-panse topwetenschappers en -ingenieurs bij. Ze hadden voorzichtig houten kisten in-g e l a d e n m e t M e s s e r s c h m i t t -straalmotoren, V2-onderdelen en blauw-drukken van geavanceerde straaljagers, raketten, radarsystemen en duikboten. Het kwik was vermoedelijk bedoeld om de productie van explosieven flink op te voeren. De U-864 was op weg naar Ja-pan. Hitler, die op alle mogelijke manieren de oorlog aan het verliezen was, had Opera-tie Caesar bedacht. Hij wilde Japan met technologie helpende oorlog tegen de Verenigde Staten in de Pacific te winnen. Op zijn minst, dacht Hitler, kan ik de Ja-panners helpen de Amerikanen flink be-zig te houden. In het radeloze brein van de Führer zou in Europa de druk van de VS op Duitsland afnemen, waardoor hij de oorlog zou winnen en zijn Duizendja-rige Rijk zou redden. Operatie Caesar was eigenlijk operatie U-864 en die mislukte totaal. De Britten luisterden al jaren mee met al het topge-heime berichtenverkeer van de Duitsers. Ze wisten wat er in elke kist zat aan boord van de U-864, waar die heen ging en ze wisten zelfs de namen van alle

De berging van de U-864, zoals ber-gingsbedrijf Mammoet Salvage die in een animatie laat zien. Door een grijper met lucht­kussens worden de delen omhoog getakeld, vervolgens in een bak gelegd en via een drijvend dok op de kant gere-den.

PAGINA 15

middenstuk, met de brug, is zoek. ‘Ik denk dat het middenstuk compleet is weggeblazen’, zegt Ringersma. ‘Maar het kan zijn dat het onder het achterstuk ligt. Dat weten we zodra we dat optillen.’ De lekbak met een stuk wrak wordt op een zelfvarend drijvend dok geschoven en dat schip vaart ermee naar de dichtst-bijzijnde haven van Hanøytangen. Daar halen de karakteristieke, rode Mammoet-trailers, de lange rijen wielen waarmee complete huizen en booreilanden worden vervoerd, het U-864-deel met bak en al van het drijvende dok. Eenmaal aan de vaste wal worden de stoffelijke resten van de 73 opvarenden geborgen. Ook moeten alle 24 torpedo’s snel worden verwijderd. Daarna duurt het nog een jaar voordat alle schadelijke stoffen zijn verwijderd. Noorwegen betaalt 94 mil-joen euro voor de klus. Het uit het water tillen van het wrak kost 30 miljoen en de rest van het geld gaat op aan het afvoeren van alles wat schadelijk is: 60 ton kwik-zilver, de torpedo’s en de gevaarlijke oli-ën die onderzeeërs vroeger gebruikten.

Robert Giebels Volkskrant 2 dec 2008

meevarende wetenschappers. Zoals Ta-dao Yamato en Toshio Nakai, in 1945 ‘s wereld belangrijkste aerodynamicaex-perts. Zij zouden hun vaderland nooit bereiken. De fatale torpedo van de Britse onder-zeeër Venturer blies het midden weg van de U-864. De Duitse duikboot dwarrelde in twee stukken van elk veertig meter naar de Noorse zeebodem, 150 meter diep. Het wrak en vooral de inhoud ervan moeten nu snel weg, want er lekt steeds meer kwik uit. De complete mondiale bergingselite dong naar de ‘U-864 lift’, waaronder liefst drie Nederlandse bergers. ‘Wij staan van oudsher bekend als goede bergers’, zegt directeur Fokko Ringersma van winnaar Mammoet Salvage. ‘Want Nederlanders zijn veel meer dan anderen bereid grote financiële risico’s te lopen als we nieuwe, maar risicovolle technieken gaan toepassen.’ De Noren vonden het plan van Mammoet het crea-tiefst en milieuveiligst. Bij een normale berging zouden kabels onder het wrak getrokken worden, om het daarna te lichten - het nautische equi-valent voor takelen. Maar die kabels zou-den de met kwik verontreinigde zee-bodem omwoelen. Daarom tilt een reu-zenhand, aan de binnenkant bekleed met enorme airbags, elk wrakstuk op en legt het behoedzaam in een bak naast het wrak op de zeebodem. Die bak moet alle schadelijke stoffen opvangen die uit het wrak kunnen komen. Bovendien blijven daardoor de torpedo’s nat. De techniek heeft Mammoet van zichzelf afgekeken. In 2001 plukte het bedrijf samen met Smit - nu een concurrent - de onderzeeër Koersk onder helse omstandigheden, maar op een vergelijkbare manier, van de bodem van de Barentsz zee. Het achterstuk van de U-864 staat schuin in de zeebodem. Het voorstuk ligt daar plat vlakbij. Maar het 10 meter lange

