1

Samen naar een rookvrij Amsterdam

2

Voorwoord

In Amsterdam rookt circa 27% van de volwassenen. Dat zijn circa 220.000 Amsterdammers.

Hiermee zit Amsterdam boven het landelijke gemiddelde van 23%.

Het aantal volwassen rokers verschilt per stadsdeel. In West wordt er het meeste gerookt en in Zuidoost

het minst. Wat jongeren betreft zit Amsterdam wel onder het landelijk gemiddelde. Bovendien zien we

hierin een dalende trend in Amsterdam. Dat is goed nieuws.

Maar we zijn er nog niet. Elke week raken er honderden kinderen verslaafd aan roken. Als zij blijven

roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen daarvan zullen komen te overlijden

Nog steeds sterven er ieder jaar meer dan 20.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van (mee)roken.

Roken is een ernstige verslaving en nicotine is een van de meest verslavende stoffen die er is.

Er bestaat geen vrijheid of vrije keuze bij het roken van sigaretten

Ik vind het heel belangrijk dat alle Amsterdammers gelijke kansen hebben op een lang en gezond leven.

De kloof in gezondheid neemt echter vooral door roken verder toe.

Dat vraagt om stevige maatregelen.

Gezondheid en gedrag veranderen we niet van vandaag op morgen, het vraagt om langdurige inzet en

maatregelen op meerdere terreinen.

Gezien de impact die roken op de volksgezondheid heeft, is Amsterdam al jaren bezig met het

ontmoedigen van tabaksgebruik. We hebben daarin ook al veel bereikt. Zo zijn al veel speeltuinen,

kinderboerderijen, sportverenigingen, zwembaden, topsportevenementen, gemeentegebouwen en de

pont rookvrij. Met het Nationaal Preventieakkoord als extra steun in de rug is het nu tijd om een

volgende stap te zetten richting een rookvrij Amsterdam.

Nieuw in onze aanpak is het realiseren van een rook- en tabakvrije omgeving.

Zien roken, doet roken. Een rook- en tabakvrije omgeving helpt om te voorkomen dat jongeren

beginnen met roken en maakt het voor rokers ook makkelijker om te stoppen.

We kiezen hierbij voor een positieve insteek. We gaan voor ontmoedigen en stimuleren in plaats van

verbieden en handhaven.

Er is nog veel te doen maar gelukkig staan we niet alleen in ons streven. Er zijn al veel organisaties zeer

actief op dit gebied, zowel landelijk als lokaal. Maar ook bewoners (organisaties) melden zich steeds

vaker. Ik wil graag met alle partijen een Amsterdamse Alliantie vormen om samen te komen tot een

rookvrij Amsterdam.

Zou het niet mooi zijn als in 2030 geen enkel kind meer begint met roken? En dat er dan ook veel minder

volwassenen zijn die niet roken?

In 2030 zullen kinderen de geur van tabaksrook niet meer kennen. Zij zijn de kinderen van de rookvrije

generatie. Daar zet ik me graag voor in!

Simone Kukenheim

Wethouder Zorg, Jeugd(zorg), Beroepsonderwijs en Sport

3

Inleiding

Roken is een ernstige verslaving en staat met stip op nummer één in te voorkomen doodsoorzaken.

Nog altijd sterven er in Nederland ieder jaar meer dan 20.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van

(mee)roken. Daarnaast wordt in totaal 9,4% van de ziektelast in Nederland door roken veroorzaakt, wat

jaarlijks tot € 2,4 miljard aan zorgkosten leidt.

Iedere week raken honderden nieuwe kinderen verslaafd aan roken. Naar schatting is ongeveer twee

derde van de huidige rokers voor het 18e jaar is begonnen met roken en beginnen ongeveer 75 kinderen

per dag met dagelijks roken. Als zij blijven roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen

daarvan zullen komen te overlijden.

Daar willen wij een einde aan maken. En met ons veel Amsterdammers.

Figuur 1: Ziektelast en oorzaken

Of iemand gaat roken is van meerdere factoren afhankelijk. De meeste jongeren die gaan roken starten

voor hun 19e jaar. Dit is een kwetsbare periode waarin het puberbrein veel gevoeliger is voor verslaving

dan volwassenen. Het is ook een periode waarin jongeren vatbaar zijn voor groepsdruk, minder geneigd

zijn om met de toekomst bezig te zijn en de consequenties van hun handelen minder goed overzien.

Wij proberen onze jongeren op te laten groeien tot vrije, zelfstandige en gezonde burgers. Dat betekent

dat we willen en moeten voorkomen dat jongeren al verslaafd volwassen worden. Er is namelijk niks vrij

aan een verslaving. Sterker nog, een verslaving beperkt onze keuzevrijheid. Nicotine is een van de meest

verslavende stoffen die er bestaan. Dat legitimeert stevige maatregelen om te voorkomen dat jongeren

gaan roken.

We hebben de tijd mee Het draagvlak in de samenleving voor verdergaande maatregelen neemt steeds meer toe. Steeds meer

mensen willen rookvrije kinderboerderijen, speeltuinen, sportvelden en buitenzwembaden. Uit een

enquête in opdracht van de Alliantie Nederland Rookvrij blijkt dat zeven op de tien Nederlanders voor

meer rookvrije plekken voor kinderen zijn.

In 2009 was 71% van de Nederlanders voor een rookverbod op terreinen van middelbare scholen, nu is

dat gestegen naar 89%.

4

De afgelopen vier jaar is ook het percentage voorstanders van een rookverbod in dierentuinen

omhooggegaan, van 48% naar 67%. Ook wil meer dan de helft van de Nederlanders een rookverbod op

terrassen, tien jaar geleden was dat nog maar één op de zes. 87% vindt dat roken in speeltuinen niet

meer kan, tegenover 65% vier jaar geleden.

Steeds meer Amsterdammers nemen zelf initiatief om rookvrij te worden. In de horeca maken

ondernemers hun terras rookvrij, sportclubs maken hun terrein rookvrij en ouders nemen het initiatief

om schoolpleinen (alvast) rookvrij te maken. Ook zijn er initiatieven voor rookvrije straten.

Waar vijftig jaar geleden bij verjaardagen nog het glas met sigaretten op tafel stond, zien we dat

tegenwoordig nergens meer. Een paar jaar geleden konden we ons ook niet voorstellen dat je in een café

niet kon roken, nu is het juist andersom

Onze samenleving lijkt er klaar voor. Dit maakt het mogelijk om naast ‘zachte’ maatregelen door

mensen te verleiden en makkelijke keuzes te bieden, ook ‘hardere’ maatregelen te nemen het instellen

van rookvrije zones in de openbare ruimte. Juist met deze combinatie kunnen we echt verdere stappen

maken.

Rekening houden met sociale verschillen en negatieve neveneffecten Stoppen met roken is extra moeilijk voor mensen met een lage opleiding en/of een laag inkomen.

Rokers met een lage sociaaleconomische status (SES) doen even vaak een stoppoging als mensen met

een SES, maar de kans op succes van deze stoppogingen is kleiner. Een aantal factoren maakt dat hun

stoppogingen minder vaak succesvol zijn:

� Rokers met een lage SES ervaren minder sociale steun bij het stoppen met roken. In de directe

sociale omgeving heerst daarnaast vaker een pro-roken norm.

� Rokers met een lage SES hebben vaak een sterkere verslaving en zijn vroeger gestart met roken.

Dit maakt het stoppen moeilijker.

� Rokers met een lage SES ervaren meer stress en minder ervaren eigen-effectiviteit.

� Daarnaast is de kans groter op terugval wanneer problemen en zorgen spelen, zoals

werkloosheid, geldzorgen of problemen in de woonsituatie. Dergelijke problemen komen vaker

voor bij lage SES groepen dan bij hoge SES groepen.

