nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD&...

133
Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 201213 PINGPING EN PAYPAL JURIDISCH KADER, RECHTEN EN PLICHTEN Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ Ingediend door Liesbet Verhaeghe (Studentennr. 00804921) Promotor: Prof. Dr. R. Steennot Commissaris: Dhr. R. van der Bruggen

Transcript of nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD&...

Page 1: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

Faculteit  Rechtsgeleerdheid  

Universiteit  Gent  

Academiejaar  2012-­‐13  

 

 

 

PINGPING  EN  PAYPAL  

JURIDISCH  KADER,  RECHTEN  EN  PLICHTEN  

 

 

Masterproef  van  de  opleiding  

‘Master  in  de  rechten’  

 

Ingediend  door  

Liesbet  Verhaeghe  

(Studentennr.  00804921)  

 

 

 

Promotor:  Prof.  Dr.  R.  Steennot  

Commissaris:  Dhr.  R.  van  der  Bruggen    

Page 2: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

ii  

 

   

Page 3: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

iii  

VOORWOORD  

De   masterproef   is   het   kroonjuweel   van   de   opleiding   rechten.   Dit   werk   kon   echter   niet   tot   stand  komen   zonder   de   bijdrage   van   verschillende   personen.   In   dit   voorwoord  wens   ik   dan   ook   van   de  gelegenheid  gebruik  te  maken  om  hen  uitgebreid  te  bedanken.    

Een   eerste  woord   van   dank   gaat   uit   naar  mijn   promotor,   Prof.  Dr.   Reinhard   Steennot.  Dankzij   zijn  enthousiaste  manier  van  lesgeven  kreeg  ik  al  vlug  interesse  in  het  financieel  recht.  Zijn  goede  hulp  bij  de  redactie  van  dit  werk  deden  mijn  interesse  alleen  maar  groeien.    

Daarnaast  wens   ik   ook  mijn   ouders   te   bedanken.  Niet   alleen   voor   hun   financiële   steun,  maar   ook  voor  hun  morele  steun.    

Voorts  verdient  ook  Jasper  Bruyneel  een  woord  van  dank.  Hij  heeft  de  tijd  en  moeite  genomen  om  grotere   en   kleinere   stukken   van   dit   werk   na   te   lezen,   te   verbeteren   en   hier   een   daar   wat  opmerkingen  te  geven.  

Uiteraard  mogen  mijn  vriendinnen  niet  vergeten  worden,  zij  hebben  op  tijd  en  stond  gezorgd  voor  de  noodzakelijke  ontspanning.    

 

Liesbet  Verhaeghe,  mei  ’13  

 

   

Page 4: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

iv  

INHOUDSTABEL  

VOORWOORD  ................................................................................................................................  III  

INLEIDING  .......................................................................................................................................  1  

DEEL  I   PINGPING  EN  PAYPAL  .......................................................................................................  3  

INLEIDING     4  HOOFDSTUK  I    PAYPAL   5  §1.   HISTORIEK  EN  OMSCHRIJVING  ...............................................................................................................  5  §2.   PAYPAL  (EUROPE)  ..............................................................................................................................  6  §3.   KENMERKEN  VAN  EEN  BETALINGSTRANSACTIE  VIA  PAYPAL  ........................................................................  7  

i.   Elektronisch  geld  ........................................................................................................................  7  ii.   Voor  verschillende  betaalstromen  .............................................................................................  7  iii.    Online  betalingen  .......................................................................................................................  8  

§4.   WERKING  EN  GEBRUIK  .........................................................................................................................  9  i.   Occasionele  en  frequente  betalingstransacties  .........................................................................  9  ii.   Financiering  van  de  betalingstransactie  .....................................................................................  9  iii.  Boeking  en  kwalificatie  van  de  verrichtingen  ...........................................................................  10  

a.  Boeking  in  rekening  ..............................................................................................................  11  b.Kwalificatie  van  de  betalingstransactie  .................................................................................  11  

§5.   RISICO’S  EN  VEILIGHEID  ......................................................................................................................  13  §6.   DE  KOPERS-­‐  EN  VERKOPERSBESCHERMING  .............................................................................................  15  

i.   Kopersbescherming  ..................................................................................................................  15  ii.   Verkopersbescherming  .............................................................................................................  19  

§7.   TOEPASSELIJK  RECHT  .........................................................................................................................  20    HOOFDSTUK  II    VERGELIJKING  VAN  PAYPAL  MET  DE  KLASSIEKE  BETALINGSINSTRUMENTEN  EN  ANDERE  

INTERNETBETAALSYSTEMEN.   22  §1.     OVERZICHT  VAN  DE  KLASSIEKE  BETALINGSINSTRUMENTEN  .......................................................................  23  

i.   Online  bankieren  of  e-­‐banking  .................................................................................................  23  ii.    Bancontact/Mister  cash-­‐kaart  ..................................................................................................  24  iii.  De  kredietkaart  .........................................................................................................................  24  

§2.     ANDERE  INTERNETBETALINGSSYSTEMEN  ...............................................................................................  26    HOOFDSTUK  III    PINGPING   27  §1.     HISTORIEK  ......................................................................................................................................  27  §2.   TUNZ  ..............................................................................................................................................  27  §3.     KENMERKEN  VAN  HET  BETALINGSINSTRUMENT  PINGPING  .......................................................................  28  

i.   Elektronisch  geld  ......................................................................................................................  28  ii.   Microbetalingen  .......................................................................................................................  28  iii.  Voor  verschillende  betaalstromen  ...........................................................................................  29  iv.  Mobiele  betalingen.  .................................................................................................................  29  

Page 5: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

v  

§4.     WERKING  EN  GEBRUIK  ......................................................................................................................  29  i.   Gebruik  van  PingPing  ................................................................................................................  29  ii.    Financiering  van  de  betalingstransactie  ...................................................................................  31  

a.    Automatische  financiering  ...................................................................................................  31  b.    Handmatig  opladen  .............................................................................................................  32  

iii.    Kwalficatie  van  de  betalingstransactie  .....................................................................................  32  §5.   RISICO’S  EN  VEILIGHEID  ......................................................................................................................  33  §6.     GESCHILLENBESLECHTING  ..................................................................................................................  33    HOOFDSTUK  IV   VERGELIJKEN  MET  ANDERE  MOBIELE  BETALINGSTECHNIEKEN  EN  DE  KLASSIEKE  

BETALINGSINSTRUMENTEN   35  §1.   ANDERE  BETALINGSTECHNIEKEN  VOOR  MOBIEL  BETALEN  .........................................................................  35  §2.     VERGELIJKING  MET  DE  KLASSIEKE  BETALINGSINSTRUMENTEN  ...................................................................  36  

i.   Proton  .......................................................................................................................................  36  ii.   De  Bancontact/Mistercash  kaart  ..............................................................................................  37  iii.  Overschrijvingen  via  de  smartphone  ........................................................................................  37  

 HOOFDSTUK  V      ELEKTRONISCH  GELD   39  §1.   ALGEMEEN  ......................................................................................................................................  39  

i.     Elektronisch,  met  inbegrip  van  magnetisch,  opgeslagen  monetaire  waarde  ...........................  40  ii.    Uitgegeven  in  ruil  voor  ontvangen  geld  om  betalingstransacties  te  verrichten  ......................  41  iii.    Aanvaard  als  betaalmiddel  door  andere  natuurlijke  of  rechtspersonen  ..................................  42  

§2.   VOORWAARDEN  UITGIFTE  ELEKTRONISCH  GELD  ......................................................................................  43  i.     Uitgifte  elektronisch  geld  .........................................................................................................  43  ii.   Terugbetaalbaarheid  elektronisch  geld  ....................................................................................  44  iii.    Verbod  op  rente  .......................................................................................................................  45  

DEEL  II   PRIVAATRECHTELIJK  KADER  ..........................................................................................  46  

HOOFDSTUK  I    BINDENDE  KRACHT  VAN  DE  ALGEMENE  VOORWAARDEN   47  §1.   PRINCIPE  .........................................................................................................................................  47  §2.     CORRECTIEMECHANISMEN  .................................................................................................................  48  

i.   Gemeen  recht  ...........................................................................................................................  48  ii.   De  Wet  Marktpraktijken  ...........................................................................................................  48  iii.  Wet  Betalingsdiensten  .............................................................................................................  49  

a.    Materieel  toepassingsgebied  ...............................................................................................  50  b.    Territoriaal  toepassingsgebied  ............................................................................................  51  c.    Personeel  toepassingsgebied  ..............................................................................................  52  

 HOOFDSTUK  II    INFORMATIEVERPLICHTINGEN   53  §1.     PRECONTRACTUELE  INFORMATIEVERPLICHTINGEN  .................................................................................  53  

i.   Algemeen  principe  ....................................................................................................................  53  ii.    Afwijkend  regime  .....................................................................................................................  55  

§2.   INFORMATIEVERPLICHTING  BIJ  DE  WIJZIGING  VAN  DE  ALGEMENE  VOORWAARDEN  ........................................  55  

Page 6: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

vi  

i.   Algemeen  principe  ....................................................................................................................  55  ii.   Afwijkend  regime  .....................................................................................................................  57  

§3.   INFORMATIEVERPLICHTING  BIJ  ONTVANGST  EN  UITVOERING  VAN  DE  BETALINGSTRANSACTIES  .........................  57  i.     Algemeen  principe  ....................................................................................................................  57  ii.   Afwijkend  regime  .....................................................................................................................  57  

 HOOFDSTUK  III   TOTSTANDKOMING  VAN  DE  OVEREENKOMST   58  §1.   OPENEN  VAN  EEN  PAYPAL-­‐ACCOUNT  ...................................................................................................  58  

i.   Minderjarigen  ...........................................................................................................................  59  a.    Principiële  handelingsonbekwaamheid  van  minderjarigen  .................................................  60  b.  Uitzonderingen  op  de  principiële  handelingsonbekwaamheid  ............................................  62  

ii.   Rechtspersonen  ........................................................................................................................  63  iii.    Identificatie  en  verificatieverplichting  ......................................................................................  63  

§2.   OPENEN  VAN  EEN  PINGPING-­‐ACCOUNT  ................................................................................................  64  i.     Minderjarigen  ...........................................................................................................................  65  ii.   Rechtspersonen  ........................................................................................................................  65  iii.   Identificatie  en  verificatieverplichtingen  ..................................................................................  66  

§3.   HERROEPINGSRECHT  BIJ  OVEREENKOMSTEN  OP  AFSTAND  ........................................................................  66    HOOFDSTUK  IV   TRANSACTIEKOSTEN  EN  WISSELKOERSEN   69  §1.   TRANSACTIEKOSTEN  ..........................................................................................................................  69  

i.     Algemeen  .................................................................................................................................  69  ii.   PayPal  .......................................................................................................................................  70  iii.  PingPing  ....................................................................................................................................  71  

§2.   WISSELKOERSEN  ...............................................................................................................................  71    HOOFDSTUK  V    TOESTAAN  VAN  BETALINGSTRANSACTIES   75  §1.     INSTEMMEN  MET  DE  UITVOERING  VAN  BETALINGSOPDRACHTEN  ...............................................................  75  §2.   VERPLICHTINGEN  MET  BETREKKING  TOT  BETALINGSINSTRUMENTEN  ...........................................................  76  

i.   Verplichtingen  van  de  gebruiker  ..............................................................................................  76  ii.   Verplichtingen  van  de  betalingsdienstaanbieder  .....................................................................  77  

§3.   KENNISGEVING  EN  BETWISTING  IN  GEVAL  VAN  NIET-­‐TOEGESTANE  OF  NIET  CORRECT  UITGEVOERDE  BETALINGSTRANSACTIES  ......................................................................................................................  77  

§4.     AANSPRAKELIJKHEID  IN  GEVAL  VAN  NIET-­‐TOEGESTANE  BETALINGSTRANSACTIES  ..........................................  78  i.     Aansprakelijkheid  van  de  betalingsdienstaanbieder  ................................................................  79  ii.   Aansprakelijkheid  van  de  betaler  .............................................................................................  80  iii.  Bijzonder  aansprakelijkheidsregime  .........................................................................................  81  

 HOOFDSTUK  VI   UITVOERING  VAN  BETALINGSTRANSACTIES   83  §1   TIJDSTIP  VAN  BETALING  ......................................................................................................................  83  §2.   AANSPRAKELIJKHEID  BIJ  NIET-­‐UITGEVOERDE  OF  GEBREKKIG  UITGEVOERDE  BETALINGSTRANSACTIES  .................  84    HOOFDSTUK  VII   DE  VERHOUDING  TUSSEN  DE  SCHULDENAAR  EN  SCHULDEISER   88  

Page 7: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

vii  

§1.     GEEN  WETTIG  BETAALMIDDEL  ............................................................................................................  88  §2.     TIJDSTIP  VAN  DE  BETALING  ................................................................................................................  89  §3.   BESLAG  ...........................................................................................................................................  89  

DEEL  III   STATUUT  VAN  EN  TOEZICHT  OP  INSTELLINGEN  VOOR  ELEKTRONISCH  GELD  ................  91  

INLEIDING     92  HOOFDSTUK  I   DE  OORSPRONKELIJKE  RICHTLIJN  2000/46/EG  EN  DE  IMPLEMENTATIE  IN    HET  BELGISCH  RECHT   93  §1.   HISTORIEK  .......................................................................................................................................  93  §2.   STATUUT  VAN  DE  INSTELLINGEN  VOOR  ELEKTRONISCH  GELD  .....................................................................  94  §3.   KRITIEK  ...........................................................................................................................................  96    HOOFDSTUK  II   DE  HUIDIGE  RICHTLIJN  2009/110/EG  EN  DE  IMPLEMENTATIE  IN  BELGISCH  RECHT   98    HOOFDSTUK  III   DE  WET  BETALINGSINSTELLINGEN:  INSTELLINGEN  VOOR  ELEKTRONISCH  GELD  EN  DE  UITGIFTE  VAN  

ELEKTRONISCH  GELD   100  §1.      INSTELLINGEN  VOOR  ELEKTRONISCH  GELD  ..........................................................................................  100  

i.   De  toegangsvoorwaarden  ......................................................................................................  101  a.    Vergunningsvereiste  ..........................................................................................................  101  b.    De  bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden  ................................................................................  104  

ii.   Het  Europees  paspoort  ...........................................................................................................  107  iii.  Vrijstellingen  ...........................................................................................................................  108  

 HOODSTUK  IV    PRUDENTIEEL  TOEZICHT  OP  DE  IEG’S  EN  DE  SANCTIONERING   110  §1.     PRUDENTIEEL  TOEZICHT  NA  INVOERING  “TWIN  PEAKS-­‐MODEL”  .............................................................  110  

i.     Algemeen  ...............................................................................................................................  110  ii.   Sanctionering  ..........................................................................................................................  111  

a.  Administratiefrechtelijke  sanctionering  .............................................................................  111  b.  Strafrechtelijke  sanctionering  ............................................................................................  111  

§2.   PRUDENTIEEL  TOEZICHT  OP  INSTELLINGEN  VOOR  ELEKTRONISCH  GELD  ......................................................  111  

BESLUIT  .......................................................................................................................................  113  

BIBLIOGRAFIE  ..............................................................................................................................  116  

WETGEVING     116  RECHTSPRAAK     118  RECHTSLEER     119  INTERNETBRONNEN   124  

BIJLAGEN  .....................................................................................................................................  125  

BIJLAGE  1:     GEBRUIKSOVEREENKOMST  PAYPAL  ........................................................................................  125  BIJLAGE  2:     GEBRUIKSOVEREENKOMST  TUNZ  ...........................................................................................  125    

Page 8: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

viii  

 

Page 9: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

1  

INLEIDING  

1. Deze   masterproef   tracht   een   uitgebreide   juridische   analyse   te   geven   van   de   vrij   recent  ontwikkelde   betalingsinstrumenten   PayPal   en   PingPing.   Deze   betalingsinstrumenten   streven   een  nieuwe  ervaring  na  bij  het  verrichten  van  betalingstransacties,  waar  zij  vooral  trachten  uit  te  blinken  op  het  vlak  van  efficiëntie  en  gebruiksgemak.  PayPal   richt  zich  hiervoor  op  de  markt  van  de  online  betalingen,  PingPing  op  de  markt  van  de  mobiele  betalingen.  Enkel  bij  PayPal  is  er  momenteel  sprake  van   een   exponentiële   gebruikstoename1;   bij   PingPing   verloopt   de   introductie   bij   het   grote   publiek  eerder  wat   stroef.   Of   het   gebruik   van   PingPing   effectief   nog   zal   loskomen,   zal   enkel   de   toekomst  kunnen   uitwijzen.   Wat   voor   mij   wel   een   zeker   en   vaststaand   feit   is,   is   dat   er   wel   degelijk   een  toekomst  zit  in  het  concept  van  de  mobiele  betaling.  

Naarmate  er  meer  en  meer  gebruik  wordt  gemaakt  van  deze  betalingsinstrumenten,  durven  er  zich  bij  het  gebruik  wel  af  en  toe  problemen  manifesteren.  Hoewel  er  tot  op  vandaag  in  België  nog  geen  geschillen   inzake   het   gebruik   van   deze   betalingsinstrumenten   door   een   rechtscollege   beslecht  werden,   zal   dit   in   de   toekomst   niet   onvermijdelijk   zijn.   Het   is   dan   ook   van   belang   een   analyse   te  maken  van  de  rechten  en  plichten  van  zowel  de  gebruiker  en  de  aanbieder  bij  het  aanwenden  van  deze   betalingsinstrumenten   en   een   onderzoek   te   voeren   naar   de  mate  waarin   deze   afgedwongen  kunnen  worden.    

2. Zoals   de   titel   van   dit   werk   aangeeft,   zal   in   deze  masterproef   het   juridisch   kader   van   deze  betalingsinstrumenten   besproken   worden,   waarbij   concreet   de   contractuele   voorwaarden   van   de  betalingsinstrumenten  aan  het  Belgisch  recht  zullen  worden  getoetst.  

In   deel   I   zal   een   kort   overzicht   gegeven   worden   van   de   werking   en   gebruik   van   beide  betalingsinstrumenten.   Van   de   gelegenheid   zal   ook   gebruik   gemaakt   worden   om   deze  betalingsinstrumenten  kort  te  vergelijken  met  de  klassieke  bestaande  betalingsinstrumenten  die  ook  actief  zijn  op  de  markt  die  PingPing  en  PayPal  beogen  te  bereiken.  Daarnaast  is  het  ook  onontbeerlijk  een  analyse  te  maken  van  het  begrip  elektronisch  geld.  Zoals  verder  in  deze  masterproef  zal  blijken  is  dit  begrip  cruciaal  voor  de  werking  van  beide  betalingsinstrumenten.    

Na   kennis   te   hebben   gemaakt  met   beide   betalingsinstrumenten   zal   deel   II   toegespitst   zijn   op   het  privaatrechtelijk   kader   van   de   betalingsinstrumenten.   Hier   zullen   de   rechten   en   plichten   van   de  gebruiker   en   aanbieder   geanalyseerd   worden   waarbij   ook   aandacht   zal   gegeven   worden   aan   de  mogelijke  aansprakelijkheidsrisico’s.    

Om   af   te   sluiten   zal   in   deel   III   het   publiekrechtelijk   kader   van   de   betalingsinstrumenten   worden  geschetst.   PayPal   en   Tunz,   de   oprichter   van   PingPing,   zijn   instellingen   voor   elektronisch   geld.   Dit  statuut  werd   nog  maar   recentelijk   in   het   Belgisch   recht   geïntroduceerd.   Vandaar   dat   het   ook   van  

                                                                                                                         1   PayPal   kent   vooral   de   laatste   jaren   een   exponentiële   groei,   de   kaap   van   230   miljoen   gebruikers   is   reeds  overschreden.    

Page 10: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

2  

belang   is   een   blik   te   werpen   op   dit   nieuw   statuut,   het   prudentieel   toezicht   en   de  sanctioneringsmogelijkheden.            

Page 11: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

3  

DEEL  I   PINGPING  EN  PAYPAL        

-­‐      EEN  ALGEMENE  BESCHOUWING  -­‐    

   

Page 12: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

4  

Inleiding  

3. Naarmate   de   elektronische   handel   (e-­‐commerce)   steeds   populairder   werd,   ontstond   de  behoefte   aan   technieken   om   op   een   vlotte   en   efficiënte   manier   online   betalingen   te   kunnen  afhandelen.  Talrijke  systemen  werden  reeds  ontwikkeld,  maar  één  van  de  bekendste   instrumenten  die  specifiek  voor  het  initiëren  van  online  betalingen  gecreëerd  werd  is  PayPal.  PayPal  profileert  zich  als   een   betalingssysteem   dat   vlot   en   efficiënt   online   betalingen   afwikkelt.   PayPal   biedt   de  mogelijkheid  om  gelden  over  te  maken  aan  een  begunstigde,  waar  ook  ter  wereld,  voor  zover  men  het  e-­‐mailadres  kent  van  deze  begunstigde.  Om  de  juridische  aspecten  van  het  betalingsinstrument  beter  te  kunnen  begrijpen,  zal  in  dit  deel  een  beknopt  overzicht  gegeven  worden  van  de  kenmerken  en  het  gebruik  van  het  desbetreffende  betalingsinstrument.  

4. In  dit  deel   zal  eveneens  een  summier  overzicht  gegeven  worden  van  de  kenmerken  en  het  gebruik  van  het   tweede  betalingsinstrument  dat  besproken  zal  worden   in  deze  masterproef,  zijnde  PingPing.   Hoewel   beide   betalingsinstrumenten   specifiek   ontworpen   werden   om   transacties   met  elektronisch  geld  te  initiëren,  worden  zij  niet  als  rechtstreekse  concurrenten  beschouwd.  PingPing  wil  in  eerste  instantie  een  ander  doelpubliek  bereiken  dan  PayPal.  Met  het  verdwijnen  van  Proton  eind  2014,   verdwijnt   ook   het   bekendste   betalingsinstrument   dat   specifiek   ontwikkeld   werd   voor   het  verrichten  van  microbetalingen.  In  samenwerking  met  Belgacom  tracht  het  bedrijf  Tunz  hierop  in  te  spelen   door   met   PingPing   een   nieuw   betalingsinstrument   op   de   markt   te   brengen   dat   eveneens  specifiek  ontwikkeld  werd  voor  het  verrichten  van  microbetalingen.  PayPal  beoogt  dan  weer  vooral  het  publiek  aan  te  spreken  dat  graag  online  aankopen  verricht,  dit  zowel  op  online  veilingsites  als  op  professionele  webshops.    

5. Zoals   hierboven   reeds   aangehaald  werd,   is   de   link   tussen   beide   betalingsinstrumenten   het  elektronisch   geld.   Het   is   dan   ook   onontbeerlijk   reeds   in   dit   inleidend   deel   over   te   gaan   tot   een  omschrijving  van  het  elektronisch  geld  en  zijn  kenmerken.    

   

Page 13: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

5  

Hoofdstuk  I     PayPal  

§1.   Historiek  en  omschrijving  

6. PayPal  werd   in  1998  opgericht  met  de   intentie  een   systeem   te  ontwikkelen  dat  betalingen  tussen  PDA’s2  mogelijk  maakt.  PayPal  werd  ontwikkeld  door  een  bedrijf  gespecialiseerd  in  veiligheid,  ‘Fieldlink’,  dat  gebruikers  in  staat  stelt  om  data  digitaal  op  te  slaan  waardoor  het  mogelijk  werd  een  soort  van  digitale  portemonnees  te  ontwikkelen.  Het  bedrijf  had  hieromtrent  de  theorie  ontwikkeld  dat   digitale   portemonnees   veiliger   zijn   dan   cash   geld   daar   het   risico   op   verlies   of   diefstal   sterk  gereduceerd   wordt3.   In   1999   evolueerde   PayPal   naar   een   online   betalingssysteem   dat   betalingen  mogelijk  maakt  per  e-­‐mail.    

7. PayPal   werd   al   vlug   opgemerkt   door   online   veilingsites   omwille   van   het   gebruiksgemak  waarmee  PayPal  online  betalingen  tussen  particulieren  kan  initiëren.   In  2002  werd  PayPal   Inc.  door  de   online   veilingsite   eBay   overgenomen4.   De   overname   door   eBay   betekent   echter   niet   dat   het  gebruik  van  PayPal  beperkt  is  tot  het  initiëren  van  de  betalingen  van  aankopen  die  via  eBay  worden  verricht.  Steeds  meer  online  shops  bieden  PayPal  aan  als  betalingsinstrument  om  de   transacties   te  initiëren.      

8. PayPal5   is   uiteindelijk   een   elektronisch   betalingssysteem   geworden   dat   gebruikt   wordt   om  betalingen   via   het   internet   te   verrichten   zonder   dat   het   noodzakelijk   is   de   persoonlijke  betalingsgegevens  aan  de  begunstigde  partij  mee  te  delen.  Het  betalingsinstrument  is  reeds  in  meer  dan   193   landen   of   regio’s   beschikbaar   en   heeft   dus   met   230   miljoen   gebruikers   een   wereldwijd  bereik6.  Met  PayPal   kunnen  betalingen   in   verschillende  valuta’s   verricht  en  geaccepteerd  worden7.  Opdat  van  de  PayPal-­‐diensten  gebruik  zou  kunnen  worden  gemaakt,  dient  de  gebruiker  enkel  over  een   e-­‐mailadres   te   beschikken8,   een   transactie   kan   geïnitieerd   worden   van   zodra   men   het   e-­‐mailadres  van  de  begunstigde  kent9.  

9. Zoals  uit  de  hierboven  vermelde  cijfers  blijkt   is  PayPal  zich  razendsnel  aan  het  ontwikkelen.  Niet  alleen  het  aantal  gebruikers  kent  een  exponentiële  groei,  maar  ook  de  technologische  innovatie  staat  niet  stil.    

                                                                                                                         2PDA  staat  voor  personal  digital  assistant  en  wordt  ook  wel  eens  zakcomputer  genoemd.  3  www.paypal-­‐media.com/nl/history  (geconsulteerd  op  13  maart  203)  4  https://www.paypal-­‐apac.com/sg/about-­‐paypal/history-­‐of-­‐paypal.aspx  (geconsulteerd  op  13  maart  2013)  5  www.paypal.be  6  www.paypal.be  7  Voor  een  opsomming,  zie  https://www.paypal.com/be/cgi-­‐bin/webscr?cmd=p/sell/mc/mc_intro-­‐outside.    8   De   aangeboden   PayPal-­‐diensten   kunnen   evenwel   verschillen   afhankelijk   vanuit   welk   land   PayPal   gebruikt  wordt.  Zo   is  het   in   Japan  en   India  onmogelijk  om  via  PayPal  betalingen  aan  particulieren   te  verrichten.  Deze  dienst   werd   aanvankelijk   wel   in   deze   landen   aangeboden  maar   was   in   strijd   met   de   nationale   regelgeving.  Vanuit  Duitsland  en  China  met  PayPal  geen  geld  overgemaakt  worden  voor  een  privétransactie  (Bron:  Schema  1,  kostentabel,  gebruiksovereenkomst)  9  En  voor  zover  de  begunstigde  bereid  is  om  een  betaling  met  PayPal  te  aanvaarden  (infra)  

Page 14: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

6  

10. Zo  kan  PayPal  inmiddels  ook  gebruikt  worden  om  mobiel  te  betalen  en  verleent  het  bedrijf  in  de  Verenigde   Staten   krediet   via   de  dochteronderneming  BillMeLater10.  Deze  dienst   is   echter   enkel  toegankelijk  voor  Amerikaanse  gebruikers.    

§2.   PayPal  (Europe)  

11. PayPal  is  in  Europa  gevestigd  onder  de  naam  PayPal  (Europe)  S.à.rl  et  Cie  (SCA)  en  heeft  een  licentie  verkregen  als  kredietinstelling  onder  Luxemburgs   recht.  Het   toezicht  op  de   instelling  wordt  uitgeoefend   door   de   Luxemburgse   toezichthouder   ‘Commission   de   Surveillance   du   Secteur  Financier11’.   De   keuze   voor   Luxemburg   werd   niet   onbezonnen   gemaakt.   Talrijke   andere  multinationale   ondernemingen   die   aan   de   basis   liggen   van   de   e-­‐commerce   hebben   hun  hoofdkwartier   in  Luxemburg  gevestigd  omwille  van  het  gunstige  belastings-­‐  en   investeringsklimaat.  De  Luxemburgse  toezichthouder  heeft  het  monopolie  op  het  toezicht  wat  het  statuut  en  de  licentie  van   PayPal   betreft   (infra).   Hoewel   PayPal   een   licentie   verkregen   heeft   als   kredietinstelling   naar  Luxemburgs   recht   en   ook   in   de   lijst   van   de   Nationale   Bank   van   België   opgenomen   is   als   “een  kredietinstelling   die   onder   het   recht   van   een   andere   lidstaat   van   de   EER   ressorteert   en   die   het  voornemen   heeft   meegedeeld   om   in   België,   in   het   kader   van   het   vrij   verrichten   van   diensten,  gelddeposito’s  en  andere  terugbetaalbare  gelden  in  ontvangst  te  nemen  van  het  publiek”12  wordt  de  dienstverlening   van   PayPal   (Europe)   beperkt   tot   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   en   wordt   de  dienstverlening  van  PayPal  (Europe)  niet  gekwalificeerd  als  een  deposito  of  beleggingsdienst  in  de  zin  art.   2   van  de   Luxemburgse  Wet   van   5   april   199313.   In   deze  masterproef   zal   PayPal   dan  ook   louter  benaderd  worden  als  instelling  voor  elektronisch  geld.  In  deel  drie  van  dit  werk  zal  het  institutioneel  kader  van  dergelijke  instellingen  uitgebreid  besproken  worden.    

12. Het   feit  dat  PayPal   zijn  activiteiten  momenteel  nog  beperkt   tot  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  neemt  echter  niet  weg  dat  er   in  de  toekomst  mogelijkheden  voor  PayPal   in  de  banksector  zijn  weggelegd.  PayPal  heeft   immers  al   een  wereldwijd  netwerk   in   verschillende  valuta  uitgebouwd  en  lijkt   in   andere   continenten   haar  werkveld   reeds   te   hebben   uitgebreid   tot   de  werkzaamheden   van  kredietinstellingen14.    

                                                                                                                         10  www.billmelater.com.  Bill  Me  Later  is  een  PayPal-­‐dienst  dat  gekoppeld  is  aan  de  PayPal-­‐rekening.  De  dienst  laat  toe  aankopen  op  een  later  tijdstip  te  betalen.  Wanneer  BillMeLater  aangeduid  wordt  als  financieringsbron  bij  een  betaling  via  PayPal  beschikt  de  betaler  over  de  mogelijkheid  het  bedrag  van  de  betalingstransactie  pas  later   te   betalen.   Wanneer   BillMeLater   wordt   gebruikt   wordt   een   kredietovereenkomst   met   de   gebruiker  aangegaan  wat  gepaard  gaat  met  het  betalen  van  een  relatief  hoge  rentevoet.    11  Art.  1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  12  http://www.nbb.be/pub/cp/domains/ki/li/k3_li.htm?l=nl&id=k3#bm_3317  (geconsulteerd  op  27  april  ’13)  13   Loi   du   5   avril   1993   relative   au   secteur   financier,   Journal   Officiel   du   Grand-­‐Duché   de   Luxembourg   10   april  1993;  art.  1.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  14  Zoals  eerder  vermeld  het  verlenen  van  krediet  via  de  dienst  BillMeLater.    

Page 15: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

7  

§3.     Kenmerken  van  een  betalingstransactie  via  PayPal  

i. Elektronisch  geld  

13. Essentieel   voor   de   werking   van   PayPal   is   dat   PayPal   giraal   geld   omruilt   voor   elektronisch  geld15   dat   vervolgens   op   de   PayPal-­‐rekening   wordt   geplaatst.   Van   daaruit   kunnen   de  betalingstransacties   vervolgens  worden  verricht.   Een  uitgebreide  analyse   van  het  elektronisch  geld  wordt  in  het  laatste  hoofdstuk  van  dit  deel  gemaakt.    

ii.   Voor  verschillende  betaalstromen  

14. De   PayPal-­‐gebruiker   kan   PayPal   zowel   gebruiken   voor   transacties   waar   hij   over   de  hoedanigheid   van   consument   beschikt,   maar   ook   voor   de   transacties   waar   hij   de   loutere  hoedanigheid   van   particulier   indien   transacties   verricht   worden   zonder   onderliggende  overeenkomst.   PayPal   kan,   vaak   in   tegenstelling   tot   de   klassieke   betalingsinstrumenten,   dan   ook  aangewend  worden  voor  het  verrichten  van  transacties  tussen  verschillende  betaalstromen16.  

15. PayPal  kan  dus  vooreerst  gebruikt  worden  voor  het  initiëren  van  online  betalingstransacties  tussen   particulieren   onderling17.   Dergelijke   transacties  worden   ook  wel  peer-­‐to-­‐peer-­‐transacties   of  P2P-­‐transacties  genoemd.    

Het  veelvuldig  verrichten  van  online  P2P-­‐transacties  is  vooral  ontstaan  naarmate  de  populariteit  van  eBay   en   andere   veilingsites   steeg.   Het   succes   van   dergelijke   transacties   kent   echter   ook   een  keerzijde,   de   toename   van   P2P-­‐transacties   gaat   gepaard   met   een   aanmerkelijke   toename   van  fraudegevallen   ingeval   deze   transacties   door   middel   van   de   kredietkaart   geïnitieerd   worden.   De  betaler   dient   dan   namelijk   de   persoonlijke   kredietkaartgegevens   aan   een   onbekende   begunstigde  over   te  maken,  waardoor  de  kans  bestaat  dat  de  begunstigde  van  deze  gegevens   te  kwader   trouw  gebruik  gaat  maken.    

PayPal   tracht   dergelijke   fraudegevallen   tot   een   minimum   te   reduceren   door   de   persoonlijke  kredietkaartgegevens  van  de  betaler  niet  aan  de  begunstigde  over  te  dragen  bij  het  initiëren  van  de  betalingstransactie.    

16. Daarnaast  kan  PayPal  ook  perfect  gebruikt  worden  voor  het  verrichten  van  transacties  tussen  consumenten   en   handelaars18.   Dergelijke   transacties   worden   ook   wel   business   to   consumer-­‐  transacties   of   B2C-­‐transacties   genoemd.   B2C-­‐transacties   zijn   evenwel   enkel   mogelijk   wanneer   de  handelaar  aan  de  hand  van  een   link  op  zijn  website  duidelijk  maakt  dat  hij  betalingstransacties  via  

                                                                                                                         15   De   kenmerken   en   eigenschappen   van   elektronisch   geld   zullen   later   in   dit   deel   nog   uitgebreid   besproken  worden.    16  Bij  wijze  van  voorbeeld:  bij  een  betaling  via  Proton  heeft  de  betaler  steeds  de  hoedanigheid  van  consumetn  en   de   begunstigde   de   hoedanigheid   van   handelaar.   Proton   kan   dan   ook   enkel   gebruikt   worden   voor   B2C-­‐betalingen  gezien  particulieren  niet  in  het  bezit  kunnen  zijn  van  een  betaalterminal  om  dergelijke  transacties  te  ontvangen,  ook  bij  een  betaling  via  de  Bancontact/  Mistercash  kaart  stelt  zich  een  soortgelijk  probleem.    17  D.  SORKIN,  “Payment  methods  for  consumer-­‐to-­‐consumer  online  transactions”,  Akron  Law  Review  2001,  1.  18  Voor  het  aankopen  van  goederen  en  diensten  op  webshops.    