PAGINA 16

Algemene ledenvergadering

& Reünie 2010

De eerstvolgende ALV & Reünie zal ge-

houden worden in het Evenementen Centrum Amsterdam (ECA)

(Marine kazerne Amsterdam) op

woensdag 21 april 2010

D e redactie heeft een foto gevonden met de toren van de O-1, op ‘n

vlonder in een klein basin met daarvoor een gedenkplaat met de namen van de bemanningsleden. Wij vermoeden dat dit de locatie op de oude Mijnendienst geweest is. Het bijschrift, bij de foto, gaf aan dat het een locatie op Willemsoord was. Wij twijfelen hieraan. Wie kan ons vertellen wat de juiste locatie op deze foto is. We zien U reactie gaarne tegemoet.

Redactie KVO

PAGINA 17

D e medewerkers van de Traditie-kamer willen u het volgende voorleggen.

Al geruime tijd bestond het idee om voor het onderzeedienst personeel, reünisten en belangstellenden cap’s te laten ver-vaardigen. Ook tijdens de reünie van j.l. was er bij navraag een ruime interesse voor dit idee. Daar de huidige Onderzeedienst geen belangstelling en de vereniging geen middelen en mankracht heeft, hebben wij, (medewerkers traditiekamer) in overleg besloten dit ter hand te nemen. Het is dus de bedoeling om bij voldoen-de belangstelling, cap’s te ontwerpen voor alle boten vanaf WOII. Deze cap’s kunnen worden ontworpen met naam, penantnummer, wapenschild, met of zonder flipper, een normale opdruk of een geborduurde, de mogelijkheden zijn legio. Wat de kosten zullen zijn weten we nog niet, maar het zal wel meevallen. Een unieke kans dus. First things first. We willen dus eerst we-ten wie belangstelling heeft. Dit kunt u aangeven door mij zo spoedig mogelijk een E-mail of brief te sturen met de vol-gende gegevens: Naam, voornaam. Adres en postcode. Telefoonnummer. E-mail. Naam boot of penantnummer. Evt. hoofdmaat (small, medium, Large). Evt. uw voorkeur voor het ontwerp. Deze gegevens kunt u sturen naar: Kragten, J.J. Leeuwerikstraat 39 1781 ZL Den Helder E-mail kragtenjj@quicknet.nl Wij houden u middels de KVO van de vordering op de hoogte. (D.B.F.).Diesel Boot Forever

Cap’s O-1

PAGINA 18

Over de deelname van Hr.Ms. “Dolfijn” aan de bescherming van de NAVO-schepen in de Adriatische Zee tegen aanvallen door Joego-slavische onderzeeboten is in vele kranten en tijdschriften in binnen en buitenland ge-schreven. Ook Jane’s Defense Weekly schreef in het nummer van 28 juli 1999 over de operatie van de Dolfijn. De bijdrage van de Noord-Hollandse dagbladen opgetekend te Malaga door verslaggever Ronald de Boer willen we u niet onthouden. Jagende spion is ook blij zonder buit De spion is uitgejaagd en blij dat hij geen buit heeft gemaakt. Na twee patrouilles van in totaal zo’n zes weken voor de kust van Joegoslavië duikt de onderzeeboot Dolfijn weer op in het Zuid-Spaanse Malaga. Het was een missie met meer dan ooit het gevaar voor escalatie. Voor het eerst in tientallen jaren had een Nederlandse marinecomman-dant een glasheldere geweldsinstructie: elke Joegoslavische onderzeeboot die zee koos, moest zonder pardon worden vernietigd. Als een zwarte sigaar ligt de Dolfijn in een hoek van de Spaanse haven. De meesten van de 53 bemanningsleden liggen bij hotel-zwembaden of op het strand in de zon te bakken. Alle spanning is weggeëbd, morgen vertrekt de boot naar Den Helder, waar ze 10 juli aankomt. In de commandocentrale, diep in de buik van de Dolfijn, vertelt luitenant ter zee Gert Jan Siepel hoe die spanning er aan boord ontegenzeglijk is geweest. Of liever gezegd, hij vertelt er weinig van. Zijn gezichtsuit-drukking spreekt boekdelen. “We hebben wel een paar keer dreigende situaties gehad.” Waaruit bestonden die dan? Glimlach. “Dat mag ik dus niet zeggen.” Ook het patrouille-gebied blijft geheim. “We zaten”, zegt commandant Henk Jan Kuin, “dicht onder de kust. Hoe dicht? Dat moet u zelf invullen.” De Dolfijn had opdracht de NAVO-schepen in de Adriatische Zee te beschermen tegen aanvallen door Joegoslavische onder-zeeboten. Kuin: “Het beste wapen tegen een onderzeeboot is een andere onderzee-boot.” Daarbij is het de kunst van de vijand