Om roken terug te dringen en een rookvrij Amsterdam te realiseren, is het belangrijk om rekening te

houden met deze sociale verschillen. Dit betekent dat we extra inzetten op de doelgroepen waar het

meest wordt gerookt.

Verder is het hierbij heel belangrijk om oog te hebben voor en rekening te houden met eventuele

negatieve neveneffecten van dit beleid. Denk bijvoorbeeld aan overlast van rokers aan de grens van een

rookvrije zone. Ook jongeren die het niet lukt om te stoppen met roken en hierdoor eventueel worden

buitengesloten op school, is een negatief en zeer ongewenst neveneffect. We zullen bedacht moeten

zijn op deze negatieve neveneffecten bij alle maatregelen die we in ons plan voorstellen en uitvoeren.

Ook volgen we onderzoeken naar deze negatieve neveneffecten op de voet.

Amsterdam in 2030 Een fantastisch vooruitzicht: in 2030 begint geen enkel kind meer met roken. En zijn er ook veel minder

volwassenen die roken. Bijna nergens komen we dan nog rokers tegen: niet op het werk, niet op de

sportvereniging, niet in de straat waarin we leven en niet op de schoolpleinen waar we onze kinderen

ophalen. In 2030 zullen kinderen de geur van tabaksrook niet meer kennen. Zij zijn de kinderen van de

rookvrije generatie.

5

1. Ambities rookvrij Amsterdam

In 2030 rookt 0% van de jongeren en zwangere vrouwen en in 2040 rookt

minder dan 5% van de inwoners van Amsterdam van 18 jaar en ouder

Amsterdam sluit zich hiermee deels aan bij de doelstellingen zoals geformuleerd in het landelijke

Nationaal Preventieakkoord. Voor jongeren en zwangere vrouwen zijn we wat ambitieuzer en stellen de

deadline op uiterlijk 2030.

Huidige situatie in Amsterdam

Volwassenen

In Nederland heeft 23% van de volwassenen wel eens gerookt. In Amsterdam is dit 27%, dat zijn circa

220.000 inwoners. Dit cijfer is sinds 2008 gelijk gebleven. Dit is meer dan gemiddeld genomen in de rest

van Nederland wordt gerookt, inclusief de andere grote steden.

Tabel 1. Percentage rokende volwassenen in 2018, vergelijking Amsterdam en landelijke cijfers

% rokende volwassenen in

2018

Amsterdam landelijk

Totaal 27% 22,4%

Mannen 31% 25,7%

Vrouwen 23% 19%

Er zijn duidelijke verschillen naar opleidingsniveau. Opvallend is dat in Amsterdam vooral de

hoogopgeleiden meer roken dan deze groep gemiddeld in Nederland.

Tabel 2: percentage rokers per opleidingsniveau, vergelijking Amsterdam en landelijke cijfers

% rokende volwassenen per

opleidingsniveau

Amsterdam landelijk

Laag opgeleid (tot en met vmbo)

28% 26%

Middelbaar opgeleid (mbo, havo, vwo)

32% 27%

Hoog opgeleid (hbo, wo)

24% 17%

Ook tussen stadsdelen zien we verschillen, zo varieert het percentage rokers van 23% in Zuidoost en

Nieuw-West tot 33% in West, zie tabel hieronder.

6

Tabel 3: Percentage volwassen rokers per stadsdeel

Er is ook goed nieuws: het aandeel zware rokers, dat 20 of meer sigaretten per dag rookt, is gedaald van

7% naar 3%. Het aandeel zware rokers is relatief hoog onder mannen van middelbare leeftijd, Turkse

Amsterdammers, laagopgeleide en gescheiden inwoners.

Tenslotte geven vier van elke tien rokers aan dat zij van plan zijn om binnenkort te stoppen met roken en

één op de tien rokers heeft hierbij behoefte aan ondersteuning.

Zwangere vrouwen

In Nederland heeft 7,4% van de vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap gerookt.

3,5% van de vrouwen heeft gedurende de hele zwangerschap gerookt.

In Amsterdam heeft 3,5% van de vrouwen tijdens de zwangerschap gerookt. Dat komt neer

op zo’n 300 vrouwen per jaar.

Uit de Monitor Zwangerschap en Middelengebruik van het Trimbos-instituut blijkt dat

moeders die tijdens de zwangerschap door blijven roken vaker jong (18-24 jaar) zijn, en/0f

een lage of middelbare opleiding hebben en moeders te zijn die zonder partner wonen.

43% van de moeders die tijdens de zwangerschap succesvol zijn gestopt met roken, blijkt

zes tot twaalf maanden na de bevalling weer te zijn begonnen.

Jongeren

In Nederland heeft 17% van de jongeren van 12 tot 16 jaar ooit gerookt. In Amsterdam heeft 13% van de

1e tot en met 4e klassers ooit gerookt. Hiermee zit Amsterdam lager onder het landelijk gemiddelde.

Bovendien zien we een dalende trend in Amsterdam.

Het aantal 13-14 jarigen dat wekelijks rookt is 0,7%, het aantal 15-16 jarigen dat wekelijks rookt is net

geen 5%. Dat is een flinke daling ten opzichte van 2016 toen nog 6,8% van de 15-16 jarigen wekelijks

rookte. Het aantal jongeren dat ooit, wekelijks of maandelijks rookt is zowel onder 13-14 jarigen als

onder 15-16 jarigen flink gedaald sinds 2016.

7

Tabel 4: aantal jongeren dat ooit, maandelijks of wekelijks rookt, tijdvak 2016-2018

Jaar 2016-2017 2017-2018

13-14-jarigen

Ooit gerookt 8,3% 7,3%

Rookt maandelijks 1,6% 1,1%

Rookt wekelijks 0,8% 0,7%

15-16 jarigen

Ooit gerookt 24,1% 20,2%

Rookt maandelijks 9,2% 7,3%

Rookt wekelijks 6,8% 4,9%

Tabel 5: Percentage 4de klassers dat minstens 1 keer per week rookt, 2017-2018

Stadsdeel VMBO HAVO/VWO

Centrum - 7,3%

West 4,1% 7,8%

Nieuw-West 3,2% 3,2%

Zuid 9,0% 9,5%

Oost 3,6% 6,3%

Noord 3,7% 3,6%

Zuidoost - -

Totaal

Totaal 4,0% 5,5%

- = geen resultaten beschikbaar.

Als we kijken naar onderwijstype zien we dat het percentage 4e klassers dat minimaal 1x per week rookt

voor HAVO/VWO leerlingen hoger ligt (5,5%) dan voor VMBO leerlingen (4%). Ook zien we grote

verschillen per stadsdeel, waarbij Zuid er bovenuit steekt, maar dat ligt deels ook aan de geografische

spreiding van de middelbare scholen.

8

2. Speerpunten Amsterdams beleid

Roken is al jaren een van de prioriteiten van het Amsterdamse volksgezondheidbeleid. Zo heeft

Amsterdam als eerste gemeente tabaksontmoediging in 2016 in een aparte beleidsnotitie opgenomen.

In 2018 heeft de gemeenteraad de notitie op weg naar een rookvrij Amsterdam vastgesteld waarin

aanvullende maatregelen zijn voorgesteld om een extra slag te slaan op weg naar een rookvrij

Amsterdam. Met het Nationaal Preventieakkoord als extra steun in de rug is het nu tijd om een volgende

stap te zetten richting een rookvrij Amsterdam.

