Observeren en rekening houden met handelingen in de publieke ruimte Een methodologische benadering...

Observeren en rekening houden met handelingen in de publieke ruimte

Een methodologische benadering van de relatie tussen publieke ruimte en sociale verbanden

Julie Denef, CREAT-UCL]pyblik[ 10 okt 2014 – Themadag – Stad en Veiligheid

I. Onderzoeken van de relaties tussen omgeving en gebruiken in publieke ruimte?

Waarom?

De voorwaarden voor omgevingsveiligheid: sociale controle, toe-eigening van publieke ruimtes, gezelligheid van publieke ruimtes

> Factoren die betrekking hebben tot de planning, het ontwerp en het beheer van publieke ruimtes

Ref : Pierre Vanderstraeten

Bron: Jan Gehl, Cities for People


Bron: Jan Gehl, Cities for People, 2010


Hoe?

De vraag naar de verhouding tussen de ruimtelijke en de sociale vormen?

>>> oftwel bedacht in termen vertaling: de architectuur is de weerspiegeling van de sociale relaties,

>>> oftewel bedacht in termen van vaststelling: de vorm bepaalt de sociale relaties

Maar evolutie naar een systematischer ontwerp met meer interactie

Volgens M. Grosjean / J.M. Thibaud (2001)

Bron: Jan Gehl, Cities for People

De elementen van de relatie : geproduceerde / waargenomen / beleefde ruimte

Geproduceerde ruimte

Beleefde ruimteWaargenomen ruimte


> De werkelijke ervaring van plekken

> Het referentiekader

> Functie waarmee de geest de voorwerpen en hun aanwezigheid weergeeft;

De elementen krijgen een betekenis aan de hand van filters: de praktijken en gewoontes, het individuele of collectieve

verhaal, de concrete ervaring van de plek, de waardes

De praktijken en gebruiken die de ruimte transformeren, al dan niet

collectief, al dan niet gewild

De elementen zitten «gevangen » in verschillende

betekenissen; eerste ervaring van de plek

De elementen van de relatie : geproduceerde / waargenomen / beleefde ruimte


Gegevens : de materiële realiteit (wegen-gebouwen) of immateriële realiteit of weergaves (gebieden, netwerken van actoren)Verzamelen van gegevens : opmetingen, typo-morfologische analyses, cartografische, statistische, omgevings analyses, partnerkaarten…

Gegevens: Gebruik en gedrag in de ruimte/ dagelijkse + beleefde praktijken, en de betekenis hiervanVerzamelen van gegevens : observatie van gedrag, enquêtes, becommentarieerde routes ;

Gegevens: Assen, wegen, referentiepunten, grenzen, wijken[1] + hun fysieke karaktereigenschappen (de vorm, de kleur, de textuur, de afstand…)Verzamelen van gegevens : Mentale kaarten, verhalen en becommentarieerde routes Geproduceerde

ruimte

Beleefde ruimteWaargenomen ruimte > De werkelijke ervaring van plekken

> Het referentiekader

> Functie waarmee de geest de voorwerpen en hun aanwezigheid weergeeft;

II. Analysemethodes en voorstellingsmiddelen

Definitie van de vraag, doelstellingen van de demarche?

> Wat en waarom? Wat is de vraag? Het te evalueren fenomeen identificeren >> een diagnose stellen >> actiepistes voorstellen

>Wie? Hoeveel? Hoe? Wanneer? Hoe lang? Typologieën van praktijken en categorieën van belanghebbenden van de fenomenen (bewoners, gebruikers, beslissers, beheerders, experts…)

> Waar? Wat is de geografie van het geanalyseerde fenomeen? Wat is de bestudeerde ruimte en de schalen om deze te benaderen?