te horen, voordat hij jou hoort. Met uiterst gevoelige apparatuur zochten de sonarspeci-alisten kilometers zee af op verdacht geruis. Onder meer maakte de Dolfijn gebruik van de zogeheten towed array, een ‘tuinslang’ boordevol microfoons die zo’n 400 meter achter de onderzeeboot wordt gesleept. Daarnaast werd het radioverkeer bij de belangrijkste havens in Montenegro afgeluis-terd. Om de NAVO-vloot tijdig te kunnen waarschuwen tegen mogelijke raketaanval-len vanaf kustbatterijen tastte de onderzee-boot radarfrequenties af naar signalen die duidden op gereedgemaakte lanceerinrichtin-gen. Op scherp. Kuin: “Al die tijd voeren we op pe-riscoopdiepte, met de luiken van de vier lan-ceerbuizen geopend en de wapens op scherp, zodat we bij een naderende onderzeeboot onmiddellijk onze torpedo’s konden afvu-ren.” Een kwestie van hij of zij, maakt Kuin duidelijk. “Als je later pas de luiken opent, verraadt het lawaai je positie. Het gaat om kostbare minuten.” Kuin is een ervaren onderzeebootcom-mandant, die ook ten tijde van de oorlog in Bosnië voor de Joegoslavische kust patrouil-leerde. Niet eerder gebeurde dat evenwel ‘langs het randje’ van een totale oorlog. “Daar bereid je je wel op voor, ja. Hoewel de bemanning zich prima heeft gehouden, spe-len er toch allerlei scenario’s door je hoofd.” In tegenstelling tot de Golfoorlog, toen mari-necommandanten niet mochten aanvallen zonder voorafgaande toestemming van mi-nister van defensie Ter Beek, lag de beslis-sing nu geheel bij Kuin. De Joegoslavische marine hield zich koest. Siepel en zijn collega’s zijn blij toe. “Ik ben een onderzeebootman. In die andere boot zitten ook onderzeebootmannen. En net als zij weet ik wat een verschrikkelijk wapen we tegen elkaar in stelling zouden hebben gebracht.”

NHD augustus 1999

Dolfijn 10 jaar geleden

De zeeslag om de olietanker Ondi-na WOII. Wie de naam Willem Horsman hoort, denkt hooguit aan de voormalige reddingsboot van Schier. Een zeeheld, kapitein en MWOer waar deze reddingsboot naar is vernoemd. SCHIERMONNIKOOG - We hebben het vroeger allemaal op school ge-leerd. Zeeheld Jan van Speijk die in 1831 tijdens de Belgische opstand, geconfronteerd met een overmacht riep: “Dan Liever de lucht in!” Als het aan Willem Geluk uit Steenwijk ligt, leren de kinderen vanaf nu ook de kreet: “Natuurlijk, doorgaan!” Want dat riep zijn oom Willem Horsman toen medeopvarenden hem vroegen of het niet beter was op te geven. Hun schip de Ondina was door de Japanners zo gehavend dat er geen redden meer aan was. Maar Hors-man vocht door. Het werd zijn dood. De Ondina was een tanker van de Bataafsche Petroleum Maat-schappij, de voorloper van Shell. De boot was onderweg met een lading ruwe olie van het Arabisch schierei-land naar Australië toen het werd aangevallen door twee Japanse krui-sers. De Britse mijnenjager die de Ondina moest beschermen maakte zich uit de voeten. Daarmee was het lot van de tanker bezegeld. De boot beschikte slechts over één stuk geschut. Maar kapitein Horsman voelde er niets voor om zich als mak schaap naar de slachtbank te laten leiden. Eén van