Amsterdam heeft zich vanaf het begin ingezet voor de volgende twee speerpunten:

1. Voorkomen dat jongeren beginnen met roken

2. Stimuleren dat Amsterdammers stoppen met roken

Zien roken, doet roken. Om echt te voorkomen dat jongeren beginnen met roken moeten we realiseren

dat jongeren opgroeien in een rook- en tabakvrije omgeving. Daarmee beschermen we ze tegen

tabaksrook en ook tegen de verleiding om zelf te gaan roken. Een rook- en tabakvrije omgeving maakt

het ook voor rokers makkelijker om te stoppen. Bovendien versterkt dit de norm dat roken niet normaal

is en dat tabaksproducten geen normale producten zijn. We voegen daarom een derde speerpunt toe:

3. Realiseren van een rook- en tabakvrije omgeving

9

3. Voorkomen dat jongeren beginnen met roken

Jongeren groeien op in een gezin, gaan naar school, nemen deel aan allerlei sociale activiteiten waarin

roken al dan niet de norm is. Kortom, het terugdringen van roken onder jongeren vraagt om een brede

inzet gericht op de directe leefomgeving van de jongeren. De aanpak is gericht op voorlichting en

educatie, preventieprogramma’s op scholen in het voortgezet onderwijs, het rookvrij maken van alle

schoolterreinen, het realiseren van rookvrije kinderspeelplaatsen- en sportvelden en handhaving

verkoop tabaksproducten aan minderjarigen.

3.1. Rookvrije Start

Een rookvrije generatie begint al met een rookvrije zwangerschap. Roken tijdens de zwangerschap

vergroot het risico op een scala aan ernstige gezondheidsproblemen waar kinderen de rest van hun

leven last van blijven houden. Ook meeroken door de moeder tijdens de zwangerschap verhoogt het

risico op allerlei gezondheidsproblemen zoals wiegendood, een verhoogde kans op vroeggeboorte en

kanker bij het kind op latere leeftijd.

Doelstellingen

� In 2030 rookt 0% van de zwangere vrouwen en 0% van de jongeren

� In 2020 zijn alle kinderopvanglocaties rookvrij. Rookvrije kinderopvang betekent dat er

niet wordt gerookt op het terrein en dat er geen overdracht van derdehandsrook

plaatsvindt. Derdehandsrook zijn de stoffen uit de rook die neerdalen als er gerookt

wordt, deze rookrestanten blijven achter op kleding, gordijnen, muren en meubels.

Hoe gaan we dat bereiken?

Jeugdgezondheidzorg/Ouder- en Kind Teams (OKT): � Alle zwangere vrouwen en ouders die roken krijgen een stopadvies van de verloskundig

zorgverlener op basis van motiverende gespreksvoering.

Hierin worden ze toegeleid naar passende stoppen met roken

ondersteuning.

� Deelname aan het project Rookvrije Ouders (Trimbos). Dit project

is gericht op de toeleiding van rokende ouders naar telefonische

stoppen-met-roken coaching door zorgprofessionals. Deze

interventie is bijzonder geschikt voor drukbezette ouders, omdat

er proactief wordt gehandeld. De zorgprofessional vraagt of de

ouder gebeld wil worden door een stoppen-met-roken

medewerker, zodat de ouder niet zelf op zoek hoeft naar hulp.

De zorgprofessional signaleert, geeft het telefoonnummer van de ouder door en geeft

informatie mee aan de ouder. In het tweede huisbezoek wordt het rookvrij opgroeien met

ouders besproken. Deze coaching wordt uitgerold naar het gehele OKT en Kraamzorg.

10

� De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) is gestart met het uitvoeren van prenatale huisbezoeken. Er zal

dan ook tijdens de prenatale periode in afstemming met de verloskundige aandacht worden

besteed aan het rookvrij zwanger zijn.

� In de huisbezoeken borduren de VoorZorgverpleegkundigen voort op de interventie strategie

die de verloskundigen gebruiken. Binnen het VoorZorg programma is specifiek aandacht voor

de schadelijke gevolgen van roken tijdens de zwangerschap en voor roken in het bijzijn van het

kind. Het programma richt zich vooral op jonge moeders en hun omgeving die (ook) op dit punt

een risicogroep vormen.

� In de wachtkamer bij de OKT’s worden filmpjes getoond over rookvrij opgroeien.

� Rookvrij OKT: Bij alle OKT locaties in Amsterdam worden, waar dat nog niet het geval is, de

asbakken verwijderd en bordjes van de Rookvrije Generatie aan de muur gehangen. Rokende

professionals van het OKT worden gemotiveerd om te stoppen met roken.

� Jij en Jouw Gezondheid risicosignalering wordt gebruikt bij basisonderwijs en voorgezet

onderwijs. Hierin komt het onderwerp roken ook aan bod, waardoor de jeugdarts- of

verpleegkundige met de jongere of ouder hierover in gesprek kan gaan.

� In het stedelijk kraamzorg overleg (kraamzorg, verloskundige, JGZ) is rookvrij opgroeien een

aantal keer besproken waarbij bekeken werd wie wat doet, het belang ervan, en hoe we elkaar

hierin kunnen versterken. Het onderwerp rookvrij opgroeien, komt geregeld terug op de

agenda.

Gezonde en kansrijke start Amsterdam heeft als ambitie dat elk Amsterdams kind de best mogelijke start verdient in het leven en

een optimale kans op een gezonde, kansrijke en veilige toekomst. Een goede ontwikkeling van de

lichamelijke, emotionele en psychische gezondheid in de eerste jaren is belangrijk. Dat is de basis voor

de gelijke kansen de jaren erna, én voor de volgende generaties. Amsterdam is samen met allerlei

partners een coalitie Gezonde en Kansrijke Start gestart. De activiteiten voor een rookvrije start zullen

hierin meegenomen worden.

Rookvrije kinderopvang Sinds 2005 is kinderopvang geregeld in de Wet Kinderopvang. De GGD is verantwoordelijk voor de

inspectie Kinderopvang en toetst jaarlijks of aan de voorwaarden in de wet wordt voldaan.

De rookvrije kinderopvang is (nog) niet opgenomen in de Wet Kinderopvang waardoor dit (nog) geen

onderdeel van de jaarlijkse inspectie is.

De Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (Boink) maakt al jaren afspraken met de

werkgevers in de kinderopvang over kwaliteit en veiligheid. Boink wil op dezelfde wijze afspraken gaan

maken over de rookvrije omgeving. We gaan met Boink bekijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat alle

kinderopvangoplocaties in Amsterdam uiterlijk eind 2020 rookvrij zijn en wat daarvoor eventueel nog

nodig is.

11

3.2. Rookvrij spelen

Op het gebied van rookvrij spelen, zijn de afgelopen periode verschillende stappen gezet. Zo zijn

verschillende speeltuinen en kinderboerderijen in beheer van de gemeente rookvrij geworden.

In het najaar van 2018 zijn een groot aantal attracties, speeltuinen en kinderboerderijen middels een

brief gestimuleerd om zelf ook rookvrij te worden. Verschillende partijen hebben op deze oproep

gereageerd. Inmiddels is een twintigtal kinderboerderijen en speeltuinen rookvrij geworden.

Vooral bij de kinderboerderijen lijkt er veel draagvlak voor een rookvrije omgeving. Zo is ondertussen

meer dan de helft van de Amsterdamse kinderboerderijen rookvrij of heeft stappen gezet richting een

rookvrij terrein. Ook Artis en de Hortus zijn in 2019 rookvrij geworden.

Doelstellingen

� In 2020 zijn alle kinderboerderijen rookvrij.

� In 2020 is 75% van de speeltuinen rookvrij of zijn er afspraken gemaakt om rookvrij te

worden. In 2025 zijn alle beheerde en onbeheerde speeltuinen geheel rookvrij

Hoe gaan we dat bereiken?

We gaan de speeltuinen en kinderboerderijen die nog niet rookvrij zijn gericht benaderen. Hierbij zullen

we waar mogelijk gebruik maken van de ondersteuning door KinderboerderijenActief en NUSO, de

landelijke organisaties die zich aan het Nationale Preventieakkoord hebben verbonden.