Page 16: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

8  

PayPal  aanvaardt.   Indien  dit   inderdaad  het  geval   is  wordt  de  betaler  vervolgens  naar  de  PayPal-­‐site  doorverwezen  zodat  PayPal  de  transactie  verder  kan  afhandelen.    

17. Het  aanwenden  van  PayPal  om  transacties  voor  verschillende  betaalstromen  te  initiëren  mag  niet   verward   worden   met   het   onderscheid   dat   PayPal   in   de   gebruiksovereenkomst   maakt   tussen  privétransacties  en  commerciële  transacties.  PayPal  definieert  een  privétransactie  als  het  overmaken  van  geld  naar  en  het  ontvangen  van  geld  op  de  PayPal-­‐rekening  van  vrienden  en  familie  zonder  dat  hierbij   een   aankoop   verricht  werd19.   Privétransacties   zijn   dus   immer   P2P-­‐transacties.   Commerciële  transacties   omvatten   de   transacties   naar   aanleiding   van   het   verkopen   en   kopen   van   goederen   en  diensten20.  Commerciële  transacties  zijn  dus  P2P-­‐transacties  wanneer  een  goed  via  eBay  aangekocht  wordt  maar   commerciële   transacties   zijn  B2B-­‐transacties  wanneer   een   goed  aangekocht  wordt   via  een   webshop.   Dit   onderscheid   wordt   door   PayPal   gemaakt   om   verschillende   tarieven   inzake   de  transactiekosten  te  kunnen  hanteren  (infra)  en  heeft  dus  niets  te  maken  met  de  betaalstromen.    

iii.     Online  betalingen  

18. PayPal   is   een   betalingsinstrument   waarmee   online   betalingen   worden   verricht.   Online  betalingen   (e-­‐payments)   onderscheiden   zich   van   de   klassieke   betalingen   doordat   de  betalingsgegevens   en   de   betalingsopdracht   online   verzonden   worden   tussen   de   gebruiker   en   de  betalingsdienstaanbieder.   Een   online   betaling   geschiedt   in   het   kader   van   een   online   aankoop   van  goederen  of  diensten  die  aangeboden  worden  op  een  site  die  daartoe  specifiek  ontworpen  is21.    

Betalingstransacties  die  apart  geïnitieerd  worden  door  middel  van  internetbankieren  maar  waarvan  de  aanwending  niet  geïntegreerd  werd  in  het  online  aankoopproces  zijn  geen  online  betalingen.  De  elektronische  betaling  van  een  online  factuur  waarmee  geen  simultane  online  aankoop  gedaan  werd,  is  ook  geen  online  betaling  in  de  strikte  zin  van  het  woord.  Uiteraard  kunnen  betalingen  via  dergelijke  betalingssystemen  wel  een  online  aankoop  financieren22.  

Online  betalingen  kunnen  niet  alleen  verricht  worden  met  PayPal  maar  ook  met  de  kredietkaart  en  Bancontact/Mistercash.   Indien   de   betaling   verricht   wordt   via   een   overschrijving   door   middel   van  internetbankieren,  is  er  slechts  sprake  van  een  online  betaling  wanneer  de  webshop  een  link  aanreikt  via  dewelke  de  betaling  kan  verricht  worden.    

19. Met  welk  specifiek  apparaat  de  online  betaling  precies  gerealiseerd  wordt  is  onbelangrijk.  Dit  kan  door  middel  van  een  desktop,   laptop  en  sinds  kort  ook  door  middel  van  een  tablet  of  mobiele  telefoon.  Wel   is  het  cruciaal  dat  de  betaling  gerealiseerd  wordt  via  het   internet  en  dat  de  betaling  geschiedt  ter  financiering  van  goederen  of  diensten  die  via  het  web  worden  aangeschaft.    

                                                                                                                         19  Schema  1,  Kostentabel,  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  20  Schema  1,  Kostentabel,  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  21  7th  SEPA  Progress  Report,  ECB,  21  oktober  2010,  29;  M.  AVELLA  SHAW,  ‘Les  techniques  de  paiement  existantes  et   futures:   tour   d’horizon   et   réglementation’   in   R.   FELTKAMP   (ed.),   Betalingsdiensten.   De   nieuwe   regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  58  22  M.  AVELLA  SHAW,   ‘Les  techniques  de  paiement  existantes  et   futures:   tour  d’horizon  et  réglementation’   in  R.  FELTKAMP  (ed.),  Betalingsdiensten.  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  58  

Page 17: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

9  

20. Door   het   eisen   van   deze   voorwaarde   wordt   onmiddellijk   het   onderscheid   met   mobiele  betalingen  duidelijk23.  Mobiele  betalingen  worden  geïnitieerd  via  een  mobiele  telefoon  zonder  dat  er  verbinding  gemaakt  wordt  met  het  internet.    

§4.   Werking  en  gebruik  

i.   Occasionele  en  frequente  betalingstransacties  

21. PayPal   kan   zowel   gebruikt   worden   voor   de   occasionele   online   betalingstransactie   als   voor  frequente  betalingstransacties24.  Voor  een  eenmalige  betaling  dient  geen  PayPal-­‐account  geopend  te  worden  en  beschikt  de  betaler  niet  over  een  door  hem  persoonlijk  geopende  PayPal-­‐rekening  (infra),  daarnaast  is  een  occasionele  betaling  enkel  mogelijk  in  het  kader  van  een  B2C-­‐transactie.    

22. De  mogelijkheid   om   via   PayPal   ook   eenmalige   betalingen   te   verrichten,   wordt   hier   in   het  bijzonder  vermeld  omdat  het   initiëren  van  de   transactie  op  een  andere  manier  verloopt.  Wanneer  PayPal  occasioneel  gebruikt  wordt,  kan  de  transactie  enkel  gefinancierd  worden  door  middel  van  de  kredietkaart.   De   betaler   dient   hiervoor   zijn   kredietkaartgegevens   handmatig   aan   PayPal   over   te  maken.   Voor   de   verdere   afwikkeling   van   de   transactie   zullen   de   kredietkaartgegevens   niet   aan   de  begunstigde  worden  meegedeeld.   PayPal   zal   occasioneel   gebruikt  worden   door   de   consument   die  slechts   zelden   een   aankoop   via   het   internet   verricht   maar   wanneer   de   gelegenheid   zich   toch  voordoet,   hiervoor   liever   niet   zijn   kredietkaartgegevens   aan   de   begunstigde   overhandigt   om   het  risico  op  fraude  te  minimaliseren.    

23. Wanneer   de   gebruiker   PayPal   wenst   frequent   te   gebruiken,   dient   een   PayPal-­‐rekening  geopend   te   worden.   Wanneer   de   gebruiker   in   het   bezit   is   van   een   PayPal-­‐rekening   kan   de  betalingstransactie   op   verschillende   manieren   gefinancierd   worden.   Bovendien   zullen   de  kredietkaartgegevens   bij   het   openen   van   een   rekening  door   PayPal   bewaard  worden  waardoor   de  gebruiker  ze  bij  het  opgeven  van  een  betalingsopdracht  niet  telkens  opnieuw  zal  moeten  invoeren.  In  deze  masterproef   zal  vooral  de  casus  behandeld  worden  waarbij  de  gebruiker  een  PayPal-­‐rekening  heeft  geopend.    

ii.   Financiering  van  de  betalingstransactie  

24. De  transacties  verricht  via  PayPal  kunnen  op  verschillende  manieren  gefinancierd  worden.    

25. Vooreerst   kan   de   transactie   gefinancierd   worden  met   gelden   op   de   PayPal-­‐rekening25.   De  PayPal-­‐rekening   kan   van  een   saldo   voorzien  worden  door   gelden  over   te   schrijven  die   zich  op  een  klassieke   bankrekening   bevinden,   geopend   op   naam   van   de   houder   van   de   PayPal-­‐rekening.  Daarnaast  kan  de  PayPal-­‐rekening  ook  van  gelden  worden  voorzien  door  middel  van  het  gebruik  van  een  kredietkaart  en  natuurlijk  ook  door  de  reeds  ontvangen  gelden  van  eerdere  transacties  of  door  

                                                                                                                         23  infra  Hoofdstuk  II,  Deel  I.  24https://cms.paypal.com/be/cgi-­‐bin/?cmd=_render-­‐content&content_ID=ua/ServiceDescription_full&fli=true&locale.x=nl_NL  (geconsulteerd  op  6  november  2012)  25  Art.  3.4  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  

Page 18: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

10  

PayPal   uitgeschreven   cadeaubonnen.   Het   rekeningsaldo   van   de   gebruiker   vertegenwoordigt   dan  uiteindelijk   het   bedrag   aan   elektronisch   geld   dat   door   PayPal   aan   de   begunstigde  werd   verstrekt.  Wanneer   klassieke   betalingsinstrumenten   gebruikt   worden   om   de   PayPal-­‐rekening   van   gelden   te  voorzien,  moet  wel  rekening  gehouden  worden  met  de  interbancaire  afwikkeling  waardoor  het  één  à  twee  dagen  kan  duren  voordat  de  PayPal-­‐rekening  van  de  gebruiker  effectief  wordt  gecrediteerd.    

26. Bij  het  afwikkelen  van  de  transactie  zal  PayPal  steeds  eerst  het  saldo  van  de  PayPal-­‐rekening  aanwenden  om  de  betalingstransactie   te   financieren.  Wanneer  het  saldo  echter  ontoereikend   is  of  niet  van  gelden  is  voorzien,  kan  de  transactie  ook  op  andere  manieren  gefinancierd  worden.    

Betalingsopdrachten   kunnen   ook   rechtstreeks   gefinancierd   worden   door   middel   van   een  overschrijving  van  de  aan  de  PayPal  gekoppelde  zichtrekening26.    

Bij  gebrek  aan  een  aan  PayPal  gekoppelde  zichtrekening  zal  de  transactie  gefinancierd  worden  door  middel   van   een   kredietkaart.   Bij   het   openen   van   een   PayPal-­‐account   heeft   de   gebruiker   PayPal  namelijk   de   machtiging   gegeven   in   naam   van   de   gebruiker   krachtens   de   kredietkaart   van   de  gebruiker  geld  te  ontvangen27.    

27. Wanneer  de  transactie  via  het  saldo  van  de  PayPal-­‐rekening  gefinancierd  wordt,  gebeurt  het  debiteren   en   crediteren   van   de   desbetreffende   rekeningen   quasi   onmiddellijk.   Wanneer   de  transactie   echter   gefinancierd   wordt   met   behulp   van   de   hierboven   vermelde   klassieke  betalingsinstrumenten  is  een  loutere  afwikkeling  van  de  transactie  binnen  de  boeken  van  PayPal  niet  mogelijk,   gezien   er   ook   een   interbancaire   afwikkeling   plaatsvindt  waardoor   het   crediteren   van   de  rekening  van  de  begunstigde  even  op  zich  kan  laten  wachten  totdat  PayPal  de  zekerheid  krijgt  dat  de  rekening  van  de  betaler  effectief  met  het  desbetreffende  bedrag  kan  worden  gedebiteerd.    

28. De  bedragen  die  de  begunstigde  van  een  transactie  op  zijn  rekening  verkregen  heeft,  kan  hij  onmiddellijk   aanwenden   om   op   zijn   beurt   betalingen   via   PayPal   te   verrichten.   Anderzijds   kan   hij  steeds  de  terugbetaling  van  het  elektronisch  geld  eisen  (infra)  en  het  saldo  van  zijn  PayPal-­‐rekening  naar  zijn  klassieke  zichtrekening  overboeken28.    

iii. Boeking  en  kwalificatie  van  de  verrichtingen  

29. PayPal-­‐rekeningen   hebben   geen   rekeningnummer   zoals   we   gewoon   zijn   bij   de   klassieke    zicht-­‐  of  spaarrekening.  PayPal-­‐rekeningen  onderscheiden  zich  van  elkaar  door  het  e-­‐mailadres  van  

                                                                                                                         26  Wanneer  de  transactie  gefinancierd  wordt  door  een  overschrijving  van  de  zichtrekening  houdt  dit  in  dat  de  betalingsopdracht  wordt  uitgevoerd  doordat  de  bank  de  opdracht  krijgt  om  PayPal  te  betalen.  Zodra  PayPal  de  betaling   ontvangen  heeft  mag  PayPal   echter   het   geld   blokkeren   tot   PayPal   heeft   kunnen   vaststellen  dat   het  risico  dat  de  betaling  wordt  teruggeboekt  wegens  onvoldoende  saldo  is  geweken.  Idem  wanneer  de  transactie  gefinancierd  wordt  via  de  uitgestelde  bankbetaling.    27  Daarnaast  vermeldt  PayPal  in  de  gebruiksovereenkomst  nog  een  andere  financieringstechniek  waar  in  deze  masterproef   geen   aandacht   aan   geschonken   zal   worden,   nl.   de   uitgestelde   bankbetaling.   De   uitgestelde  bankbetaling  maakt  het  mogelijk  om  een  goed  of  dienst  aan  te  kopen  maar  die  pas  op  een   later  welbepaald  tijdstip  te  betalen.  Een  uitgestelde  bankbetaling  is  dus  een  manier  van  kredietverlening  waar  er  geen  aflossing  of  rente  moet  betaald  worden  binnen  een  bepaalde  periode.  Na  afloop  van  deze  periode  moet  de  schuldenaar  zijn  schuld  wel  in  eenmaal  voldoen.    28  Art.  6.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  

Page 19: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

11  

de  gebruiker.  Elke  gebruiker  kiest  vrij  het  e-­‐mailadres  dat  hij  wil  gebruiken  om  zich  te  registreren  bij  PayPal.  Wil  één  gebruiker  meerdere  PayPal-­‐accounts  openen,  dan  moeten  ook  steeds  verschillende  e-­‐mailadressen   gebruikt   worden.   Vandaar   het   mogelijk   is   een   betaaltransactie   via   PayPal   te  verrichten  van  zodra  men  het  e-­‐mailadres  van  de  begunstigde  kent.    

a.     Boeking  in  rekening  

30. Een   betalingsverrichting   met   elektronisch   geld   wordt   op   dezelfde   manier   in   de   PayPal-­‐rekening   geboekt   als   de   betalingsverrichtingen   in   giraal   geld   bij   de   traditionele   kredietinstellingen.  Elke  verrichting  die  door  PayPal  wordt  uitgevoerd,  wordt  ingeschreven  op  de  rekening.  In  geval  van  storting  van  monetaire  waarden  op  de  PayPal-­‐rekening  of  het  boeken  van  sommen  ten  gevolge  de  uitvoering  van  een  verrichting  ten  voordele  van  de  begunstigde  wordt  de  rekening  gecrediteerd.  Bij  het  uitvoeren  van  een  betaling  of  het  afhalen  van  gelden  wordt  de  PayPal-­‐rekening  gedebiteerd.  Een  speciale  situatie  doet  zich  evenwel  voor  wanneer  de  betaling  niet  gefinancierd  wordt  met  gelden  op  de   PayPal-­‐rekening   maar   via   de   aan   de   PayPal-­‐rekening   gekoppelde   kredietkaart.   Wanneer   op  dergelijke   manier   betaald   wordt,   wordt   op   de   PayPal-­‐rekening   quasi   tegelijk   een   debitering   en  creditering  van  de  rekening  met  het  desbetreffende  bedrag  geboekt.    

31. Bij  een  eenmalige  betaling  beschikt  de  betaler  niet  over  een  PayPal-­‐rekening,  toch  dient  de  transactie  in  een  rekening  geboekt  te  worden.    

In  plaats  van  de   transactie   te  boeken  op  de  persoonlijke   rekening  van  de  betaler,   zal  de   transactie  geboekt  worden  op  de   interne   rekening  van  PayPal   zelf.  Wanneer  de  eenmalige   transactie  met  de  kredietkaart   gefinancierd   wordt,   zal   de   interne   rekening   van   PayPal   met   dit   bedrag   gecrediteerd  worden,   om   vervolgens   deze   rekening   terug   te   debiteren   zodat   de   PayPal-­‐rekening   van   de  begunstigde  kan  gecrediteerd  worden.  De  tussenstap  via  de  interne  PayPal-­‐rekening  is  noodzakelijk  opdat  het  giraal  geld  in  elektronisch  geld  zou  kunnen  worden  omgezet.    

32. Dezelfde  procedure  wordt  gehanteerd  om  een   transactie   te   initiëren  die  gericht   is  aan  een  begunstigde  die  nog  niet  over  een  PayPal-­‐rekening  beschikt.  De  PayPal-­‐rekening  van  de  betaler   zal  worden   gedebiteerd   waarbij   ter   compensatie   de   interne   rekening   van   PayPal   zal   worden  gecrediteerd  in  afwachting  tot  de  begunstigde  een  PayPal-­‐rekening  opent  om  vervolgens  de  rekening  van  de  begunstigde  te  kunnen  crediteren29.    

b.   Kwalificatie  van  de  betalingstransactie  

33. Hoewel  het  geven  van  de  betalingsopdracht   in  het  kader  van  een  P2P-­‐betaling  of  een  B2C-­‐betaling   op   een   verschillende   manier   geschiedt,   kunnen   beide   betalingstransacties   op   dezelfde  manier  gekwalificeerd  worden.    

34. Op  het   eerste   zicht   lijkt   een   betalingstransactie  met   PayPal   op   een   gewone  overschrijving.  Een   overschrijving   is   een   verrichting   waarbij   de   rekening   van   de   betaler  met   een   bepaald   bedrag  

                                                                                                                         29  Een  betaling  in  elektronisch  geld  is  evenwel  geen  gedwongen  betaalmiddel  en  kan  steeds  door  de  schuldeiser  geweigerd  worden  tenzij  anders  is  overeengekomen  (infra).    

Page 20: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

12  

wordt  gedebiteerd  en  de  rekening  van  de  begunstigde  met  dat  bedrag  wordt  gecrediteerd30.  Bij  een  betalingstransactie  door  PayPal  geïnitieerd,  wordt  eveneens  de  PayPal-­‐rekening  van  de  begunstigde  gecrediteerd   en   de   PayPal-­‐rekening   van   de   betaler   gedebiteerd,   ongeacht   of   de   begunstigde   een  particulier   of   een   professioneel   is.   Na   creditering   bezit   de   begunstigde   een   schuldvordering   op  PayPal,  net  als  na  een  overschrijving  tussen  de  klassieke  kredietinstellingen31.  

35. Prof.  Dr.  R.  STEENNOT32  meent  daarentegen  dat,  in  tegenstelling  tot  hetgeen  het  geval  is  bij  een  klassieke  overschrijving,  de  schuldvordering  van  een  gebruiker  ten  aanzien  van  PayPal  niet  altijd  een  persoonlijk  en  zelfstandig  karakter  bezit.    

De   schuldvordering   van   een   gebruiker   ten   aanzien   van   PayPal   bezit   enkel   een   persoonlijk   en  zelfstandig   karakter   wanneer   de   transactie   geïnitieerd   werd   met   verkopersbescherming   (infra).  Verkopersbescherming   biedt   de   verkoper   de   zekerheid   dat   zijn   PayPal-­‐rekening   gecrediteerd   zal  blijven.  Om  deze  bescherming  te  verkrijgen  moet  de  aankoop  geschieden  aan  de  voorwaarden  die  in  de  algemene  voorwaarden  bepaald  zijn33.    

Indien   de   transactie   geen   verkopersbescherming   geniet,   bestaat   steeds   de   mogelijkheid   dat   de  betaler  de   transactie  naderhand  betwist  en  PayPal  overgaat   tot  debitering  van  de   rekening  van  de  begunstigde  op  grond  van  een  exceptie  uit  de  verhouding  tussen  de  betaler  en  de  begunstigde.  De  schuldvordering   waarover   de   begunstigde   beschikt   tegenover   de   emittent   heeft   hier   dus   niet  dezelfde   kenmerken   als   de   schuldvordering   waarover   de   begunstigde   van   een   klassieke  overschrijving   beschikt   tegenover   zijn   kredietinstelling.   Bij   deze   schuldvordering   hebben   de  rekenhouder   en   de   kredietinstelling   namelijk   een   eigen,   zelfstandige   verbintenis   aangegaan   die  onherroepelijk  is  en  los  staat  van  de  onderliggende  verhoudingen34.  Deze  verbintenis  bestaat  niet  ten  opzichte  van  het  elektronisch  geld  op  de  PayPal-­‐rekening35.    

36. De   transacties   waarbij   giraal   geld   wordt   omgeruild   voor   elektronisch   geld   om   de   PayPal-­‐rekening   van   een   saldo   te   voorzien   moeten   m.i.   eveneens   als   een   overschrijving   gekwalificeerd  worden   als   de   betaalbron   voor   deze   transactie   de   klassieke   bankrekening   is.   In   casu   wordt   de  klassieke   bankrekening   hier   eveneens   gedebiteerd   en   de   PayPal-­‐rekening   van   de   gebruiker   met  hetzelfde  bedrag  gecrediteerd.  De  gelden  van  de  PayPal-­‐rekening  terug  overmaken  naar  de  klassieke  bankrekening  neemt  m.i.  eveneens  de  vorm  aan  van  een  overschrijving.    

Bij   het   verder   uitspitten   van   deze   transactie  moet   opgemerkt  worden  dat   PayPal   hiervoor   gebruik  maakt  van  een  klassieke  zichtrekening  bij  de  Bank  of  America  N.A.  Wanneer  vervolgens  giraal  geld  wordt  omgeruild  voor  elektronisch  geld  vinden  er  in  feite  twee  overschrijvingen  plaats:  één  tussen  de  bankrekening  van  de  PayPal-­‐gebruiker  en  de  bankrekening  van  PayPal  en  een  tweede  van  de  interne  PayPal-­‐rekening  naar  de  persoonlijke  PayPal-­‐rekening  van  de  gebruiker.    

                                                                                                                         30  A.  BRUYNEEL,  “Le  virement”,  in  X  (ed.),  La  banque  dans  la  vie  quotidienne,  Brussel,  Editions  du  jeune  barreau,  1986,  347.    31  R.  STEENNOT,  ‘Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer’,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  55.      32  R.  STEENNOT,  ‘Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer’,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  55.  33  Art.  11  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  34  E.  WYMEERSCH,  “Aspects  juridiques  de  certains  nouveaux  moyens  de  paiement”,  Bank.  Fin.  1995,  20-­‐26.    35  R.  STEENNOT,  ‘Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer’,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  55.  

Page 21: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

13  

37. Wordt  er  echter  een  kredietkaart  gebruikt  voor  de  financiering  van  de  PayPal-­‐rekening  of  de  rechtstreekse   financiering  van  de  betalingstransactie,  dan   is  er  geen  sprake  van  een  overschrijving.  Voor  de  kwalificatie  van  een  verrichting  via  de  kredietkaart  moet  een  onderscheid  gemaakt  worden  naargelang  de  transactie  al  dan  niet  geautoriseerd  werd.  Vindt  een  geautoriseerde  transactie  met  de  kredietkaart  plaats,  dan  wordt  dit  in  de  rechtsleer  gekwalificeerd  als  een  onvolmaakte  delegatie36.  De  houder   van   de   PayPal-­‐rekening   is   dan   de   delegant   die   aan   de   emittent   van   de   kaart,   de  gedelegeerde,  de  opdracht  geeft  om  zich  persoonlijk  en  zelfstandig  tegenover  PayPal,  de  delegataris,  te   verbinden37.   De   onvolmaakte   delegatie   leidt   niet   onmiddellijk   tot   bevrijding   van   de   delegant  gezien  de  begunstigde  een  vordering  behoudt  op  de  delegant  zolang  zijn  rekening  niet  daadwerkelijk  werd  gecrediteerd.  Deze  transactie  kan  niet  gekwalificeerd  worden  als  een  overschrijving,  gezien  de  transactie  op  zich  niet  leidt  tot  de  debitering  van  de  rekening  van  de  kaarthouder  terwijl  de  rekening  van   de   begunstigde   reeds   gecrediteerd   wordt   vooraleer   de   fondsen   bij   de   kaarthouder   worden  gerecupereerd38.    

Bij   een   niet-­‐geautoriseerde   betaling,   zoals   wanneer   de   kredietkaart   gebruikt   wordt   voor   de  rechtstreekse   financiering   van   de   betalingstransactie   via   PayPal,   moet   deze   betalingstechniek  verklaard  worden  op  grond  van  de  theorie  van  het  incassomandaat39.  De  betaling  wordt  hier  namelijk  enkel  verricht  op  basis  van  de  verkregen  kredietkaartgegevens.  De  figuur  van  de  delegatie  is  hier  niet  van   toepassing   omdat   de   kredietkaartmaatschappij   bij   dergelijke   transactie   geen   persoonlijke   en  zelfstandige   verbintenis   aangaat   tegenover   de   begunstigde.   Een   incassomandaat   is   een   mandaat  gegeven  aan  een  kredietinstelling  tot  inning  van  de  waarde  van  de  transactie  bij  de  kredietinstelling  van  de  opdrachtgever  en,   anderzijds  uit   een  kredietverlening,  waarbij   de  bank  de   rekening   van  de  begunstigde  crediteert  bij  wijze  van  voorschot  en  onder  voorbehoud  van  effectieve  inning.    

§5.   Risico’s  en  veiligheid  

38. Net   als   bij   het   gebruik   van   de   klassieke   betalingsinstrumenten   brengt   ook   het   gebruik   van  PayPal   bepaalde   risico’s   met   zich   mee.   De   belangrijkste   risico’s   die   in   de   PayPal-­‐gebruiksovereenkomst  omschreven  worden,   zijn  het   risico  dat  betalingen   teruggeboekt  worden  en  het  risico  dat  betalingen  geblokkeerd  worden  door  PayPal.  Deze  risico’s  worden  gecreëerd  door  het  gedrag   van   de   gebruiker   zelf;   de   gebruiker   heeft   namelijk   de   verplichting   zorgvuldig   en   te   goeder  trouw  met  het  betalingsinstrument  om  te  gaan.  Doet  hij  dit  niet,  dan  kan  PayPal  de  gepaste  sancties  ondernemen  in  de  vorm  van  terugboekingen  en  blokkering  van  de  gelden.    

39. Betalingen  die  op  de  PayPal-­‐rekening  ontvangen  werden  kunnen  tot  180  dagen  na  ontvangst  teruggeboekt   worden.   PayPal   kan   tot   terugboeking   overgaan   als   een   koper   een   claim   heeft  

                                                                                                                         36  P.  KILESTE,  “Le  titulaire  d’une  carte  de  crédit  est-­‐il  engagé  par  déclaration  unilatérale  de  volonté?”,  TBH  2000,  695;  R.  STEENNOT,  ‘Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer’,  Kluwer,  Mechelen,  2011,  48.  37  A.  VANDOOLAEGHE,   “Het  aanvaarden  van  kredietkaarten:  een  gevaarlijke  onderneming  voor  de  handelaar?”,  noot  onder  Brussel  19  juni  2008,  DAOR  2009,  172.    38  R.  STEENNOT,  ‘Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer’,  Kluwer,  Mechelen  2011,  48.  39   R.   STEENNOT,   ‘Giraal   en   elektronisch   betalingsverkeer’,   Kluwer,  Mechelen,   2011,   48;   A.   VANDOOLAEGHE,   “Het  aanvaarden  van  kredietkaarten:  een  gevaarlijke  onderneming  voor  de  handelaar?”,  noot    onder  Brussel  19  juni  2008,  DAOR  2009,  172.  

Page 22: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

14  

ingediend40  ,  wanneer  een  terugboeking  dient  te  worden  verricht  of  de  betaling  anderszins  ongeldig  is.   Een   terugboeking   houdt   in   dat   de   betalingen   die   de   verkopers   reeds   ontvangen   hebben,   terug  worden  gestuurd  naar  de  afzender  of  op  een  andere  manier  van  hun  rekening  worden  gehaald.    

Om   het   risico   op   terugboeking   te   beperken   dienen   de   verkopers   aan   de   voorwaarden   voor   de  verkopersbescherming  te  voldoen41  en  andere  richtlijnen  van  PayPal  aandachtig  te  volgen.42      

40. PayPal  kan  daarnaast  de   toegang   tot  de   rekening  stopzetten,  opschorten  of  beperken  voor  zover  en  voor  zolang  PayPal  dit  nodig  acht  om  zich  te  beschermen  tegen  het  aansprakelijkheidsrisico  dat  PayPal  krachtens  die  gebruiker  zou  kunnen  lopen43.    

41. Bovendien   kan   de   betaling   zelf   door   PayPal   geblokkeerd  worden.   De   PayPal-­‐rekening   kent  namelijk  twee  functionaliteiten:  een  betaalfunctie  en  een  reservefunctie.  Of  de  gebruiker  al  dan  niet  toegang  heeft  tot  het  geld  op  zijn  rekening,  is  afhankelijk  van  de  functie  die  het  geld  op  dat  moment  heeft:  heeft  het  geld  een  betaalfunctie  en  wordt  het  dus  op  de  betaalrekening  weergegeven,  dan  is  het   geld   vrij   voor   gebruik.   Heeft   het   geld   echter   een   reservefunctie   en   staat   het   dus   op   de  reserverekening,  dan  kunnen  er  geen  betaaltransacties  met  dat  geld  uitgevoerd  worden.  Geld  op  de  reserverekening  kan  gemarkeerd  worden  als  ‘in  behandeling’,  ‘niet-­‐verrekend’  of  ‘geblokkeerd’44.  

42. Daarnaast   bestaan   ook   nog   ongetwijfeld   de   klassieke   risico’s   ten   gevolge   het   verlies   van  logingegevens,   computerpiraterij,   enz.   Ook   is   het  mogelijk   dat  met   een   gestolen   kredietkaart   een  PayPal-­‐rekening  wordt  geopend.  Om  deze  risico’s  enigszins  te  beperken  moet  het  wachtwoord  aan  enkele  kwaliteitsnormen  voldoen  en  wordt  er  een  kleine  testbetaling  via  de  kredietkaart  verricht  om  te  controleren  of  het  wel  de  rechtmatige  kredietkaarthouder  is  die  een  PayPal-­‐rekening  opent.  Deze  risico’s  worden  evenwel  niet  in  de  gebruiksovereenkomst  van  PayPal  vermeld.    

M.i.  bestaat  het  grootste  risico  bij  gebruik  van  PayPal  in  het  in  verkeerde  handen  terechtkomen  van  de  persoonlijke  gegevens  door  middel  van  phishing45.  PayPal  werkt  op  basis  van  het  e-­‐mailadres  van  de   gebruiker   en   communiceert   ook   langs   dit   kanaal.   M.i.   zal   dan   ook   niet   elke   gebruiker   alert  reageren   wanneer   in   een   frauduleuze   mail   de   persoonlijke   gegevens   en   wachtwoorden   van   de  PayPal-­‐account  van  de  gebruiker  gevraagd  worden.  Om  het  risico  inzake  phishing  zoveel  mogelijk  te  beperken  waarschuwt  PayPal  in  elk  van  haar  mails  voor  het  gevaar  van  phishing  en  hoe  dit  herkend  kan  worden.      

                                                                                                                         40  Infra.  41  Infra.    42  Introductie  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  43  Art.  10.2  en  art.  10.7  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    44  Introductie  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  45   www.paypal.com;   phising   is   een   vorm   van   fraude   waarmee   wordt   getracht   identiteitsgegevens   te  ontfutselen.  Onder  valse  voorwendsels  wordt  geprobeerd  gevoelige  persoonlijke  gegevens  van  u  te  verkrijgen,  zoals   creditcard-­‐  en  betaalpasnummers,   rekeningwachtwoorden  en   sofi-­‐nummers.  Het   is  ook  mogelijk  dat   in  phishingberichten   verwezen   wordt   naar   spoofsites.   Dit   zijn   frauduleuze   sites   die   eruitzien   als   de   bekende  website.    

Page 23: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

15  

§6.   De  kopers-­‐  en  verkopersbescherming  

i.   Kopersbescherming  

43. PayPal   biedt   een   kopersbescherming   aan   om   tegemoet   te   komen   aan   de   meest  voorkomende   problemen   bij   aankopen   via   het   internet,   vermoedelijk   omdat   nogal   veel   mensen  weigerachtig   staan   tegenover   online   betalingstransacties   en   PayPal   ze   op   deze   manier   hoopt   te  overtuigen.  De  kopersbescherming  tracht  een  oplossing  te  bieden  voor  twee  specifieke  problemen,  nl.  de  koper  ontvangt  het  bestelde  en  betaalde  goed  nooit  of  de  koper  ontvangt  een  goed  dat  sterk  afwijkt  van  de  oorspronkelijke  beschrijving46  47.    

44. Vooraleer  de  koper  zich  op  de  kopersbescherming  van  PayPal  kan  beroepen  moet  hij  eerst  het  geschil  rechtstreeks  met  de  verkoper  trachten  op  te  lossen.  Indien  dit  niet  lukt  en  de  door  PayPal-­‐bepaalde   termijnen  nageleefd  worden,  kan  het  geschil  bij  het  klachtencentrum  van  PayPal  worden  neergelegd48.    

45. Hoe  PayPal  vervolgens  met  deze  geschillen  omgaat  wordt  als  volgt  in  gebruiksovereenkomst  verwoord:    

“Als  u  een  probleem  niet   rechtstreeks  met  de  verkoper  kunt  oplossen,  gaat  u  op  de  PayPal-­‐website  naar  het  Klachtencentrum  en  volgt  u  deze  procedure:  

 U   opent   een   geschil   binnen   45   dagen   na   de   betaaldatum   voor   het   object   waarop   dit   geschil   van  toepassing   is.   Als   de   verkoper   en   u   niet   tot   overeenstemming   komen,   zet   u   het   geschil   binnen   20  dagen  na  opening  van  het  geschil  om  in  een    claim49  [....]”  

 “Als  een  geschil  in  een  claim  is  omgezet,  zal  PayPal  een  uiteindelijke  beslissing  nemen  in  het  voordeel  van  de  koper  of  van  de  verkoper50  [....]51”    

“PayPal  behoudt  zich  het  recht  voor  naar  eigen  inzicht  een  beslissing  te  nemen  in  het  voordeel  van   koper   of   verkoper,   op   basis   van   criteria   die   PayPal   passend   voorkomen.   Als   PayPal   een  

                                                                                                                         46  PayPal  geeft  in  de  gebruiksovereenkomst  een  niet-­‐limitatieve  lijst  van  voorbeelden  waarvan  sprake  is  dat  het  object  afwijkt  van  de  beschreven  aanbieding.  Onder  andere  gaat  het  om  de  gevallen  waarbij  een  totaal  ander  object  wordt   ontvangen,  wanneer  het   object   tijdens  de   verzending   is   beschadigd,   de   staat   van  het   object   is  anders   dan   in   de   aanbieding   beschreven   is.   De   koper   heeft   geen   recht   op   kopersbescherming  wanneer   het  defect   van   het   object   correct   in   de   aanbieding   beschreven   is,   het   object   correct   beschreven   is   maar   na  ontvangst  wilde  de  koper  het  niet  meer  hebben,  het  object  vertoont  kleine  krasjes  maar  werd  ook  aangeboden  als  een  object  in  gebruikte  staat.  (art.  13.8  Gebruiksovereenkomst  PayPal)  47  Om  in  aanmerking  te  komen  voor  de  kopersbescherming  dient  de  betaling  wel  aan  een  aantal  vereisten  te  voldoen  die  in  de  gebruiksovereenkomst  van  PayPal  zijn  opgenomen.  De  kopersbescherming  is  bovendien  niet  op   alle   aankopen   van   toepassing   maar   enkel   voor   bepaalde   materiële,   fysieke   goederen.   In   de  gebruiksovereenkomst   wordt   ook   een   opsomming   gegeven   van   welke   goederen   niet   in   aanmerking   komen  voor  de  kopersbescherming.  (art.  13  Gebruiksovereenkomst  PayPal)  48  art.  13.5  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  49  PayPal  definieert  een  “claim”  als  een  verzoek  dat  een  zender  van  een  betaling  rechtstreeks  bij  PayPal  indient  om   een   betaling   ongedaan   te   maken,   inclusief,   zonder   beperking,   alle   dergelijke   verzoeken   die   worden  ingediend  onder  de  PayPal-­‐kopersbescherming.  50  Art.  13.6  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  51  Art.  13.5  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  

Page 24: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

16  

eindbeslissing   neemt   in   het   voordeel   van   koper   of   verkoper,   dienen   beide   partijen   zich   naar   deze  beslissing  te  schikken.  PayPal  kan  de  koper  verzoeken  een  object  (voor  kosten  van  de  koper)  terug  te  sturen  naar  de  verkoper  als  dit  object  volgens  koper  sterk  afwijkt  van  de  beschrijving,  en  PayPal  kan  een   verkoper   verzoeken   dit   object   terug   te   nemen   en   het   volledige   aankoopbedrag   plus   de  oorspronkelijke  verzendkosten  te  vergoeden52.”  