de Japanse kruisers kreeg een vol-treffer van de Ondina en zonk. En ook de andere Japanse kruiser werd door de Nederlanders geraakt. Maar zelf kreeg de Ondina ook diverse vol-treffers. Eén daarvan blies kapitein Horsman van de brug. Na de dood van de kapitein gaven de overige bemanningsleden zich over aan de Japanners en ver-lieten de tanker die bezig was water te maken. De Japanners konden het echter niet verkroppen dat één van hun kruisers naar de kelder was ge-jaagd en vuurden op de reddingsbo-ten. Vele opvarenden van Ondina lie-ten daarbij het leven. Nadat de Japanner uit het zicht waren verdwenen, keerde een klein aantal overlevenden terug naar de Ondina. Ze wisten zowel de lekka-ge als de brand onder controle te krij-gen en loodsten het zwaar gehaven-de schip naar veilige haven. Eén van deze mannen was Boele Bakker uit Workum. Zijn dochter opent morgen 3 juli ’09 in het gemeentehuis van Schiermonnikoog een expositie die aan de vergeten zeeheld is gewijd. Schiermonnikoog is niet de eerste keus van initiatiefnemer oom-zegger de heer Geluk. Hij benaderde in eerste instantie het Zeevaartmuse-um in Rotterdam. Maar dat zag er niets in. Ook een poging om in Am-sterdam - de plaats waar kapitein Horsman honderd jaar geleden werd geboren - de expositie van de grond te krijgen, mislukte. Uiteindelijk kwam de heer Ge-luk op Schiermonnikoog terecht. Daar leeft de naam van kapitein Wil-lem Horsman voort in de reddings-boot die jarenlang dienst deed. Eilan-ders Clive Hellinga en Hildebrand Abma haalden de reddingsboot terug naar het eiland en steunen de heer

PAGINA 19

Odina

Geluk in zijn streven de heldendaad van zijn oom aan de vergetelheid te ontrukken. Tot diep in de jaren vijftig ken-den veel Nederlanders het verhaal van de Ondina. Zo kreeg kapitein Horsman postuum de Militaire Wil-lems - Orde. In Zwijndrecht werd een flat naar hem vernoemd, maar veel meer is er niet tot zijn nagedachtenis. Geen monument, geen standbeeld. Ook werd tot teleurstelling van de heer Geluk de suggestie om de slag om de Ondina op te nemen in het ca-non van de Nederlandse Zeevaart, afgewezen. Het wordt tijd dat het blazoen van kapitein Horsman wordt opge-poetst. Vier jaar geleden verscheen in Engeland een serie postzegels ge-wijd aan deze zeeslag. Daarop wordt het nota bene voorgesteld dat de Britse mijnenjager de Ondina redde. “En daar klopt dus helemaal niets van,” zegt de heer Geluk. “Die Engel-sen gingen er als hazen van door.” Wat hem ook niet zint, is dat de beide commandanten van de Ja-panse kruisers na de oorlog in hun vaderland tot admiraal werden bevor-derd. “Het waren ordinaire oorlogs-misdadigers die voor het schieten op reddingsboten met een bemanning die zich had overgegeven, vervolgd hadden moeten worden.”

Leeuwarder Courant, dd. 2 juli ’09 Herbert van der Meulen

PAGINA 20

Ondina in volle zee - foto’s boven. Granaatinslag - foto midden

Schilderij van zeeslag Ondina - foto onder

PAGINA 21

N aar mate je ouder wordt heeft het lichaam minder slaap nodig, zegt men. En nu ik zelf over de

helft ben merk ik dat het klopt, vooral in het voorjaar of in de vroege zomer heb ik daar last van. Dan word ik vaak vroeg wakker meestal zo rond vier uur en dan lig ik te luisteren naar het ontwaken van de vogels en vaak krijg ik er last van, last van ‘de drang’. Ik weet er zo snel geen ander woord voor maar ik word dan onrustig zeker wanneer ik dan door mijn gordijnen gluur en zie dat het weer een mooie dag wordt. Ik ruik vaag de zilte lucht van de zee en duinen en het jaagt me mijn bed uit, ik moet… Zachtjes verlaat ik de slaapkamer om mijn partner niet te storen en trek de bui-tendeur zachtjes achter mij dicht in mijn achterhoofd wetende dat ze toch wel weet waar ik naar toe ga en zich nu glim-lachend omdraait. Ik pak de fiets en geef wederom toe aan mijn ‘drang’, iedereen heeft wel een afwijking bedenk ik mij dan en okay dit is dan de mijne. De tien minuten die ik onderweg ben geniet ik met volle teugen, het is heerlijk fris bui-ten en de zon staat op het punt om zich te laten zien. Wanneer ik door de duinen rij

