Oedipus

Een mislukte held

Inhoud

Wat is een held?

Heldenpatronen

Oedipus als held

Moderne concepties:

Ralph Waldo Emerson (1803-1882)- ‘heroism feels and never reasons, and is always right’- ‘a hero is no braver than an ordinary man, but he is brave five minutes longer’

Thomas Carlyle (1795-1881)- idee van de devaluerende heroïek: god – profeet (Mohammed) – dichter (Shakespeare) – priester (Luther)- tegenwoordig nog slechts militaire en politieke leiders

Wat is een held?

De term hèroosDe twee typen helden:

a. Achilles b. Odysseus

De Griekse hèroos

Leven volgens de martiale erecode:• shame-culture (vs. ‘onze’ guilt-culture)• de zero sum game: kleos (roem) en timè (eer)• zelfdestructieve eerzucht (idee van de

roemvolle dood)

Type Achilles

Leven volgens een erecode als dat zo uitkomt:• Liegen, bedriegen, incasseren, aanpassen• Eigen overleven staat voorop• Menselijke doelen

Type Odysseus

Oedipus: type a of b?

à la Achilles à la Odysseus

Enkele kenmerken:- godenzonen- uitmunten in vechten- inspanning voor andermans • zaak (vooral voor vrouwen)- bijzondere wapens- bijzonder paard

Cf. M. Bowra, Heroic poetry

De Europese held

- Kind van Danaë en Zeus- Verkrijgt magische hulpmiddelen- Doodt Medusa voor Polydectes- Redt prinses Andromeda van

zeeslang en trouwt haar- Doodt vader en eist troon op

Een èchte held: Perseus

- Kind van Aethra en Poseidon (of Aegeus)- Verkrijgt zwaard en sandalen- Doodt schurken en de Minotaurus- Trouwt Ariadne (of Phaedra)- Wordt koning van Athene

Nog zo’n held: Theseus

- Edward B. Tylor (1871)alleen gelaten bij geboorte – opgevoed door dieren – nationale held

- Johann G. von Hahn (1876)bastaardzoon – moeder is prinses, vader is god – orakel – opgevoed door herders - doodt vervolger en bevrijdt moeder – sticht steden – buitengewone dood

- Otto Rank (1909)vader is koning – held in mandje gegooid

Het levenspatroon van de held

(1) The hero’s mother is a royal virgin;(2) His father is a king, and(3) Often a near relative of his mother, but(4) The circumstances of his conception are unusual, and(5) He is also reputed to be the son of a god.(6) At birth an attempt is made, usually by his father or his maternal grandfather, to kill him, but(7) He is spirited away, and(8) Reared by foster-parents in a far country,(9) We are told nothing of his childhood, but(10) On reaching manhood he returns or goes to his future kingdom.(11) After a victory over the king and/or a giant, dragon, or wild beast,

(12) He marries a princess, often the daughter of his predecessor, and(13) Becomes king.(14) For a time he reigns uneventfully, and(15) Prescribes laws, but(16) Later he loses favour with the gods and/or his subjects, and(17) Is driven from the throne and city, after which(18) He meets with a mysterious death,(19) Often at the top of a hill.(20) His children, if any, do not succeed him.(21) His body is not buried, but nevertheless(22) He has one or more holy sepulchres.

Raglan’s 22 punten-schaal

Heracles: 17Romulus: 18

Zeus: 15

Robin Hood: 13

Jezus: 17Mozes: 20

Oedipus: 21 punten! Als baby doelwit van moordpogingOpgevoed bij adoptie-oudersKrijgt orakel over toekomstDoodt de koningVerslaat het monsterTrouwt de prinsesWordt de nieuwe koningWordt uiteindelijk verdrevenSterft op mysterieuze wijzeWordt als hèroos vereerd

Oedipus doodt de koning

Oedipus doodt de koning willens en wetensVergelijk Theseus en Perseus

Oedipus trouwt de prinses

Oedipus trouwt een ‘prinses’Verdergaande pervertering van het patroon

Oedipus als nieuwe koning

Oedipus zowel turannos als basileusZondebok door zichzelf aangewezen

Oedipus verslaat het monster

Verslaan van monster als rite de passage:Oedipus is nu officieel een held!

Oedipus weet het raadsel

Oedipus wint van de SfinxOedipus = ‘Weetvoet’

Oedipus is het raadsel

Oedipus

Een tragische held