“Als   PayPal   een   claim   of   terugboeking   die   u   tegen   een   ontvanger   van   uw   betaling   heeft  ingediend  uitbetaalt,  gaat  u  ermee  akkoord  dat  uw  rechten,  voordelen  en  verhaalmogelijkheden  ten  opzichte  van  de  ontvanger  van  uw  betaling  naar  PayPal  worden  overgeheveld.   In   juridische   termen  betekent  dit  dat  u  ermee  instemt  dat  u  uw  rechten  ten  aanzien  van  de  ontvanger  en  derden  die  bij  de  betaling   zijn  betrokken,  aan  PayPal  overdraagt  en  dat  wij  geheel  naar  eigen   inzicht   van  PayPal  uw  rechten  namens  u  doen  gelden53.”      

46. Na  het   lezen   van  de   gebruiksovereenkomst   inzake  de   aangeboden   kopersbescherming   rijst  evenwel   de   vraag   hoe   de   kopersbescherming   moet   worden   gekwalificeerd   en   welke   juridische  gevolgen  zij  teweegbrengt.    

47. Mijns   inziens   kan   deze   kopersbescherming   niet   gekwalificeerd   worden   als   een   zuivere  bemiddeling   of   arbitrage.   De   kopersbescherming   kan   na   analyse   van   de   twee   buitengerechtelijke  procedures  niet  onder  louter  één  mechanisme  onderverdeeld  worden.      

Bemiddeling  wordt  door  Prof.  M.  STORME  gedefinieerd  als  “een  niet  door  de  wet  omkaderd  systeem,  waarbij   een   derde   de   tussen   twee   of   meerdere   partijen   bestaande   conflictsituatie   oplost   door   de  betrokken   partijen   tot   overeenstemming   te   brengen”.   Bemiddeling   is   dus   een   vrijwillige   activiteit  waarbij  de  bemiddelaar  een  derde  is,  die  door  beide  partijen  aanvaard  wordt.  De  bemiddelaar  is  een  neutraal   figuur   en   tracht   de   partijen   ertoe   te   brengen   door   overleg   en   onderhandeling   zelf   het  conflict   te   beëindigen   door   middel   van   een   voor   beide   partijen   aanvaardbare   overeenkomst.   Bij  bemiddeling  zijn  het  de  partijen  zelf  die  tot  een  oplossing  komen  en  niet  de  bemiddelaar,  die  slechts  een  sturende  functie  heeft54.  Bemiddeling  ontneemt  de  overheidsrechter  zijn  bevoegdheid  niet  om  zich  alsnog  over  het  geschil  uit  te  spreken.    

Arbitrage  daarentegen  is  een  tussen  partijen  overeengekomen  alternatieve  procedure  die  eindigt  in  een   arbitraal   vonnis,   dat   een   executoriale   titel   oplevert.   De   overheidsrechter   wordt   onbevoegd  wanneer  de  partijen  overeengekomen  zijn  dat  zij  rechtsgeldig  voor  een  arbitrale  procedure  kiezen55.  Eén  van  de  fundamentele  hoekstenen  bij  arbitrage  is  evenwel  de  gelijkheid  van  partijen  en  het  recht  

                                                                                                                         52  Art.  13.6  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  53  Art.  Art.  13.9  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  54  X.  De  TROCH,  "Mediation  -­‐  Methodiek",   in  H.  VAN  HOUTTE  en  P.  WAUTELET,  “Mediatie  van  handelsgeschillen”,  Leuven,  Acco,  2000,  20.  55   H.   VAN  HOUTTE   en   P.  WAUTELET,   “Mediatie   van   handelsgeschillen”,   Leuven,   Acco,   2000,   21;  H.   VAN  GOMPEL,  “Arbitrage”  in  X.,  Bestendig  handboek  deskundigenonderzoek,  Kluwer,  Diegem,  2001;  M.  PIERS  en  J.  ERAUW  “De  internationale  handelsarbitrage”  in  J.  ERAUW,  Internationaal  privaatrecht,  Kluwer,  Mechelen  2009,  299  

Page 25: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

17  

om  gehoord  te  worden  om  de  zekerheid  te  kunnen  garanderen  dat  een  arbitrage  een  gelijke  waarde  heeft  als  een  gerechtelijke  uitspraak56.  

48. M.i.  moet  de  ware  kwalificatie  van  de  kopersbescherming  gezocht  worden  waar  de  wortels  van  PayPal  liggen,  nl.  de  Verenigde  Staten.  In  de  Verenigde  Staten  komt  “Med-­‐Arb”  vaak  voor.  Med-­‐Arb   is  een  afkorting  die  gebruikt  wordt  voor  de  aanduiding  van  een  procedure  die  bestaat  uit   een  combinatie  van  bemiddeling  en  arbitrage57.    

Deze  procedure  bestaat  uit   twee  fases  en  wordt  begeleid  door  een  onafhankelijke  derde  die  zowel  kan   optreden   in   de   hoedanigheid   van   bemiddelaar   als   van   arbiter.   De   functie   van   onafhankelijke  wordt  krachtens  de  kopersbescherming  uitgeoefend  door  PayPal.  In  de  eerste  fase  van  de  procedure  treedt  de  derde  op  als   bemiddelaar   tussen  de  partijen  waar  de  derde  de  partijen  begeleidt   totdat  een   aanvaardbare   oplossing   voor   het   geschil   is   gevonden.   Hier   kan   de   derde   geen   dwingende  beslissing   opleggen.  M.i.   komt   deze   fase   overeen  met   het   ogenblik   waarop   de   koper   naar   PayPal  trekt   om  een   geschil   bij   het   klachtencentrum  neer   te   leggen.   Aanvankelijk   zal   PayPal   optreden   als  bemiddelaar  en  de  partijen  zelf  trachten  te  sturen  naar  een  oplossing.    

Indien  de  eerste  fase  van  de  Mediation-­‐Arbitrage  procedure  mislukt  en  partijen  bijgevolg  niet  door  bemiddeling  tot  een  oplossing  van  het  conflict  komen,  kan  de  tweede  fase  van  de  procedure  gestart  worden.   In  de   tweede   fase  wordt  de  derde   van  bemiddelaar   getransformeerd  naar   een  arbiter.   In  deze   fase   kan   de   derde   de   partijen   een   bindende   uitspraak   opleggen.   Deze   tweede   fase   komt  overeen  met  de  fase  waarbij  het  geschil  in  een  claim  wordt  omgezet.  PayPal  gedraagt  zich  vanaf  dat  moment   als   een   arbiter   en   kan   een   bindende   uitspraak   opleggen   en   waardoor   PayPal   zelf   kan  overgaan   tot   het   terug   debiteren   van   de   rekening   van   de   handelaar.   De   kopersbescherming   van  PayPal   is   dus   een   arbitrageclausule   onder   opschortende   voorwaarde   dat   de   bemiddeling   geen  uitkomst  biedt  en  waardoor  PayPal  vervolgens  als  arbiter  wordt  aangewezen.    

Mediation-­‐Arbitrage  biedt  in  het  algemeen  het  voordeel  dat  er  snel  twee  opeenvolgende  procedures  kunnen  worden  gevoerd  omdat  de  arbiter   reeds  de  grond  van  de  zaak  kent  door  de  voorafgaande  bemiddeling.   De   keerzijde   van   de   medaille   is   echter   dat   de   bindende   beslissing   van   de   arbiter  beïnvloed  wordt  door  de  bemiddelingspoging  die  zich  eerder  heeft  afgespeeld58.  Bij  bemiddeling   is  het   namelijk   mogelijk   privéonderhoud   te   hebben   met   de   partijen,   dit   druist   echter   in   tegen   de  gelijkheid   van   de   partijen   die   vereist   wordt   bij   arbitrage59.   Als   de   bemiddelaar   en   arbiter   één   en  dezelfde  zijn   is  het  bijgevolg  niet  ondenkbaar  dat  zaken  die   in  de  bemiddeling  aangehaald  werden,  ook  in  de  arbitragebeslissing  de  doorslag  zullen  geven.    

49. Gezien   de   niet   onbelangrijke   nadelen   aan   de   med-­‐arb   procedure   lijkt   het   mij   beter   de  bemiddeling   en   arbitrage   te   splitsen   in   twee   afzonderlijke   procedures.   PayPal   kan   de   functie   als  

                                                                                                                         56M.  PIERS  en  M.  DAL,  “Introduction”  in  G.  KEUTGEN  (ed.),  Walking  a  thin  line  what  an  arbitrator  can  do,  must  do  or  must  not  do,  Bruylant,  Brussel,   2010,   1;  O.  CAPRASSE,  G.  DE   LEVAL,  V.  D’HUART,  D.  MATRAY,  Arbitrage  et  modes  alternatifs  de  règlement  des  conflits,  ULG.  Formation  permanente  CUP,  Liège,  2002,  33-­‐39.  57   H.   VAN   HOUTTE   en   P.   WAUTELET,   “Mediatie   van   handelsgeschillen”,   Leuven,   Acco,   2000,   233;  http://www.pon.harvard.edu/daily/mediation/med-­‐arb-­‐an-­‐effective-­‐tool-­‐for-­‐resolving-­‐disputes/  58  H.  VAN  HOUTTE  en  P.  WAUTELET,  “Mediatie  van  handelsgeschillen”,  Leuven,  Acco,  2000,  234  59  PayPal  kan  voor  zijn  onderzoek  namelijk  naar  eigen  goeddunken  aan  de  partijen  om  bepaalde  documenten  of  ander  bewijsmateriaal  voor  te  leggen  zonder  dat  de  tegenpartij  daar  inzicht  in  heeft.    

Page 26: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

18  

bemiddelaar   blijven   uitoefenen   terwijl   een   onafhankelijke   instantie   zich   over   de   arbitrage   zou  kunnen  ontfermen  indien  PayPal  er  niet  in  zou  slagen  via  bemiddeling  tot  een  oplossing  te  komen.  Bij  deze  procedure  zou  de  benadeelde  ook  de  vrije  keuze  hebben  zijn  geschil  aan  de  arbitrage-­‐instantie  voor  te   leggen  of  aan  een  rechtscollege60.  Deze  onafhankelijke   instantie  zou  ook  haar  werkingsveld  niet   hoeven   te   beperken   tot   de   welomschreven   geschillen   die   de   kopersbescherming   van   PayPal  omvat,  maar  zou  uitgebreid  kunnen  worden  tot  alle  geschillen  die  kunnen  ontstaan  naar  aanleiding  van   een   online   aankoop,   ongeacht   of   de   transactie   al   dan   niet   door   PayPal   geïnitieerd   werd.   Het  creëren  van  dergelijke  onafhankelijke  instantie  zou  wel  internationale  allures  moeten  aannemen  wil  zij  slagen  in  haar  opzet,  online  shoppen  kan  nu  eenmaal  waar  ook  ter  wereld.  Ook  goede  afspraken  omtrent  een  uniforme  bewijsregeling  zullen  niet  mogen  ontbreken.    

50. De   huidige   kopersbescherming   brengt   met   zich   mee   dat   voor   geschillen   die   niet   tot   het  toepassingsgebied  van  de  kopersbescherming  behoren,  de  koper/benadeelde  de  enige  mogelijkheid  rest   het   geschil   met   de   tegenpartij   zelf   op   te   lossen   of   het   geschil   aan   een   rechtscollege   voor   te  leggen.   Vooral   de   drempel   van   de   laatste   optie   ligt   erg   hoog   gezien   geschillen   omtrent   online  aankopen   vaak   om   relatief   kleine   bedragen   gaan   en   met   het   geschil   naar   de   rechtbank   trekken  bijgevolg  vaak  niet  kosten-­‐baten  efficiënt  is.    

Een   onafhankelijke   arbitrage-­‐instantie   zou   het   imago   van   het   online   shoppen   oppoetsen   en  meer  mensen  over  de  streep  trekken  om  zich  aan  het  online  shoppen  te  wagen.  Het  feit  dat  PayPal  nu  als  definitieve  arbitrage-­‐instantie  optreedt  wordt  overigens  met  wantrouwen  onthaald  door  de  PayPal-­‐gebruikers  en   schaadt  mijns   inziens  de  vertrouwensrelatie   tussen  PayPal  en   zijn  gebruikers.  PayPal  beschikt   namelijk   krachtens   de   kopersbescherming   over   de   bevoegdheid   om   zonder   meer   de  rekening   van   zijn   gebruikers   te   debiteren,   dit   roept   vaak   een   onrechtvaardigheidsgevoel   op   bij   de  gebruikers  en  wordt  veelal  met  protest  onthaald.    

51. Hoewel   PayPal   het   nergens   in   de   gebruiksovereenkomst   uitdrukkelijk   bepaalt,   lijkt   het  me  niet  meer  mogelijk  om  de  geschillen  die  PayPal  beslecht  heeft  nogmaals  aan  een  overheidsrechter  voor   te   leggen   gezien   de   uiteindelijke   beslissing   van   PayPal   als   een   arbitrage   moet   worden  gekwalificeerd.  De  toekomst  zal  echter  uitwijzen  hoe  de  rechtspraak  met  deze  clausule  zal  omgaan.  Wanneer  deze  redenering  echter  wordt  gevolgd  staat  de  kopersbescherming  op  gespannen  voet  met  artikel  74,  22°  WMPC  wanneer  de  PayPal-­‐gebruiker  de  hoedanigheid  van  consument  heeft.  Krachtens  dit  artikel   is  namelijk  elk  beding  of  voorwaarde  onrechtmatig  wanneer   in  geval  van  betwisting,  het  beding   de   consument   doet   afzien   van   elk  middel   van   verhaal   tegen   de   onderneming.   Art.   74,   22°  beoogt  hierbij  ook  clausules  te  vermijden  waardoor  het  beroep  op  de  rechter  zou  worden  uitgesloten  voor  de  consument61.  Dit  kan  beschouwd  worden  als  een  bevestiging  van  de  constante  rechtspraak  volgens  dewelke   iedereen  het   recht  heeft   zich   in   rechte   te   verdedigen  en  bovendien  de  openbare  orde  aanbelangt62.   In  subsidiaire  orde   is  de  kopersbescherming  m.i.  strijdig  met  de  algemene  norm  inzake   onrechtmatige   bedingen63   krachtens   dewelke   onder   meer   alle   bedingen   onrechtmatig   zijn  

                                                                                                                         60  Naar  analogie  van  de  Geschillencommissie  reizen.    61  P.  CAMBIE,  Onrechtmatige  bedingen,  Larcier,  Brussel,  2009,  327.    62  P.  CAMBIE,  Onrechtmatige  bedingen,  Larcier,  Brussel,  2009,  327.  63  Art.  73  WMPC.  

Page 27: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

19  

wanneer   zij   aanzienlijk   afwijken   van   hetgeen   de   consument   rechtmatig   kan   verwachten   en  onverenigbaar  zijn  met  de  eisen  van  de  goede  trouw64.    

ii.   Verkopersbescherming  

52. PayPal  biedt  niet  alleen  een  kopersbescherming  maar  ook  een  verkopersbescherming  aan.  Bij  online   betalingen   kunnen   niet   alleen   de   kopers   maar   ook   de   verkopers   benadeeld   worden.   De  verkopersbescherming  geldt  net  als  de  kopersbescherming  slechts  in  twee  welbepaalde  gevallen,  nl.  wanneer  kopers  hun  geld  terugeisen  wegens  een  ‘niet-­‐geautoriseerde  betaling’  of  wegens  ‘een  niet-­‐ontvangen   object’65.   Als   een   verkoper   van   de   verkopersbescherming   geniet,   betekent   dit   dat   de  ontvangen  betalingen  onherroepelijk  zijn  en  niet  meer  kunnen  worden  teruggeboekt.  

De   verkopersbescherming   wil   verkopers   dus   onder   meer   beschermen   tegen   vaak   voorkomende  fraude   in   verband   met   het   gebruik   van   kredietkaarten   voor   online   betalingen.   Wanneer  kredietkaartgegevens   te   kwader   trouw   gebruikt   worden   om   een   transactie   te   initiëren,   kan   de  kaarthouder   de   terugbetaling   eisen   van   de   kredietkaartmaatschappij.   De   kredietkaartinstelling   zal  vaak   op   voorhand   met   de   verkoper   overeengekomen   zijn   dat   wanneer   dergelijke   situaties   zich  voordoen,  de  rekening  van  de  verkoper   terug  gedebiteerd  wordt66.  Het   is  voor  deze  debitering  dat  PayPal  zijn  verkopers  wil  behoeden.  

Bij   geschillen   omtrent   het   al   dan   niet   ontvangen   van   een   betaald   object   zal   de   verkoper   vaak   zijn  argumenten   niet   kunnen   staven   wegens   gebrek   aan   voldoende   bewijzen.   Daarom   wil   PayPal   de  verkoper   de   garantie   geven   dat   wanneer   het   verzenden   van   het   object   volgens   de   door   PayPal  opgelegde  voorwaarden  geschied   is,  dit  een  vermoeden  creëert   in  hoofde  van  de  verkoper  dat  het  object  effectief  verzonden  werd  door  de  verkoper67.  

53. PayPal   biedt   met   de   verkopersbescherming   de   verkoper   de   zekerheid   dat   zijn   rekening  gecrediteerd   zal   blijven   wanneer   de   betaler   de   terugboeking   van   de   transactie   eist.   De  verkopersbescherming   is  wel  enkel  voorbehouden  voor  eBay-­‐gebruikers  en  voorbeeldige  verkopers  met   veel   transacties   en  weinig   klachten.  Daarnaast  worden   er   ook   nog   krachtens   art.   11.6   van   de  gebruiksovereenkomst  strenge  voorwaarden  opgelegd  opdat  de  verkoper  in  aanmerking  zou  komen  voor  de  verkopersbescherming.    

54. Zoals  reeds  eerder  vermeld,   is  enkel  een  transactie  die  voldoet  aan  de  voorwaarden  van  de  verkopersbescherming  onherroepelijk  en  kan  zij  gekwalificeerd  worden  als  een  overschrijving   in  de  enge  zin.  

                                                                                                                         64  P.  CAMBIE,  Onrechtmatige  bedingen,  Larcier,  Brussel,  2009,  327.  65  Art.  11.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  66  De  vraag  rijst  hier  evenwel  waarom  PayPal  hier  een  verkopersbescherming  aanbiedt?  M.i.  gaat  dit  om  een  marketingstrategie,   om   verkopers   te   overtuigen   met   PayPal   te   werken   en   niet   louter   met   een  kredietkaartmaatschappij,  waar  de  verkoper  steeds  het  risico  loopt  dat  de  betalingen  terug  gedebiteerd  zullen  worden.  PayPal  tracht  hiermee  aan  te  tonen  dat  zij  in  tegenstelling  tot  kredietkaartmaatschappijen  niet  per  se  het  belang  van  de  koper  voorop  nemen.  M.i  doet  dit  wel  vragen  rijzen  bij  het  neutrale  karakter  dat  PayPal  dient  te  hebben  wanneer  geschillen  tussen  verkoper  en  koper  ontstaan  (supra).  67   De   verkoper   moet   bewijs   van   verzending   en   levering   kunnen   voorleggen.   (art   11.8   en   11.9  Gebruiksovereenkomst)  

Page 28: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

20  

§7.   Toepasselijk  recht  

55. Krachtens   de   gebruiksovereenkomst   van   PayPal68   is   de   overeenkomst   met   PayPal   en   de  relatie  tussen  de  houder  van  de  rekening  en  PayPal  onderworpen  aan  de  Engelse  rechtspraak.  Zowel  de   Engelse   als   Luxemburgse   rechter   zijn   bevoegd   om   geschillen   tussen   de   gebruiker   en   PayPal   te  beslechten69.  

56. Het  vraagstuk   inzake  het  toepasselijk  recht  waaraan  de  PayPal-­‐overeenkomst  onderworpen  is,   moet   echter   getoetst   worden   aan   de   Rome-­‐I   verordening.   Krachtens   deze   verordening   is   het  mogelijk  dat  partijen  aan  rechtskeuze  doen70.  Zoals  uit  de  gebruiksovereenkomst  blijkt,  heeft  PayPal  dit  niet  nagelaten.  Voor  consumenten71  geldt  er  echter  nog  een  bijzondere  regel:  de  rechtskeuze  mag  geen   afbreuk   doen   aan   de   bescherming   waar   de   consument   recht   op   heeft   op   grond   van   de  dwingende  bepalingen  van  het  land  waar  hij  zijn  gewone  verblijfsplaats  heeft72.  Wanneer  de  PayPal-­‐gebruiker  dus  de  hoedanigheid  van  consument  heeft  en  in  België  woont,  dan  mag  hij  zich  steeds  op  de  dwingende  bepalingen  van  het  Belgisch  recht  beroepen  indien  zij  een  betere  bescherming  zouden  bieden   dan   het   recht   van   de   rechtskeuze,   in   casu   het   Engels   recht.   Deze   extra   mogelijkheid   is  evenwel  enkel  mogelijk  wanneer  de  verkoper  commerciële  activiteiten  ontplooit   in  het   land  van  de  consument  en  de  overeenkomst  tot  stand  is  gekomen  ingevolge  deze  activiteiten73.  M.i.  voldoet  de  PayPal-­‐overeenkomst   aan   deze   voorwaarden   aangezien   de   PayPal-­‐diensten   via   een   specifiek   voor  België   ontworpen   website   worden   aangeboden   in   België.   Hoewel   de   gebruiksovereenkomst   van  PayPal   dit   niet   expliciet   bepaalt,   kan   de   PayPal-­‐overeenkomst   dus   ook   beheerst   worden   door   het  Belgisch   recht   wanneer   de   gebruiker   de   hoedanigheid   van   Belgische   consument   heeft   en   dit   de  consument   een   betere   bescherming   biedt.   Gezien   de   Richtlijn   Betalingsdiensten   (infra)  maximale  harmonisatie   nastreeft,   zal   art.   6   Rome   I-­‐vo   niet   vaak   door   de   consument   aangewend   kunnen  worden.   Voor   andere   Europese   regelen,   zoals   de   Richtlijn   Oneerlijke   Handelspraktijken,   die   geen  maximale  harmonisatie  nastreven,  kan  art.  6  Rome   I-­‐Vo  wel  enige  bescherming  aan  de  consument  bieden.      

57. Het  vraagstuk  inzake  de  bevoegde  rechter  dient  beantwoord  te  worden  aan  de  hand  van  de  Brussel   I  verordening.  Krachtens  de  algemene  bepaling  komt  de  internationale  bevoegdheid  van  de  rechter  toe  aan  de  gerechten  van  de  lidstaat  waar  de  verweerder  zijn  woonplaats  heeft74.  Daarnaast  kunnen   partijen   steeds   expliciet   aangeven   welke   gerechten   bevoegd   zijn   om   van   geschillen   met  betrekking   tot  de   verbintenis   kennis   te  nemen75.  Deze  bepalingen  betekenen  dat   geschillen   steeds  zoals   in   de   gebruiksovereenkomst   overeengekomen   aan   de   Engelse   rechter   voorgelegd   kunnen  worden,   wanneer   PayPal   de   verweerder   is,   is   ook   de   Luxemburgse   rechter   bevoegd,   wanneer   de  

                                                                                                                         68  Art  14.3  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    69  Art.  14.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    70  Art.  3  Rome  I-­‐VO;  J.  ERAUW,  Internationaal  Privaatrecht,  Kluwer,  Mechelen,  2009,  667.  71  Een  natuurlijke  persoon  die  een  overeenkomst  sluit  voor  een  gebruik  dat  als  niet  bedrijfs-­‐  of  beroepsmatig  kan  worden  beschouwd  met  een  andere  persoon  die  handelt  in  de  uitoefening  van  zijn  bedrijf  of  beroep.  (art.  6  Rome  I  Vo).  72  Art.  6,  2  Rome  I-­‐  VO.  73  Art.  6,1  Rome  I-­‐VO;  J.  ERAUW,  Internationaal  Privaatrecht,  Kluwer,  Mechelen,  2009,  721;  R.  STEENNOT,  “Hof  van  Justitie  preciseert  bevoegd  gerecht  bij  verkoop  via  internet”,  Juristenkrant  2011,  afl.  224,  7.  74  Art.  2  Brussel  I-­‐Vo;  J.  ERAUW,  ,  Internationaal  Privaatrecht,  Kluwer,  Mechelen,  2009,  128.  75  Art.  5,  1,  a  Brussel  I-­‐Vo.    

Page 29: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

21  

gebruiker   verweerder   is,   is   de   rechter   van   de   woonplaats   van   de   gebruiker   bevoegd.   Voor  consumentengeschillen  is  er  een  specifieke  regeling  opgenomen  in  de  Brussel  I-­‐Vo,  die  de  consument  een  extra  keuzemogelijkheid  bieden.  Krachtens  art.  16,  1  Brussel  I-­‐Vo  heeft  de  consument  steeds  de  mogelijkheid  ook  een  rechtsvordering  tegen  zijn  wederpartij   in  te  stellen  voor  de  gerechten  van  de  lidstaat   waar   hij   zelf   woonplaats   heeft.   Aan   deze   mogelijkheid   zijn   eveneens   twee   voorwaarden  verbonden:  de  commerciële  activiteiten  moeten  ontplooid  worden  in  het  land  van  de  consument  en  de   overeenkomst   moet   in   stand   gekomen   zijn   ingevolge   deze   activiteiten76.   Hoewel   ook   dit   niet  expliciet  in  de  gebruiksovereenkomst  van  PayPal  is  bepaald  heeft  de  Belgische  consument  bijgevolg  steeds  de  mogelijkheid  zich  te  wenden  tot  de  Luxemburgse,  Engelse  of  Belgische  rechter.    

   

                                                                                                                         76  Art.  15  Brussel  I-­‐Vo.    

Page 30: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

22  

Hoofdstuk  II     Vergelijking   van   PayPal   met   de   klassieke  betalingsinstrumenten  en  andere  internetbetaalsystemen.    

58. PayPal  werd  ontwikkeld  omdat  de  klassieke  bestaande  betalingsinstrumenten  onvoldoende  lijken   aangepast   om   in   te   spelen   op   de   eisen   van   de   steeds   populairder   wordende   e-­‐commerce.  Onder  de  klassieke  bestaande  betalingsinstrumenten  worden  in  deze  masterproef  de  overschrijving,  de  kredietkaart  en  de  klassieke  Bancontact/Mistercash-­‐kaart  begrepen.  Vaak  voorkomende  klachten  bij  dergelijke   instrumenten  zijn  en  pricacy-­‐  en  veiligheidsproblemen  en  een  omslachtige  procedure  om  een  transactie  te  kunnen  initiëren.    

59. Tot   op   vandaag   bestaat   er   geen   enkel   betalingsinstrument   dat   voor   eender   welke   online  transactie  gehanteerd  kan  worden.  Veelal  hangt  het  te  gebruiken  instrument  af  van  de  persoonlijke  voorkeur  van  de  begunstigde.  Ook  PayPal  wordt  nog  lang  niet  door  elke  online  shop  of  begunstigde  aanvaard.   M.i.   is   het   van   belang   in   de   toekomst   een   betalingsinstrument   naar   voor   te   kunnen  schuiven  die  door  praktisch  elke  online  shop  aanvaard  wordt  en  uitblinkt   in  zijn  gebruiksgemak,  dit  naar  analogie  met  Bancontact77  in  de  reële  wereld.  M.i.  is  dit  een  belangrijke  vereiste  opdat  de  online  handel  ten  volle  zou  kunnen  floreren.  Of  deze  functie  voor  PayPal  is  weggelegd,  kan  uiteraard  nu  nog  niet  beantwoord  worden,  wel  kan  er  onderzocht  worden  welke  voordelen  PayPal  biedt  tegenover  de  klassieke  bestaande  betalingsinstrumenten.    

60. Momenteel   is   de   kredietkaart   het   populairste   betalingsinstrument   om   aankopen   via   het  internet   te  doen,  maar  ook  dit  betalingsinstrument  kent  enkele  ernstige   tekortkomingen  waardoor  bepaalde  consumenten  er  weigerachtig  tegenover  staan  de  kredietkaart  te  gebruiken  om  hun  online  aankopen   te  betalen78.  Omwille   van  het   toenemend   succes   van  de  e-­‐commerce79   en  het  uitblijven  van  adequate  initiatieven  in  hoofde  van  de  kredietinstellingen  proberen  verschillende  onafhankelijke  

                                                                                                                         77  Hoewel  Bancontact   in  de  reële  wereld  alom  tegenwoordig   is,   is  het  noodzakelijk  op  te  merken  dat  dit  nog  steeds  geen  wettig  betaalmiddel  is.      78  Infra.  79  7th  SEPA  Progress  Report,  ECB,  21  oktober  2010,  29  

Page 31: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

23  

bedrijven  zelf  een  volwaardig   initiatief  op  de  markt  te  brengen80.  PayPal  was  één  van  de  eerste  die  deze  taak  op  zich  nam  en  een  vergunning  verkreeg  als  instelling  voor  elektronisch  geld81.    

§1.     Overzicht  van  de  klassieke  betalingsinstrumenten    

61. Hierna   volgt   een   overzicht   van   de   klassieke   betalingsinstrumenten   die   behalve   in   de   reële  wereld  ook  in  de  virtuele  wereld  ingezet  kunnen  worden  om  betalingen  te  verrichten,  meer  specifiek  om   online   betalingen   te   verrichten.   In   het   algemeen   worden   hiervoor   een   drietal   klassieke  instrumenten   gehanteerd.   Ten   eerste   kan   de   betaling   overgemaakt   worden   via   het   online  bankierplatform,   daarnaast   wordt   ook   gebruik   gemaakt   van   de   bankkaart.   Het   populairste  instrument  is  zoals  hierboven  vermeld  evenwel  de  kredietkaart.    

i.   Online  bankieren  of  e-­‐banking  

62. Bij  een  overschrijving  via  online  bankieren  is  er  enkel  sprake  van  een  online  betaling  wanneer    zij   simultaan  verloopt  met  een  online  aankoop  en  geïnitieerd  wordt  via  de   link  die  op  de  webshop  vermeld  wordt82  83.  Door  het  verrichten  van  de  betaling  via  de   link  op  de  webshop  wordt  de  koper  onmiddellijk   doorverwezen   naar   het   bekende   bankierportaal   van   zijn   kredietinstelling.   De   koper  hoeft  enkel  de  transactie  te  bevestigen,  andere  betalingsgegevens  zijn  reeds  ingevuld.    

63. Online   bankieren   is   een   veilige   methode   dankzij   de   wettelijke   garanties   en   de  veiligheidsmaatregelen  door  de  kredietinstellingen  zelf  opgelegd.  De   facto  beschikt  de  begunstigde  ook   over   de   zekerheid   dat   zijn   rekening   gecrediteerd   zal   worden   van   zodra   de   betaler   zijn  betalingsgegevens   heeft   ingegeven.   Zowel   Athos   als   de   kredietinstelling   hebben   zich   hiertoe  verbonden.   De   interbancaire   afwikkeling   vormt   wel   enig   nadeel   waar   dit   betalingssysteem   aan  onderworpen  is.  Hierdoor  kan  het  enkele  dagen  kan  duren  vooraleer  de  rekening  van  de  begunstigde  effectief  gecrediteerd  wordt.    

                                                                                                                         80  Bij  wijze  van  voorbeeld:  Amazon  Payments.  Amazon  Payments  is  een  dochteronderneming  van  de  bekende  webshop   Amazon.com.   Amazon   Payments   werd   aanvankelijk   speciaal   ontwikkeld   om   de   betalingen   van  Amazon.com   vlot   te   kunnen   afwikkelen.     Amazon   Payments   is   tot   op   heden   enkel   beschikbaar   voor   de  Amerikaanse  markt  maar   lijkt   zich   te   ontwikkelen   tot   een   instelling   voor   elektronisch   geld.  Derde  webshops  kunnen  ook  gebruik  maken  van  de  betalingsdiensten   van  Amazon  Payments   terwijl   de   consument  enkel   zijn  bestaande  Amazon  account  dient  te  gebruiken.  Na  het  aanmaken  van  een  Amazon  Payments  account  hoeven  consumenten  niet  langer  telkens  hun  krediet-­‐  of  debetkaart  of  andere  betalingsgegevens  in  te  voeren  wanneer  zij   een   betaling   willen   verrichten.   De   Amazon   Payment   account   kan   gefinancierd   worden   via   een   gewone  bankrekening,   via   de   Amazon   Gift   cards   en   er   kunnen   kredietkaarten   aan   gekoppeld   worden.   Via   Amazon  kunnen  ook  mobiele  betalingen  en  betalingen  door  middel  van  een  e-­‐mailadres.  Bovendien  kunnen  meerdere  gebruikers   met   één   account   inloggen   waarbij   per   gebruiker   aparte   bestedingsgrenzen   kunnen   worden  ingesteld  is.  Dit  is  handig  voor  gezinnen  met  kinderen  waarvan  de  ouders  een  oogje  in  het  zeil  willen  houden  wanneer   hun   kinderen   hun   eerste   stapjes   in   de   online   wereld   zetten.:  http://twinklemagazine.nl/achtergronden/2010/03/innopay-­‐en-­‐thuiswinkel.or/OnlineBetalen2010_Innopay.pdf  81  Het  statuut  en  prudentieel   toezicht  van  dergelijke   instellingen  zal   in  het   laatste  deel  van  deze  masterproef  besproken  worden.    82    M.   AVELLA   SHAW,   ‘Les   techniques   de   paiement   existantes   et   futures:   tour   d’horizon   et   réglementation’   in  Betalingsdiensten.  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  58.    83   Online   betalingen   verrichten   door   e-­‐banking   kan   dus   enkel   in   het   kader   van   B2C-­‐transacties.  Wanneer   e-­‐banking  gebruikt  wordt  in  het  kader  van  P2P-­‐transacties,  dan  is  er  geen  sprake  van  een  online  betaling.    

Page 32: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

24  

ii.     Bancontact/Mister  cash-­‐kaart  

64. Een  tweede  betalingsinstrument  dat  gehanteerd  kan  worden  voor  een  online  betaling   is  de  Bancontact/  Mister  Cashkaart84.  De  meeste  mensen  gebruiken  Bancontact  in  het  dagdagelijkse  leven,  het   is   dan   ook   maar   een   kleine   stap   het   instrument   ook   op   het   internet   te   gebruiken.   Het  grootschalig   gebruik   van   de   Bancontact-­‐kaart   in   de   reële   wereld   biedt   onmiddellijk   een   voordeel  tegenover   de   kredietkaart.   Niet   iedereen   beschikt   reeds   over   een   kredietkaart   waardoor   het  moeilijker  is  mensen  te  overhalen  dergelijke  kaart  aan  te  schaffen,  specifiek  voor  het  verrichten  van  online  betalingen85.    