Naast de speeltuinen en kinderboerderijen willen we ons ook richten op de bezienswaardigheden en

attracties in de stad waar veel kinderen komen. Hierbij valt te denken aan bioscopen,

buitenspeelplaatsen, indoor speeltuinen, musea etc. We willen deze organisaties oproepen om ook

rookvrij te worden. Bij indoor activiteiten gaat het dan ook vooral om rookvrije ingangen/rookvrije zone

rondom de ingang.

12

3.3. Rookvrije sport

Om de sport in Amsterdam rookvrij te maken, had Amsterdam voor 2018 de volgende opgave

geformuleerd: ”Tijdens het sporten moet de norm zijn dat roken niet normaal is. Hierbij dragen we in

Amsterdam een goed voorbeeld uit naar de jeugd, professionals, bestuurders, trainers, vrijwilligers, ouders

en toeschouwers. Want zien roken, doet later zelf roken. Daarom is het belangrijk dat ook sportend

Amsterdam mee op weg gaat naar een rookvrije generatie”.

Deze opgave richtte zich op vijf domeinen: zwembaden, buitensportaccommodaties en sporthallen,

sportstimuleringsactiviteiten, sportverenigingen en (top)sportevenementen. Voor deze opgave werden

15 maatregelen opgesteld; het merendeel daarvan is gerealiseerd:

Zwembaden

•••• Het roken op de ligweides van de gemeentelijke buitenzwembaden is verboden. Het gaat hier

om De Mirandabad, Flevoparkbad, Noorderparkbad en Brediusbad.

•••• In deze gemeentelijke buitenzwembaden, buiten het zicht van kinderen en jongeren, is een plek

gecreëerd waar gerookt kan worden. Alle bezoekers van de zwembaden zijn in de gelegenheid

gesteld rekening te kunnen houden met de nieuwe regels.

•••• Er zijn gedragsregels opgesteld met betrekking tot roken voor zwembadmedewerkers (inclusief

zwemonderwijzers). Zodat we het zichtbaar roken door medewerkers voorkomen.

•••• De exploitanten van de niet-gemeentelijke buitenzwembaden (Sloterparkbad en Sportplaza

Mercator) is gevraagd hun ligweides ook rookvrij te maken en het zichtbaar roken door

zwembadmedewerkers te beperken.

Buitensportaccommodaties en sporthallen

•••• Op alle gemeentelijke sportparken zijn borden met gedragsregels opgehangen. Hiermee vragen

we gebruikers en bezoekers niet te roken in het bijzijn van kinderen en jongeren.

•••• Er zijn gedragsregels opgesteld met betrekking tot roken voor sportpark- en

sporthalmedewerkers. Zodat we het zichtbaar roken door medewerkers voorkomen.

Sportstimulering

•••• We maken onze eigen sportactiviteiten en -evenementen (in stad en stadsdelen) rookvrij.

Coördinatoren, trainers, begeleiders, vrijwilligers, etc. roken niet in het zicht van deelnemers en

bezoekers tijdens de duur van de activiteiten of evenementen (inclusief voorbereidings- en

afrondingstijd).

Een aantal evenementen is al rookvrij geworden. Het gesprek over de rest moet nog

plaatsvinden.

•••• We nemen adviesregels op in alle subsidiebeschikkingen (door stad en stadsdelen) en

inkoopopdrachten voor sportactiviteiten en sportevenementen. Daarin vragen we organisaties

hun activiteiten of evenementen voor jeugd zo veel mogelijk rookvrij te organiseren.

De afspraken zijn inmiddels gemaakt.

Sportverenigingen

•••• We ondersteunen Amsterdamse buitensportverenigingen bij het rookvrij maken van hun

activiteiten en evenementen vóór en mét jeugd. Daarin werken we samen met de Hartstichting.

Het gaat in eerste instantie om de sportverenigingen die gebruik maken van de gemeentelijke

sportparken. Het gaat vooral om het verbieden van roken rondom het clubgebouw, op het

terras en langs de velden (de meeste sportkantines zijn al rookvrij).

13

Alle verenigingen op de sportparken hebben eind september 2018 een brief ontvangen met een

oproep om rookvrij te worden. Voor advies kunnen ze bij Sport terecht

Topsport

•••• Bij alle door de gemeente gesubsidieerde of gefaciliteerde topsportevenementen in Amsterdam

wordt uitgedragen dat rookvrij de norm is. We beginnen met een pilot tijdens de Coolste Baan

en het WK Allround schaatsen in het Olympisch Stadion. Daarna bekijken we of we het beleid

uitbreiden naar meer evenementen. Zo waren de Coolste Baan in Olympisch Stadion en het WK

Allround rookvrij.

Communicatie

•••• Er is een kernboodschap geformuleerd voor de rookvrije ligweides van de zwembaden (in

afstemming met de Rookvrije Generatie). Deze boodschap is op verschillende manieren naar de

bezoeker gecommuniceerd (folders, huisregelbord, T-shirts). Verder zijn er diverse

communicatiemiddelen zoals bordjes, beachflags en spandoeken van de Rookvrije Generatie,

die ingezet kunnen worden bij diverse evenementen en activiteiten.

Doelstelling

In 2020 is een derde van de buitensportverenigingen in Amsterdam rookvrij (60 verenigingen). Dit

betekent dat de sportterreinen rookvrij zijn of dat er rookvrije afspraken zijn gemaakt, waarmee

wordt geregeld dat kinderen niet meer in aanraking komen met roken. In 2025 zijn alle

sportverenigingen in Amsterdam rookvrij.

Hoe gaan we dat bereiken?

De maatregelen die in 2018 niet of nog niet helemaal gerealiseerd zijn, staan op de planning voor 2019:

Zwembaden

•••• We dringen de verkoop van sigaretten terug uit de horecagelegenheden van alle Amsterdamse

binnen- en buitenzwembaden (waar van toepassing).

Buitensportaccommodaties en sporthallen

•••• We heffen alle rookruimtes in de eigen sportgebouwen op. Er wordt in de kantoren, werven en

dienstverblijven van de gemeente Amsterdam niet meer gerookt.

•••• We dringen de verkoop van sigaretten terug uit de horecagelegenheden van alle gemeentelijke

sporthallen (waar van toepassing).

Sportverenigingen

• We onderzoeken of we Amsterdamse binnensportverenigingen, maar ook tennisclubs,

roeiverenigingen, watersportaanbieders, etc. en andere (commerciële) sportaanbieders kunnen

ondersteunen bij het rookvrij maken van hun activiteiten en evenementen vóór en mét jeugd.

Topsport

• Uitbreiden van het aantal rookvrije topsportevenementen, zie ook hierboven.

14

Evaluatie rookvrije sport

Het Amsterdam UMC voert een onderzoek uit naar roken op sportverenigingen. Steeds meer

sportverenigingen in Nederland worden rookvrij. Hierbij maken ze vaak gebruik van de materialen van

de Rookvrije Generatie. Het AMC onderzoekt hoe het invoeren van een

rookvrij beleid op verenigingen verloopt. Hiervoor wordt onderzoek gedaan

bij verschillende buitensporten verspreid over Nederland. Het onderzoek

wordt gedaan onder sportverenigingen die al rookvrij zijn, maar ook onder

sportverenigingen waar dat nog niet het geval is.

Daarnaast wordt in drie regio’s de invoering van rookvrij beleid door

verenigingen gevolgd. Per regio doen vijf sportverenigingen mee aan dit

onderzoek. Amsterdam is één van die regio’s. In Amsterdam worden de

verenigingen begeleid door de afdeling Sport. Een onderzoeker van het AMC

zal deze verenigingen volgen bij het invoeren van een rookvrij beleid.

Bestuursleden en vrijwilligers worden geïnterviewd. Met jeugdspelers

worden groepsgesprekken gevolgd. Op deze manier wordt in beeld gebracht

wat de ervaringen zijn. De uitkomsten van dit vierjarige onderzoek worden

gebruikt om de materialen van de Rookvrije Generatie verder te ontwikkelen

om zo sportverenigingen te helpen om rookvrij te worden.