Determinerende factoren van de demarche : - Belang van de context >>> observaties in situ- Notie van Co-productie (het gebied is de resultant van een veelheid aan belanghebbenden) >>> meer splitsing tussen de kennis van het gezond verstand en de wetenschappelijke kennis- Fenomenologische benadering >>> belang van de visies, rekening houden met verschillende disciplines - Het diagnosemoment in het projectproces (in de aanloop naar de inrichting? In de ontwerpfase? Als evaluatie?)

Fases van de démarche :

Uitwerking van de methodologie (keuze van de methode, perimeter van de studie, de staal…)

>>> voorbereidende interviews, methodes testen

>>> opmetingen, verzamelen van gegevens, informatie

>>> verwerking, tentoonstelling en confrontatie/ modelisatie, synthese en conclusies

>>> acties


Bron: Jan Gehl, Cities for People, 2010

Methodologische vragen? Bewust worden van de grenzen van de demarche

> Welke middelen en beschikbare bronnen? Objectieve criteria vs kwalitatieve gegevens / Gegevens, middelen, tijd… mogelijke benaderingen van het onderwerp of de toegang tot gegevens

> Plaats van de waarnemer : in de ruimte (in situ…), in de tijd (récits et analyses historiques ou observation en temps réel), ten opzichte van praktijken en actoren (participatieve observatie, actie-onderzoek…)

> Communicatie van de resultaten van het onderzoek en discussie: werken rond de presentatietechnieken

Observatie in situ : observatie van gedragingen (ethologie) gerelateerd aan de materiële samenstelling van de plek

Burgers begeleiden in een pad (real time): vrije, geprogrammeerde, thematische parcours…

Ruimte oproepen met een ondersteuning (geluid, visueel…)

Interactie met de actoren (bewoners, gebruikers, beheerders, beslissers,…) over hun dagelijkse gedragingen

Exemples de méthodes :


Geobjectiveerd

Symbolisch

VisiePositie van de waarnemer

Interactie

Observatie

Observeren!!! Opmerken… ook het banale


« Praktische werken »Georges Perec, Espèces d’espaces, Editions Galilée 1974

De straat observeren, soms, misschien met een beetje een systematische twijfel. Zich wijden: Zijn tijd nemen De plek opmerken: het terras van een café dichtbij het kruispunt Bac-Saint-Germain

Men moet er langzamer gaan, bijna domweg. Zich dwingen om het oninteressante op te schrijven, hetgeen het meest vanzelfsprekend lijkt, het meest voor de hand liggend, het meest voorkomend.

Zich dwingen om het onderwerp zelf uit te putten, zelfs al heeft het een groteske indruk, of futiel, of stom. Men heeft nog niet bekeken, men merkte enkel op wat men sinds lange tijd opmerkte.

Zich verplichten om banaler te kijken…

DoorgaanTot dat de plek onwaarschijnlijk wordtTot dat men het gevoel heeft, ook al is het maar een kort moment, in een andere stad te zijn, of beter nog, tot dat men niet meer begrpijt wat er al dan niet gebeurt, dat de hele plek vreemd wordt, dat men zelfs niet meer weet dat het een stad genoemd wordt, een straat, gebouwen, trottoirs… «

Hoe observeren? Opmerken – tellen – meten – cartografiëren – retraceren (tracing) – volgen (tracking), sporen zoeken, fotograferen, een logboek maken, routes testen

>>> Typomorfologische analyse, ethologische analyse, observaties in situ


Bron: Gehl Jan, Svarre Birgitte , How to Study Public Life, 2013

Hoe observeren? De ruimtelijke inrichtingen en het hieraan gerelateerde gedrag vergelijken


Bron:Gehl Jan, Svarre Birgitte , How to Study Public Life, 2013

Hoe observeren? Opmerken, cartografiëren, activiteiten meten ;



Hoe observeren? Ondervragen –een logboek bijhouden – de dagelijkse parcours


Bron: Dupuis G. - (Kim De Rijck (2002), « Quand la mobilité produit le paysage. Le cas du Thier à Liège »

Hoe observeren? De toegankelijkheid meten >methode van parcours met uitleg


Bron: JM Thibaud et M. Grosjean (2001)

Hoe observeren? Kijken en gedragingen naar voren brengen / in de tijd



Hoe observeren? Gebruikssporen zichtbaar maken – interpreteren?