65. Enig  nadeel,  in  de  virtuele  wereld  kent  de  Bancontact-­‐kaart  niet  het  gebruiksgemak  waarvoor  ze   in   de   reële   wereld   gekend   is.   De   procedure   is   omslachtig   gezien   de   kaarthouder   veel  kaartgegevens   moet   opgeven.   Daarna   volgt   een   elektronische   identificatie   waardoor   de   betaling  wordt  geautoriseerd.  De  begunstigde  verkrijgt  door  middel  van  de  autorisatie  evenwel  onmiddellijk  de  garantie  dat  zijn  rekening  gecrediteerd  zal  worden86.  Net  als  een  overschrijving  leidt  een  betaling  tot   de   debitering   van   de   rekening   van   de   kaarthouder   en   de   creditering   van   de   rekening   van   de  begunstigde.    

iii.   De  kredietkaart  

66. Er  is  sprake  van  een  online  betaling  via  kredietkaart  wanneer  het  nummer  van  de  kaart  en  de  andere  betalingsgegevens  via  het  internet  doorgegeven  worden87  om  een  online  aankoop  te  kunnen  verrichten.   Ook   wanneer   de   kaarthouder   online   geautoriseerd   wordt,   is   sprake   van   een   online  betaling.  Vooral  de  eerste  techniek  brengt  verschillende  risico’s  met  zich  mee.  

67. Het  gebruik  van  een  kredietkaart  onderscheidt  zich  van  het  gebruik  van  een  Bancontact-­‐kaart  gezien   een   betaling   via   een   kredietkaart   niet   automatisch   gepaard   gaat  met   de   debitering   van   de  rekening   van   de   kaarthouder.   De   debitering   van   de   rekening   van   de   kredietkaarthouder   zal   pas  plaatsvinden  op  het  ogenblik  van  de  maandelijkse  afrekening,  ongeacht  of  de  transactie  al  dan  niet  geautoriseerd  werd.  

68. Om  de  risicograad  bij  het  gebruik  van  een  kredietkaart  (VISA,  Mastercard,  American  Express)  te   analyseren   moet   dus   een   onderscheid   gemaakt   worden   tussen   de   betaling   gerealiseerd   door  middel   van   het   overmaken   van   de   kaartgegevens   en   de   betaling   gerealiseerd   na   elektronische  identificatie  van  de  kaarthouder88.    

Een   betaling   door   middel   van   het   louter   doorgeven   van   de   kredietkaartgegevens   is   niet   zonder  gevaar.  De  kredietkaartgegevens  kunnen  tijdens  het  verzenden  onderschept  worden  door  een  hacker  maar   ook   een   malafide   begunstigde   kan   van   de   gegevens   misbruik   maken.   De   overgedragen  

                                                                                                                         84  Dit   is  eigenlijk  een  specifieke  debetkaart  maar  omdat  het  woord  debetkaart  haast  nooit  gebruikt  wordt  en  enkel  de  Bancontact/  Mister  Cash  kaart  in  België  gebruikt  wordt,  wordt  de  specifieke  merknaam  geprefereerd.    85  http://www.atosworldline.be/index/nl_BE/0000/5604715/Bancontact-­‐Mister-­‐Cash-­‐aanvaarden-­‐op-­‐het-­‐internet.htm.  (geconsulteerd  op  5  april  2013)  86  G.  SCHRANS  en  R.  STEENNOT,  Algemeen  deel  van  het  financieel  recht,  Antwerpen,  Intersentia,  2003,  312.  87  R.  STEENNOT,  “Juridische  problemen  in  het  kader  van  elektronische  handel”,  TBH  1999,  674.  88  G.  SCHRANS  en  R.  STEENNOT,  Algemeen  deel  van  het  financieel  recht,  Antwerpen,  Intersentia,  2003,  p.  310-­‐311.    

Page 33: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

25  

kaartgegevens  kunnen  namelijk  op  hun  beurt  gebruikt  worden  voor  het  initiëren  van  niet-­‐toegestane  betalingen89.    

Het  betalen  door  middel  van  het  online  overmaken  van  de  kaartgegevens  brengt  niet  alleen  risico’s  mee  voor  de  kaarthouder  maar  ook  voor  de  begunstigde  handelaar.  Bij  het  louter  doorsturen  van  het  kaartnummer  kan  de  kredietkaartmaatschappij  de   transactie  niet  autoriseren.  Wanneer  naderhand  blijkt   dat   de   betaling   op   frauduleuze   wijze   is   geschied,   dan   kan   de   kredietkaartmaatschappij   de  rekening   van   de   handelaar   terug   debiteren   (charge   back)90.   De   kaarthouder   kan   namelijk   niet  aansprakelijk   worden   gesteld   indien   een   verrichting   geïnitieerd   werd   zonder   dat   het   instrument  fysiek   door   hem   werd   voorgelegd   of   elektronisch   werd   geïdentificeerd91.   Het   is   de  kredietkaartmaatschappij  die  moet   instaan  voor  de  beperkte  beveilingsmogelijkheden  bij  het  op  de  markt  brengen  van  het  betalingsinstrument.  Die  aansprakelijkheid  zal  zij  quasi  altijd  bij  overeenkomst  op   de   begunstigde   handelaar   afwikkelen   waardoor   zijn   rekening   zonder   compensatie   gedebiteerd  wordt  bij  frauduleuze  betalingen.    

Dit   risico   bestaat   niet   wanneer   de   betaling   met   kredietkaart   gepaard   gaat   met   de   elektronische  identificatie   van   de   kaart   en   de   transactie   daarna   elektronisch   wordt   geautoriseerd.   Autoriseren  betekent  dat  er  wordt  nagegaan  of  de  kaart  niet  het  statuut   ‘gestolen’  of   ‘verloren’  heeft  en  of  de  kredietlimiet   niet   reeds   is   overschreden92.   Na   de   elektronische   identificatie   mag   de   begunstigde  handelaar  in  principe  zeker  zijn  dat  zijn  rekening  gecrediteerd  zal  worden  en  zal  blijven.    

69. Online  betalen  via  een  kredietkaart   is  momenteel  de  populairste  manier  om  betalingen  via  het   internet   te   verrichten,   doch   naast   het   grote   risico   op   fraude,   zijn   er   nog   redenen  waarom   de  kredietkaart  niet  de  ideale  oplossing  is  voor  transacties  via  het  internet.    

Met   krediet-­‐   en   debetkaarten   kunnen   enkel   B2C-­‐transacties   afgewikkeld   worden.   Naarmate   de  consument   meer   en   meer   vertrouwd   raakt   met   e-­‐commerce   ontstaat   ook   de   behoefte   aan   een  betalingsinstrument   dat   vlot   online   betalingen   tussen   particulieren   onderling   kan   afwikkelen93.  Vooral  voor  online  veilingsites  is  dit  van  uitermate  belang.      

Een   ander   probleempunt   zijn   de   transactiekosten   die   aan   de   kredietkaart   verbonden   zijn.   Voor  bepaalde  webshops  zijn  de  transactiekosten  te  hoog  in  vergelijking  met  de  waarde  van  de  verkochte  goederen.  Andere  webshops  kunnen  dan  weer  geen  licentie  krijgen  om  te  mogen  werken  met  Visa  of  Mastercard  omdat  hun  omzet  te  laag  is94.  Ook  anoniem  betalen  is  onmogelijk  als  de  betaling  verricht  wordt  met   een   krediet-­‐   of   debetkaart,   gezien   de   persoonlijke   kredietkaartgegevens  waaronder   de  naam  van  de  kaarthouder  aan  de  begunstigde  overgemaakt  moeten  worden.    

                                                                                                                         89  R.  STEENNOT,  “Juridische  problemen  in  het  kader  van  elektronische  handel”,  TBH  1999,  674.    90  R.  STEENNOT,  “Juridische  problemen  in  het  kader  van  elektronische  handel”,  TBH  1999,  674.  91  Art.  8,  §4  van  de  Wet  van  17  juli  2002;  E.  WYMEERSCH,  R.  STEENNOT,  M.  TISON,  “Elektronisch  betaalverkeer”,  TPR  2008,  1220;  92  A.  VANDOOLAEGHE,   “Het  aanvaarden  van  kredietkaarten:  een  gevaarlijke  onderneming  voor  de  handelaar?”,  noot    onder  Brussel  19  juni  2008,  DAOR  2009,  167  93  G.  SCHRANS  en  R.  STEENNOT,  Algemeen  deel  van  het   financieel   recht,  Antwerpen,   Intersentia,  2003,  p.  310-­‐311.    94  M.  BRINDLE  en  R.  COX,  Law  of  bank  payments,  Londen,  Sweet  and  Maxwell,  2010,  p.  326  

Page 34: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

26  

§2.     Andere  internetbetalingssystemen  

70. De   internetbetaalsystemen   zijn   betaaltechnieken   die   specifiek   ontworpen   werden   om  betalingen  via  het  Internet  te  verrichten.  Hierdoor  onderscheiden  zij  zich  met  de  hierboven  vermelde  betalingsinstrumenten95   die   ook   en   vooral   in   de   reële   wereld   gebruikt   worden.   Specifieke  internetbetaalsystemen  werken  ook  met  elektronisch  geld96  terwijl  de  verrichtingen  met  de  klassieke  betalingsinstrumenten   gebeuren   in   giraal   geld.   Veel   internetbetalingssystemen   werden   reeds  ontwikkeld  maar  vaak  verdwijnen  ze  even  vlug  als  ze  verschenen  zijn.    

71.  De   nieuwe   betalingsinstrumenten   voor   online   betalingen   functioneren   ook   vaak  onafhankelijk  van  de  kredietinstellingen.  Dit  moet  echter  wat  genuanceerd  worden  want  vooraleer  gebruik  kan  gemaakt  worden  van  elektronisch  geld,  dient  eerst  giraal  geld  omgezet  te  worden  naar  elektronisch  geld.  Dit  kan  enkel  gebeuren  mits  er  giraal  geld  door  de  kredietinstelling  ter  beschikking  wordt  gesteld.    

72. Een   belangrijk   voordeel   dat   internetbetalingssystemen   bieden   tegenover   de   klassieke  betalingsinstrumenten   is   de   snelle   afwikkeling   van   de   betaling.   Na   het   geven   van   de  betalingsopdracht   wordt   de   betaling   quasi   onmiddellijk   afgewikkeld   waardoor   de   desbetreffende  rekeningen  op  een  korte  tijdspanne  gedebiteerd  en  gecrediteerd  worden97.  De  begunstigde  kan  quasi  onmiddellijk  over  het  geld  beschikken.  Bij  deze  systemen  moet  er  bovendien  in  tegenstelling  tot  de  andere  betalingsinstrumenten  geen  rekening  gehouden  worden  met  de  interbancaire  afwikkeling98.    

73. PayPal   is   veruit   het   meest   verspreide   en   populaire   internetbetalingssysteem99.   Andere  internetbetaalsystemen  zijn  bij  wijze  van  voorbeeld:  de  Wallie-­‐card100,  Hipay101  en  Ideal102.      

                                                                                                                         95  G.  SCHRANS  en  R.  STEENNOT,  Algemeen  deel  van  het  financieel  recht,  Antwerpen,  Intersentia,  2003,  p.  314.  96  Voor  de  werking  en  kenmerken  van  elektronisch  geld,  zie  laatste  hoofdstuk  deel  I.  97  A.  GUADAMUZ,  “PayPal:  The  legal  Status  of  P2P  Payment  Systems”,  Computer  Law  and  Security  Review  2004,  2;  ook   dit   is   relatief.  Wanneer   zoals   bij   PayPal   de   transactie   rechtstreeks   gefinacierd  wordt   vanaf   de   klassieke  bankrekening,  dan  moet  er  wel  rekening  worden  gehouden  met  de  interbancaire  afwikkeling.    98  Er  moet  wel   rekening  worden  gehouden  met  de   interbancaire  afwikkeling  wanneer  men  de   rekening  voor  elektronisch   geld   van   geldmiddelen   worden   voorzien   of   wanneer  men   wil   dat   de   IEG   het   elektronisch   geld  terugbetaalt.    99   Volgens  www.paypal.com,   geconsulteerd   op   2   oktober   2012,   zijn   er   reeds  meer   dan   230  miljoen   PayPal-­‐rekeningen  geopend,   is  PayPal  beschikbaar   in  meer  dan  190   landen  en  regio’s,  kunnen  er  betalingen   in  meer  dan   twintig   verschillende   soorten   valuta’s   verricht   worden   en   worden   er   elke   dag   transacties   verricht   ter  waarde  van  48  miljoen  dollar.    100www.wallie.com;  Wallie  wordt  beschouwd  als  een  instelling  voor  elektronisch  geld  maar  is  vrijgesteld  van  de  vergunningsplicht   wegens   het   geringe   aantal   transacties.   Het   systeem   werkt   als   volgt:   er   wordt   een  voorafbetaalde  kaart  voor  een  bepaald  bedrag  in  een  winkel  gekocht.  Die  kaart  kan  dan  gebruikt  worden  voor  aankopen  bij  aangesloten  handelaars.    101www.hipay.com;  Hipay  is  een  instelling  voor  elektronisch  geld  dat  samen  met  Tunz  de  enige  bedrijven  zijn  in  België  die  in  het  bezit  zijn  van  een  vergunning  voor  instellingen  voor  elektronisch  geld.    102www.ideal.nl;  Ideal  is  een  succesvol  betalingssysteem  in  Nederland  om  aankopen  via  het  internet  te  betalen.    

Page 35: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

27  

Hoofdstuk  III     PINGPING  

§1.     Historiek    

74. PingPing   is  een  betalingsinstrument  dat   specifiek  ontwikkeld   is  om  via  de  mobiele   telefoon  microbetalingen  te  kunnen  verrichten.    

75. Oorspronkelijk  werd   PingPing   in   2007   onder   de   naam   Tunz   opgericht.   Vanaf   2009   ging   de  elektronische  portemonnee  met  de  naam  PingPing  door  het  leven.  Met  PingPing  beoogde  Tunz  alle  reeds   ontwikkelde   diensten   om   mobiele   microbetalingen   te   verrichten   te   verzamelen   in   één  betalingsinstrument.  Door  middel  van  één  betalingsinstrument  werd  het  voortaan  mogelijk  om  zowel  parkingtickets,  bustickets,  maaltijden  als  dranken  uit  de  automaat  aan  te  kopen.  

76. De   idee   van   mobiele   betalingen   is   gebaseerd   op   basis   van   een   typisch   maatschappelijk  fenomeen:  niemand  gaat  nog  de  deur  uit  zonder  zijn  mobiele  telefoon  op  zak  te  hebben.  Wanneer  vervolgens   betalen   door   middel   van   dat   mobiel   toestel   mogelijk   wordt,   heeft   de   potentiële  consument  altijd  geld  op  zak,   iets  waar  de  handelaar  goed  gebruik  van  kan  maken.  Geld   lenen  van  iemand  of  de  aangeboden  dienst  overslaan  zal  voortaan  geen  noodzakelijk  kwaad  meer  zijn103.    

§2.   Tunz  

77. PingPing  werd  opgericht  door  het  bedrijf  Tunz  in  samenwerking  met  Belgacom.  Tunz  beschikt  reeds  sinds  2007  over  een  vergunning  voor  elektronisch  geld  en  is  dus  gemachtigd  om  elektronisch  geld  uit  te  geven  en  te  beheren104.  In  tegenstelling  tot  PayPal  beperken  de  werkzaamheden  van  Tunz  zich  niet  enkel  en  alleen   tot  het  beheer  van  de  betalingsdienst  PingPing.  Tunz   is   gespecialiseerd   in  onderzoek   en   ontwikkeling   naar   betalingsinstrumenten   die   beantwoorden   aan   de   noden   van   de  hedendaagse  consument.  Tunz  creëert  dan  ook  eenvoudige  betalingsinstrumenten   in  opdracht  van  derden   zoals   mobiele   telefoonoperatoren,   financiële   instellingen   of   andere   geïnteresseerde  bedrijven105.  

78. De  maatschappelijke  zetel  van  Tunz   is  gevestigd   in  Brussel,  PingPing   is  een   typisch  Belgisch  betalingsinstrument   en   is   dan   ook   in   alle   opzichten   onderhavig   aan   het   Belgisch   recht.   Hoewel  PingPing   ontwikkeld   werd   in   samenwerking   met   Belgacom   kan   iedereen   met   een   Belgisch   gsm-­‐nummer   van   het   betalingsinstrument   gebruik   maken,   ongeacht   de   gsm-­‐operator   van   de  betalingsdienstgebruiker.  Het   betalingsinstrument   is  wel   niet   toegankelijk   voor   niet-­‐Belgische   gsm-­‐nummers  en  kan  enkel  gekoppeld  worden  aan  een  Belgische  bankrekening.    

                                                                                                                         103  www.pingping.be  104  infra.    105  www.Tunz  

Page 36: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

28  

79. Met  PingPing  kan  via  de  gsm  dus  enkel  geld  verstuurd  en  ontvangen  worden  van  iedereen  die  een  Belgisch  gsm-­‐nummer  heeft.  Bovendien  kan  geld  opnemen  van  de  PingPing-­‐rekening  uitsluitend  naar  een  Belgische  bankrekening106.    

§3.     Kenmerken  van  het  betalingsinstrument  PingPing  

i.   Elektronisch  geld  

80. Net  als  PayPal  maakt  ook  PingPing  gebruik  van  elektronisch  geld  om  de  betalingstransacties  te  initiëren.  Eens  giraal  geld  is  omgeruild  voor  elektronisch  geld  en  op  de  PingPIng-­‐rekening  geplaatst  werd,   kunnen   van   daaruit   de   betalingstransacties   verricht   worden.   Een   meer   uitgebreide  omschrijving  van  de  kenmerken  van  elektronisch  geld  zal  verder  in  dit  deel  gegeven  worden.    

ii.   Microbetalingen  

81. PingPing   is   een   betalingsinstrument   dat   door   middel   van   elektronisch   geld  betalingstransacties   via   de   mobiele   telefoon   mogelijk   maakt107.   PingPing   kan   enkel   gehanteerd  worden  voor  het  verrichten  van  transacties  met  een  maximumwaarde  van  25  EUR.  Bovendien  kan  er  maximum  2  500  EUR  op  de  PingPing-­‐rekening  gedeponeerd  worden108.    

82. PingPing  wordt  vooral  gebruikt  voor  het  betalen  van  parkingtickets,  voor  kleine  aankopen  in  cafetaria’s  of  aan  automaten,  voor  kleine  aankopen  op  het   internet  bij  handelaars  die  een  betaling  via   PingPing   aanvaarden,   voor   het   overmaken   van   geld   aan   om   het   even   welk   persoon   die   een  Belgisch  gsm-­‐nummer  heeft109.  Via  PingPing  zou  het  ook  mogelijk  moeten  zijn  het  opladen  van  een  elektrische  wagen  te  betalen,  hoewel  dit  met  amper  drie  herlaadpunten  vooral  nog  toekomstmuziek  is.    

83. Aangezien  alle   transacties  via  PingPing  van   relatief   geringe  waarde   zijn  wordt  PingPing  ook  wel  een  betalingsinstrument  voor  microbetalingen110  genoemd.   Instrumenten  voor  kleine  bedragen  zoals   PingPing   kunnen   onder   meer   gebruik   maken   van   een   afwijkend   regime   voor   bepaalde  verplichtingen   die   door   de   Wet   Betalingsdiensten   worden   opgelegd   (infra).   Zo   kan   een   vlotte   en  gebruiksvriendelijke  hantering  van  het  betalingsinstrument  verzekerd  worden.    

84. Proton   is   het   bekendste   betalingsinstrument   specifiek   ontworpen   voor   het   verrichten   van  microbetalingen.    

                                                                                                                         106  Gebruiksvoorwaarden  PingPing.  107  www.pingping.be  108  www.pingping.be  109  www.pingping.be  110   Het   begrip  microbetalingen   kent   geen   precies   afgebakende   definitie.  Welke   waarde   een  microtransactie  mag  hebben,  wordt  nergens  expliciet  bepaald.  De  Wet  Betalingsdiensten  maakt  wel  een  onderscheid   tussen  betalingsinstrumenten   waarvan   de   afzonderlijke   betalingstransacties   maximaal   30   EUR   bedragen   ofwel   een  uitgavenlimiet   van   150   EUR   hebben   of   waarop   maximaal   een   bedrag   van   150   EUR   tegelijk   kan   worden  opgeslagen  (art.  21,  §1  Wet  Betalingsdiensten).  Deze  grenzen  zullen  dan  ook  in  deze  masterproef  gehanteerd  worden  om  het  begrip  microbetaling  af  te  bakenen.    

Page 37: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

29  

iii.   Voor  verschillende  betaalstromen  

85. Net   als   PayPal   kan   PingPing   gehanteerd   worden   voor   het   verrichten   van   transacties   in  verschillende   betaalstromen.   Zo   kan   PingPing   aangewend   worden   voor   zowel   betalingstransacties  tussen  de  particulieren  onderling  (P2P)  als  voor  transacties  tussen  consumenten  en  handelaren  (B2C)  111.  

iv.   Mobiele  betalingen.  

86. PingPing   is   een   betalinginstrument   waarmee   mobiele   betalingen   worden   verricht.   Om   de  transactie   te   initiëren   of   te   bevestigen   wordt   dus   een   mobiele   telefoon   gebruikt112.   Betalingen  waarbij   een   gsm   gebruikt   wordt   maar   de   betaling   via   het   internet   geïnitieerd   wordt,   zijn   geen  mobiele  betalingen  maar  online  betalingen.    

87. Hoewel   de   betalingstransacties   geïnitieerd   worden   via   de   mobiele   telefoon,   geschiedt   de  facturatie   niet   via   de   telefoonrekening   maar   via   de   PingPing-­‐rekening   waar   het   elektronisch   geld  opgeslagen  wordt.      

§4.     Werking  en  gebruik    

i.   Gebruik  van  PingPing  

88. Het  initiëren  van  de  betalingstransactie  kan  op  twee  manieren  geschieden.  Enerzijds  door  het  versturen  van  een  sms,  anderzijds  via  een  contactloze  betaling.    

89. Om  contactloos  een  betalingstransactie  te  initiëren  dient  de  mobiele  telefoon  in  de  buurt  van  de  terminal  gehouden  worden.  De  enige  handeling  die  de  betaler  moet  stellen  is  het  bevestigen  van  de  transactie  waarna  de  betaler  de  transactie  enkel  nog  moet  bevestigen.  Opdat  contactloos  betalen  mogelijk   zou   zijn   dient   de   telefoon   uitgerust   te   zijn   met   de   NFC-­‐   of   Near   Field   Communication-­‐technologie,  deze  technologie  maakt  mogelijk  dat  twee  toestellen  die  zich  in  elkaars  buurt  bevinden  gegevens  kunnen  uitwisselen.  Door  het  uitwisselen  van  gegevens  via  de  NFC-­‐technologie  wordt  aan  PingPing   de   betalingsopdracht   gegeven   om   de   PingPing-­‐rekening   van   de   betaler   te   debiteren   en  vervolgens  de  rekening  van  de  begunstigde  te  crediteren  met  het  desbetreffende  bedrag.    

Indien  het   toestel   van  de  PingPing-­‐gebruiker  nog  niet  met  de  nieuwe   technologie  uitgerust   is,   kan  een  PingPing-­‐tag   op  het   toestel   gekleefd   te  worden  vooraleer   er   contactloos   kan  betaald  worden.  Opdat   de   tag   zou   functioneren   is   het   uiteraard   niet   noodzakelijk   dat   deze   op   het   gsm-­‐toestel  gekleefd  wordt,  dit  kan  ook  op  een  kaart  of  een  sleutelhanger.  

Wanneer  de  NFC-­‐technologie  gebruikt  wordt  om  een  betaling  te  verrichten,  rijst  m.i  de  vraag  of  er  uiteindelijk  wel   sprake   is   van   een  mobiele   betaling.  De   betaling  wordt   er   namelijk   niet   geïnitieerd  

                                                                                                                         111White  paper  mobile  payments,  1er  éd.  Version  2.0,  European  Payments  Council,  18  juin  2010,  17.    112   J.   FELTAULT,   “M-­‐payments:   the   next   payment   frontier”,   J.I.B.L.R.   2007,   575-­‐576;   M.   AVELLA   SHAW,   “Les  techniques   de   paiement   existantes   et   futures:   tour   d’horizon   et   réglementation”   in   Betalingsdiensten.   De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  58.  

Page 38: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

30  

door  middel  van  het  gebruik  van  de  diensten  van  telefoonoperatoren  maar  door  de  NFC-­‐technologie.  In  dit  geval   is  de  mobiele  telefoon  enkel  een  hulpmiddel  waarop  deze  technologie  geplaatst  wordt.  Dit  wordt  vooral  duidelijk  bij  het  gebruik  van  de  PingPing-­‐tag,  die  niet  noodzakelijk  op  de  mobiele  telefoon  moet  worden  gekleefd.    

Het  gebruik  van  de  NFC-­‐technologie   is   innovatief,   snel  en  gemakkelijk.  Toch  brengt  het  ook  enkele  niet  onbelangrijke  nadelen  met  zich  mee.  Opdat  contactloos  betalen  mogelijk  zou  zijn  moet  iedereen  in   het   bezit   zijn   van   een   gsm   die   uitgerust   is   met   de   NFC-­‐technologie   of   dient   een   PingPing-­‐tag  aangevraagd  en  geactiveerd  te  worden.  Daarnaast  moet  ook  de  handelaar  over  speciale  apparatuur  beschikken  om  dergelijke  betalingen  te  kunnen  ontvangen.  M.i.  ontbreekt  er  een  specifieke  prikkel  die   consumenten  en  handelaars   ertoe   aanzet   zich  uit   te   rusten  met  de   technologie113.  M.i.   zijn   de  snelheid   en   het   gebruiksgemak   geen   voldoende   overtuigende   elementen   om   de   consument   en  handelaar  massaal  ertoe  aan   te   zetten  zich  uit   te   rusten  met  de  NFC-­‐technologie  en   is   contactloos  betalen   onvoldoende   kosten-­‐baten   efficiënt.   Aangezien   consumenten   en   handelaars   hun   kleine  transacties  ook  handig  en  snel  kunnen  afhandelen  met  de  huidige  bestaande  betalingsinstrumenten,  bestaat  er  m.i.  momenteel  nog  geen  voldoende  drang  en  noodzaak  om  PingPing  te  gebruiken.    

Contactloos   betalen   werd   vooral   ontwikkeld   om   efficiënt   te   kunnen   betalen   aan   drank-­‐   en  snoepautomaten.  De  technologie  lijkt  op  het  eerste  zich  ook  ideaal  voor  handelaren  die  goederen  of  diensten   met   een   kleine   waarde   verkopen,   waar   betalingen   snel   moeten   kunnen   worden  afgehandeld..    

90. De  tweede  methode  om  via  PingPing  een  betaling  te  verrichten  is  het  versturen  van  sms’en.  In  tegenstelling  tot  contactloos  betalen  kan  deze  methode  zowel  gebruikt  worden   in  het  kader  van  B2C-­‐transacties  als  P2P-­‐transacties.    

In   het   kader   van   B2C-­‐transacties   114   dient   de   sms   verstuurd   te  worden   naar   een   verkort   nummer  bestaande  uit  vier  cijfers,  speciaal  ontwikkeld  voor  een  bepaalde  handelaar115.  Voor  P2P-­‐betalingen  verloopt  de  werkwijze  op  dezelfde  manier.  Ook  hier  dient  een  sms  naar  het  verkort  nummer  4340  te  worden  gestuurd,  in  het  bericht  wordt  het  gsm-­‐nummer  van  de  begunstigde  vermeld  samen  met  het  bedrag  dat  men  wenst  te  betalen  en  de  pincode116.  Deze  betalingsopdracht  kan  evenwel  ook  via  de  PingPing-­‐site  doorgegeven  worden.    

Betalen  via  sms  biedt  als  voordeel  dat  het  te  allen  tijde  mogelijk  is,  terwijl  men  voor  een  contactloze  betaling  steeds  in  de  buurt  moet  zijn  van  de  begunstigde  handelaar.  Bovendien  ligt  de  drempel  om  via   sms   te   betalen   lager   dan   om   te   betalen   via   de   NFC-­‐technologie.   Het   versturen   van   berichten                                                                                                                            113   J. WATSON,  A.  LARRIERA  en  M.  KUEHNEMUND,  Evaluation  of  the  E-­‐Money  Directive  (2000/46/EC).  Final  Report  (17  februari  2006),  http://ec.europa.eu/internal_market/bank/docs/e-­‐money/evaluation_en.pdf,  15. 114  Bij  wijze  van  voorbeeld:  betalen  van  een  busticket  bij  de  lijn,  betalen  voor  parkeertickets,  online  transacties  via  PingPing  afwikkelen,  een  elektrische  wagen  herladen.    115   Bij   wijze   van   voorbeeld:   om   een   busticket   aan   te   kopen   via   sms   dient   ‘DL’   ge-­‐sms’t   te  worden   naar   het  nummer  4884  vooraleer  op   te  stappen115.  Het  bevestigingsbericht  dat  enkele  seconden   later  naar  de  betaler  wordt  gestuurd  geldt  als  vervoersbewijs.  Op  dezelfde  manier  kunnen  ook  parkeertickets  aangekocht  worden.  Om  een  parkeerticket   te  kopen  moet  een  bericht   verzonden  worden  met  de   letter  P  +  de  parkeerzone  +  de  nummerplaat  naar  het  nummer  4411115.  116  https://secure.pingping.be/secure.faq#faq6.3,  om  een  betaling  aan  een  particulier  via  PingPing  te  verrichten  dient  het  volgende  verstuurd  te  worden:  P[bedrag]  [gsm-­‐nummer]  [boodschap]  [PIN]  

Page 39: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

31  

gebeurt  namelijk  dagdagelijks  door  gsm-­‐gebruikers,  bovendien  moet  de  gsm  hiervoor  niet  uitgerust  zijn  met  een  speciale  technologie.  Hier  is  er  dus  geen  specifieke  prikkel  noodzakelijk  om  PingPing  te  gebruiken  .    

91. Er  zou  in  feite  nog  een  derde  methode  genoemd  kunnen  worden  die  het  mogelijk  maakt  om  via  PingPing  betalingstransacties  te  initiëren,  nl.  door  het  gebruik  van  de  PingPing-­‐applicatie.  Via  deze  gratis  applicatie  kunnen  smartphonegebruikers  microbetalingen  uitvoeren.  De  applicatie   laat  onder  meer  toe  om  het  saldo  van  de  PingPing-­‐rekening  te  tonen,  het  rekeningoverzicht  te  tonen  maar  ook  een  handelaar  of  particulier  te  betalen.  Opdat  de  betaling  geïnitieerd  zou  kunnen  worden  dient  enkel  de   applicatie   geopend   te  worden,  waarna  de  betaler   het   gsm-­‐nummer   van  de  begunstigde  en  het  gewenst  te  betalen  bedrag  invoert  om  daarna  de  transactie  te  bevestigen  door  het  opgeven  van  de  pincode.    

ii.     Financiering  van  de  betalingstransactie  

92. Betalingstransacties   geïnitieerd   door   middel   van   PingPing   worden   normaliter   gefinancierd  met   de   tegoeden   op   de   PingPing-­‐rekening.   Dit   is   een   voorafbetaalde   rekening   die   in   principe  opgeladen  moet  worden  vooraleer  er  gebruik  van  kan  gemaakt  worden.  Om  de  rekening  van  gelden  te  voorzien  bestaan  er  verschillende  mogelijkheden.    

Deze  mogelijkheden  kunnen  opgedeeld  worden  in  twee  categorieën:  enerzijds  de  methodes  waarbij  de  PingPing-­‐rekening  automatisch  van  gelden  wordt  voorzien,  anderzijds  de  methodes  waarmee  de  rekening  handmatig  van  gelden  kan  worden  voorzien.    

a.   Automatische  financiering  

93. Bij   Proximus-­‐klanten   wordt   de   PingPing-­‐rekening   automatisch   gelinkt   aan   de  telefoonrekening  of  de  prepaid-­‐kaart.  Bij  prepaid-­‐klanten  wordt  het  verschuldigde  bedrag  ingevolge  de   betalingstransactie   onmiddellijk   afgetrokken   van   het   vooraf   opgeladen   beltegoed,   bij  abonnementhouders   kan   het   verschuldigd   bedrag   teruggevonden   worden   op   de   maandelijkse  factuur.    

Let   wel,   hoewel   de   transactie   hier   in   feite   enkel   gefinancierd   wordt   door   de   telefoonrekening,  betekent   niet   dat   de   transactie   niet   op   de   PingPing-­‐rekening   geboekt   wordt.   Bij   dergelijke  betalingstransacties  wordt  het  geld  van  de  prepaidkaart  op  de  PingPing-­‐rekening  gestort,  waarna  de  PingPing-­‐rekening   onmiddellijk   wordt   gedebiteerd   om   vervolgens   de   PingPing-­‐rekening   van   de  begunstigde   quasi   onmiddellijk   te   crediteren.   Betalen   met   PingPing   onderscheidt   zich   dus   van   de  klassieke  betalingen  via  sms117  waar  de  transactie  niet  op  een  rekening  wordt  geboekt  en  er  dus  geen  gebruik  wordt  gemaakt  van  elektronisch  geld.  

Doordat  het  mogelijk  is  een  transactie  via  PingPing  te  financieren  met  de  telefoonrekening,  is  het  ook  mogelijk  van  PingPing  gebruik  te  maken  zonder  dat  de  gebruiker  reeds  een  PingPing-­‐rekening  heeft  geopend.  Wanneer  bij  wijze  van  voorbeeld  de  gebruiker  een  busticket  wenst  aan  te  kopen  via  sms  

                                                                                                                         117  Infra.  

Page 40: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

32  

zonder   dat   hij   eerder   een   PingPing-­‐rekening   heeft   geopend,   wordt   de   transactie   geïnitieerd   door  PingPing   en   gefinancierd   door   het   beltegoed   of   de   telefoonfactuur   van   de   gebruiker.   Om   deze  transactie   te   kunnen   boeken   wordt   automatisch   een   rekening   voor   de   betaler   geopend,   die  gekoppeld  wordt  aan  het  gsm-­‐nummer  van  de  gebruiker.    

94. Naast   de   telefoonrekening   kan   ook   de   zichtrekening   van   Keytradebank   aan   de   PingPing-­‐rekening   gekoppeld   worden118.   Dit   gebeurt,   in   tegenstelling   tot   de   telefoonrekening,   niet  automatisch   maar   enkel   na   toestemming   van   de   gebruiker.   Eens   de   gebruiker   hiervoor   zijn  toestemming  gegeven  heeft,  worden  de  transacties  naderhand  wel  automatisch  gefinancierd  vanuit  deze  zichtrekening  wanneer  het  saldo  van  de  PingPing-­‐rekening  ontoereikend  is.    

Wanneer  de  PingPing-­‐rekening  automatisch  van  gelden  wordt  voorzien  komt  het  er  in  feite  op  neer  dat  de  PingPing-­‐rekening  niet  vooraf  opgeladen  wordt  maar  dat  de  rekening  pas  van  gelden  wordt  voorzien  op  het  ogenblik  dat  de  betalingstransactie  wordt  uitgevoerd.      

b.   Handmatig  opladen  

95. De  PingPing-­‐rekening  kan  ook  handmatig  opgeladen  worden.  Dit  kan  zowel  via  een  gewone  bankoverschrijving,  het  gebruik  van  een  kredietkaart  of  een  Bankcontact/Mistercash-­‐kaart119.  Indien  er   gelden   op   de   PingPing-­‐rekening   werden   gestort,   dan   worden   evenwel   eerst   deze   tegoeden  opgenomen  om  de  transactie  te  financieren120.    