15

3.4. Rookvrije scholen en onderwijsinstellingen

Het schoolterrein is een plek waar veel jongeren experimenteren met roken. Met een rookvrij

schoolterrein wordt een norm neergezet dat roken niet normaal is. Als jongeren op het schoolplein geen

rokende jongeren (en docenten) zien, wordt roken voor hen minder normaal en aantrekkelijk.

Steeds meer Amsterdamse scholen implementeren een rookvrij schoolterrein. De GGD heeft waar nodig

scholen hierin ondersteund.

Van de 81 scholen voor het Voortgezet Onderwijs (VO) hebben er 58 officieel een

rookvrij schoolterrein. Er zijn negen VO scholen die geen schoolterrein hebben. Doel

is daarbij wel een rookvrije ingang te creëren.

Het realiseren van een rookvrij schoolterrein was niet in alle gevallen even makkelijk.

Zo kon een rookvrij schoolterrein er in de praktijk bijvoorbeeld toe leiden dat

scholieren in de buurt gingen rondhangen om te roken, wat weer voor overlast in de

buurt zorgde.

Een andere interessante maatregel die enkele scholen hebben ingevoerd is een rookvrije schooltijd. Dit

betekent dat de leerlingen gedurende schooltijd niet mogen roken, ongeacht waar zij zich bevinden.

Doelstelling

� In 2030 rookt 0% van de jongeren

� Voor 1 augustus 2020 zijn alle schoolterreinen rookvrij

� In 2030 is het gehele onderwijs rookvrij

Hoe gaan we dat bereiken?

Vanaf 1 augustus 2020 mag in en rondom alle onderwijsinstellingen in Nederland niet meer worden

gerookt. Het verbod gaat gelden voor alle instellingen voor onderwijs: van schoolpleinen van

basisscholen tot en met terreinen van universiteiten. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit gaat

toezicht houden op de handhaving van het rookverbod.

Geen verslaving is zo dodelijk als roken. Onderwijs en roken gaan dan ook niet samen. Leraren en

medewerkers in het onderwijs zijn een rolmodel voor leerlingen. Naast rookvrij schoolpleinen willen we

dat alle onderwijsinstellingen uiterlijk in 2030 geheel rookvrij worden.

We gaan scholen en andere onderwijsinstellingen die nog niet rookvrij zijn actief benaderen en waar

nodig ondersteunen, bijvoorbeeld door middel van het instellen van een werkgroep waarin ook de best

practices van andere scholen meegenomen kunnen worden.

Gezonde school methode Binnen het Amsterdamse onderwijs wordt daarnaast op velerlei wijze aandacht besteed aan het

terugdringen van middelengebruik onder jongeren, waaronder roken. Doordat de GGD en de school

actuele cijfers over het gebruik van de eigen leerlingen hebben, kan maatwerk voor de school geleverd

worden. De school kan dat in overleg met de GGD zelf bepalen: de Gezonde School methode.

Voor tabakspreventie betekent dit dat er extra ondersteuning beschikbaar is voor scholen waar relatief

meer en op jongere leeftijd wordt gerookt.

16

In de praktijk is het zo dat scholen waar relatief veel rokende leerlingen op zitten, ook de scholen zijn die

aan de slag gaan met het thema stoppen met roken. Dit beleid blijven we natuurlijk voortzetten en we

blijven scholen hierin ondersteunen.

Ouderbetrokkenheid Het betrekken en positioneren van ouders is een belangrijke pijler in voorkomen dat jongeren gaan

roken en het ondersteunen van jongeren in het stoppen met roken.

Er worden ouderavonden georganiseerd waarbij er wordt ingegaan op de pedagogiek rondom jongeren

en middelengebruik. Hoe ga je het gesprek aan met je kind waarvan je vermoedt dat het experimenteert

met roken, of juist nog helemaal niet? De ouderavonden worden op een interactieve wijze vormgegeven

door een toneelgroep die herkenbare thuissituaties naspeelt. Meestal ligt het accent op alcohol en

cannabis, op enkele ouderavonden per jaar gaat het expliciet over roken.

In het schooljaar 2017/2018 werden meer dan 1100 ouders van 18 scholen bereikt met ouderavonden,

vaak met theater. Zestien, deels andere, scholen maakten gebruik van hun nieuwsbrief of website om de

ouders informatie te geven over opvoeding en genotmiddelen.

In de klas werden met Frisse Start, InCharge, lesboekjes of computer programma’s de leerlingen bereikt.

Uitgaande van een gemiddelde klassengrootte van 20 leerlingen, kregen in het afgelopen schooljaar

1180 leerlingen preventielessen over tabak.

Vanaf schooljaar 2019/2020 wordt een nieuwe interventie voor het tweede en derde leerjaar op de

Amsterdamse scholen geïmplementeerd. Dit nieuwe lesprogramma, ontwikkeld door het Trimbos-

instituut, betrekt ouders expliciet bij het leerproces en bij het maken van afspraken over tabak, alcohol

en drugs, zodat school en ouders hier samen in optrekken.

Smokefree Challenge en Smoke Alert We organiseren al een aantal jaar de Smokefree Challenge in Amsterdam.

Jaarlijks doen 15 Amsterdamse scholen voor voortgezet onderwijs mee met

hun 2e klassen aan een niet-roken wedstrijd. De Smokefree Challenge duurt

van 1 november tot 1 mei. In die periode wordt iedereen uitgedaagd om niet

te roken. Bovendien is het de bedoeling dat het aantal rokers in de klas daalt

of gelijk blijft. In november, januari en april krijgen de leerlingen een les over

de gevolgen van roken en voeren de leerlingen een creatieve opdracht uit.

We zien dat het aantal deelnemers de laatste jaren geleidelijk aan afneemt

en het aantal klassen dat ‘vol houdt’ sterk daalt. De interventie is ook wat

verouderd.

We gaan op zoek naar nieuwere, effectieve interventies die we vanaf schooljaar 2019/2020 kunnen

inzetten. In schooljaar 2019/2020 worden de mogelijkheden samen met de scholen onderzocht en

uitgetest.

Scholen kunnen verder de korte interventie Smoke Alert inzetten. Dit is een vragenlijst die gelijk

persoonlijk advies geeft over hoe te stoppen met roken.

17

4. Stimuleren dat Amsterdammers stoppen met roken

Roken is een ernstige verslaving waarbij rokers gemiddeld meerdere pogingen nodig hebben om te

stoppen. Een belangrijk onderdeel in het realiseren van een rookvrije generatie en een rookvrij

Amsterdam is het stimuleren van rokers om te stoppen met roken en hen daarbij ondersteunen. Een

rookvrij Amsterdam betekent ook als gemeente het goede voorbeeld geven door te zorgen dat alle

gemeentegebouwen rookvrij zijn en dat medewerker stoppen met roken ondersteuning krijgen.

Doelstellingen

� Het aantal volwassen rokers (>18 jaar) is in 2040 minder dan 5%

� In 2030 is de gehele zorg rookvrij

� In 2022 zijn ten minste 10 van de top 100 grootste bedrijven in Amsterdam op weg naar een

rookvrije generatie: zij hebben een rookvrij beleid voor de eigen werknemers, gebouwen en

terreinen, inclusief stoppen met rokenondersteuning en/of zij zijn gestopt met de verkoop

van tabaksproducten en/of zij zijn gestopt met investeringen in de tabaksindustrie

� Per 2021 is minimaal de helft van de afdelingen binnen de gemeente Amsterdam geheel

rookvrij, in navolging van de pilot bij de GGD

Hoe gaan we dat bereiken?

Pilot minima Stoppen met roken is extra moeilijk voor mensen met een lage opleiding en/of een laag inkomen.