is het of ik een orkest hoor, de ene vogel probeert nog mooier te zingen dan de ander en dat samen met de geur van den-nenbomen en zeelucht maakt mij blij en vrij van binnen. Even later sta ik boven op een duin en daar zie ik hem, de reden van mijn on-rust, mijn vriend en praatpaal in moeilij-ke tijden. Die alle sores van het leven altijd van mij aan hoort en immer gerus-tellend daar is. Ik loop naar hem toe, be-groet hem als een oude vriend en terwijl ik naast hem loop bedenk ik mij dat ik een bevoorrecht mens ben. Duizenden zo niet tienduizenden mensen komen het gehele jaar hier naar deze plek aan het Marsdiep, rijden er vaak honderden kilo-meters voor en ik… ik kan wanneer ik wil binnen een paar minuten zijn waar ik nu ben. Hier bij mijn vriend… de zee, natuurlijk heeft hij zijn kuren en is hij soms ruw en onbarmhartig. Maar hij is er wel voor mij… altijd. Ik geef graag toe aan die ‘drang’… ach er zijn wel ergere afwijkingen en genietend van de nieuwe dag vervolg ik mijn weg.

Dick de Jong

DE DRANG

Marsdiep, texel en veerboot

De Driekus Heij Trophy

Golf, zon en wind , de drie ingrediënten die onderzeebootmannen nodig hebben om op een ge-zellige manier bij elkaar te komen. Op 15 Juli j.l. was het weer zover. Voor de 3e keer werd er ge-streden om de fel begeerde Driekus Heij Trophy. Ruim 23 actief dienende en oude flipperdragers en 7 echtgenotes waren naar de mooie baan van de marine Golfclub gekomen om de strijd tegen de wind en zichzelf aan te gaan. Na een gezellige ontvangst met koffie en cake klonk om 12.00 uur het startschot. Net zo als bij de 2 voorgaande toernooien was de wind een belangrijke factor, maar dat is nu eenmaal bepalend voor het karakter van de Marine Golfbaan. De strijdlust was er niet minder door. Aan het eind van de middag was dat duidelijk te zien: rood verbrande hoofden en moe gestreden blik in de ogen. Het wel verdiende drankje, na afloop, deed echter wonderen en met een blije lach wachtte iedereen in spanning op de uitslag, die de moeite van het wachten dubbel waard was: vol verassingen!! Driekus Heij zelf kon de beker meenemen naar huis, maar met slechts 1 punt verschil op de veras-sende nummer 2: Bob Wierenga. Nummer 3 werd Henk Jan Kuin. Ook dit jaar dus weer groot suc-ces voor de post-atieven. Hierdoor moeten de jonge flipperdragers toch wel op scherp worden ge-zet. De “longest drive” was dit keer voor Gideon van Beek en de “neary” was voor Teun Flame-ling. Ook bij de dames was er een verassende uitslag te noteren. Hier werd Aline Flameling de trotse winnares van de Anna Marie Heij Beker. Op de voet gevolgd door Pieterdien van Leeuwen. Anna Marie Heij kwam keurig op de 3e plaats. Tot ieders verassing, ook voor haar zelf, sloeg Hen-ny Segaar de ‘longest drive” bij de dames. Al met al een zeer geslaagde dag, die volgend jaar zeker weer word georganiseerd. Alle flipperdra-gende golfspelers opgelet: 14 juli 2010 wordt er weer gespeeld om de Driekus Heij Trophy. Noteer het vast in de agenda. De post-actieven moeten gewoon Driekus Heij bellen. Tenslotte wil ik nog graag Wouter Smit hartelijk bedanken, die deze dag had georganiseerd. TOT VOLGEND JAAR!!!!

PAGINA 22

O N D E R Z E E D I E N S T R E Ü N I S T E N V E R E N I G I N G

1e Penningmeester Redactie - Vormgeving W.P. van der Veeken W.P.P. Falkmann Jolstraat 74 Middelzand 5306 1784 NL Den Helder 1788 HC Den Helder 0223-630265 0223-642668 ledenkvo@hotmail.com w.falkmann@quicknet.nl

B E Z O E K O N Z E W E B S I T E

W W W . K L A A R V O O R O N D E R W A T E R . N L