Wanneer   de   rekening   van   gelden   wordt   voorzien   via   een   overschrijving   of   via   de   Bancontact/  Mistercashkaart  dient  de  betaler  ook   in  het  bezit  te  zijn  van  de  kaart  en  een  geheime  code.  Bij  het  gebruik  van  de  kredietkaart  is  bij  bepaalde  banken  eveneens  de  kaart  en  kaartlezer  nodig,  bij  andere  banken  volstaat  het  om  de  kredietkaartgegevens  door  te  zenden121.    

iii.     Kwalficatie  van  de  betalingstransactie    

96. Ongeacht  de  wijze  waarop  de  betalingsopdracht  gegeven  wordt,  kan  de  betaling  via  PingPing  als  een  gewone  overschrijving  gekwalificeerd  worden.  De  betaling  gaat  immers  steeds  gepaard  met  de  debitering  van  de  rekening  van  de  betaler  en  de  creditering  van  de  rekening  van  de  begunstigde.    

In  tegenstelling  tot  de  PayPal-­‐rekeninghouder  beschikt  de  PingPing-­‐rekeninghouder  steeds  over  een  eigen,   zelfstandige   verbintenis   die   onherroepelijk   is   en   bovendien   losstaat   van   de   onderliggende  verhoudingen.   Een   PingPing-­‐transactie   kan   dus   gekwalificeerd   worden   als   een   klassieke  overschrijving   waar   de   schuldvordering   van   de   gebruiker   ten   aanzien   van   PingPIng   steeds   een  persoonlijk  en  zelfstandig  karakter  bezit.    

97. De   betalingsopdracht   op   zich   kan   gekwalificeerd   worden   als   de   instructie   om   aan   de  begunstigde   een   vordering   op   de   emittent   ter   beschikking   te   stellen122.   Ondanks   het   bestaan   van                                                                                                                            118  www.pingping.be  119  www.pingping.be    120  Bron:  contact  met  medewerkers  van  PingPing  121  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  30.    122  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  56.  

Page 41: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

33  

verschillende   betaalmogelijkheden   wordt   de   betalingsopdracht   dus   niet   op   een   andere   wijze  gekwalificeerd.   De   verschillende   betalingsmethoden   houden   enkel   verschillende   technieken   van  overdracht  van  de  betalingsgegevens  aan  de  betalingsdienstaanbieder  in.    

§5.   Risico’s  en  veiligheid  

98. PingPing   profileert   zich   als   een   veilig   betalingsinstrument   gezien   de   persoons-­‐   en  betalingsgegevens  nooit  aan  de  begunstigde  kenbaar  worden  gemaakt.  Hierdoor  wordt  inderdaad  de  kans   op   fraude   gereduceerd   waarbij   de   begunstigde   de   overgemaakte   kaartgegevens   te   kwader  trouw  gaat  gebruiken.  Dit  houdt  echter  niet  in  dat  PingPing  een  risicoloos  betalingsinstrument  is.    

99. Er   bestaat   immers   altijd   het   risico   inzake   niet-­‐toegestane   betalingen   ten   gevolge   van   het  verlies  van  de  gsm,  SIM-­‐kaart,  pincode,  wachwoorden,  computerpiraterij  of  elke  andere  frauduleuze  handeling   die   derden   toelaat   misbruik   te   maken   van   het   elektronisch   geld   van   de   PingPing-­‐gebruiker123.   Om   deze   risco’s   zoveel   mogelijk   te   beperken   dient   de   gebruiker   zijn   pincode   en  wachtwoord  geheim  te  houden.  Dit  betekent  ook  dat  de  gebruiker  de  verzonden  berichten  met  de  pincode   steeds   zo   vlug   mogelijk   uit   het   geheugen   van   de   telefoon   moet   wissen   en   andere  persoonlijke  gegevens  niet  aan  derden  mee  te  delen124.  

Deze  preventiemaatregelen  nemen  echter  niet  weg  dat  ingeval  van  diefstal  er  nog  steeds  contactloze  betalingen  via  PingPing  geïnitieerd  kunnen  worden  gezien  voor  deze  betalingen  geen  pincode  vereist  is.  Na  diefstal  of  verlies  dient  de  gebruiker  dit  onmiddellijk  aan  Tunz  te  melden  waardoor  Tunz  het  saldo  op  de  PingPing-­‐rekening  zal  kunnen  blokkeren  en  de  pincodes  en  wachtwoorden  onbruikbaar  zal   maken.   M.i.   heeft   Tunz   niet   de   bevoegdheid   de   beltegoeden   van   de   PingPing-­‐gebruiker   te  blokkeren  en  zal  de  gebruiker  het  diefstal  of  verlies  ook  moeten  melden  aan  de  telecomoperator125.    

100. Daarnaast   kunnen   er   ook   steeds   technische   problemen   ontstaan   bij   het   gebruik   van   een  computer,   het   internet   of   bij   mobiele   telefoonoperatoren   die   het   gebruik   van   PingPing   kunnen  belemmeren  of  verhinderen.    

§6.     Geschillenbeslechting  

101. Indien  de  gebruiker  en  Tunz  zelf  geen  regeling  kunnen  vinden  voor  een  geschil  betreffende  een   betalingstransactie   kan   er   beroep   gedaan   worden   op   verschillende   buitengerechtelijke  geschillenbeslechtingsprocedures.   De   gebruiker   kan   zijn   klacht   te   allen   tijde   overmaken   aan   de  Algemene  Directie   Controle   en   Bemiddeling   bij   de   FOD   Economie,   KMO,  Middenstand   en   Energie.  Daarnaast  kan  de  gebruiker  die  een  natuurlijke  persoon  is,  zijn  geschil  ook  voorleggen  aan  de  Dienst  Bemiddeling  Banken  Krediet  Beleggingen126.  Deze  bemiddelingsdiensten  kunnen  evenwel  enkel  niet-­‐bindend  advies  uitbrengen  waarvan  de  partijen  niet  gehouden  zijn  dit  te  aanvaarden.    

                                                                                                                         123  Art.9.3  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    124  Infra.    125  Infra.    126  Art.  14  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    

Page 42: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

34  

102. Uiteraard  kunnen  partijen  zich  met  een  geschil  ook  tot  een  rechtscollege  wenden  waarbij  het  Belgisch  recht  van  toepassing  zal  zijn127.    

   

                                                                                                                         127  Art.  20  Gebruiksovereenkomst  Tunz.  

Page 43: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

35  

Hoofdstuk  IV   Vergelijken  met  andere  mobiele  betalingstechnieken  en  de  klassieke  betalingsinstrumenten  

§1.   Andere  betalingstechnieken  voor  mobiel  betalen  

103. PingPing  is  evenwel  niet  de  enige  techniek  die  mobiel  betalen  mogelijk  maakt.  Er  kunnen  nog  twee  andere  technieken  onderscheiden  worden,  nl.  de  betaling  via  sms  of  via  de  telecomoperator  en  betaling  via  M-­‐Banxafe128.    

104. Bij  betalingen  via  sms  dient  een  sms  naar  een  speciaal  nummer  gestuurd  te  worden.  De  prijs  wordt   afgetrokken   van   het   beltegoed   of   wordt   op   de   gsm-­‐factuur   verrekend.   Deze   dienst   wordt  vooral   gebruikt   voor   het   betalen   van   ringtones   en   spelletjes129.   Er   worden   via   sms   dan   ook   enkel  microbetalingen   geïnitieerd.   Deze   betalingswijze   onderscheidt   zich   van   het   betalingsinstrument  PingPing   omdat   hier   geen   aparte   rekening   voor   elektronisch   geld   wordt   geopend.   De   transacties  kunnen  uitsluitend   via  het  beltegoed   van  de   gsm-­‐rekening   gefinancierd  worden.  Bovendien   kan  er  slechts  betaald  worden  aan  één  verkoper,  zijnde  de  telecomoperator.  Bij  louter  betalen  per  sms  is  er  dan  ook  geen  sprake  van  elektronisch  geld130.    

105. M-­‐Banxafe  is  een  volledig  andere  techniek.  Hier  wordt  de  gsm  aan  de  bankkaart  gekoppeld,  die  op  haar  beurt  verbonden  is  aan  een  bankrekening.  Via  M-­‐Banxafe  kan  bijvoorbeeld  een  prepaid  kaart   van   een   gsm   herladen   worden,   het   saldo   van   de   bankrekening   gecontroleerd   worden   en  betalingen   verricht  worden   via   de   gsm131.  Met  M-­‐Banxafe   kan   overal   betaald  worden  maar   het   is  vooral   de   bedoeling   om   de   dienst   te   gebruiken   op   plaatsen   waar   het   niet   mogelijk   is   met   de  bankkaart  te  betalen.    

De  betaling  verloopt  als  volgt:  de  begunstigde  voert  het  gsm-­‐nummer  of  de  m-­‐banxafe-­‐referentie  van  de  betaler   samen  met  het   verschuldigde  bedrag   in.   Er  worden  dan  drie  berichten  door  M-­‐Banxafe  aan  de  betaler  gestuurd  om  de  betaling  te  autoriseren.  De  betaler  dient  onder  meer  het  bedrag  te  bevestigen  en  ter  controle  zijn  persoonlijke  M-­‐Banxafe-­‐pincode  in  te  voeren.  Door  de  betaling  wordt  de   bankrekening   van   de   begunstigde   en   betaler   gecrediteerd   en   gedebiteerd.   De   transactiekosten  worden  op  het  beltegoed  of  de  gsm-­‐factuur  van  de  betaler  aangerekend.  In  tegenstelling  tot  PingPing  richt  m-­‐banxafe  zich  niet  op  microbetalingen  maar  kunnen  betalingstransacties  van  6  tot  2  500  EUR  geïnitieerd   worden132.   Hoewel   m-­‐banxafe   aangeboden   wordt   door   de   drie   belangrijkste   gsm-­‐operatoren133  in  België,  loopt  het  verspreiden  van  het  systeem  onder  de  consumenten  stroef.    

106. De  civielrechtelijke  kwalificatie  van  een  betaling  via  een  mobiele  telefoon   is  afhankelijk  van  de  wijze  waarop  de  gsm  gebruikt  werd  om  de  betaling  te  verrichten.                                                                                                                              128   R.   STEENNOT,   Giraal   en   elektronisch   betalingsverkeer,   Mechelen,   Kluwer   2011,   28;   R.   BOLLEN,   “Recent  Developments  in  Mobile  Banking  and  Payments”  in  J.I.B.L.R.  2009,  455.  129   http://www.mobileweb.be/nl/mobiele-­‐betalingen/betalen-­‐via-­‐mobiel-­‐internet.asp   (geconsulteerd   op   17  maart  2013)    130  Zie  laatste  hoofdstuk  deel  I.  131  https://www.m-­‐banxafe.be/pay2me/NL/Betalen-­‐met-­‐je-­‐gsm/m-­‐banxafe/Wat-­‐is-­‐het/index.jsp  (geconsulteerd  op  17  maart  2013)  132  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer  2011,  28.  133  Base,  Proximus  en  Mobistar.    

Page 44: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

36  

Wanneer   via  de  gsm  een  overschrijving  wordt   verricht   zoals  bij   gebruik   van  m-­‐Banxafe,  dan  wordt  deze  overschrijving  gekwalificeerd  als  een  gewone  overschrijving.  De  telecomoperator  treedt  bij  deze  transactie  op  als  een  uitvoeringsagent  van  de  bank  van  de  opdrachtgever  omdat  de  operator  op  geen  enkel  moment  in  bezit  komt  van  de  gelden.      Bij   een   betaling   via   sms   speelt   de   telecomoperator   een   andere   rol.   Hier   treedt   hij   niet   op   als  uitvoeringsagent  maar  als  betalingsdienstaanbieder.  Hier  krijgt  de  telecomoperator  de  gelden  wel  in  zijn   bezit.   Dit   kan   enerzijds   door   de   betalingen   af   te   trekken   van   het   beltegoed,   anderzijds   via   de  maandelijkse  facturatie  bij  abonnementshouders134.  De  betaling  kan  ook  niet  gekwalificeerd  worden  als   een   overschrijving   maar   als   een   instructie   om   aan   de   begusntigde   een   schuldvordering   ter  beschikking  te  stellen135.    

§2.     Vergelijking  met  de  klassieke  betalingsinstrumenten136  

i.   Proton  

107. Proton   is   veruit   het   bekendste   betalingsinstrument   dat   werkt   met   elektronisch   geld   en  speciaal  ontworpen  is  voor  het  initiëren  van  microbetalingen.  Het  is  een  typisch  Belgische  uitvinding  die   in  de   jaren   ’90  op  de  markt  werd  gebracht.  Het  succes  van  Proton  kent  echter   jaar  na   jaar  een  grote  terugval,  het  betalingsinstrument  zal  dan  ook  eind  2014  van  de  markt  verdwijnen.    

108. Proton   is   een   betalingsinstrument   dat   enkel   kan   aangewend   worden   voor   B2C-­‐betalingen  gezien  voor  het  ontvangen  van  een  Proton-­‐betaling  een  betaalterminal  vereist  is.  Dit  is  een  belangrijk  verschil  met  PingPing  dat  ook  gebruikt  kan  worden  voor  P2P-­‐betalingen.    

109. Vooraleer  een  betaling  met  Proton  kan  verricht  worden  dient  de  kaart  opgeladen  te  worden  met   geld   van   de   bankrekening   van   de   kaarthouder.   Er   kan   maximaal   voor   125   EUR   opgeladen  worden.  Om  de  kaart  op  te  laden  dient  de  geheime  code  van  de  kaarthouder  ingevoerd  te  worden.  Wanneer   later   effectief   betalingen   verricht   worden  met   de   Proton-­‐functie   is   het   invoeren   van   de  pincode  niet  meer  nodig  en  dient  de  betaling  enkel  nog  door  de  betaler  bevestigd  te  worden  door  middel  van  de  ‘OK-­‐toets’  op  de  betaalterminal.  Opdat  de  handelaar  op  zijn  beurt  van  het  ontvangen  geld  gebruik  zou  kunnen  maken  dient  hij  eerst  de  opgeslagen  waarden  op  de  terminal  over  te  zetten  naar   de   zichtrekening.   In   tegenstelling   tot   Proton   is   het   ook   mogelijk   met   PingPing  betalingstransacties  te  initiëren  zonder  dat  er  vooraf  tegoeden  werden  opgeladen.  Bovendien  biedt  Tunz  het  voordeel  dat  de  PingPing-­‐rekening  geblokkeerd  kan  worden  in  geval  van  verlies  of  diefstal  van  de  mobiele  telefoon.  De  Proton-­‐tegoeden  kunnen  dit  niet.    

110. Bij  het  opladen  van  de  kaart  wordt  de  zichtrekening  van  de  kaarthouder  gedebiteerd  en  de  float-­‐rekening   van   de   desbetreffende   kredietinstelling   gecrediteerd.   Door   het   bevestigen   van   de  

                                                                                                                         134   J.   FELD,   “Le   paiement   électronique   à   la   lumière   de   la   nouvelle   loi   sur   les   services   de   paiement”   in   Le  Paiement,   Louvain-­‐La-­‐Neuve,   Anthemis,   2009,   75;   R.   STEENNOT,   Giraal   en   elektronisch   betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer  2011,  56.  135  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer  2011,  56  136  niet-­‐limitatieve  opsomming.  

Page 45: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

37  

betaling   op   de   betaalterminal   wordt   het   bedrag   overgeschreven   van   de   float-­‐rekening   naar   de  terminal   van   de   begunstigde   handelaar.   Op  welbepaalde   tijdstippen  wordt   deze   terminal   geledigd  waardoor   de   bankrekening   van   de   handelaar   met   het   overeenstemmende   bedrag   kan   worden  gecrediteerd.    

111. Het   betalingsinstrument   zal   echter   eind   2014   van   de   markt   verdwijnen   omdat   het  betalingsinstrument   steeds   minder   wordt   gebruikt   om   betalingstransacties   te   initiëren.  Waarschijnlijk  werd  deze  beslissing  genomen  omdat  Proton  de  verwachtingen  van  de  hedendaagse  consument  niet  meer   kan  vervullen.  De  kaart  moet  namelijk   eerst  opgeladen  worden  vooraleer  er  betalingstransacties  mee   kunnen   verricht  worden.   Daarenboven   brengt   een   groot   bedrag   opladen  een   groot   risico  met   zich  mee,   verlies   van   de   kaart   betekent   namelijk   ook   verlies   van   het   tegoed.  Tevens  kan  voor  de  transacties  verricht  via  Proton  geen  rekeningoverzicht  opgevraagd  worden  wat  wellicht  ook  in  het  nadeel  van  het  betalingsinstrument  speelt.    

ii.   De  Bancontact/Mistercash  kaart  

112. Gezien  Proton  in  2014  verdwijnt,  azen  verschillende  betalingsinstellingen  op  de  markt  van  de  microbetalingen.  Vanaf  2014  zou  het  mogelijk  zijn  om  met  de  Bancontact-­‐kaart  kleine  bedragen  tot  10  EUR  uit  te  voeren  zonder  dat  hiervoor  de  pincode  moet  worden  ingevoerd137.    

113. Momenteel  is  het  al  mogelijk  om  met  de  Bancontact/Mistercash-­‐kaart  microbetalingen  tegen  heel   lage   transactiekosten   te   verrichten138.   De   Bancontact/Mistercash-­‐kaart   zal   dus   een   geduchte  concurrent   zijn   voor   PingPing.   Het   systeem   kan   namelijk   ook   genieten   van   de   wijdverspreide  bekendheid.   Handelaars   moeten   geen   nieuwe   betaalterminal   aanschaffen   om   via  Bancontact/Mistercash  eenvoudig  microbetalingen  te  kunnen  ontvangen.  

iii.   Overschrijvingen  via  de  smartphone  

114. Tal   van  banken  hebben   reeds  applicaties139  ontwikkeld  die  op  de  smartphone   geïnstalleerd  kunnen  worden  en  waardoor  het  altijd  en  overal  mogelijk  wordt  handig  en  snel  een  overschrijving  te  initiëren.  Deze  applicaties  maken  geen  gebruik  van  elektronisch  geld  en  zijn  ook  niet  beperkt  tot  het  initiëren   microbetalingen.   Wel   maken   ze   gebruik   van   een   hedendaagse   trend,   het   enige   wat   de  hedendaagse  mens  namelijk  te  allen  tijde  bij  zich  heeft,  is  zijn  mobiele  telefoon.    

115. De   applicatie   van   de   kredietinstelling   KBC   verdient   hier   enige   bijzondere   aandacht.   De  applicatie   heet   “Scashing140”   en   maakt   het   mogelijk   in   realtime   geld   over   te   maken   tussen  verschillende  rekeningen141.  Het  systeem  werkt  als  volgt:  via  de  applicatie  voert  de  begunstigde  het  

                                                                                                                         137  C.  SURY,  “Door  wat  vervangt  u  cash  geld?”,  De  tijd  17  oktober  2012.    138  Op  een  transactie  van  2  EUR  zou  slechts  3,  5  eurocent  transactiekosten  moeten  betaald  worden.  Dit  is  veel  goedkoper  in  vergelijking  met  PingPing  (infra).  139  Een  applicatie  (afgekort  als  app)  is  een  klein  programma  dat  speciaal  ontworpen  werd  voor  een  specifieke  taak.  140  https://www.kbc.be/PBL/CC028/-­‐BZNJXAZ/BZNJTU7/BZNRPLL  (geconsulteerd  op  1  mei  2013)  141  C.  SURY,  “Door  wat  vervangt  u  cash  geld?”,  De  tijd  17  oktober  2012.  

Page 46: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

38  

bedrag   in   dat   hij   wil   ontvangen.   Vervolgens   wordt   er   een   scashcode142   aangemaakt   die   door   de  betaler  moet  gescasht  worden  waardoor  de  betalingstransactie  onmiddellijk  kan  geïnitieerd  worden  .  

 

   

                                                                                                                         142  Een  scashcode  is  een  soort  QR-­‐code  waarin  verschillende  gegevens  worden  verwerkt  zoals  het  bedrag  van  de  betaling,  het  rekeningnummer,  de  mededeling.  Een  QR-­‐code  (quick  response  code)  is  een  2D  barcode  in  de  vorm  van  een  vierkant  bestaande  uit  zwart-­‐wit  mozaïeken  van  grote  en  kleine  vierkantjes.  Hiermee  kan  heel  snel   informatie   gecodeerd   of   gedownload   worden   door   het   scannen   van   de   code   met   de   camera   van   een  mobiele  telefoon.    

Page 47: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

39  

Hoofdstuk  V      Elektronisch  geld  

§1.   Algemeen  

116. PingPing   en   PayPal   hebben   gemeenschappelijk   dat   zij   beiden   betalingstransacties   door  middel   van   elektronisch   geld   initiëren.   Om   de   beperkingen   en   de   mogelijkheden   van   beide  betalingsinstrumenten  beter  te  begrijpen  is  het  vooreerst  noodzakelijk  een  korte  analyse  te  schetsen  van  het  begrip  elektronisch  geld.    

117. Elektronisch  geld  wordt  in  het  Belgisch  recht    gedefinieerd  als:    

“Elektronisch,   met   inbegrip   van   magnetisch,   opgeslagen   monetaire   waarde  vertegenwoordigd  door  een  vordering  op  de  uitgever,  die  is  uitgegeven  in  ruil  voor  ontvangen  geld   om   betalingstransacties   te   verrichten,   van   deze  wet,   en   die  wordt   aanvaard   door   een  andere  natuurlijke  of  rechtspersoon  dan  de  uitgever  van  elektronisch  geld143.”  

118. De   definitie   vindt   haar   oorsprong   in   de   Richtlijn   Elektronisch   Geld144,   hierna   de   “REG2”  genoemd145.  De  Belgische  wetgever  heeft  de  definitie  van  elektronisch  geld   letterlijk  uit  de  richtlijn  overgenomen146.  De  REG2   is  de  opvolger  van  de   richtlijn  2000/46/EG,  hierna  de  “REG1”   genoemd,  die   volledig  werd  afgeschaft  en  vervangen  door  de  REG2.  De  Europese  wetgever  heeft   in  de  REG2  geopteerd  voor  een  licht  afwijkende  definitie  ten  aanzien  van  de  definitie  opgenomen  in  de  REG1147.    

119. Elektronisch  geld  is  een  van  de  drie  soorten  geld  die  men  tot  op  vandaag  kan  onderscheiden.  Naast   elektronisch   geld   kan   geld   ook   de   beter   gekende   vorm   van   chartaal148     en   giraal   geld149    aannemen.    

Zowel  chartaal,  giraal  en  elektronisch  geld  hebben  dezelfde  functie  binnen  het  monetair  proces.  Zij  zijn   allen   ofwel  materiële   ofwel   immateriële   dragers   die   betaaleenheden   uitdrukken.   Zij   vertonen  evenwel  niet  allen  dezelfde  kenmerken  bij  het  betalen  van  een  geldschuld150.    

                                                                                                                         143  Zie  Art.  2,  29°  Wet  Betalingsdiensten;  Art.  4,  33°  Wet  Betalingsinstellingen.  144   Richtlijn   2009/110/EG   van   het   Europese   Parlement   en   de   Raad   van   16   september   2009   betreffende   de  toegang   tot,   de   uitoefening   van   en   het   prudentieel   toezicht   op   de   werkzaamheden   van   instellingen   voor  elektronisch   geld,   tot   wijziging   van   de   richtlijnen   2005/60/EG   en   2006/48/EG   en   tot   intrekking   van   richtlijn  2000/46/EG,  Pb.L.  10  oktober  2009,  afl.  267/7.  145   De   REG2   zal   nog   uitgebreid   besproken   worden   in   het   derde   deel   van   deze   bijdrage   gezien   zij   het  institutioneel  kader  van  instellingen  voor  elektronisch  geld  schetst.    146  Art.  2,2°  REG2  147   In   art.   1,3,   b   van   de   REG1   wordt   elektronisch   geld   nog   gedefinieerd   als   “een   monetaire   waarde  vertegenwoordigd  door  een  vordering  op  de  uitgevende  instelling,  welke  i)   is  opgeslagen  op  een  elektronische  drager,   ii)   is  uitgegeven   in   ruil   voor  ontvangen  geld  dat   ten  minste  dezelfde  waarde  vertegenwoordigt  als  de  uitgegeven   monetaire   waarde,   iii)   als   betaalmiddel   wordt   aanvaard   door   andere   ondernemingen   dan   de  uitgever.    148  Chartaal  geld  bestaat  uit  de  bankbiljetten  en  de  muntstukken  149Met  giraal  geld  worden  de  beschikbare  goeden  op  een  geldrekening  bedoeld.    150  G.  SCHRANS  en  R.  STEENNOT,  Algemeen  deel  van  het  financieel  recht,  Antwerpen,  Intersentia  2003,  61.  

Page 48: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

40  

In  zowel  de  REG1  als  de  REG2  tracht  de  Europese  wetgever  elektronisch  geld  te  introduceren  en  te  promoten   als   een   vervangingsmiddel   voor   bankbiljetten   en   muntstukken,   vooral   voor   wat   het  betalen  van  kleine  bedragen  betreft151.    

120. De   definitie   van   elektronisch   geld   kan   m.i.   opgedeeld   worden   in   drie   cumulatieve  voorwaarden  waaraan  voldaan  moet  zijn  opdat  er  sprake  zou  zijn  van  elektronisch  geld.  De  definitie  van  elektronisch  geld  zal  dan  ook  aan  de  hand  van  deze  drie  voorwaarden  geanalyseerd  worden.    

i.     Elektronisch,   met   inbegrip   van   magnetisch,   opgeslagen  monetaire  waarde  

121. In   de   REG2   werd   er   specifiek   aandacht   op   gevestigd   om   niet   alleen   een   definitie   te  ontwikkelen   die   aan   de   huidige   vereisten   voor   elektronisch   geld   beantwoordt   maar   ook   rekening  houdt  met  toekomstige  innovaties.  Het  huidige  begrip  is  dan  ook  eerder  technisch  neutraal  zodat  het  niet  aan  de  nationale  toezichthouder  moet  toekomen  toekomstige  betalingsinstrumenten  al  dan  niet  als  elektronisch  geld  te  kwalificeren152  153.  Een  ruime  definitie  komt  dan  ook  meer  de  rechtszekerheid  ten   goede154.   Of   de   huidige   definitie   inderdaad   zal   kunnen   voorkomen   dat   interpretatie-­‐   en  kwalificatieproblemen  voortaan  vermeden  zullen  worden,  zal  enkel  de  toekomst  kunnen  uitwijzen155.    

122. In  de  REG2  wordt  ten  einde  alle  discussusies  omtrent  het  toepassingsgebied  uitgesloten,  nog  eens  expliciet  bepaald  dat  ook  magnetisch  opgeslagen  monetaire  waarden  elektronisch  geld  kunnen  uitmaken156.  Bijgevolg  kan  deze  niet-­‐limitatieve  lijst  van  opslagvormen  gegeven  worden:  chipkaarten,  magnetische  strips,  simkaarten,  computerservers,  enz.  

123. Er   kunnen   twee   categorieën   opslagvormen   onderscheiden   worden.   De   definitie   van  elektronisch  geld  heeft   enerzijds  betrekking  op  het   geld  dat  op  het  betalingsinstrument   zelf  wordt  

                                                                                                                         151   Overweging   (3)   van   de   REG1   en   overweging   (13)   van   de   REG2;   dat   chartaal   geld   volledig   vervangen   zal  worden  door  elektronisch  geld  is  de  dag  van  vandaag  nog  een  en  al  toekomstmuziek.  Toch  kent  chartaal  geld  één   groot   nadeel   dat   men   met   elektronisch   geld   tracht   te   verhelpen.   Chartaal   geld   kan   namelijk   volledig  anoniem   gebruikt   worden   waardoor   het   een   wezenlijke   rol   speelt   in   het   criminele   milieu.   Grote   sommen  chartaal   geld   worden   vooral   verhandeld   in   de   mensenhandel,   drugshandel,   terrorisme,   georganiseerde  misdaad.  Maar  chartaal  geld  zorgt  er  ook  voor  dat  zwartwerk  nog  steeds  mogelijk  is.  152  In  tegenstelling  tot  het  begrip  elektronisch  geld  uit  de  REG2  werd  het  begrip  elektronisch  geld  uit  de  REG1  voornamelijk   ontwikkeld   voor   de   situaties  waarin   elektronisch   geld   op   een   chip   op   een   kaart152   zou  worden  opgeslagen,   zonder   veel   aandacht   te   besteden   aan   mogelijk   toekomstige   nieuwe   technologieën   waarbij  elektronisch  geld  ook  op  een  server  of  andere  instrumenten  zou  worden  opgeslagen152.  153  Een  voorbeeld  van  een  nieuwe  technologie  die   in  volle  ontwikkeling   is,   is  de  “Belgian  Mobile  Wallet”.  Het  wordt   ontwikkeld   door   BNP   Paribas   in   samenwerking   met   Belgacom.   De   bedoeling   is   om   met   de   “Belgian  Mobile  Wallet”   ‘in-­‐app  commerce’   ter  beschikking  te  stellen  voor  handelaars  en  consumenten  waardoor  een  volledige   winkelervaring   met   inbegrip   van   identificeren   van   kopers,   uitvoeren   van   betalingen,   leveren   en  opslaan  van  tickets  en  koppeling  van  kortingen  aan  betalingen.  Hoewel  meer  informatie  nog  niet  beschikbaar  is,  een  proefproject  gaat  pas  dit  najaar  van  start,  lijken  de  monetaire  waarden  waarmee  dit  betaalsysteem  zal  werken   naar   alle   waarschijnlijkheid   aan   de   definitie   van   elektronisch   geld   te   voldoen.   (bron:   B.   BROENS,  “Belgacom  en  BNPP  Fortis  lanceren  Belgian  Mobile  Wallet”,  De  Tijd  18  maart  2013.)  154  Q.  R.  KROES,  E-­‐business  law  of  the  European  Union,  Nederland,  Kluwer,  2010,20.    155   P.   DE   PREZ   en   V.   TIMMERMANS,   “   Een   doorstart   voor   het   elektronisch   geld?   Analyse   van   de   nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  2.    156  Art.  2,  2  REG2.  

Page 49: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

41  

opgeslagen;  dit  is  het  card  based  elektronisch  geld.  De  houder  van  het  elektronisch  geld  is  hier  zelf  in  het  bezit  van  het  elektronisch  geld.  Een  voorbeeld  hiervan  is  de  Proton-­‐functie  op  de  bankkaart157.    

Anderzijds  kan  elektronisch  geld  ook  op  afstand,  op  een  server  worden  opgeslagen;  dit  is  het  server  based   elektronisch  geld.  De  houder  heeft  het  elektronisch  geld  hier  niet   in   zijn  bezit  maar  beheert  zijn  geld  via  een  specifieke  rekening  voor  elektronisch  geld.  PingPing  en  PayPal  zijn  typevoorbeelden  van  elektronisch  geld  dat  op  afstand  wordt  opgeslagen158.  

124. Hoewel  de  wetgever  in  de  definitie  van  elektronisch  geld  spreekt  van  ‘een  monetaire  waarde’  is  het  belangrijk  te  onthouden  dat  elektronisch  geld,  net  als  giraal  geld,  geen  wettig  betaalmiddel159  is.  Dit   impliceert  dat  een  schuldenaar  zijn  schuldeiser  niet  kan  dwingen  een  betaling  in  elektronisch  geld  te  aanvaarden  en  dus  enkel  bevrijdend  kan  betalen  in  chartaal  geld160.  Partijen  kunnen  evenwel  steeds   overeenkomen   dat   de   betaling   enkel   in   elektronisch   geld   mag   geschieden161.   Indien   dit  overeengekomen  is,  is  een  betaling  in  elektronisch  geld  uiteraard  wel  een  bevrijdende  betaling.    

Met  het  feit  dat  elektronisch  geld  een  monetaire  waarde  is,  doelt  de  wetgever  enkel  op  het  gegeven  dat   elektronisch   geld   steeds  wordt   uitgegeven   aan   de   nominale  waarde   van   het   in   ruil   ontvangen  geld   en   steeds   inwisselbaar   is   tegen   giraal   en   chartaal   geld   (infra).   Elektronisch   geld   kan  daardoor  steeds  in  zijn  tegenwaarde  van  giraal  of  chartaal  geld  worden  uitgedrukt.    

ii.     Uitgegeven   in   ruil   voor   ontvangen   geld   om  betalingstransacties  te  verrichten  

125. Elektronisch   geld   kan   enkel   en   alleen   uitgegeven   worden   in   ruil   voor   ontvangen   geld.  Uitgevers  van  elektronisch  geld  kunnen  geen  nieuw  geld  creëren.  De  ECB,  de  centrale  banken  van  de  lidstaten  en  de  klassieke  kredietinstellingen  wensten  het  monopolie  op  de  geldcreatie  te  behouden.  Uitgevers   van   elektronisch   geld   creëren   dus   geen   nieuw   geld   maar   wisselen   giraal   geld   om   in  elektronisch  geld  en  omgekeerd.  Omdat  zij  geen  nieuw  geld  uitgeven,  worden  de  mogelijkheden  om  krediet  te  verstrekken  door  IEG’s  ernstig  beperkt.  (infra)  

                                                                                                                         157   Het   gebruik   van   Proton   kent   de   laatste   jaren   een   grote   terugval   en   zal   begin   2014   verdwijnen.   De  vrijgekomen  markt  lijkt  op  het  eerste  zicht  te  zullen  worden  vervangen  door  de  klassieke  bankkaart  waarmee  het  al  sinds  2012  mogelijk  is  tegen  een  laag  tarief  kleine  verrichtingen  te  betalen.  De  klassieke  bankkaart  biedt  het   voordeel   dat   die   niet   telkens   opgeladen   moet   waarden.   Uiteraard   is   bij   een   betaling   via   de   klassieke  bankkaart  geen  sprake  van  elektronisch  geld  en  lijkt  dus  het  best  gekende  voorbeeld  van  elektronisch  geld  te  verdwijnen.  Maar  misschien   is  de  markt  voor  het  betalen  van  kleine  bedragen  niet  enkel  weggelegd  voor  de  klassieke   bankkaart   maar   ook   voor   de   mobiele   betalingsinstrumenten.   Betalen   via   de   smartphone   wordt  alsmaar  meer  ingeburgerd.  Veel  banken  maar  ook  niet-­‐banken  lanceren  dan  ook  applicaties  voor  het  verrichten  van  mobiele  betalingen.        158  Overweging  (7)  en  (8)  van  de  REG2;  P.  DE  PREZ  en  V.  TIMMERMANS,  “  Een  doorstart  voor  het  elektronisch  geld?  Analyse  van  de  nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  4;  FOD  Economie,  K.M.O,  Middenstand  en  Energie,  De  nieuwe  wetgeving  betreffende  de  betalingsdiensten  en  de  eengemaakte  Europese  betaalruimte,  2011,  14.    159   Er  moet   een   onderscheid   gemaakt   worden   tussen   betaalmiddel   en   betalingsinstrument.   Dit   onderscheid  werd   ook   gemaakt   door   R.   STEENNOT   en   G.   SCHRANS.   Betaalmiddelen   (chartaal,   giraal   en   elektronisch   geld)  drukken  de  betaaleenheden  uit.  Terwijl  de  betalingsinstrumenten  de  circulatie  van  deze  eenheden  verzekeren.  160  Infra.  161  E.  WYEERSCH,  R.  STEENNOT,  M.  TISON,  “Wettig  Betaalmiddel  –  tijdstip  van  betaling”,  TPR  2008,  1.  