Het AMC heeft in 2017, in opdracht van de gemeente, een onderzoek uitgevoerd naar Stoppen met

roken ondersteuning voor minima. Minima maken minder gebruik van stoppen met roken

ondersteuning en ook hebben zij minder kans op succesvol stoppen in de reguliere ondersteuning. Uit

het onderzoek bleek dat de bestaande stoppen-met-roken ondersteuning niet goed toegankelijk is voor

deze doelgroep. Bovendien duurt die steun vaak te kort en is die steun veelal niet intensief genoeg.

Stoppen met roken wordt verder bemoeilijkt door de sterke verslaving en door de lage welstandspositie,

en door de stress, eenzaamheid en verveling die daaruit voortvloeien. Rokers uit deze doelgroep hebben

vaak ook weinig zelfvertrouwen en krijgen weinig sociale steun. Roken neemt als automatische coping

strategie vaak een belangrijke plaats in hun leven.

Eén van de conclusies uit het onderzoek was dat het voor rokers met een lage sociaaleconomische status

belangrijk is dat zij laagdrempelige, flexibele, intensieve en langdurige ondersteuning in de buurt kunnen

vinden. Bovendien is er bij deze doelgroep vaak sprake van een stapeling van problematiek, vaak

gecombineerd met problemen zoals armoede of een slechte leefbaarheid. Deze problemen vragen veel

aandacht, waardoor het voor deze mensen lastig is om aandacht te hebben voor gezond gedrag.

Belangrijk is dan ook dat er bij die ondersteuning eveneens aandacht is voor achterliggende

problematiek op andere domeinen zoals armoede, schulden, werkloosheid, wonen, eenzaamheid etc.

Het voorstel is om met één groep in één gebied de doorlopende Stoppen-met-roken groepstraining

interventie te starten. Ter uitvoering van de pilot wordt een kwartiermaker aangesteld die de

verantwoordelijkheid krijgt om de pilot uit te voeren. Tevens wordt een (junior) onderzoeker aangesteld

om gedurende de pilot de uitkomsten te monitoren en te evalueren. Na deze pilot willen we de

interventie verder ontwikkelen en verbeteren en uitrollen naar de andere stadsdelen met als doel om de

interventie in bestaande structuren op te nemen.

18

Rookvrije Zorg Geen verslaving is zo dodelijk als roken. Zorg en roken gaan dan ook niet samen. Zorgorganisaties en

hun medewerkers spelen een belangrijke rol in het stimuleren van een rookvrije omgeving.

Zorgprofessionals zijn een rolmodel voor hun patiënten/cliënten en een belangrijke bron van informatie

over de schadelijke effecten van roken.

Verschillende Amsterdamse zorgverleners en zorgorganisaties hebben zich verenigd in een netwerk; het

Amsterdams Rookalarm. Een van de doelen van het Amsterdams Rookalarm is dat Amsterdamse

zorginstellingen rookvrij worden. Dit doen zij onder meer door alle zorginstellingen in Amsterdam die

nog niet rookvrij zijn, actief te benaderen.

Esther Damen, projectleider rookvrij OLVG, overhandigt een brief aan wethouder Kukenheim met

daarin een oproep voor het instellen van rookvrije zones rondom zorginstellingen

Acht grote Amsterdamse zorginstellingen die rookvrij zijn geworden, hebben gepleit voor het instellen

van rookvrije zones rondom hun instellingen. Het initiatief komt van de ziekenhuizen OLVG, Amsterdam

UMC, Boven IJ ziekenhuis, Antoni van Leeuwenhoek en zorginstellingen Amsta, ACTA, Cordaan en

Jellinek. Zij deden deze gezamenlijke oproep omdat ze hun patiënten, cliënten, bezoekers en

medewerkers naar eigen zeggen willen beschermen tegen de schadelijke gevolgen van sigarettenrook.

Niet alleen binnen de zorginstellingen, maar ook op de terreinen daar direct omheen.

Het OLVG en het Amsterdam UMC zijn inmiddels geheel rookvrij geworden waarbij het UMC ook een

rookvrije zone rondom haar het ziekenhuis rookvrij heeft verklaard.

We ondersteunen en adviseren het Amsterdams Rookalarm bij het benaderen van de andere

zorginstellingen die nog niet rookvrij zijn. Daarnaast zijn we druk bezig met de manier waarop rookvrije

zones ingevoerd kunnen worden, zie hiervoor verder onder hoofdstuk 5.

Rookvrije GGD Sinds 31 mei 2019, Wereld Niet Roken Dag, is de GGD

Amsterdam een rookvrije organisatie. Een rookvrije

omgeving past bij een plek waar mensen komen om hun gezondheid te verbeteren. Daarom wordt van

GGD’ers verwacht dat ze niet meer roken onder werktijd (inclusief de pauzes). Dit geldt zowel voor de

binnendienst als voor de buitendienst. GGD’ers die willen stoppen met roken krijgen hierin

ondersteuning, waar nodig ook voor rokende huisgenoten.

Verder zijn alle terreinen helemaal rookvrij: alle binnenruimten, de entree(s), de parkeerplaats en

fietsenstalling. Vanzelfsprekend roken we ook niet in de GGD auto’s. Deze regels gelden voor iedereen

op het terrein en in de gebouwen van de GGD: werkgever, werknemers, vrijwilligers, klanten, bezoekers

en leveranciers. Dit geldt ook voor het gebruik van de e-sigaret en varianten hiervan. GGD’ers zijn

gezamenlijk verantwoordelijk voor het naleven van het rookvrije beleid.

19

Gemeente Amsterdam rookvrij Als gemeente is het belangrijk om het goede voorbeeld te geven. Zo zijn er inmiddels geen inpandige

rookruimtes meer in de gemeentegebouwen aanwezig en is er in de gemeentelijke huisregels

opgenomen dat roken in de panden van de gemeente niet is toegestaan. Dit geldt ook voor het roken

van e-sigaretten.

Rokers kunnen buiten roken, maar worden gevraagd hierin het goede voorbeeld te geven en het op zo

een manier te doen dat niemand er last van heeft. Dit betekent niet roken bij in- en uitgangen waar

collega’s of bezoekers langslopen. Het uitdragen van de rookvrije boodschap is belangrijk om een

bijdrage te leveren aan het normaliseren van niet roken. Daarom wordt in 2020 ingezet op het

communiceren van het rookvrije beleid dat in en rondom de gemeentegebouwen geldt. Hierbij gaat het

om het plaatsen van ‘rookvrij terrein bordjes’ bij de ingangen van de gemeentegebouwen. Daarnaast

blijft de online stoppen met roken cursus beschikbaar voor alle medewerkers.

De ervaringen en resultaten van de rookvrije GGD worden gebruikt om het rookvrije beleid van de

gehele gemeente Amsterdam verder vorm te geven. We streven ernaar dat minimaal de helft van alle

afdelingen binnen de gemeente Amsterdam per 2021 geheel rookvrij is. Dit gaat in eerste instantie op

basis van vrijwilligheid. Daarna gevolgd door de nog resterende afdelingen.

Ook willen we dat bedrijfsartsen binnen de gemeente roken meenemen in elk contact, door roken te

ontmoedigen en tools aan te bieden om te stoppen met roken.

Toonaangevende Amsterdamse organisaties/publiekstrekkers rookvrij Toonaangevende Amsterdamse organisaties/publiekstrekkers die rookvrij worden, kunnen een

belangrijke bijdrage leveren aan het normaliseren van niet roken en daarmee het realiseren van een

rookvrije generatie. Bijvoorbeeld door hun gebouwen en terreinen rookvrij te maken in combinatie met

het bieden van stoppen-met-rokenondersteuning voor werknemers. Ook zijn er economische voordelen

van rookvrij beleid voor organisaties. Het is bekend dat rokers jaarlijks 2,8 dagen meer ziekteverzuim

hebben dan niet-rokers. Door de extra rookpauzes hebben rokers een verminderde arbeidsproductiviteit

ten opzichte van niet-rokers. Ook is er extra verzuim door rookgerelateerde chronische ziekten.