Bron: Habitat&Développement

Hoe observeren? Evoqueren – vertellen – weergeven>>> Enquetes et verhalen - foto’s



« Je prendrais une photo du jardin. Si je dis que j’habite à Bruxelles immédiatement les gens dit « Bruxelles ! Mais, à quoi tu pense!! » Alors je montre une photo du jardin et dans plein centre de la ville. Je m'occupe de l'élagage. Tous nous avons une clé c'est un passage ouvert.

Avant nous avons eu des problèmes avec la coopérative, nous sommes deux coopératives différentes, parce que les bâtiments ont été construits dans deux étapes. Ils n'ont pas voulu qu'il mette une banque d'engrais. Nous voulions faire aussi une passerelle pour que les enfants puissent venir jouer facilement, mais ils n'aient pas voulu»

Hoe observeren? Samen doorkruisen – kijken – luisteren – visies uitwisselen, voorstellingen vergelijken >>> Diagnostische wandelingen (diagnose al wandelend) – straatstanden -



Hoe observeren? Samen doorkruisen – kijken – luisteren – visies uitwisselen, voorstellingen vergelijken >>> bvb: les routes naar school


Bron: Habitat&DéveloppementBron: Amélia Ribeiro de Souza, Valéria Cartes Leal, Les chemins de l’école, déplacements scolaires dans la région de Bruxelles Capitale, Chaire Bernheim-Comofi, UCL Presses UNiversaitaires de Louvain, LLN 2005

Hoe observeren? Oproepen – vertellen – weergeven>>> Participatieve cartografie ateliers – Maquette ateliers- Ateliers rond lokale geschiedenis, levensverhalen - story-boards en affiches



Bibliografie

Declève, B.; Forray, R. ; Michialino, P. (dir.), Coproduire nos espaces publics. Formation-Action-Recherche, PUL, Louvain-la-Neuve, 2002, 195 pages.Declève Bernard, Ananian Priscilla, Anaya Mauricio, Lescieux Anne(URBA-UCL), Densités bruxelloises et formes d'habiter , Ministère de la Région Bruxelles-Capitale , Territoires et Développements Durables , Bruxelles, 2009

Di Méo, Guy, Géographie sociale et territoires, Edition Nathan Université, 2002Dubois Danièle, Mondada Lorenza, Imaginer, dire et faire la ville, in Revue Urbanisme, Hors série n°19, juillet-août 2003, 67p.De Rijck, Kim (2002), « Quand la mobilité produit le paysage. Le cas du Thier à Liège », in Notes de Recherche « Territoires et Développements Durables » 2002-3, CITDD, UCL, Louvain-la-Neuve, téléchargeable à l’adresse suivante : http://www.urba.ucl.ac.be/citdd/notesrecherche.htm, 2002Gehl Jan Gehl , Cities for People, Island Press, 2010Gehl Jan, Svarre Birgitte , How to Study Public Life, Island Press, 2013Lynch Kevin, L'image de la Cité, Dunod, Coll. Aspects de l'Urbanisme, 1960-1976, Paris, 222p.Georges Perec, Espèces d’espaces, Editions Galilée, 1974

Panerai Philippe, Depaule Jean-Charles, Demorgon Marcelle, Analyse urbaine, Collection Eupalinos, Editions Parenthèses, Marseille, 1999, 191p.Thibaud Jean-Paul (s/d) L'espace urbain en méthodes, Collection Eupalinos, Editions parenthèses, Marseille, 2001, 221p.

http://www.urba.ucl.ac.be/citdd/notesrecherche.htm

Observeren en rekening houden met handelingen in de publieke ruimte Een methodologische benadering...

Documents

Transcript of Observeren en rekening houden met handelingen in de publieke ruimte Een methodologische benadering...