Page 50: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

42  

126. Elektronisch  geld  wordt  aangewend  voor  het  verrichten  van  betalingstransacties.  Het  begrip  betalingstransacties  wordt  gedefinieerd  in  art.  4,2°  van  de  Wet  Betalingsinstellingen  als  een  door  de  betaler   of   door   de   begunstigde   geïnitieerde   handeling  waarbij   geldmiddelen  worden   gedeponeerd,  overgemaakt  of  opgenomen,  ongeacht  of  er  onderliggende  verplichtingen  zijn  tussen  de  betaler  en  de  begunstigde.  Betalingstransacties  zijn  onderworpen  aan  de  Wet  Betalingsdiensten,  waardoor  de  Wet  Betalingsdiensten   ook   van   toepassing   is   op   betalingstransacties   waarvoor   elektronisch   geld   is  aangewend162.  

127. Het  uitgegeven  elektronisch  geld  vormt  net  als  giraal  geld  een  schuldvordering   ten  aanzien  van  de  emittent,  doch  het  is  evenwel  van  belang  te  benadrukken  dat  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  in  grote  mate  verschilt  met  het  in  ontvangst  nemen  van  deposito’s163.  Elektronisch  geld  kan  namelijk  geen  dienst  doen  als  spaarmiddel  en  uitgevers  mogen  geen  kredieten  verlenen  uit  de  gelden  die  zij  ontvangen.  Bovendien  is  het  ten  strengste  verboden  rente  of  andere  voordelen  toe  te  kennen  die  in  verhouding   staan   met   de   lengte   van   de   periode   dat   de   houder   van   het   elektronisch   geld   het  elektronisch  geld   in   zijn  bezit  heeft164.  Het  uitgeven  van  elektronisch  geld   impliceert  dus  geenszins  het   ontvangen   van   deposito’s.   De   kredietinstellingen   blijven   het  monopolie   van   de   ontvangst   van  deposito’s  behouden165.    

128. De  term  elektronisch  geld   is  niet  gericht  op  de  aard  van  de   technologie  die  gebruikt  wordt  om  het  geld  te  creëren,  maar  eerder  op  het  concept  van  de  houder  van  het  elektronisch  geld  die  een  vordering   heeft   op   de   uitgevende   instelling   voor   elektronisch   geld166.   Dat   de   houder   van   het  elektronisch   geld   een   vorderingsrecht   heeft   jegens   de   uitgever   van   het   elektronisch   geld   betekent  dat   de   houder   van   het   elektronisch   geld   niet   de   eigenaar   is   van   de   gelden167.   Hij   kan   dus   niet   tot  revindicatie  van  de  gestorte  sommen  overgaan.  Dit   is  vooral  belangrijk  bij  een   faillissement  van  de  emittent.  De  rekeninghouder  beschikt  dan  slechts  over  een  schuldvordering  in  de  massa,  net  als  de  overige   schuldeisers.   Daarom   is   het   van   groot   belang   toe   te   zien   op   de   strenge   solvabiliteitseisen  waaraan  de  uitgevers  van  elektronisch  geld  moeten  voldoen168.      

129. De  rekeninghouder  is  geen  eigenaar  van  de  gelden  maar  heeft  wel  een  schuldvordering  op  de  uitgever   waardoor   hij   de   uitgever   van   elektronisch   geld   kan   verplichten   tot   terugbetaling   op   elk  ogenblik  wanneer  hij  daarom  verzoekt169.    

iii.     Aanvaard   als   betaalmiddel   door   andere   natuurlijke   of  rechtspersonen  

130. Een  andere  essentiële  voorwaarde  die  ook  reeds  in  de  REG1  uitdrukkelijk  bepaald  was,  is  het  feit   dat   het   elektronisch   geld   ook   door   andere   personen   dan   de   uitgever  moet   aanvaard  worden.  

                                                                                                                         162  Infra.  163  Overweging  13  van  de  REG2;  Q.  R.  KROES,  E-­‐business  law  of  the  European  Union,  Nederland,  Kluwer,  2010,20.  164  Infra.  165  Overweging  25  van  de  REG  2;  art.  4    1°  Richtlijn  2006/48/EG  betreffende  de  toegang  tot  en  de  uitoefening  van  de  werkzaamheden  van  kredietinstellingen;  art.  77,  §4  Wet  Betalingsinstellingen.    166  Art.  2,2  REG2;  M.  BRINDLE  en  R.  COX,  Law  of  bank  payments,  Londen,  Sweet  and  Maxwell,  2010,  p.  375.  167  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer  2011,  51.  168  Supra.  169  Art.  11,2  REG2;  MvT,  Parl.  St.,  Doc.  53,  2431/001,  10.    

Page 51: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

43  

Wanneer  aan  deze  voorwaarde  niet  voldaan  is,   is  geen  sprake  van  elektronisch  geld.  Concreet   is  er  geen   sprake   van   elektronisch   geld   wanneer   de   opgeladen   tegoeden   enkel   kunnen   gehanteerd  worden  voor  één  bepaald  goed  of  binnen  een  beperkt  netwerk170..    

131. Deze   voorwaarde   is   vanzelfsprekend   wanneer   men   de   functie   van   het   elektronisch   geld  nagaat.  Elektronisch  geld  fungeert  namelijk  als  elektronisch  vervangingsmiddel  voor  muntstukken  en  bankbiljetten171.   Elektronisch   geld   zou   deze   functie   niet   kunnen   vervullen   wanneer   het   enkel  geaccepteerd  wordt  door  de  uitgevende  entiteit.    

§2.   Voorwaarden  uitgifte  elektronisch  geld  

132. De   verplichtingen   inzake   de   uitgifte   en   terugbetaalbaarheid   van   elektronisch   geld,   gelden  niet  enkel  voor  de  instellingen  van  elektronisch  geld  maar  voor  alle  uitgevers  van  elektronisch  geld.  Om   die   reden   zijn   de   bepalingen   betreffende   de   uitgifte   en   terugbetaling   niet   in   de   Wet  Betalingsinstellingen  opgenomen  maar  in  de  Wet  betalingsdiensten172.    

i.     Uitgifte  elektronisch  geld  

133. Uitgevers  van  elektronisch  geld  hebben  de  verplichting  elektronisch  geld  om  te  zetten  tegen  de  nominale  waarde  in  ruil  voor  ontvangen  geld.  De  geldmiddelen  die  worden  ontvangen  in  ruil  voor  het   uitgegeven   elektronisch   geld   mogen   niet   minder   bedragen   dan   de   monetaire   waarde   van   de  vordering   die   houder   van   het   elektronisch   geld   heeft   op   de   uitgever   ervan173.   P.   DE   PREZ   en   V.  TIMMERMANS   stellen   m.i.   hierbij   wel   de   terechte   vraag   hoe   de   uitgifte   dan   dient   te   geschieden   bij  elektronische   geldproducten   die   in   omloop   zijn   in   de   hele   Europese   Unie.   Op   welke   wijze   kan  elektronisch   geld   dat   bijvoorbeeld   werd   uitgegeven   tegen   de   ontvangst   van   euro’s   in   België   later  weer   ingewisseld   worden   tegen   Britse   ponden   in   Groot-­‐Brittannië.   Indien   de   omwisseling   wordt  gevraagd  in  een  andere  munteenheid  dan  deze  waartegen  het  elektronisch  geld  oorspronkelijk  werd  uitgegeven,   zal   volgens   hen   noodzakelijkerwijs   moeten   gewerkt   worden   met   een   welbepaalde  wisselkoers  .  Hier  kan  ik  mij  enigszins  in  vinden.  

De   ontvangen   geldmiddelen   mogen   evenwel   steeds   meer   bedragen   dan   het   in   ruil   gegeven  elektronisch  geld.  Dit  laat  de  uitgever  van  elektronisch  geld  toe  om  een  vergoeding  te  vragen  voor  de  uitgifte   van   elektronisch   geld.   Wanneer   het   toegelaten   zou   zijn   dat   het   ontvangen   geld   minder  bedraagt  dan  het  in  ruil  gegeven  elektronisch  geld,  dan  zouden  uitgevers  van  elektronisch  geld,  geld  kunnen   creëren.   Dit   wou   de   REG2   absoluut   voorkomen,   gezien   elektronisch   geld   niet   alleen   door  kredietinstellingen   maar   ook   door   gewone   handelsvennootschappen   kan   worden   uitgegeven.  Hierdoor   zou  de   ECB,   de   centrale  banken  en   in   feite  ook  de   kredietinstellingen  hun  monopolie   op  

                                                                                                                         170  Bijvoorbeeld  tankkaarten,  fotokopiekaarten.    171  Overweging  13  van  de  REG2.    172  Memorie  van  toelichting  bij  het  wetsontwerp  tot  wijziging  van  de  wet  van  21  december  2009  betreffende  het  statuut  van  de  betalingsinstellingen,  de  toegang  tot  het  bedrijf  van  betalingsdienstaanbieder  en  de  toegang  tot   betalingssystemen,   en   van   andere   wetgeving   die   betrekking   heeft   op   het   statuut   van   de  betalingsinstellingen  en  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld,  parl.  St.  Kamer  2011-­‐2012,  nr.  53-­‐2431/001.  173  Art.  58/1  Wet  Betalingsdiensten;    

Page 52: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

44  

geldcreatie  verliezen.  Geldcreatie  door  omzetting  van  giraal  geld  in  elektronisch  geld  zou  bovendien  een  oncontroleerbare  stijging  van  de  inflatie  met  zich  meebrengen.  

ii.   Terugbetaalbaarheid  elektronisch  geld  

134. Uitgevers   van   elektronisch   geld   moeten   de   nominale   monetaire   waarde   van   het  aangehouden   elektronisch   geld   op   elk   ogenblik   kunnen   terugbetalen   wanneer   de   houder   van   het  elektronisch  geld  daarom  verzoekt174.  D  

Deze  verplichting  houdt  een  wezenlijk  verschil  in  met  de  bepalingen  omtrent  de  terugbetaalbaarheid  die  door  de  REG1  werden  opgelegd.  Krachtens  de  REG1  diende  de  terugbetaling  enkel  te  geschieden  binnen  de  door  de  uitgever  van  elektronisch  geld  bepaalde  terugbetalingsvoorwaarden.  Zo  diende  de  terugbetaling   enkel   te   geschieden   binnen   een   geldigheidstermijn.   Die   geldigheidstermijn   werd  evenwel  niet  nader  gespecifieerd175.    

De  houder  van  het  elektronisch  geld  moet  vooraleer  hij  gebonden  is  aan  een  overeenkomt  of  aanbod  op   de   hoogte   gesteld   zijn   van   de   terugbetalingsvoorwaarden176.   In   tegenstelling   tot   de   oude  regelgeving177,   reglementeert   de   Wet   Betalingsdiensten   niet   langer   de   mogelijkheid   om  minimumdrempels  te  voorzien  waaronder  de  terugbetaling  kan  worden  geweigerd.  M.i.  betekent  dit  echter   niet   dat   het   voortaan   verboden   is   dat   de   uitgever   voor   elektronisch   geld   een  minimumdrempel  voorziet  waaronder  de   terugbetaling  niet  kan  geschieden.  Zolang  de  houder  van  het  elektronisch  geld  op  voorhand  op  de  hoogte  werd  gesteld  van  de  minimumdrempels,   is  dit  m.i.  niet   in   strijd  met   de  Wet   Betalingsdiensten178.   Er   kan   van   de   uitgevers   van   elektronisch   geld   niet  verwacht   worden   dat   zij   bij   het   bepalen   van   de   terugbetalingsvoorwaarden   de   oude   en   nieuwe  wetten  met  elkaar  vergelijken  om  naar  de  bedoeling  van  de  wetgever  te  gissen.  Er  wordt  in  de  Wet  Betalingsdiensten   geen   limitatieve   lijst   of   enigszins   een   opsomming   gegeven   van   welke  terugbetalingsvoorwaarden   eventueel   zouden   kunnen  worden   opgelegd,   daarom   is   er   geen   reden  dat  het  contractueel  invoeren  van  minimumdrempels  verboden  zou  zijn.    

135. Een   vergoeding   voor   de   terugbetaling   kan   slechts   in   een   beperkt   aantal   gevallen   door   de  uitgever  worden  gevraagd.  Daarvoor  moeten  twee  voorwaarden  vervuld  worden:  enerzijds  moet  de  vergoeding   voor  de   terugbetaling   steeds   voorafgaand  overeengekomen   zijn,   anderzijds   is   dit   enkel  mogelijk  wanneer  om  terugbetaling  wordt  gevraagd  voor  de  overeenkomst  beëindigd  is  of  vooraleer  de   beëindigingsdatum   overschreden   is   of   indien   er   meer   dan   een   jaar   na   de   beëindiging   om   de  terugbetaling  wordt  gevraagd179.    

                                                                                                                         174  Art.  58/2,  §1  Wet  Betalingsdiensten.  175   P.   DE   PREZ   en   V.   TIMMERMANS,   “   Een   doorstart   voor   het   elektronisch   geld?   Analyse   van   de   nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  20.  176  Art.  58/2,  §2  Wet  Betalingsdiensten.  177  Art.  5  quarter  Bankwet.      178  P.  DE  PREZ  en  V.  TIMMERMANS  zien  echter  in  deze  wijziging  echter  een  argument  om  te  stellen  dat  met  de  invoering  van  de  nieuwe  regelgeving  het  niet  langer  mogelijk  is  om  dergelijke  minimumdrempels  contractueel  te  gaan  voorzien.      179  Art.  58/2,  §3  Wet  Betalingsdiensten.    

Page 53: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

45  

136. Deze   bepalingen   zijn   evenwel   enkel   van   toepassing   ten   aanzien   van   de   houders   van  elektronisch  geld180  en  niet   ten  aanzien  van  de  handelaren  of  dienstverleners  die  elektronisch  geld  aanvaarden   als   betaalmiddel.   Zij   kunnen   zich   dus   niet   beroepen   op   de   bepalingen   inzake   de  terugbetalingsverplichting  van  de  uitgever  van  elektronisch  geld.    

iii.     Verbod  op  rente  

Rente  of  andere  voordelen  die  samenhangen  met  de   lengte  van  de  periode  gedurende  de  uitgever  het  elektronisch  geld  van  de  houder  bij  zich  houdt,  zijn  verboden.181.  In  de  memorie  van  toelichting  haalt  men  concerttickets  of  gratis  downloads  van  muziek  aan  als  voorbeeld182.  Dergelijke  cadeaus  zijn  verboden,   ongeacht   hun  waarde,   ook   al   is   die  miniem.   Voordelen   die   niet   verbonden   zijn   aan   de  lengte  van  de  periode  dat  het  elektronisch  geld  wordt  aangehouden  zijn  wel  toegestaan.  Zo  kunnen  uitgevers  van  elektronisch  geld  wel  voordelen  toekennen  die  gekoppeld  worden  aan  de  hoogte  van  het  bedrag.  Uit  deze  verbodsbepaling  kan  afgeleid  worden  dat  voordelen  die  verband  houden  met  andere  factoren  dan  de  duurtijd  wel  zijn  toegestaan.    

Het  doel  van  het  verbod  op  rente  is  het  vermijden  dat  stimulansen  worden  toegekend  om  gedurende  een  bepaalde  periode  elektronisch  geld  aan   te  houden.  Daarnaast  heeft  dit  principe  ook   te  maken  met   het   feit   dat   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   geenszins   de   activiteit   van   inontvangstname   van  gelddeposito’s  en  andere  terugbetaalbare  gelden  inhoudt183.      

                                                                                                                         180  Art.  2,  32°  Wet  Betalingsdiensten.    181  Art.  58/3  Wet  Betalingsinstellingen.  182  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  Doc  53,  2431/001,  54.  183  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  Doc  53,  2431/001,  54.  

Page 54: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

46  

DEEL  II   PRIVAATRECHTELIJK  KADER  

   

Page 55: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

47  

Hoofdstuk  I     Bindende  kracht  van  de  algemene  voorwaarden  

§1.   Principe  

137. Overeenkomsten   zoals   de   overeenkomst   die   gesloten   wordt   tussen   de  betalingsdienstgebruiker  en  de  aanbieder  van  PingPing  of  PayPal  moeten  gekwalificeerd  worden  als  toetredingscontracten.   De   betalingsdienstgebruiker   heeft   hier   namelijk   niet   de  macht   om   over   de  inhoud  van  de  contracten  te  onderhandelen  en  heeft  dus  enkel  de  keuze  om  de  overeenkomst  al  dan  niet   te   aanvaarden184.   De   verhouding   tussen   de   betalingsdienstgebruiker   en  betalingsdienstaanbieder  wordt  dan  ook  bepaald  door  de  algemene  en  bijzondere  voorwaarden.  Wat  PingPing   en   PayPal   betreft   worden   deze   algemene   voorwaarden   de   gebruiksovereenkomst  genaamd185.   Het   niet   aanvaarden   van   de   algemene   voorwaarden   betekent   vervolgens   dat   de  betalingsdienstgebruiker  geen  overeenkomst  met  de  betalingsdienstaanbieder  zal  kunnen  sluiten  en  hij  bijgevolg  geen  gebruik  van  het  betalingsinstrument  zal  kunnen  maken.    

138. De   algemene   voorwaarden   zijn   van   groot   belang   gezien   zij   de   rechten   en   plichten   van   de  betalingsdienstgebruiker   en   de   betalingsdienstaanbieder   bepalen   bij   het   verrichten   van   een  betalingstransactie.  De  algemene  voorwaarden  zijn  in  beginsel  geldig  en  verbindend  voor  de  partijen,  op  voorwaarde  dat  de  betalingsdienstgebruiker  er  voorafgaandelijk  kennis  van  heeft  kunnen  nemen  of   minstens   daartoe   de   mogelijkheid   heeft   gehad186.   Bovendien   moet   de   gebruiker   expliciet   of  impliciet  met   de   algemene   voorwaarden   ingestemd   hebben187.   PingPing   en   PayPal   leveren   van   de  instemming   bewijs   door   toevoeging   van   een   stijlclausule   waarin   de   gebruiker   expliciet   verklaart  kennis  te  hebben  genomen  van  en  akkoord  te  zijn  met  de  algemene  voorwaarden.  De  geldigheid  van  dergelijke  clausules  wordt  in  de  rechtspraak  erkend188.    

139. De  algemene  voorwaarden  zijn  in  eerste  instantie  bindend  ten  aanzien  van  de  partijen189;  op  voorwaarde  dat  zij  geen  dwingende  wetsbepalingen  schenden.  Om  misbruiken  of  schendingen  in  de  

                                                                                                                         184   R.   STEENNOT,   Giraal   en   elektronisch   betalingsverkeer,   Kluwer,   Mechelen,   2011,   127;   W.   GELDHOF   en   M.  HOEBEECK,   “Toetredingscontracten   en   algemene   contractsvoorwaarden”   in   X.,   Bijzondere   overeenkomsten.  Artikelsgewijze  commentaar  met  overzicht  van  rechtspraak  en  rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.,  189.  185  Zie  bijlages.  186  Antwerpen  15  maart  2004,  RW  2004-­‐05,  1354;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  financieel  recht,  Antwerpen,  Kluwer,  1995,  193;  L.  CORNELIS  en   I.  CLAEYS,   “De   tegenstelbaarheid  van  algemene  bankvoorwaarden  en  hun  eenzijdige  wijziging”  in  Algemene  bankvoorwaarden,  Brussel,  Bruylant,  2005,  78.  187  K.  DE  VULDER  en  D.  ROMBOUTS;  “De  elektronische  algemene  voorwaarden  en  hun  tegenstelbaarheid”,  in  S.  ONGENA  (ed.),  Algemene  voorwaarden,  Mechelen,  Kluwer,  2006,  50;  K.  VANDERSCHOT,  “  Instemming  met  algemene  voorwaarden:  kennisname-­‐  en  aanvaardingsclausules”  in  S.  STIJNS  en  K.  VANDERSCHOT  (eds.),  Contractuele  clausules  rond  de  (niet-­‐)  uitvoering  en  de  beëindiging  van  contracten,  Antwerpen,  Intersentia,  2006,4.  188   Gent   27  maart   2001,  R.W.   2003-­‐04,   671;   Antwerpen   12   juni   2006,  BFR   2006,   87;   R.   STEENNOT,  Giraal   en  elektronisch   betalingsverkeer,   Mechelen,   Kluwer,   2011,   128;   W.   GELDHOF   en   M.   HOEBEECK,  “Toetredingscontracten  en  algemene  contractvoorwaarden”  in  X.,  Bijzondere  overeenkomsten.  Artikelsgewijze  commentaar  met  overzicht  van  rechtspraak  en  rechtsleer,  Mechelen,  Kluwer,  losbl.,  192.  189   Art.   1134   BW;   Alle   overeenkomsten   die   wettig   zijn   aangegaan,   strekken   degenen   die   deze   hebben  aangegaan  tot  wet.    

Page 56: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

48  

contractuele   voorwaarden   te   voorkomen   zijn   er   echter   talrijke   correctiemechanismen  voorhanden190.    

§2.     Correctiemechanismen  

i.   Gemeen  recht  

140. In   eerste   instantie   moeten   de   algemene   voorwaarden   steeds   getoetst   worden   aan   de  interpretatieregels   uit   het   burgerlijk   wetboek191.   In   geval   van   onduidelijkheid   kan   het   beding  gemilderd   worden.   De   rechtspraak   en   rechtsleer   neigt   naar   een   tendens   om   de   algemene  voorwaarden  uit  te  leggen  tegen  diegene  van  wie  ze  uitgaan192.  In  geval  van  onduidelijkheid  zouden  de   algemene   voorwaarden   dus   uitgelegd  worden   in   het   voordeel   van   de   betalingsdienstgebruiker.  Eveneens   op   basis   van   art.   1162   BW   worden   de   bedingen   die   afwijken   van   het   gemeen   recht,  restrictief  uitgelegd.193      

141. Clausules   in   de   algemene   voorwaarden   kunnen   ook   door   de   rechter   gematigd  worden   op  basis   van   de   goede   trouw   wanneer   een   partij   haar   contractuele   rechten   op   een   onredelijke   of  onaanvaardbare  wijze  uitoefent194.    

ii.   De  Wet  Marktpraktijken  

142. Wanneer  er  bindende  algemene  voorwaarden  opgenomen  zijn   in  een  overeenkomst  tussen  consumenten195  en  een  onderneming196  dienen  deze  getoetst   te  worden  aan  de  bepalingen  van  de  Wet   Marktpraktijken197,   hierna   de   “WMPC”   genoemd.   De   WMPC   regelt   de   relaties   tussen  ondernemingen  en  consumenten  op  een  algemene  wijze  waarbij   zij   vooral  de  bescherming  van  de  consument   tracht   te   verzekeren.   Instellingen   voor   elektronisch   geld   zoals   Tunz   en   PayPal   voldoen  dan  ook  onmiskenbaar  aan  de  definitie  van  ondernemingen  zoals  in  de  WMPC  bepaald.    

                                                                                                                         190  W.  GELDHOF  en  M.  HOEBEECK,  “Toetredingscontracten  en  algemene  contractsvoorwaarden”  in  X.,  Bijzondere  overeenkomsten.  Artikelsgewijze  commentaar  met  overzicht  van  rechtspraak  en  rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.,  194.    191    Art.  1162  BW;  de  tendens  in  de  rechtspraak  en  rechtsleer  bestaat  erin  om  de  algemene  voorwaarden  uit  te  leggen  tegen  degene  van  wie  ze  uitgaan.    192  B.  DE  TEMMERMAN,  H.  BOCKEN,  R.  KRUITHOF,  F.  DE  LY,  “Verbintenissen.  Overzicht  van  rechtspraak  1981-­‐1992”,  TPR  1994,  452;  W.  GELDHOF  en  M.  HOEBEECK,  “Toetredingscontracten  en  algemene  contractsvoorwaarden”  in  X.,  Bijzondere  overeenkomsten.  Artikelsgewijze  commentaar  met  overzicht  van  rechtspraak  en  rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.,  194. 193  B.  DE  TEMMERMAN,  H.  BOCKEN,  R.  KRUITHOF,  F.  DE  LY,  “Verbintenissen.  Overzicht  van  rechtspraak  1981-­‐1992”,  TPR  1994,  452;  W.  GELDHOF  en  M.  HOEBEECK,  “Toetredingscontracten  en  algemene  contractsvoorwaarden”  in  X.,  Bijzondere  overeenkomsten.  Artikelsgewijze  commentaar  met  overzicht  van  rechtspraak  en  rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.,  194.  194   Vaak   voorkomende   voorbeelden   van   dergelijke   bedingen   zijn   de   excessieve   exoneratiebedingen   en   de  excessieve  schadebedingen.    195   Art.   2,   3°   WMPC;   iedere   natuurlijke   persoon   die,   uitsluitend   voor   niet-­‐beroepsmatige   doeleinden,   op   de  markt  gebrachte  producten  verwerft  of  gebruikt.    196   Art.   2,   3°  WMPC;   elke   natuurlijke   persoon   of   rechtspersoon   die   op   duurzame  wijze   een   economisch   doel  nastreeft,  alsmede  zijn  verenigingen  197    Wet  6  april  2010  betreffende  marktpraktijken  en  consumentenbescherming,  BS  12  april  2010.    

Page 57: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

49  

143. De   WMPC   is   algemeen   van   toepassing   op   alle   producten198   door   de   ondernemingen  aangeboden  maar  speelt  ook  in  op  specifieke  aangelegenheden  waar  de  consument  nood  heeft  aan  extra  bescherming.  Voor  deze  bijdrage  zijn  vooral  de  bepalingen  inzake  overeenkomsten  op  afstand  betreffende  financiële  diensten  van  belang199.    

144. Wat   de   geldigheid   van   de   algemene   voorwaarden   betreft,   bevat   de  WMPC   een   specifieke  regeling   inzake  de  onrechtmatige  bedingen200.  Elk  beding  of  elke  voorwaarde   in  een  overeenkomst  tussen   een   onderneming   of   een   consument   die,   alleen   of   in   samenhang  met   een   of  meer   andere  bedingen  of  voorwaarden,  een  kennelijk  onevenwicht  schept   tussen  de  rechten  en  plichten  van  de  partijen  ten  nadele  van  de  consument   is  een  onrechtmatig  beding201.    Onrechtmatige  bedingen  zijn  op  basis  art.  75  WMPC  nietig  en  verboden.    

145. Daarnaast   is   art.   40   WMPC   van   belang   krachtens   dewelke   een   overeenkomst   tussen   een  onderneming   en   consument   op   een  duidelijke   en   begrijpelijke  wijze  moeten  worden  opgesteld.   In  geval  van  twijfel  dient  de  interpretatie  te  geschieden  in  het  voordeel  van  de  consument202.  

iii.   Wet  Betalingsdiensten203  

146. Bij   de   analyse   van   de   rechten   en   plichten   van   de   betalingsdienstgebruiker   en   de  betalingsdienstaanbieder  speelt  ook  de  Wet  Betalingsdiensten  een  belangrijke   rol.  Deze  wet   is  één  van  de  drie  wetten  die  de  Europese  Richtlijn  Betalingsdiensten204  omzet  naar  het  Belgisch  recht205.  De  richtlijn   schrijft   de   volledige   harmonisatie   voor,   behalve   in   enkele   welbepaalde   gevallen   waar   de  lidstaten  de  keuze  hebben  een  afwijkende  regeling  in  te  voeren206.  De  Wet  Betalingsdiensten  is  op  1  april  2010  in  werking  getreden.  Vanaf  dit  ogenblik  werd  de  bestaande  Belgische  wetgeving  inzake  het  betalingsverkeer  afgeschaft.  Heel  wat  regelen  zijn  evenwel  gelijkaardig  aan  de  vroegere  wetgeving.    

                                                                                                                         198  Art.  2,  4°  WMPC;  goederen,  diensten,  onroerende  goederen,  rechten  en  verplichtingen  199  Art.  49  e.v.  WMPC  200  art.  73-­‐78  WMPC.    201  Art.  2,  28°  WMPC.    202  Art.  40,  §2  WMPC;  W.  GELDHOF  en  M.  HOEBEECK,  “Toetredingscontracten  en  algemene  contractvoorwaarden”  in   X.,   Bijzondere   overeenkomsten.   Artikelsgewijze   commentaar   met   overzicht   van   rechtspraak   en   rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.,  195.  203  Wet  10  december  2009  betreffende  de  betalingsdiensten,  BS  15   januari  2010;  hierna  vermeld  als  de  Wet  Betalingsdiensten.    204   Richtlijn   2007/64/EG   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   13   november   2007   betreffende  betalingsdiensten   in   de   interne  markt   tot  wijziging   van   de   Richtlijnen   97/7/EG,   2002/65/EG,   2005/65/EG   en  2006/48/EG,  en  tot  intrekking  van  Richtlijn  97/5/EG,  Pb.  L.  5  december  2007,  afl.  319,  1-­‐36.  205    De  andere  twee  wetten  zijn  de  Wet  van  22  december  2009  tot  wijziging  van  de  Wet  van  2  augustus  2002  betreffende  het  toezicht  op  de  financiële  sector  en  de  financiële  diensten  en  tot  instelling  van  de  vordering  tot  staking  van  de   inbreuken  op  de  Wet  van  10  december  2009  betreffende  de  betalingsdiensten,  BS  19   januari  2010  en  de  Wet  van  21  december  2009  betreffende  het  statuut  van  betalingsinstellingen,  de  toegang  tot  het  bedrijf   van   betalingsdienstaanbieder   en   de   toegang   tot   betalingssystemen,   BS   19   januari   2010;   R.   STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer  2011,  62.  206  Art.  86  Richtlijn  Betalingsdiensten.    

Page 58: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

50  

147. Deze  bijdrage  heeft  niet  de  bedoeling  het   toepassingsgebied  van  de  Wet  Betalingsdiensten  uitgebreid  te  omschrijven  en  analyseren  maar  wel  een  overzicht  te  geven  van  de  mate  waarin  zij  de  rechten  en  plichten  van  de  gebruikers  en  aanbieders  van  PingPing  en  PayPal  beïnvloedt  207.    

a.     Materieel  toepassingsgebied  

148. De  Wet  Betalingsdiensten  is  vanzelfsprekend  van  toepassing  op  betalingsdiensten208  die  door  de  betalingsdienstaanbieder  aan  de  betalingsdienstgebruiker  worden  aangeboden.    

149. Betalingsdiensten   zijn   diensten   die   in   het   kader   van   een   bedrijfsactiviteit   te   koop   worden  aangeboden  en  die  onder  meer    

-­‐ de   mogelijkheid   bieden   contanten   op   een   betaalrekening   te   plaatsen,   alsook  verrichtingen  te  doen  die  noodzakelijk  zijn  voor  het  beheren  van  de  betaalrekening;  

-­‐ de  mogelijkheid  bieden  contanten  van  een  betaalrekening  op  te  nemen;  

-­‐ de  mogelijkheid  bieden  transacties  uit  te  voeren;    

-­‐ de  mogelijkheid  bieden  transacties209  uit  te  voeren  waarbij  de  instemming  van  de  betaler  met  een  betalingstransactie  wordt  doorgegeven  met  behulp  van  een  telecommunicatie-­‐,  digitaal-­‐,   of   informatica-­‐insturment   en   de   betaling   rechtstreeks   geschiedt   aan   de  beheerder   van   die   diensten,   die   louter   optreedt   als   tussenpersoon   tussen   de  betalingsdienstgebruiker  en  de  persoon  die  de  goederen  levert  of  de  diensten  verricht210.    

Art.   2,1°   Wet   Betalingsdiensten   bepaalt   limitatief   welke   betalingsdiensten   er   precies   onder   het  begrip  vallen.  De  wet  is  slechts  van  toepassing  indien  de  betalingsdienst  wordt  uitgevoerd  in  euro  of  in   de   valuta   van   een   lidstaat   buiten   de   eurozone211.  Op   deze   vereiste  wordt  wel   een   uitzondering  gemaakt  voor  wat  de  bepalingen  inzake  de  aansprakelijkheid  bij  niet-­‐toegestane  betalingstransacties  

                                                                                                                         207  Voor  een  gedetailleerd  overzicht  van  de  inhoud  van  de  Wet  Betalingsdiensten  zie  onder  meer:  P.  BERGER  en  S.   LANDUYT,   “Toepassingsgebied  van  de  wet  betalingsdiensten  en  de  wet  betalingsinstellingen”   in  R.   STEENNOT  (ed.),  Financiële  regulering   in  de  kering.   IFR-­‐dagen  2011,  Antwerpen,   Intersentia,  2012,  99-­‐156;   I.  DE  POORTER,  “De  Wet  betreffende  de  Betalingsdiensten  leidt  tot  een  betere  bescherming  van  de  consument”,  RW  2010-­‐11,  1330;   P.   BERGER   en   S.   LANDUYT,   “Toepassingsgebied   van   de   wet   betalingsdiensten   en   de   wet  betalingsinstellingen”   in   R.   STEENNOT   (ed.),   Financiële   regulering   in   de   kering.   IFR-­‐dagen   2011,   Antwerpen,  Intersentia,  2012,  99-­‐156;  R.  FELTKAMP,  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis  2011,  199;   R.   STEENNOT,   “Girale   en   elektronische   betalingen”,   NJW   2010,   518,   A.   VANDOOLAEGHE,   “De   wet  betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  62;  J.  FELD,  “Le  paiement  électronique  à  la  lumière  de  la  nouvelle  loi  sur  les  services  de  paiement”,  in  Le  Paiement,  Louvain-­‐La-­‐Neuve,  Anthemis,  2009,  63-­‐143  208  Art.  3,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    209   Art.   2,6°   Wet   Betalingsdiensten:   Een   betalingstransactie   wordt   gedefinieerd   als   een   door   de   betaler   of  begunstigde  geïnitieerde  handeling  waarbij  geldmiddelen  worden  gedeponeerd,  overgemaakt  of  opgenomen,  ongeacht  of  er  onderliggende  verplichtingen  tussen  de  betaler  en  de  begunstigde  zijn.  210  R.   STEENNOT,   “Girale  en  elektronische  betalingen.  Nieuwe  wettelijke   regeling.”,  NJW  2010,   afl.   226,  518-­‐537.  211  Art.  3,  §2  Wet  Betalingsdiensten.  

Page 59: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

51  

betreft.  Dit  aansprakelijkheidsregime  is  eveneens  van  toepassing  voor  transacties  die  in  een  andere  munt  werden  geïnitieerd212.    

Wanneer   een  PayPal-­‐transactie   geïnitieerd  wordt   in  US  dollar,   kan  er   dus   in  de   regel   geen  beroep  gedaan  worden  op  de  bepalingen  van  de  Wet  Betalingsdiensten.   In  deze  bijdrage  zullen  de  rechten  en  plichten  van  de  gebruikers  en  aanbieders  dan  ook  voornamelijk  geanalyseerd  worden  voor  wat  de  transacties  uitgevoerd  in  euro  betreft.      

150. Wat   van   belang   is   voor   de   bespreking   van   PingPing,   is   dat   de  Wet   Betalingsdiensten   een  afwijkende   regime   invoert   voor   de   instrumenten   voor   de   betaling   van   kleine   bedragen.   Deze  afwijkende  regeling   is  enkel  van   toepassing   indien  het  betalingsinstrument  uitsluitend  gebruikt  kan  worden   voor   het   initiëren   van   afzonderlijke   betalingstransacties   van   maximaal   30   EUR,   voor  instrumenten  die  een  uitgavenlimiet  van  150  EUR  hebben  of  voor  instrumenten  waarop  een  bedrag  van  maximaal  150  EUR  tegelijk  kan  worden  opgeslagen213.    