De gemeente zal de top 10 van de toonaangevende bedrijven/publiekstrekkers in Amsterdam

benaderen, stimuleren en waar nodig ondersteunen rookvrij te worden.

Stoptober: Stoppen met roken in oktober Stoptober is een campagne die rokers uitdaagt om gedurende de maand oktober niet te roken. Rokers in

heel Nederland helpen elkaar vanaf 1 oktober om te stoppen met roken en worden daarin gesteund door

niet-rokers. Ieder jaar is een aantal bekende Nederlanders ambassadeur voor Stoptober om deelnemers

via nationale en sociale media een hart onder de riem steken. Stoptober geeft iedereen die wil stoppen

met roken alle steun om 28 dagen niet te roken. En dat is belangrijk, want na een periode van 28 dagen

niet roken, is de kans vijf keer groter dat iemand blijvend stopt met

roken.

De gemeente Amsterdam levert al jaren een bijdrage aan

Stoptober onder meer door actieve en gerichte communicatie. De

ambitie is om Stoptober in Amsterdam nog meer aandacht te

geven door lokale activiteiten te organiseren en Amsterdamse

ambassadeurs te vinden die willen meedoen aan Stoptober.

Verder gaan we de komende jaren n de campagne meer aandacht besteden aan specifieke doelgroepen

en/of gebieden waar het percentage rokers hoger is dan gemiddeld.

20

5. Rook- en tabakvrije omgeving

Aangewezen plekken in de openbare ruimte rookvrij maken heeft grote impact op de zichtbaarheid van

een rookvrij Amsterdam. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan bus- en tramhaltes, parken en pleinen,

speeltuinen en/of straten.

Peuken veroorzaken rommel op straat. Nu steeds meer gebouwen en locaties rookvrij worden,

verplaatsen rokers zich vaak naar de ingang van een gebouw of direct daarom heen. Hierdoor kan het

voorkomen dat rokers in het zicht van kinderen en jongeren gaan staan roken en hinder veroorzaken.

Vanuit bewoners en instellingen bereiken ons steeds vaker verzoeken om een straat of zone rondom hun

gebouw rookvrij te maken.

Vanuit lokaal initiatief is er de laatste jaren ook al veel gebeurd. Zo is in 2018 is de Beverwijkstraat in

Amsterdam-Noord tot eerste rookvrije straat verklaard. Dat idee kwam van de daar gesitueerde

huisartsenpraktijk. Ook het Dora Tamaraplein in Zuid is inmiddels rookvrij.

Café-Restaurant Amsterdam was in 2017 de eerste Amsterdamse horecagelegenheid die een

rookverbod heeft ingesteld op haar terras.

En per 1 januari 2018 is het roken op de pont per 1 januari 2018 ook verboden.

In 2018 heeft de gemeente besloten dat verkoop van tabak en alcohol niet is toegestaan in

verkooppunten in de openbare ruimten (kiosken, foodtrucks).

Ook op het gebied van rookvrije sport en spelen en openbare ruimte is al veel gebeurd de afgelopen

jaren zoals beschreven in de vorige hoofdstukken.

Doelstellingen

� Inrichten van rookvrije zones in de openbare ruimte rondom scholen, zorginstellingen en

sportparken in 2020.

� In 2025 is het aantal verkooppunten van rookwaren in Amsterdam drastisch verminderd.

� Per 2020 worden rookwaren bij supermarkten uit het zicht gehaald en per 2021 bij andere

verkooppunten. Ook is reclame in en aan de voorgevel van verkooppunten vanaf 2021 niet meer

toegestaan.

Ook doelstellingen op het gebied van rookvrij spelen, sport en scholen hebben voor een groot deel

ruimtelijke consequenties maar die worden hier niet meer apart genoemd.

21

Hoe gaan we dat bereiken?

Invoering rookvrije zones in de openbare ruimte Als we alle voorstellen uit deze beleidsnotitie bij elkaar optellen dan worden er al heel veel gebouwen en

terreinen rookvrij, namelijk: scholen, kinderboerderijen, kinderopvanglocaties, speeltuinen,

sportverenigingen, zorginstellingen en overal waar werknemers recht hebben op een rookvrije werkplek.

Om te voorkomen dat ouders, bezoekers en werknemers voor de deur van de instelling of net buiten het

schoolplein gaan roken, willen we rookvrije zones in de openbare ruimte inrichten bij:

� Scholen die geen schoolplein in eigendom hebben, maar gebruik maken van openbare pleinen;

• De in- en uitgangen van gebouwen met een rookverbod, bijvoorbeeld ziekenhuizen of

zorginstellingen (die aan de openbare ruimte grenzen);

• Sportparken, sporthallen en zwembaden;

• Speel- of sportplekken in de openbare ruimte;

• Locaties met meerdere jeugdvoorzieningen.

In de afgelopen periode hebben een aantal instellingen hun terrein volledig rookvrij gemaakt, zoals het

Amsterdam UMC per 1 oktober 2019. Zij informeren hun bezoekers met posters en terreincoaches.

Vanaf 1 augustus 2020 is een rookvrij schoolterrein verplicht. Veel scholen werken daarom nu al toe naar

een rookvrij schoolterrein.

Leerlingen en ouders vragen wethouder Kukenheim de Fred Roeskestraat rookvrij te maken

Geen verbod maar op basis van vrijwilligheid

Hoewel het mogelijk is om een gebied aan te wijzen waar een rookverbod geldt, bijvoorbeeld via de

Algemene Plaatselijke Verordening (APV), kiest Amsterdam er in eerste instantie voor om rookvrije

zones te markeren. We vragen hierbij aan bezoekers van deze zone om mee te werken aan het rookvrij

houden van het gebied. Toezichthouders van de verschillende organisaties kunnen en zullen zelf

bezoekers, leerlingen en patiënten aanspreken. We hopen dat mensen elkaar aanspreken en dat rookvrij

de nieuwe norm wordt. Mocht dit ontmoedigingsbeleid toch niet effectief genoeg zijn dan kiezen we

alsnog voor het aanwijzen van een rookverbod via de APV.

22

Richtlijn inrichten rookvrije zones in de openbare ruimte

Er zijn veel locaties die in aanmerking komen om in te richten als rookvrije zone. We willen het aantal

locaties beperken om de maatregel effectief te laten zijn en om de inrichting van de openbare ruimte

helder en rustig te houden. We gaan op een aantal locaties tegels plaatsen om bezoekers en scholieren

erop te wijzen dat ze zich in een rookvrij gebied bevinden. Onder voorbehoud dat de Algemene

Maatregelen van Bestuur rookvrije schoolpleinen wordt goedgekeurd, willen we in ieder geval zones

inrichten rond de scholen die geen eigen schoolplein hebben.

In de rookvrije zones wordt het roken en verhitten van de volgende tabaksproducten ontmoedigd:

sigaretten, sigaren, shag, pijptabak, waterpijp, gesnoven en gepruimde tabak. Ook aanverwante

producten, zoals de e-sigaret, zowel met als zonder nicotine, de waterpijp met kruidenmengsels zonder

tabak en de shisha-pen zonder nicotine vallen hieronder.

Hoe dit er precies uit komt te zien en welke planning we hierin hanteren zal uiterlijk eind 2019/begin

2020 nader uitgewerkt worden.