151. De   Wet   Betalingsdiensten   maakt   een   onderscheid   tussen   betalingsinstrumenten   en  betalingsdiensten.   Een   betalingsinstrument   is   elk   gepersonaliseerd   instrument   of   geheel   van  procedures,   overeengekomen   tussen   de   betalingsdienstgebruiker   en   de   betalingsdienstaanbieder,  waarvan   de   betalingsdienstgebruiker   gebruik   maakt   om   een   betalingsopdracht   te   initiëren214.   Het  betreft   hier   de   technische   instrumenten215   en   het   geheel   aan   nazichtprocedures216   die   door   de  betalingsdienstgebruiker   gebruikt  worden   om   betalingsinstructies   aan   de   betalingsdienstaanbieder  te  kunnen  geven217.    

b.     Territoriaal  toepassingsgebied  

152. De   Wet   Betalingsdiensten   is   enkel   van   toepassing   wanneer   aan   een   driedubbele  territorialiteisvereiste218  voldaan  is:  

-­‐ de   betalingsdienstaanbieder   van   de   betaler   moet   gevestigd   zijn   in   de   Europese  Economische  Ruimte;  

-­‐ de   betalingsdienstaanbieder   van   de   begunstigde   moet   gevestigd   zijn   in   de   Europese  Economische  Ruimte;  

-­‐ de  desbetreffende  betalingsdiensten  moeten  in  België  aangeboden  worden.    

                                                                                                                         212  Infra.    213  Art.  21,  §1  Wet  Betalingsdiensten;  art.  57,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    214  Art.  2,10°  Wet  Betalingsdiensten.    215  Bij  wijze  van  voorbeeld:  kaarten  of  mobiele  telefoons,  enz.    216  Bij  wijze  van  voorbeeld:  pincodes,  login/paswoorden,  enz.    217  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  Doc.  52,  2179/001,  15;  R.  WANDHÖFER,  “The  Payment  Services  Directive  –  Support  or  Challenge   for   SEPA?”,   Euredia   2009,   28-­‐29.   Gepubliceerd   uit   een   vragenlijst   van   de   EU.   Commissie:  www.ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/framework/transposition/faq_en.pdf:   question   nr.   34;   E.  JACOBS,  “De  verdeling  van  de  aansprakelijkheid   in  geval  van  frauduleus  gebruik  van  een  betalingsinstrument”,  BFR  2010,  24.    218  Art.  3,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    

Page 60: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

52  

Zowel  PingPing  als  PayPal  beantwoorden  aan  de  territorialiteitsvereiste.  Zij  zijn  zoals  eerder  vermeld  in   België   en   in   Luxemburg   gevestigd   en   beide   betalingsinstrumenten   worden   in   België  aangeboden219.    

c.   Personeel  toepassingsgebied  

153. Een  betalingsdienstaanbieder   is  elke   rechtspersoon  die  betalingsdiensten  verstrekt  aan  een  betalingsdienstgebruiker220.   Sinds   de   Wet   van   27   november   2012   zijn   ook   de   instellingen   voor  elektronisch  geld  als  betalingsdienstaanbieders  gekwalificeerd221.  Zoals  later  in  deze  bijdrage  nog  zal  blijken,  beantwoorden  PingPing  en  PayPal  aan  de  definitie  van  instellingen  voor  elektronisch  geld.    

154. De  betalingsdienstgebruiker   is  elke  natuurlijke  of  rechtspersoon  die   in  de  hoedanigheid  van  betaler  of  begunstigde  van  een  betalingsdienst  gebruik  maakt222.    

In   tegenstelling   tot   de   WMPC   is   de   Wet   Betalingsdiensten   in   principe   ook   van   toepassing   als   de  gebruiker  de  betalingsdiensten  ook  aanwent  voor  professioneel  gebruik.   In  bepaalde  gevallen   is  de  betalingsdienstaanbieder  wel  vrij  bepaalde  bepalingen  contractueel  uit  te  sluiten  indien  de  gebruiker  niet   de   hoedanigheid   van   consument223   heeft224.   Dit   is   onder   meer   mogelijk   voor   de  informatieverplichtingen,   de   bepalingen   die   van   toepassing   zijn   bij   niet-­‐toegestane  betalingstransacties   en   de   bepalingen   die   van   toepassing   bij   foutief   uitgevoerde  betalingstransacties225.    

   

                                                                                                                         219   HvJ   7   december   2010,   zaak   nr.   C-­‐585/08   en   C-­‐144/09,   Pommen/Alpenhof,   Tijdschrift   @IPR,   noot   R.  STEENNOT,  J.  DE  MEYER,  “Consumeren  zonder  grenzen:  nieuwe  regels  in  de  Rome  I-­‐verordening,  NJW  2010,  4-­‐5;  voor  het  aanbieden  van  de  betalingsinstrumenten  in  België,  zie  ook  de  redenering  bij  het  onderdeel  over  het  toepasselijk  recht.      220  Art.  2,  2°  Wet  Betalingsdiensten.    221  Art.  2,2°,  b  Wet  Betalingsdiensten.    222  Art.  2,  3°  Wet  Betalingsdiensten  223   art.   2,   23°  Wet   Betalingsdiensten;   consument:  een   natuurlijke   persoon   die,   in   het   raam   van   toepasselijke  betalingsdienstcontracten   welke   onder   de   wet   vallen,   voor   doeleinden   buiten   zijn   bedrijfs-­‐   of  beroepswerkzaamheden  handelt.    224    J.  FELD,  “Le  paiement  électronique  à  la  lumière  de  la  nouvelle  loi  sur  les  services  de  paiement”,  Le  Paiment,  Louvain-­‐la-­‐Neuve,  Anthemis,  2009,  97;  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  82.  225    Art.  27  en  art.  55  Wet  Betalingsdiensten.    

Page 61: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

53  

Hoofdstuk  II     Informatieverplichtingen  

155. Opdat   de   gebruiker   voldoende   geïnformeerd   zou   zijn   bij   het   gebruik   van   het   aangeboden  betalingsinstrument  dient  de  aanbieder  verplicht  voldoende  informatie  te  geven  omtrent  de  werking  en   gebruik   van   het   instrument.   De   informatieverplichtingen   kunnen   ingedeeld   worden   in   drie  categorieën.   De   precontractuele   informatieverplichtingen,   de   informatieverplichtingen   bij   het  eenzijdig   wijzigen   van   de   algemene   voorwaarden   en   de   informatieverplichtingen   bij   ontvangst   en  uitvoering  van  de  overeenkomsten.    

156. Deze   verplichtingen   worden   in   eerste   instantie   door   de   Wet   Betalingsdiensten   opgelegd  maar  ook  de  WMPC  bevat  hieromtrent  enkele  belangrijke  bepalingen.    

De  Wet   betalingsdiensten   voorziet   ook   in   een   afwijkende   regeling   voor   instrumenten   voor   kleine  bedragen.  Zoals  eerder  vermeld  kan  PingPing  van  deze  afwijking  genieten.    

§1.     Precontractuele  informatieverplichtingen  

i.   Algemeen  principe  

157. Art.   13   en   14   Wet   Betalingsdiensten   bepalen   welke   informatie   aan   de  betalingsdienstgebruiker   verstrekt   moet   worden   vooraleer   de   betalingsdienstgebruiker   door   het  raamcontract226  verbonden  wordt.    

158. Onder  meer  volgende   informatie  moet  krachtens  art.  14  verstrekt  worden:   informatie  over  de   betalingsdienstaanbieder,   het   gebruik   van   de   betalingsdiensten,   de   kosten,   rentevoeten   en  wisselkoersen,   de   technieken   van   communicatie   tussen   partijen,   de   voorgenomen  veiligheidsmaatregelen   van   de   betalingsdienstaanbieder   en   een   beschrijving   van   de   mogelijke  risico’s,   de   mogelijke   rechtsmiddelen   waarover   de   gebruiker   beschikt   en   informatie   omtrent   de  wijziging  en  opzegging  van  het  contract227.    

159. Hoewel   PayPal   krachtens   art.   27  Wet   Betalingsdiensten   van   deze   informatieverplichtingen  kan   afwijken   ten   aanzien   van   professionelen,   heeft   zij   dit   nagelaten   en   wordt   er   wat   de  informatieverplichtingen   betreft   geen   onderscheid   gemaakt   tussen   consumenten   en  professionelen228.  Voor  PingPing  geldt  wat  de  Wet  Betalingsdiensten  betreft  een  afwijkend  regime229.  

160. Daarnaast  worden  er  ook  precontractuele   informatieverplichtingen  opgelegd  krachtens  art.  50  WMPC.  Deze  bepalingen  zijn  steeds  van  toepassing  op  de  overeenkomsten  die  met  consumenten  gesloten   worden.   De   belangrijkste   verplichting   die   krachtens   de   WMPC   aan   de  betalingsdienstaanbieder  wordt  opgelegd,  is  de  verplichting  om  informatie  te  geven  over  het  al  dan                                                                                                                            226  Art.  2,  16°  Wet  Betalingsdiensten:  raamcontracten  regelen  de  toekomstige  uitvoering  van  afzonderlijke  en  opeenvolgende   betalingstransacties   die   de   verplichtingen   en   de   voorwaarden   voor   de   opening   van   een  betaalrekening  kunnen  omvatten.    227  Art.  14  Wet  Betalingsdiensten.    228   De   gebruiksovereenkomst   is   van   toepassing   op   alle   gebruikers   die   een   overeenkomst   sluiten  met   PayPal  (www.paypal.be)  229  infra.    

Page 62: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

54  

niet   bestaan   van   een   herroepingsrecht,   en,  waar   dat   recht   bestaat,   de   duur   van,   de   kosten   en   de  wijze  van  de  uitoefening  van  dat   recht230.  Zowel  PingPing  als  PayPal  dienen  krachtens  de  WMPC   in  een   herroepingsrecht   te   voorzien231.   Zij   hebben   dit   echter   nagelaten   en   geven   hieromtrent   geen  informatie.    

161. De   precontractuele   informatieverplichtingen   moeten   zowel   krachtens   de   WMPC232   als   de  Wet  Betalingsdiensten,  te  gelegener  tijd  voordat  de  betalingsdienstgebruiker  door  het  raamcontract  gebonden   is,   op   papier   of   een   andere   duurzame   drager   voldaan   worden233   234,   zodoende   dat   de  gebruiker  met  kennis  van  zaken  over  het  sluiten  van  de  overeenkomst  kan  oordelen235.    

Bij  PayPal  wordt  de  precontractuele  informatie  verstrekt  in  de  gebruiksovereenkomst.  De  gebruiker  dient   deze   te   accepteren   vooraleer   de   overeenkomst   gesloten   kan   worden.   Bovendien   wordt   de  gebruiker  uitgenodigd  de  gebruiksvoorwaarden  op  te  slaan  of  af  te  drukken.  Hoewel  de  inhoud  van  een   website   normaliter   eenzijdig   gewijzigd   kan   worden   door   de   betalingsdienstaanbieder   en   een  website  bijgevolg  niet  als  een  duurzame  drager  bestempeld  kan  worden236,   voldoet  PayPal  volgens  bepaalde   auteurs237   hier   niettemin   aan   de   voorwaarden   van   een   duurzame   drager.  M.i.   is   dit   een  correcte   analyse   en   biedt   de   mogelijkheid   tot   het   opslaan   en   afdrukken   van   de   algemene  voorwaarden  voldoende  bescherming  aan  de  consument.    

162. Naast  de  bovenvermelde  informatieverplichtingen  rust  op  zowel  PingPing  als  PayPal  nog  een  algemene   informatieverplichting   op   basis   van   art.   1382-­‐1383   BW.   Krachtens   art.   1382-­‐1383   BW  wordt  weliswaar  maar  een  beperkte  informatieplicht  opgelegd.  De  informatieplicht  houdt   in  dat  de  aanbieders  algemene  voorwaarden  aan  de  gebruiker  moeten  overhandigen  die  begrijpelijk,  duidelijk  en  leesbaar  zijn238.  Art.  1382-­‐1383  BW  houdt  bovendien  niet  alleen  een  informatieverplichting  in  ten  aanzien  van  de  aanbieder  maar  ook  ten  aanzien  van  de  gebruiker.  De  gebruiker  heeft  namelijk  ook  de  verplichting  zich   te   informeren  omtrent  het  betalingsinstrument.  Hij   zal   zich  niet  kunnen  beroepen  op   de   onwetendheid   indien   de   algemene   voorwaarden   naderhand   aan   hem   worden  tegengeworpen239.    

                                                                                                                         230  Art.  50,  3°  a  )  WMPC.    231  Infra.  232  Art.  52  WMPC.  233  Art.  8  en  13,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    234Krachtens   art.   2,   22°   Wet   Betalingsdiensten   is   een   duurzame   drager   “ieder   hulpmiddel   dat   de  betalingsdienstgebruiker  in  staat  stelt  om  persoonlijk  aan  hem  gerichte  informatie  op  te  slaan  op  een  wijze  die  deze   informatie   gemakkelijk   toegankelijk   maakt   voor   toekomstig   gebruik   gedurende   een   periode   die   is  afgestemd   op   het   doel   waarvoor   de   informatie   kan   dienen,   en   die   een   ongewijzigde   reproductie   van   de  opgeslagen  informatie  mogelijk  maakt”.    235  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  Doc.  52,  2179/001,  38.    236   F.   DEBUSSERE   en   J.   DUMORTIER,   “Distributie   via   nieuwe   informaticatechnologieën,   in   Bestendig   Handboek  Distributierecht,  Antwerpen,  Kluwer,  65.  237   R.   STEENNOT,   “Art.   1-­‐   81   Artikelsgewijze   commentaar   Wet   Betalingsdiensten”   in   X.,   Financieel   recht.  Artikelsgewijze   commentaar   met   overzicht   van   rechtspraak   en   rechtsleer,   Kluwer,   Mechelen,   losbl.,   48;   E.  TERRYN,  “artikel  79  WHPC”  in  Artikelsgewijze  Commentaar  Handels-­‐  en  economisch  Recht,  Kluwer,  losbl.    238   Antwerpen,   20   oktober   1998,   TBBR   2000,   60;   M.   DUPONT,   “La   culpa   in   contrahendo:   une   application  particulière  de  la  responsabilité  civile,  For.  Ass.  2009,  51-­‐55.  239  A.  WILLEMS,  “Conditions  génerales  bancaires”  in  J.-­‐P.  BUYLE  en  M.  TISON,  Algemene  bankvoorwaarden,  Les  conditions  générales  bancaires,  Brussel,  Bruylant,  2005,  19-­‐20.  

Page 63: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

55  

163. Hoewel   al   deze   informatieverplichtingen   in   de   wetgeving   opgenomen   werden   met   de  bedoeling  de   consument   te  beschermen,   lijkt   de  wetgeving  m.i.   aan  haar  doel   voorbij   te   gaan.  De  gebruiksovereenkomst  van  PayPal  telt  35  pagina’s  terwijl  PayPal  een  publiek  beoogt  te  bereiken  dat  snel  en  efficiënt  wil  handelen.  M.i.  lijkt  het  me  dan  ook  heel  onwaarschijnlijk  dat  veel  gebruikers  de  gebruiksovereenkomst   effectief   lezen   en   bijgevolg   op   de   hoogte   zijn   van   hun   rechten   en  verplichtingen.    

ii.     Afwijkend  regime  

164. Voor  betalingsinstrumenten  zoals  PingPing,  die  enkel  gebruikt  worden  voor  de  betaling  van  kleine   bedragen,   geldt   een   afwijkend   regime   wat   de   informatieverplichtingen   van   de   Wet  Betalingsdiensten  betreft240.  

165. PingPing   hoeft   enkel   informatie   te   geven   over   de   voornaamste   kenmerken   van   de  betalingsdienst,  met  inbegrip  van  de  wijze  waarop  van  het  betalingsinstrument  gebruik  kan  worden  gemaakt,   over   de   aansprakelijkheid,   over   alle   in   rekening   gebrachte   kosten   en   over   andere  belangrijke   informatie   die   nodig   is   om   een   weloverwogen   besluit   te   nemen.   De   andere  informatieverplichtingen   van   art.   14   Wet   Betalingsdiensten   hoeven   enkel   op   een   gemakkelijk  toegankelijke  wijze  beschikbaar  gesteld  te  worden241.  Krachtens  art.  21,  §1,  1°  Wet  betalingsdiensten  mag  eveneens  afgeweken  worden  van  de  vereiste  om  de  precontractuele   informatieverplichtingen  op  duurzame  drager  te  verstrekken.    

Het   afwijkend   regime   van   de   Wet   Betalingsdiensten   is   in   strijd   met   art.   52   WMPC   die   wel   de  vermelding  in  een  duurzame  drager  voorop  stelt.  Toch  krijgt  de  Wet  Betalingsdiensten  voorrang  op  de  WMPC  omdat  de  Wet  Betalingsdiensten  als  lex  specialis  geldt.    

§2.   Informatieverplichting   bij   de   wijziging   van   de   algemene  voorwaarden  

i.   Algemeen  principe  

166. Wetswijzigingen,   technologische   veranderingen   en   veranderende   behoeftes   van   de  gebruikers  zullen  ertoe  leiden  dat  de  betalingsdienstaanbieders  hun  contractuele  voorwaarden  in  de  toekomst  eenzijdig  zullen  willen  wijzigen.  Overeenkomsten  van  onbepaalde  duur  zoals  de  PingPing-­‐  en   PayPal-­‐overeenkomst   kunnen   dan   ook   te   allen   tijde   eenzijdig   gewijzigd   worden   indien   de  informatieverplichtingen  van  de  Wet  Betalingsdiensten  hierbij  nageleefd  worden.    

Naast   de   Wet   Betalingsdiensten   moet   er   bij   de   mogelijkheid   tot   het   wijzigen   van   de   algemene  voorwaarden   ook   rekening   gehouden   worden   met   art.   74,   2°   WMPC.   Krachtens   dit   artikel   zijn  bedingen   of   combinaties   van   bedingen   onrechtmatig   indien   in   de   algemene   voorwaarden   werd  bepaald  dat  de  onderneming  de  toelating  heeft  de  prijzen  eenzijdig  te  verhogen  of  de  voorwaarden  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             240  art.  21,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    241  art.  21,  §1,  1°  Wet  Betalingsdiensten.    

Page 64: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

56  

ten  nadele  van  de  consument  te  wijzigen,  op  basis  van  elementen  die  enkel  afhangen  van  haar  wil.  Dergelijke  bedingen  zijn  evenwel  niet  onrechtmatig  wanneer  de  consument  de  overeenkomst  steeds  zonder  kosten  of  schadevergoeding  kan  beëindigen.    

Zowel  in  de  gebruiksovereenkomst  van  PingPing  en  van  PayPal  werd  de  mogelijkheid  voorzien  dat  de  algemene   voorwaarden   eenzijdig   kunnen   gewijzigd   worden  met   inbegrip   van   de   vergoedingen   en  kosten242.  Deze  clausules  zijn  evenwel  niet  rechtmatig  omdat  de  gebruikers  steeds  de  overeenkomst  eenzijdig  kunnen  opzeggen243.    

167. De   Wet   Betalingsdiensten   bepaalt   in   art.   16   de   voorwaarden   waaraan   een   eenzijdige  wijziging  van  de  contractvoorwaarden  onderworpen  moet  zijn.  Art.  16  stelt  voorop  dat  de  wijziging  uiterlijk   twee   maanden   voor   de   inwerkingtreding   van   de   voorgestelde   wijziging   aan   de   gebruiker  moet   worden   gemeld244.   Krachtens   art.   16,   §1,   tweede   lid   Wet   Betalingsdiensten   moet   de  betalingsdienstaanbieder  die  gebruik  maakt  van  de  mogelijkheid  om  wijzigingen  stilzwijgend  te  laten  aanvaarden,  bij   een  wijziging,  de  betalingsdienstgebruiker   in  herinnering  brengen,  dat  hij   enerzijds  geacht   wordt   de   wijziging   te   hebben   aanvaard   indien   hij   er   zich   niet   tegen   verzet   voor   de  voorgestelde  datum;  of  dat  hij  anderzijds  wanneer  hij  de  voorgestelde  wijzigingen  niet  aanvaardt,  het  recht   heeft   het   raamcontract   onmiddellijk   kosteloos   op   te   zeggen   voor   de   datum   waarop   de  voorgestelde   wijzigingen   van   toepassing   worden245.   Deze   voorwaarden   worden   door   PayPal  gehandhaafd  in  art.  1.8  van  de  gebruiksovereenkomst.    

Krachtens   art.   27   Wet   Betalingsdiensten   heeft   PayPal   de   mogelijkheid   bovenvermelde  informatieverplichtingen   uit   te   sluiten   ten   aanzien   van   de   professionele   gebruiker   maar   ook   voor  deze  bepaling  maakt  PayPal  geen  onderscheid  tussen  de  consument  en  de  professioneel.    

Omtrent   het   eenzijdig   wijzigen   van   de   overeenkomst   bepaalt   PayPal   in   art.   1.8   van   de  gebruiksovereenkomst  evenwel  nog  het  volgende:    

“De   periode   van   twee   maanden   is   niet   van   toepassing   bij   het   invoeren   van   een   nieuwe  service,  extra  functies  of  elke  andere  wijziging  waarvan  PayPal  van  mening  is  dat  uw  rechten  niet  worden  verminderd.”  

Deze   bepaling   is   niet   in   strijd  met   art.   16  Wet   Betalingsdiensten   gezien   het   invoeren   van   nieuwe  betalingsdiensten   aan   de   bestaande   overeenkomst   geen   eenzijdige   wijziging   van   de   algemene  voorwaarden   inhoudt.   Indien   nieuwe   financiële   diensten   worden   ingevoerd   mogen   evenwel   de  bepalingen  van  art.  14  Wet  Betalingsdiensten  niet  uit  het  oog  verloren  worden246.    

                                                                                                                         242  Art.  20  Gebruiksovereenkomst  Tunz  en  art.  1.8  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  243  infra.    244   Deze   verplichting   geldt   uiteraard   niet   ingeval   de   wijziging   betrekking   heeft   op   de   wisselkoers.   Deze  wijzigingen   kunnen  met   onmiddellijke   ingang   en   zonder   voorafgaande   kennisgeving   geschieden   indien   deze  mogelijkheid   bepaald   is   in   het   raamcontract   en   de   wijzigingen   gebaseerd   zijn   op   de   overeengekomen  referentiewisselkoers.    245  A.  VANDOOLAEGHE,  “De  wet  betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  74.    246  A.  VANDOOLAEGHE,  “De  wet  betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  74.    

Page 65: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

57  

ii.   Afwijkend  regime  

168. Voor   PingPing   is   wederom   een   afwijkend   regime   van   toepassing.   Krachtens   het   afwijkend  regime  moeten  de   informatieverplichtingen  niet  op  papier  of  een  andere  duurzame  drager  aan  de  gebruiker   worden   meegedeeld.   Aan   de   andere   informatieverplichtingen   van   art.   16   Wet  Betalingsdiensten  moet  wel  nog  steeds  voldaan  worden247.  Tunz  verbindt  zich  er  dan  ook  enkel  toe  eenzijdige   wijzigingen   tenminste   twee   maanden   voorafgaand   aan   de   inwerkingtreding   van   de  wijzigingen  aan  de  gebruiker  mee  te  delen248.    

§3.   Informatieverplichting   bij   ontvangst   en   uitvoering   van   de  betalingstransacties  

i.     Algemeen  principe  

169. Tijdens   de   uitvoering   van   de   overeenkomst,   nl.   bij   ontvangst   en   uitvoering   van   de  betalingstransacties,   moet   de   gebruiker   ook   op   tijd   en   stond   geïnformeerd   worden.   De   Wet  Betalingsdiensten   maakt   een   onderscheid   tussen   de   informatie   die   ter   beschikking   moet   worden  gesteld   bij   het   verrichten   van   een   eenmalige   betalingstransactie249   en   de   informatie   die   verstrekt  moet   worden   bij   het   sluiten   van   een   raamcontract250.   De   informatie   bij   de   eenmalige  betalingstransacties,  is  evenwel  beperkt  en  niet  aan  voorwaarden  onderworpen251.  

Daarnaast  wordt  er  ook  een  onderscheid  gemaakt   tussen  de   informatieverplichtingen  die  verstrekt  moeten  worden  aan  de  betaler  van  de  transactie  en  de  informatie  die  verstrekt  moet  worden  aan  de  begunstigde.  PayPal  lijkt  deze  informatieverplichtingen  op  het  eerste  zicht  na  te  leven.      

ii.   Afwijkend  regime  

170. PingPing   krijgt   eveneens   de  mogelijkheid   van   bovenstaande   informatieverplichtingen   af   te  wijken   en   hoeft   na   uitvoering   van   de   betalingstransactie   enkel   een   referentie   te   verstrekken  waarmee   de   betalingsdienstgebruiker   de   betalingstransactie   kan   identificeren.   PingPing   is   niet  verplicht   een   uitsplitsing   van   de   transactiekosten   en   het   bedrag   van   de   betalingstransactie   in   de  rekening  weer  te  geven.  PingPing  maakt  van  dit  afwijkend  regime  gebruik  maar  is  hiermee  dus  niet  in  strijd  met  de  Wet  Betalingsdiensten.    

                                                                                                                         247   Art.   21,   §1,   2°   Wet   Betalingsdiensten;   R.   STEENNOT,   Giraal   en   elektronisch   betalingsverkeer,   Mechelen,  Kluwer,  2011,  137.    248  Art.  20  Gebruiksovereenkomst  Tunz  249  Art.  10-­‐11  Wet  Betalingsdiensten.    250  Art.  19-­‐20  Wet  Betalingsdiensten.  251  Art.  7-­‐9  Wet  Betalingsdiensten  

Page 66: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

58  

Hoofdstuk  III   Totstandkoming  van  de  overeenkomst  

§1.   Openen  van  een  PayPal-­‐account    

171. Het   aanmaken   van   een   PayPal-­‐account   verloopt   in   drie   stappen252.   Vooreerst   wordt   de  persoonlijke   informatie   gevraagd   van   de   potentiële   betalingsdienstgebruiker   zoals   de   naam   en  voornaam,   adres,   telefoonnummer,   enz.   Daarnaast   wordt   er   gevraagd   akkoord   te   gaan   met   de  gebruiksvoorwaarden   en   het   privacybeleid.   De   tweede   stap   bestaat   erin   een   login   aan   te   maken  waarvan   de   gebruikersnaam   automatisch   het   opgegeven   e-­‐mailadres   is   en   het   vormen   van   het  paswoord   dat   persoonlijk   wordt   gekozen   door   de   gebruiker   mits   aan   de   vooropgestelde  veiligheidsvereisten  wordt   voldaan.   De   laatste   stap   behandelt   het   financiële   deel.   Hier  worden   de  betaalgegevens   gevraagd.   Wanneer   de   gebruiker   bijvoorbeeld   de   betalingen   via   de   kredietkaart  wenst  te  financieren  wordt  het  type  kredietkaart  dat  men  aan  de  PayPal-­‐account  wenst  te  koppelen  gevraagd,  het  kaartnummer,  de  vervaldatum  en  de  naam  van  de  houder  van  de  kaart253.    

172. Door   het   creëren   van   een   PayPal-­‐account   wordt   er   automatisch   een   PayPal-­‐rekening  gekoppeld  aan  het  opgegeven  e-­‐mailadres.  Het  creëren  van  een  account  veronderstelt  dan  ook  dat  er  een  overeenkomst  wordt  gesloten  tussen  de  gebruiker  en  PayPal.  Ten  gevolge  van  het  sluiten  van  de  overeenkomst  geeft  de  gebruiker  aan  PayPal  een  machtiging  om  in  naam  van  de  gebruiker  geld  te  ontvangen  van  de  door  de  gebruiker  opgegeven  betaalbronnen,  om  e-­‐geld  uit  te  geven  en  om  e-­‐geld  over   te   maken   naar   de   ontvanger   of   het   saldo   van   de   gebruiker,   overeenkomstig   de  overeengekomen  voorwaarden254.    

173. Wanneer   de   gebruiker   de   hoedanigheid   heeft   van   consument255   in   de   zin   van   de   Wet  Marktpraktijken  en  consumentenbescherming256,  hierna  “WMPC”  genoemd,  mogen  de  voorwaarden  voor   het   sluiten   van   de   overeenkomst   tevens   niet   strijdig   zijn   met   de   bepalingen   inzake  overeenkomsten  gesloten  op  afstand  met  betrekking  tot  financiële  diensten257.    

174. Een  PayPal-­‐rekening  wordt  voor  onbepaalde  duur  geopend.  De  termijn  van  de  overeenkomst  begint  te  lopen  vanaf  het  moment  van  registratie  door  de  gebruiker  tot  de  overeenkomst  ofwel  door  PayPal258  ofwel  door  de  gebruiker  beëindigd  wordt.  De  gebruiker  kan  de  rekening  te  allen  tijde  en  om  welke  reden  dan  ook  beëindigen259.    

                                                                                                                         252https://www.paypal.com/be/cgi-­‐bin/webscr?cmd=_flow&SESSION=l2Aety0zrbdOqhLMQpHVo-­‐6ZnpzTkHNCA7BerJCTACY3eEhQhBriKewKrZa&dispatch=5885d80a13c0db1f8e263663d3faee8d5348ead9d61c709ee8c979deef3ea735  (geconsulteerd  op  5  april  2013)  253  R.  PELAEZ,  F.  NOVELLA,  “Application  of  electronic  currency  on  the  online  payment  system  like  PayPal”  Project  E-­‐society:  Building  Bricks,  Boston,  2009,  47.    254  Art.  3.4  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    255   Met   een   consument   wordt   iedere   natuurlijke   persoon   bedoeld   die,   uitsluitend   voor   niet-­‐beroepsmatige  doeleinden,  op  de  markt  gebrachte  producten  verwerft  of  gebruikt.  (art.  2,3°  WMPC)      256  Wet   6   april   2010   betreffende  marktpraktijken   en   consumentenbescherming,  BS   12   april   2010,   hierna   de  WMPC  genoemd;  art.  45-­‐48  WMPC.  257  Art.  49  e.v.  WMPC  258  PayPal  kan  enkel  de  rekening  opheffen  wanneer  de  gebruiker  zich  niet  houdt  aan  de  voorwaarden  zoals  in  de  gebruiksovereenkomst  bepaald.   Indien  PayPal  overgaat  tot  het  opheffen  van  de  rekening  dan  vermeldt  zij  

Page 67: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

59  

i.   Minderjarigen  

175. Bij  het  openen  van  een  PayPal-­‐account  wordt  er  uitdrukkelijk  vermeld  dat  personen  onder  de  leeftijd   van   achttien   jaar   PayPal   niet   mogen   gebruiken.   Dit   wordt   echter   geenszins   door   PayPal  gecontroleerd   want   naar   de   geboortedatum   van   de   toekomstige   gebruiker   wordt   tijdens   de  procedure  tot  het  openen  van  een  account  nooit  gevraagd.    

176. In  het  Privacybeleid  voor  PayPal-­‐services  staat  bovendien  het  volgende  vermeld:    

“Kinderen   mogen   onze   service   niet   gebruiken   en   we   verzoeken   minderjarigen   (personen  jonger   dan   achttien   jaar)   geen   persoonlijke   gegevens   aan   ons   te   verstrekken   of   gebruik   te  maken  van  de  PayPal-­‐services260.”  (eigen  onderlijning)  

Bij   deze   bepaling   kunnen   twee   opmerkingen   gemaakt   worden.   Ten   eerste   maakt   PayPal   een  onderscheid   tussen   kinderen   en   minderjarigen   zonder   evenwel   het   onderscheid   tussen   deze  categorieën   te   definiëren.   Het   onderscheid   is   nochtans   van   belang.   Voor   kinderen   bestaat   er   een  verbod  op  het  gebruik  van  PayPal,  voor  de  minderjarigen  wordt  enkel  gevraagd  of  ze  er  geen  gebruik  van  zouden  willen  maken.  Aangezien  deze  termen  door  PayPal  nergens  worden  gedefinieerd  moeten  we  ons  beroepen  op  de  taalkundige  betekenis.  Een  kind  wordt  als  “een  mens  in  onvolwassen  staat”  gedefinieerd  en  een  minderjarige  als  “een  onmondige,  voor  de  wet  nog  niet  volwassen  en  daardoor  niet  in  staat  zelfstandig  op  te  treden”261.  PayPal  maakt  dus  een  onderscheid  tussen  twee  categorieën  waar  er  eigenlijk   geen  onderscheid   tussen  gemaakt  kan  worden.  Naar  mijn  mening  bedoelt  PayPal  met   kinderen  hoogst  waarschijnlijk  de  minderjarigen   zonder  oordeel  des  onderscheids.   Een  betere  definiëring  is  hier  dus  op  zijn  plaats  en  zou  minder  verwarring  creëren.    

Ten   tweede   lijkt   PayPal   wat   inconsequent   te   zijn   wat   het   gebruik   van   PayPal   door   minderjarigen  betreft.   In   het   privacybeleid   verzoekt   PayPal   dat   minderjarigen   geen   gebruik   zouden   maken   van  PayPal.  Dit  betekent  dus  dat  hier  enkel  wordt  gevraagd  of  minderjarigen  er  geen  gebruik  van  zouden  willen  maken,  een  echt  verbod  houdt  het  woord  ‘verzoeken’  geenszins  in.    

In   de   gebruiksovereenkomst   wordt   het   gebruik   van   PayPal   door   minderjarigen   evenwel   iets  nauwkeuriger   geformuleerd.   Krachtens   de   gebruiksovereenkomst   dient   iemand   die   gebruik   wil  maken  van  de  PayPal-­‐diensten  aan  drie  cumulatieve  voorwaarden  te  voldoen:  hij  moet  woonachtig  zijn  in  een  van  de  landen  waar  PayPal  zijn  diensten  aanbiedt;  wettelijk  bevoegd  zijn  om  een  contract  aan  te  gaan;  en  indien  het  om  een  natuurlijke  persoon  gaat,  minstens  achttien  jaar  oud  moet  zijn262.  Op   basis   van   de   gebruiksovereenkomst   is   het   dus   expliciet   verboden   dat   minderjarigen   van   de  PayPal-­‐diensten  gebruik  maken.  

177. Nu  rijst  de  vraag  wat  de  juridische  gevolgen  zijn  indien  PayPal  toch  door  minderjarigen  wordt  gebruikt.    

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           dit   uiteraard   op   voorhand   aan   de   gebruiker   en   motiveert   zij   de   redenen   omstandig,   art.   10.3  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    259  Art.  7  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    260  Art.  1.  Privacybeleid  PayPal.    261  Www.vandale.be  262  Art.  2.1  gebruiksvoorwaarden  PayPal.    

Page 68: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

60  

a.     Principiële   handelingsonbekwaamheid   van  minderjarigen  

178. Krachtens   het   burgerlijk   wetboek   zijn   de   niet-­‐ontvoogde   minderjarigen   principieel  handelingsonbekwaam263.   De   handelingsonbekwaamheid   betreft   alle   rechtshandelingen   en   alle  rechtsvorderingen,  behoudens  de  uitdrukkelijk  door  de  wet  aangegeven  of  op  basis  van  de  gewoonte  aanvaarde  uitzonderingen264.  Dit  betekent  dat  de  minderjarige  geen  rechtsgeldige  overeenkomst  kan  sluiten  tenzij  mits  vertegenwoordiging  in  rechte  door  zijn  wettelijke  vertegenwoordiger.    