Zone op aanvraag

We kunnen ons voorstellen dat er andere locaties, verenigingen of instellingen zijn die ook behoefte

hebben aan een rookvrije zone rond hun gebouw of terrein. Deze initiatiefnemers kunnen een aanvraag

doen bij de gemeente. Bij de afweging of een locatie in aanmerking komt voor een rookvrije zone,

worden de volgende criteria gehanteerd:

� De aanvrager heeft een integraal rookvrij-beleid, met stopondersteuning voor medewerkers en

cliënten;

� De aanvrager draagt de boodschap van een rookvrije generatie uit en zorgt voor de

communicatie rond de invoering van de rookvrije zone;

� De aanvrager kan aannemelijk maken dat er problemen zijn ontstaan op de grens van het

gebouw of terrein en de openbare ruimte, bijvoorbeeld omdat bezoekers naast de ingang gaan

roken en anderen daarmee hinderen;

� Deze optie is niet beschikbaar voor particulieren die een zone rond hun eigen woning willen.

De nadere uitwerking van deze criteria en hoe dit in de praktijk eruit komt te zien wordt eind 2019/begin

2020 nader uitgewerkt.

Monitoring en evaluatie

Vanuit het Nationaal Preventieakkoord is ruim 1 miljoen euro toegekend voor onderzoek naar effectief

tabaksontmoedigingsbeleid. Zo wordt er onderzocht hoe rookvrije zones optimaal ingevoerd en

gehandhaafd kunnen worden. Als gemeente melden wij ons als pilot voor dit onderzoek, om het effect

van de maatregelen in beeld te krijgen.

Stimuleringsmaatregel rookvrij terras We gaan onderzoek hoe ondernemers gestimuleerd kunnen worden om hun terras rookvrij te maken.

Een rookvrije plek is een locatie waar volgens de wet wel gerookt mag worden, maar waar door de

eigenaar is bepaald dat er niet gerookt mag worden. Op een rookvrije plek kan de eigenaar de zaak in

beginsel vrij gebruiken en bepalen hoe het eigendom gebruikt wordt. Vanuit die rechtspositie kan de

eigenaar ook een rookverbod instellen.

Op deze locaties zal de eigenaar zelf moeten controleren of het verbod wordt nageleefd.

23

Terugdringen aantal verkooppunten tabak De ontwikkeling dat er steeds meer verkooppunten van tabak komen, vooral in het Centrum, is zeer

onwenselijk. De minister heeft toegezegd om een onderzoek te doen naar de mogelijkheden om de

verkoop van tabak terug te dringen. De uitkomst van dit onderzoek wordt in de zomer van 2020

verwacht. We wachten de uitkomsten van dit onderzoek af om daarna te bepalen of en welke

maatregelen we als gemeente nog (extra) gaan nemen.

Rookvrij openbaar vervoer Rookvrij Amsterdam betekent ook rookvrij reizen. Na het rookvrij maken van de pont gaan we bekijken

hoe we ook de openbaar vervoer haltes rookvrij kunnen krijgen. We kijken hierbij niet alleen naar alle

bus- en tramhaltes maar ook de kade bij de pont. Dit sluit ook mooi aan bij het voornemen van Prorail

om alle stations binnen twee jaar geheel rookvrij te maken.

Nalevingsonderzoek en mystery guests Een effectieve manier om het aantal rokers onder jongeren terug te dringen is handhaving van het

verbod op de verkoop aan minderjarigen. Op grond van de Tabakswet heeft een gemeente geen

handhavingstaken. Maar mogelijk is hier wel een rol weggelegd voor de buitengewoon

opsporingsambtenaren (BOA), die toezicht houden op de naleving van de alcoholwetgeving. Als zij

overtredingen van de Tabakswet signaleren kunnen zij die melden bij de Nederlandse Voedsel- en

Warenautoriteit (NVWA), bijvoorbeeld bij de verkoop van tabak aan jongeren onder de 18 jaar. Op die

manier kan de NVWA gerichter handhaven. We treden hierover in overleg met de NVWA.

De gemeente zet al langer mystery guests in om te controleren of er alcohol aan minderjarigen verkocht

wordt. We gaan kijken of deze mystery guests ook voor rookvrij Amsterdam ingezet kunnen worden,

niet alleen wat betreft de verkoop maar ook om te controleren of rookvrije plekken inderdaad ook

rookvrij zijn en blijven.

24

6. Amsterdamse Alliantie

Een rookvrij Amsterdam realiseren lukt ons als gemeente niet alleen.

Dat hoeft ook niet want er zijn al veel organisaties zeer actief op dit

gebied. Zoals het Amsterdams Rookalarm waar ondertussen een groot

deel van de zorginstellingen in vertegenwoordigd zijn. Maar er zijn ook

veel actieve bewonersorganisaties en landelijks organisaties zoals de

Alliantie Nederland Rookvrij.

Amsterdam zal zich nog duidelijker positioneren als regievoerder en aanjager op dit dossier en neemt

daarom het initiatief voor een Amsterdamse Alliantie. Uitgangspunt is om zoveel mogelijk initiatieven

vanuit het maatschappelijke veld (maatschappelijke organisatie, gemeentelijke partners en

Amsterdammers) te stimuleren en ons brede netwerk te gebruiken om verbindingen tot stand te

brengen.

Het is hierbij niet alleen belangrijk dat we allemaal de doelstellingen onderschrijven maar vooral ook om

te kijken wat de inzet van de verschillende partijen apart kan zijn om gezamenlijk een rookvrij

Amsterdam te realiseren.

Organiseren stadsbrede bijeenkomst Samen naar een Rookvrij Amsterdam Samen met alle betrokken partijen willen we een stadsbrede bijeenkomst organiseren met de

(voorlopige) titel ‘Samen naar een rookvrij Amsterdam’. Met het organiseren van deze bijeenkomst pakt

de gemeente haar rol als verbinder en stimulator van lokale initiatieven. Het vergroot de zichtbaarheid

van de Rookvrije Generatie en is een uitgelezen mogelijkheid om de mooie initiatieven die er in

Amsterdam zijn onder de aandacht te brengen van een breed publiek.

In deelsessies kunnen de verschillende initiatieven van elkaar leren en elkaar verder helpen. We hopen

met deze bijeenkomst niet alleen te inspireren maar ook een aanzwengelend effect te bereiken.

Opzetten website Samen naar een Rookvrij Amsterdam Het is belangrijk dat er één plek komt waar iedereen die informatie wil over rookvrij Amsterdam, terecht

kan. We laten daarom de GGD een website opzetten voor de gehele regio Amsterdam-Amstelland.

Op deze website zal informatie te vinden zijn over alle campagnes en projecten die er tot nog toe

uitgevoerd zijn. De website zal tips and trics en handleidingen bevatten, zoals een stappenplan om te

komen tot een rookvrije zone rondom een gebouw of instelling.

Evaluatie Rookvrije Generatie Amsterdam Het Trimbos-instituut voert een onderzoek uit naar de Rookvrije Generatie in Amsterdam. Het doel van

dit vierjarige onderzoek is om inzicht te verkrijgen in het bereik en de impact van de Rookvrije Generatie

onder groepen met een lage en een hoge SES. Het onderzoek vindt plaats in vijf stadsdelen, namelijk

Centrum, Nieuw-West, Noord, Zuid en Zuidoost.

Een deel van het onderzoek bestaat uit het in kaart brengen van het aantal rookvrije plekken per

stadsdeel. Ook wordt middels vragenlijsten onderzocht wat professionals merken van de Rookvrije

Generatie in hun omgeving. De vragenlijst richt zich op de Rookvrije Generatie in het algemeen en de

thema's kinderopvang, school, spelen, sport, zorg en zwangerschap. Daarnaast wordt via vragenlijsten,

interviews en focusgroepen onderzocht of de Rookvrije Generatie invloed heeft op de manier waarop de

inwoners van Amsterdam denken over (mee)roken. Eind 2020 worden de eerste resultaten van dit

vierjarige onderzoek verwacht. We zullen de resultaten meenemen in onze aanpak en waar nodig

maatregelen aanpassen en/of toevoegen.