179. Indien   de   minderjarige   toch   zelf   optreedt   en   in   casu   een   PayPal-­‐overeenkomst   sluit   is   de  sanctie   de   nietigheid   van   de   overeenkomst.   Weliswaar   is   dit   steeds   slechts   een   relatieve  nietigheid265.    

180. Om   de   gevolgen   van   deze   relatieve   nietigheid   te   kunnen   bepalen   moet   een   onderscheid  gemaakt  worden  tussen  de  minderjarige  die  niet  met  oordeel  des  onderscheids266  kan  handelen  en  de  minderjarige  die  dit  wel  kan267.    

In   de   eerste   casus   zal   de   PayPal-­‐overeenkomst   steeds   rechtens   nietig   zijn   wat   betekent   dat   de  nietigheid   zal   toegekend   worden   van   zodra   ze   gevorderd   wordt   door   de   wettelijke  vertegenwoordigers  van  de  minderjarige  of  door  de  minderjarige   zelf   van   zodra  hij  meerderjarig   is  geworden268.      

Wanneer  de  PayPal-­‐rekening  echter  wordt  geopend  door  een  minderjarige  die  wel  voldoende  over  het   beoordelingsvermogen   beschikt   om   de   draagwijdte   van   zijn   handelen   in   te   schatten,  moet   er  verder  een  onderscheid  gemaakt  worden  naargelang  de  verrichte  rechtshandeling  de  minderjarige  al  dan  niet  benadeeld  heeft.  De  rechter  zal  de  rechtshandeling  hier  enkel  nietig  verklaren  indien  er  kan  bewezen  worden  dat  de  minderjarige  benadeeld  werd  door  de  desbetreffende  rechtshandeling.  Deze  benadeling  kan   zowel   intrinsiek269   als  extrinsiek270   zijn.  Hierbij   kan  evenwel  de  opmerking  gemaakt  worden   dat   het   openen   van   een   PayPal-­‐rekening   door   een  minderjarige   niet   noodzakelijk   nadelig  voor   hem   hoeft   te   zijn,   integendeel,   de   PayPal-­‐rekening   kan   uiteraard   ook   gebruikt   worden   voor  betalingstransacties  waarvan  de  minderjarige  de  begunstigde  is.    

                                                                                                                         263  Art.  388  BW  en  art.  476  et  seq.  BW.    264  P.  SENAEVE,  Compendium  van  het  personen  en  familierecht,  Leuven,  Acco,  2008,  423.    265  Art.  1125,  2E  lid  BW.  266   In  de   rechtsleer  heeft  een  minderjarige  een  oordeel  des  onderscheids  vanaf  de   leeftijd  van  7   tot  12   jaar,  afhankelijk  van  de  situatie.  Het  oordeel  des  onderscheids  is  het  vermogen  om  ten  volle  de  draagwijdte  van  zijn  handelen  te  onderkennen.    267  P.  SENAEVE,  Compendium  van  het  personen  en  familierecht,  Leuven,  Acco,  2008,  424.  268  Art.  1304,  1e  en  3e  lid.    269  De  benadeling  is  intrinsiek  wanneer  de  rechtshandeling  op  zich  nadelig  is.  Bij  wijze  van  voorbeeld:  er  wordt  een  fles  water  voor  30  EUR  aangekocht.  270  De   benadeling   is   extrinsiek  wanneer   de   rechtshandeling   op   zich   niet   nadelig   is  maar   de   gevolgen   van   de  rechtshandeling   een  negatieve   invloed  hebben  op   de   vermogenstoestand   van  de  minderjarige.   Bij  wijze   van  voorbeeld:  de  minderjarige  koopt  een  brommer  van  2  000  EUR  waardoor  hij  op  jonge  leeftijd  zonder  inkomsten  in  een  zware  schuldenlast  terechtkomt.      

Page 69: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

61  

Indien  de  rechter  vervolgens  oordeelt  dat  het  bewijs  van  benadeling  daadwerkelijk  geleverd  is,  dan  wordt  de  rechtshandeling  gesanctioneerd  met  de  nietigheid271.  Ingevolge  de  nietigheid  wordt  geacht  dat   de   rechtshandeling   nooit   heeft   bestaan   en   moeten   normaliter   beide   partijen   tot   restitutie  overgaan.  Mijn   inzien  zal  het   sluiten  van  een  PayPal-­‐overeenkomst  door  een  minderjarige  nooit   zo  ver   kunnen   leiden.   Het   zal   namelijk   heel   moeilijk   zijn   voldoende   bewijzen   te   kunnen   voorleggen  waaruit  blijkt  dat  de  minderjarige  benadeeld  werd  door  het  sluiten  van  de  PayPal-­‐overeenkomst  op  zich.    

181. Dit  betekent  echter  niet  dat  het  sluiten  van  overeenkomsten  door  PayPal  met  minderjarigen  zonder   gevolg   kan   blijven.   Er   kan   bijvoorbeeld   gedacht   worden   aan   de   situatie   waarin   een  minderjarige  een  PayPal-­‐account  opent  om  een  aankoop  te  kunnen  verrichten  via  het  internet.  Door  die  aankoop  wordt  de  minderjarige  echter  onvermogend  waardoor  de  ouders  de  relatieve  nietigheid  van  de  verkoopovereenkomst  zullen  vorderen.    

Wanneer  de  vordering  wordt  toegekend  en  de  verkoper  tot  restitutie  moet  overgaan  zou  PayPal   in  principe  aansprakelijk  kunnen  worden  gesteld  voor  de  schade  die  de  verkoper  geleden  heeft  wegens  het  handelen  met  de  minderjarige272.  De  aansprakelijkheid  van  PayPal  ten  aanzien  van  de  verkoper  ontstaat   hier   doordat   PayPal   ogenschijnlijk   de   indruk   heeft   gewekt   dat   de   PayPal-­‐gebruiker  meerderjarig  was   gezien   de  meerderjarigheid   vereist   is   voor   het   openen   van   een   PayPal-­‐rekening.  PayPal  heeft  bovendien  als  professioneel  de  verplichting   zich  voldoende  over  de   identiteit   van   zijn  gebruikers  te  informeren  en  deze  te  verifiëren.  PayPal   is  zich  van  deze  aansprakelijkheid  bewust  en  heeft,   om   zich   van   deze   aansprakelijkheid   te   kunnen   bevrijden,   een   exoneratieclausule   in   de  gebruiksovereenkomst  toegevoegd:  

“PayPal   is   in  alle  opzichten  een  onafhankelijke  contractant.  PayPal  heeft  geen  controle  over  en   neemt   geen   aansprakelijkheid   of   wettelijke   verplichting   op   zich   voor   de   producten   en  services   die   via   onze   service   worden   betaald.   We   kunnen   de   identiteit   van   geen   enkele  gebruiker  garanderen  of  verzekeren  dat  een  verkoper  of  koper  daadwerkelijk  een  transactie  voltooit.   Houd   er   rekening   mee   dat   er   risico's   verbonden   zijn   aan   het   zakendoen   met  minderjarigen  of  personen  die  onder  valse  voorwendselen  handelen273.”  

Het   sluiten   van   de   PayPal-­‐overeenkomst   door   een   minderjarige   creëert   daarnaast   ook   een  aansprakelijkheidsvordering   tegen   de   ouders   voor   de   schade   die   door   hun   minderjarige   kinderen  veroorzaakt  werd274.  De  ouders   kunnen  deze   aansprakelijkheid  wel  weerleggen  door   het   bewijs   te  leveren  dat  de   schade  niet  het  gevolg   is   van  een  gebrek   in  het   toezicht  of  een   tekortkoming   in  de  opvoeding  van  de  minderjarige  kinderen.    

                                                                                                                         271  H.  BOCKEN,  S.  LUST,  P.  TAELMAN,  G.  VERSCHELDEN  en  A.  WYLLEMAN,  Inleiding  tot  het  privaatrecht,  Leuven,  Acco,  24.    272   De   schade   van   de   handelaar   kan   hoog   oplopen   gezien   de   minderjarige   de   door   hem   verrichte  rechtshandeling  in  principe  niet  moet  restitueren.  Deze  afwijkende  regel  voor  minderjarigen  is  gesteund  op  het  vermoeden  dat  de  minderjarige  hetgeen  hij  ontvangen  heeft  reeds  verkwist  heeft.  Dit  is  wel  een  weerlegbaar  vermoeden.   De   handelaar   kan   te   allen   tijde   bewijzen   dat   de   minderjarige   wel   nut   heeft   gehaald   uit   de  rechtshandeling   en   het   geleverde   goed   nog   kan   teruggeven.   (art.   1312   en   art.   1241   BW;   P.   SENAEVE,  Compendium  van  het  personen  en  familierecht,  Leuven,  Acco,  2008,  424.)  273  art.  1.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal  274  art.  1384,  2e  lid  BW.    

Page 70: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

62  

Wanneer  de  minderjarige  zelf  reeds  een  zekere  leeftijd  bereikt  heeft,  kan  evenwel  van  hem  verwacht  worden  dat  hij  de  gebruiksvoorwaarden  van  PayPal  doorneemt275.   Indien  de  minderjarige  dit  heeft  nagelaten,   en   tegen   de   voorwaarden   in   een   PayPal-­‐rekening   heeft   geopend,   kan   hij   hiervoor   zelf  aansprakelijk  worden  gesteld  op  basis  van  art.  1382  BW.    

182. PayPal   zelf   kan  ook   ten  aanzien  van  de  minderjarige  aansprakelijk  worden  gesteld  op  basis  van  art.  1382  BW.  Door  het  nalaten  van  het  verrichten  van  elementaire  controles  die  het  mogelijk  maken  de  bekwaamheid  van  de  persoon  vast  te  stellen  begaat  PayPal  culpa  in  contrahendo  gezien  zij  tekort   schiet   in   haar   plicht   tot   voorzichtigheid276.   Het   bewijs   van   het   volbrengen   van   deze  informatieplicht  ligt  ten  laste  van  de  PayPal.    

183. Op   de   algemene   handelingsonbekwaamheid   van   minderjarigen   bestaan   er   echter   vele  uitzonderingen.  Twee  uitzonderingen  die  van  belang  zijn  in  het  kader  van  dit  werk  is  de  uitzondering  voor   dagdagelijkse   aankopen   op   basis   van   de   gewoonte   en   de   uitzondering   wat   spaar-­‐   en  zichtrekeningen  betreft  op  basis  van  de  wet  van  30  april  1958.    

b.   Uitzonderingen   op   de   principiële  handelingsonbekwaamheid  

184. Minderjarigen   kunnen   rechtsgeldig   dagdagelijkse   aankopen   verrichten.   Onder   een  dagdagelijkse   aankoop   wordt   de   aankoop   van   levensmiddelen,   boeken,   tickets   voor   openbaar  vervoer,   concerten,   cinema   en   dergelijke   meer   begrepen.   Een   dagdagelijkse   aankoop   kan   niet   in  abstracto   worden   gedefinieerd.   Deze   uitzondering   wordt   algemeen   aanvaard,   zonder   wettelijke  basis,  gelet  op  de  noodwendigheden  van  het   rechtsverkeer277.  M.i.  kan  het  sluiten  van  een  PayPal-­‐overeenkomst  echter  niet  als  een  dagdagelijkse  activiteit  gekwalificeerd  worden.    

185. Een   tweede   uitzondering   op   de   principiële   handelingsonbekwaamheid   van   minderjarigen  wordt  door  de  wet  van  30  april  1958278  ingevoerd.  Wat  spaar-­‐  en  zichtrekeningen  betreft  kan  de  niet-­‐ontvoogde  minderjarige   krachtens   deze  wet   een   spaar-­‐   of   zichtrekening   rechtsgeldig   op   zijn   naam  laten   openen   zonder   toedoen   van   zijn  wettelijke   vertegenwoordiger.   Vanaf   de   leeftijd   van   zestien  jaar   zijn   de  minderjarigen   bevoegd,   zonder   de   toestemming   van   de  wettelijke   vertegenwoordiger,  om  zelf  geldsommen  ten  belope  van  max.  125  EUR  per  maand  op  te  vragen279.  Gezien  deze  bepaling  echter  een  uitzondering   is  op  de  principiële  handelingsonbekwaamheid  van  minderjarigen  dient   zij  streng  te  worden  geïnterpreteerd  en  kan  zij  m.i.  niet  uitgebreid  worden  naar  de  PayPal-­‐rekening.    

De   wetgever   kon   m.i.   evenwel   ten   tijde   van   het   opstellen   van   deze   wet   niet   in   het   bestaan   van  PayPal-­‐rekeningen  en  soortgelijke  rekeningen  voorzien.  Misschien  is  een  herziening  van  de  wet  aan  de  orde  gezien  online  betalingen  steeds  meer   ingeburgerd  raken  bij  de  bevolking  en  minderjarigen  

                                                                                                                         275  Supra.    276  Brussel  (8e  kamer),  7  november  1999,  JDSC  2003,  194;  J.  VAN  RYN  en  J.  HEENEN,  Principes  de  droit  commercial,  IV,  Brussel,  Bruylant,  1978,  83.    277  P.  SENAEVE,  Compendium  van  het  personen  en  familierecht,  Leuven,  Acco,  2008,  425.  278   Wet   van   30   april   1958   betreffende   de   handelingsbekwaamheid   van   de   minderjarige   voor   sommige  spaarverrichtingen,  BS  14  augustus  1985.    279  art.  2,  2e   lid  Wet  van  30  april  1958;  Y.  LAUWERS,  “Bankverrichtingen  door  minderjarigen”,   in  Artikelsgewijze  commentaar  Personen-­‐  en  Familierecht,  Kluwer,  1998,  327-­‐348.  

Page 71: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

63  

vaak  beter  de  computer  kunnen  hanteren  dan  hun  ouders.  Wanneer  de  mogelijkheid  zou  ingevoerd  worden  om  rechtsgeldig  een  PayPal-­‐rekening  of  soortgelijke  rekening  op  naam  van  de  minderjarige  te   openen,   dient   dit   mijns   inziens   wel   gepaard   te   gaan   met   beperkingen   bij   het   gebruik   van   de  rekening,   naar   analogie   met   de   limieten   die   gelden   voor   de   spaar-­‐   en   zichtrekening.   Dit   zou  minderjarigen   geleidelijk   aan   de  mogelijkheid   bieden   kennis   te   maken  met   de   voordelen   van   het  online  shoppen  maar  ook  met  de  gevaren  en  verleidingen  ervan,  en  dit  onder  toeziend  oog  van  de  ouders.  

ii.   Rechtspersonen    

186. Uiteraard  kunnen  ook   rechtspersonen  een  PayPal-­‐rekening  openen.  De  procedure  voor  het  openen   van   een   zakelijke   rekening   is   dezelfde   als   de   procedure   voor   het   openen   van   een  privérekening   voor   particulieren.   Bijkomend   dient   er   wel   informatie   over   het   bedrijf   gegeven  worden.  Deze  extra  informatie  beperkt  zich  evenwel  tot  de  bedrijfsnaam,  het  adres,  het  webadres  en  het   bedrijfstype280.     Zowel   eenmanszaken,   maatschappen,   beursgenoteerde   bedrijven,   VZW’s   als  overheidsinstellingen  kunnen  zonder  meer  een  PayPal-­‐rekening  openen.    

iii.     Identificatie  en  verificatieverplichting281  

187. Sinds  de  wet  van  27  november  2012  zijn  IEG’s  ook  onderworpen  aan  de  wet  van  11  januari  1993   tot  voorkoming  van  het  gebruik  van  het   financiële   stelsel  voor  het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  terrorisme282  (hierna  de  “Witwaswet”  genoemd)283.  Op  basis  van  de  Witwaswet  zijn  instellingen  voor  elektronisch  geld  verplicht  de  nieuwe  cliënten  te   identificeren  en  hun  identiteit  te  verifiëren   aan   de   hand   van   een   bewijsstuk  waarvan   een   afschrift   wordt   gemaakt   op   het  moment  waarop   zij   een   zakenrelatie   openen284.   De   identificatieplicht   geldt   dus   voor   elke   gebruiker,  natuurlijke285  of  rechtspersoon286,  die  via  PayPal  wenst  goederen  en  diensten  aan  te  kopen.    

188. Gezien   een   PayPal-­‐account   steeds   op   afstand   wordt   gesloten   dient   de   identiteit   van  natuurlijke  personen  geverifieerd  te  worden  aan  de  hand  van  een  elektronische  identiteitskaart,  een  

                                                                                                                         280  www.paypal.com  281   Deze   bepalingen   zijn   enkel   van   toepassing   voor   zover   een   Belgische   natuurlijke   of   rechtspersoon   van   de  PayPal-­‐diensten   gebruik   willen   maken.   De   identificatie   en   verificiatieverplichtingen   zijn   afhankelijk   van   het  rechtsgebied  waar  de  gebruiker  woont.  282  Wet  van  11  januari  1993  tot  voorkoming  van  het  gebruik  van  het  financiële  stelsel  voor  het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  terrorisme,  BS  9  februari  1993.  283  Art.  2,  §1,  4°  Witwaswet.    284  Art.  7,  §1  Witwaswet.    285   Voor   natuurlijke   personen   heeft   de   identificatieplicht   en   de   verificatie   ervan   betrekking   op   de   naam,  voornaam,  geboortedatum  en  geboorteplaats.  Op  basis  van  de  Witwaswetgeving   is  PayPal  wel  verplicht  naar  de  geboortedatum  van  de  gebruiker  te  vragen.  Evenwel  zal  dit  niet  van  elke  gebruiker  verlangd  worden  gezien  er  aan  de  identificatieplicht  een  uitzonderingsregime  is  gekoppeld.  286   Voor   rechtspersonen  heeft   de   identificatie   en  de   identiteitsverificatie   betrekking  op  de  maatschappelijke  naam,   de   maatschappelijke   zetel,   de   bestuurders   en   de   kennisneming   van   de   bepalingen   inzake   de  bevoegdheid  om  de  rechtspersoon  of  soortgelijke  juridische  constructie  te  verbinden.    

Page 72: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

64  

gekwalificeerd  certificaat287  of  een  kopie  van  de   identiteitskaart  van  de  cliënt  met   indien  nodig  een  kopie  van  een  bewijsstuk  dat  de  overige  informatie  kan  bewijzen  zoals  het  adres  van  de  gebruiker288.    

189. De  identiteitsgegevens  van  een  rechtspersoon  kunnen  geverifieerd  worden  aan  de  hand  van  de  recenste  versie  van  de  gecoördineerde  statuten,  de  lijst  van  de  bestuurders  van  de  rechtspersoon  en  de  bekendmaking  ervan  in  het  Belgisch  Staatsblad  of  enig  ander  bewijsstuk  aan  de  hand  waarvan  hun   hoedanigheid   als   bestuurder   wordt   bewezen   en   de   recentste   publicatie   van   de  vertegenwoordigheidsbevoegdheden  van  de  rechtspersoon  in  het  Belgisch  Staatsblad289290.    

190. Aan   deze   identificatieverplichting   is   er   echter   een   uitzondering   gekoppeld   die   zowel   geldt  voor  rechtspersonen  als  natuurlijke  personen.  Aan  de  verplichtingen  inzake  identificatie  en  verificatie  moet  onder  andere  niet  voldaan  zijn  voor  zover  op  de  rekening  een  limiet  wordt  voorzien  van  2  500  EUR  voor  het  totaalbedrag  aan  verrichtingen  die   in  één  kalenderjaar  kunnen  verricht  worden291  292.  De  PayPal-­‐rekeningen  kennen  een  standaardlimiet  van  2  500  EUR  en   in  eerste   instantie   lijkt  PayPal  dan  ook  te  ontsnappen  aan  de   identificatie  en  verificatieplicht.  Officieel  kennen  de  rekeningen  een  standaardlimiet  omwille  van  het  beperken  van  mogelijke  risico’s  maar  hoogst  waarschijnlijk  worden  de   limieten   ook   op   die   grens   bepaald   omdat   de   identificatie   en   verificatie   een   grote   rompslomp  inhoudt   voor   de   gebruiker   terwijl   PayPal   zich   net   wil   profileren   als   een   snel,   efficiënt   en  gebruiksvriendelijk   betalingsinstrument293.  De  betaal-­‐   en  ontvangstlimieten   van  de  PayPal-­‐rekening  kunnen  overigens  door  de  gebruiker  steeds  worden  aangepast  waardoor  de  gebruiker  zich  dan  wel  op  gepaste  wijze  zal  moeten  identificeren294.  

§2.   Openen  van  een  PingPing-­‐account  

191. Het  openen  van  een  PingPing-­‐account  verloopt  op  quasi  dezelfde  wijze  als  het  openen  van  een  PayPal-­‐account.  Met  het  openen  van  een  PingPing-­‐account  wordt  wel  niet  altijd  automatisch  een  rekening   geopend.   De   PingPing-­‐rekening   wordt   gecreëerd   bij   het   eerste   gebruik   van   de   PingPing-­‐diensten.  Dit  kan  dus  ook  vooraleer  een  account  wordt  geopend.    

                                                                                                                         287   Er   wordt   een   gekwalificeerd   certificaat   in   de   zin   van   de   wet   van   9   juli   2001   houdende   vaststelling   van  bepaalde  regels  in  verband  met  het  juridisch  kader  voor  elektronische  handtekeningen  en  certificatiediensten  bedoeld.  Dat   gekwalificeerd   certificaat  moet   bovendien  nog   aan  welbepaalde   voorwaarden   voldoen   zoals   in  art.  7,  §2,  2°,  a-­‐d  Witwaswet  bedoeld.    288   Art.   7,   §2   KB   tot   goedkeuring   van   het   reglement   van   de   Commissie   voor   het   Bank-­‐,   Financie-­‐   en  Assurantiewezen  betreffende  de  voorkoming  van  het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  het  terrorisme.    289  Art.  8,  §1  Witwaswet.    290  Voor  de  volledigheid:  wanneer  trusts,  feitelijke  verenigingen,  fiducies  of  andere  juridische  structuren  zonder  rechtspersoonlijkheid  een  PayPal-­‐account  willen  openen,  moeten  zij  voor  de  identificatie  kennis  geven  van  het  bestaan,   de   aard,   het   doel   en   de   wijze   van   beheer   en   vertegenwoordiging   van   de   betrokken   juridische  structuur.   Dit   kan   geverifieerd   worden   aan   de   hand   van   alle   documenten   die   daartoe   het   bewijs   kunnen  leveren  (art.  9  Witwaswet).      291  Art.  11,  §2,  4°  Witwaswet.    292   Voor   de   volledigheid:   De   vrijstelling   van   de   identificatie   en   verificatie   geldt   evenwel   niet   wanneer   de  gebruiker  binnen  hetzelfde  kalenderjaar  de  terugbetaling  van  het  aan  hem  uitgegeven  elektronisch  geld  voor  een  bedrag  met  een  tegenwaarde  van  1  000  EUR  of  meer  (Art.  11,  §2,  4°  in  fine  Witwaswet)  293  P.  DE  PREZ  en  V.  TIMMERMANS,  “Een  doorstart  voor  het  elektronisch  geld?  Analyse  van  de  nieuwe  regelgeving”  in  Betalingsdiensten.  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  28.    294  Art.  3.2,  3.3  en  art.  4.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.      

Page 73: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

65  

192. De   PingPing-­‐rekening   wordt   eveneens   voor   onbepaalde   duur   geopend.   De   termijn   van   de  overeenkomst  begint  eveneens  te  lopen  vanaf  het  moment  van  registratie  door  de  gebruiker  tot  de  overeenkomst  door  de   gebruiker   beëindigd  wordt.  De   gebruiker   kan  ook  hier   de   rekening   te   allen  tijde  en  om  welke  reden  dan  ook  beëindigen295.    

i.     Minderjarigen  

193. Bij   het   openen   van  een  PingPing-­‐account  wordt   nergens   vermeld  dat   de  PingPing-­‐diensten  niet   voor  minderjarigen   toegankelijk   zijn.   Hoewel  minderjarigen   normaliter   handelingsonbekwaam  zijn   en   dus   ook   onbekwaam   om   overeenkomsten   inzake   het   gebruik   van   het   betalingsinstrument  PingPing   te   sluiten,   is   er   m.i.   hier   sprake   van   een   uitzondering   op   de   principiële  handelingsonbekwaamheid.   M.i.   kan   het   sluiten   van   de   PingPing-­‐overeenkomst   gekwalificeerd  worden  als  een  dagdagelijkse  aankoop.  PingPing  profileert  zich  namelijk  als  een  betalingsinstrument  dat   vooral   gebruikt   wordt   om   de   dagdagelijkse   kleine   aankopen   snel   en   efficiënt   te   kunnen  verrichten296.  De  waarde  van  de  transacties  die  via  PingPing    verricht  worden   is  bovendien  beperkt  tot  25  EUR.  Meer  zelfs,   indien  de  minderjarige  nog  geen  PingPing-­‐account  heeft  geopend  maar  wel  van   de   PingPing-­‐diensten   gebruik   maakt,   bijvoorbeeld   om   een   busticket   via   sms   te   betalen,   dan  wordt   dit   zonder   twijfel   gekwalificeerd   als   een   dagdagelijkse   aankoop.   Wanneer   vervolgens   de  minderjarige  expliciet  een  PingPing-­‐account  opent  om  de  transactie  niet  meer  te  hoeven  financieren  met  zijn  belkrediet,  doet  dit  m.i.  geen  afbreuk  aan  de  kwalificatie  als  dagdagelijkse  aankoop.    

194. Wanneer  bovenstaande  argumentatie   toch  niet  aangenomen  zou  worden,  dan   lijkt  het  m.i.  toch   onmogelijk   dat   deze   overeenkomst   vatbaar   zou   zijn   voor   nietigheid.   M.i.   zou   de   wettelijke  vertegenwoordiger  van  de  minderjarige  nooit  de  benadeling   in  hoofde  van  de  minderjarige  kunnen  bewijzen.  De  waarde  van  de  transacties  die  verricht  worden  via  PingPing  is  nu  eenmaal  beperkt  tot  een  bedrag  van  25  EUR.    

ii.   Rechtspersonen    

195. Naast  natuurlijke  personen  kunnen  eveneens  rechtspersonen  een  PingPing-­‐rekening  openen.  In   tegenstelling   tot   PayPal   wordt   hier   geen   speciale   rekening   voor   rechtspersonen   aangeboden.  Bovendien   moet   er   geen   bijkomende   informatie   gegeven   worden   wanneer   de   PingPing-­‐gebruiker  een   rechtspersoon   is.  De  enige  voorwaarde  waaraan  voldaan  moet   zijn,   is  dat  de   rechtspersoon   in  het  bezit  moet  zijn  van  een  gsm-­‐nummer.    

                                                                                                                         295  Art.  7  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    296   In   het   verleden  werden   heeft   de   rechtspraak   ook   het   huren   van   een   appartement,   het   boeken   van   een  vakantie   in   het   buitenland,   de   aankoop   van   meubilair   of   video-­‐installaties   onder   dagdagelijkse   aankopen  gekwalificeerd.   Waarbij   de   auteur   van   mening   is   dat   naar   analogie   ook   het   aanschaffen   van  computerapparatuur  of  een  mobiele  telefoon  onder  het  begrip  dagdagelijkse  aankoop  zou  kunnen  vallen  (T.  DE  COSTER,  Les  pratiques  du  commerce  électroniques,    Bruylant,  Bruxelles,  2007,  60)  

Page 74: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

66  

iii.   Identificatie  en  verificatieverplichtingen  

196. Gezien  Tunz  ook  een  instelling  voor  elektronisch  geld  is,  is  Tunz297  ook  onderworpen  aan  de  Witwaswet   op   basis   waarvan   de   nieuwe   cliënten   zich   moeten   identificeren   en   de   instelling   hun  identiteit  moet  verifiëren.    

197. In  eerste  instantie  kan  Tunz  wat  PingPing  betreft  genieten  van  het  uitzonderingsregime  voor  de  identificatie-­‐  en  verificatieverplichtingen  van  art.  7  en  8  Witwaswet  voor  zover  de  limiet  van  2  500  EUR  aan  verrichtingen  die  in  één  kalenderjaar  worden  uitgevoerd  niet  overschreden  wordt298.   In  de  praktijk   zal   dit   hoogst   waarschijnlijk   erop   neerkomen   dat   PingPing   nooit   de   identiteit   van   haar  gebruikers  zal  moeten  controleren  gezien  de  lage  waarde  van  de  transacties.    

198. Dit  maakt  het  m.i.  mogelijk  volledig  anoniem  met  PingPing  te  betalen.  Wanneer  een  prepaid-­‐kaart   gebruikt   wordt   en   er   geen   bankrekening   aan   de   PingPing-­‐rekening   gekoppeld   wordt,   zal   de  identiteit  van  de  gebruikers  nooit  achterhaald  kunnen  worden.  M.i.  vormt  dit  echter  geen  probleem  gezien  de  lage  transactiewaarde  van  de  verrichtingen.    

199. PingPing  kan  wel  op  elk  ogenblik  bijkomende  identificatiegegevens  vragen  ten  einde  zich  te  schikken  naar  de  Witwaswet.   In  casu  zal  dit  het  geval  zijn  wanneer  de  houder  van  het  elektronisch  geld   in   één   kalenderjaar   de   terugbetaling   van   meer   dan   1   000   EUR   elektronisch   geld   wenst   te  verkrijgen299.      

§3.   Herroepingsrecht  bij  overeenkomsten  op  afstand  

200. De  PayPal-­‐  en  PingPing-­‐overeenkomst  zijn  overeenkomsten  van  onbepaalde  duur  die  steeds  op   afstand  wordt   gesloten.  Wanneer   de   gebruiker   de   hoedanigheid   heeft   van   consument,   dienen  PayPal  en  PingPing  krachtens  art.  53  WMPC  in  een  herroepingstermijn  van  veertien  kalenderdagen  te  voorzien.  De  herroepingstermijn  gaat  in  vanaf  de  dag  van  het  sluiten  van  de  overeenkomst.    

201. Krachtens   art.   50,   §1,   3°   WMPC   moet   de   consument   bovendien   voor   het   sluiten   van   de  overeenkomst  ingelicht  worden  over  het  al  dan  niet  bestaan  van  een  herroepingsrecht,  de  duur  van  en   de   modaliteiten   inzake   de   uitoefening   van   dit   recht300.   In   strijd   met   art.   50   en   art.   53  WMPC  hebben   zowel   PingPing   als   PayPal   niet   in   een   herroepingsrecht   voorzien   en   wordt   daar   ook   geen  informatie  over  gegeven.      

202. Hoewel  er  niet  in  een  herroepingsrecht  wordt  voorzien  kan  zowel  de  PingPing-­‐  als  de  PayPal-­‐overeenkomst   te   allen   tijde   en   omwille   van   om   het   even   welke   reden   kosteloos   en   onmiddellijk  beëindigd  worden301.   De   vraag   rijst   dan   ook   of   de   consument   in   dezelfde  mate   beschermd  wordt  door  de  mogelijkheid  tot  het  eenzijdig  opzeggen  van  de  overeenkomst  dan  wanneer  de  consument  effectief  over  een  herroepingsrecht  zou  beschikken.    

                                                                                                                         297  art.  2,  4°ter,  a)  Witwaswet.  298  Art.  11,  §2,  4°  Witwaswet.  299  Art.  11,  §2,  4°  in  fine  Witswaswet.    300  Supra.  301  Art.  7.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  

Page 75: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

67  

203. Ingevolge   het   uitoefenen   van   het   herroepingsrecht   zoals   voorzien   in   de   WMPC   dient   de  aanbieder   van   de   financiële   diensten   alle   bedragen   terug   te   betalen   die   hij   krachtens   de  overeenkomst   op   afstand   van   de   consument   ontvangen   heeft,   evenwel  met   uitzondering   van   het  bedrag   van   de   reeds   geleverde   dienst.   De   terugbetalingstermijn   gaat   in   op   de   dag   waarop   de  aanbieder   de   kennisgeving   van   de   herroeping   heeft   ontvangen302.   Daarnaast   rust   ook   op   de  consument   een   teruggaveverplichting.   Hij   moet   de   aanbieder   onverwijld   en   uiterlijk   binnen   30  kalenderdagen   alle   bedragen   teruggeven   die   hij   van   de   aanbieder   heeft   ontvangen.   Deze   termijn  gaat  in  op  de  dag  waarop  de  consument  de  kennisgeving  van  zijn  herroeping  verzendt303.    

204. In  concreto  heeft  het  uitoefenen  van  het  herroepingsrecht  en  het  eenzijdig  beëindigen  van  de  PayPal-­‐overeenkomst  dezelfde  privaatrechtelijke  gevolgen  voor  de  consument.    

Indien  de  gebruiker  de  mogelijkheid  zou  hebben  een  herroepingsrecht  uit  te  oefenen,  dan  zou  PayPal  ter   uitvoering   van   dat   recht   alle   elektronische   tegoeden   van   de   PayPal-­‐rekening   terug   moeten  storten  naar  de  door  de  consument  aangegeven  zichtrekening.    

Wanneer   de   gebruiker   de   PayPal-­‐rekening   wenst   op   te   zeggen   volgens   de   in   de  gebruiksovereenkomst   voorziene   wijze,   dan   wordt   de   overeenkomst   beëindigd   wanneer   de  gebruiker   zijn  wens  hiertoe  aan  PayPal  op  de  PayPal-­‐website  heeft  uitgedrukt.  Ook  hier  houdt  het  beëindigen  van  de  overeenkomst  dus  in  dat  alle  elektronische  tegoeden  terug  worden  overgedragen  naar  de  zichtrekening.    

205. Bij   PingPing   kan   de   overeenkomst   ook   te   allen   tijde   en   zonder   verantwoording   beëindigd  worden.   Hier   verloopt   het   beëindigen   wel   via   een   iets   omslachtiger   procedure.   De   overeenkomst  moet  worden  opgezegd  per  sms  waarbij  een  opzeggingstermijn  van  drie  dagen  in  acht  moet  worden  genomen.   In   geval   van  beëindiging  wordt   vervolgens   zonder   aanvullende   kosten,   het   saldo   van  de  PingPing-­‐rekening  op  de  zichtrekening  van  de  gebruiker  overgemaakt.  Deze  opzeggingstermijn  doet  echter   ook   geen   afbreuk   aan   de   rechten   die   gegarandeerd   worden   door   middel   van   het  herroepingsrecht.   Wanneer   het   herroepingsrecht   wordt   uitgeoefend   heeft   de   aanbieder   namelijk  dertig  dagen  de  tijd  alle  bedragen  terug  te  betalen  die  hij  krachtens  de  overeenkomst  op  afstand  van  de  consument  ontvangen  heeft.      

206. Hoewel   de   afwezigheid   van   een   herroepingsrecht   geen   nadelige   gevolgen   met   zich  meebrengt  voor  de  consument,  zullen  PayPal  en  PingPing  wel  wegens  de  miskenning  van  art.  50  en  53  WMPC  civielrechtelijk  en  strafrechtelijk  gesanctioneerd  kunnen  worden.    

Wat  de  civielrechtelijke   sanctionering  betreft,  beschikt  de  consument  krachtens  de  WMPC  over  de  mogelijkheid   om   de   overeenkomst   zonder   kosten   of   zonder   boete   op   te   zeggen304.   Aangezien   de  gebruiker  echter  krachtens  de  gebruiksovereenkomst  te  allen  tijde  over  de  mogelijkheid  beschikt  de  overeenkomst   kosteloos   en   zonder   boete   op   te   zeggen   wordt   PayPal   of   Tunz   niet   echt  gesanctioneerd   door   deze   maatregel.   Integendeel,   krachtens   de   WMPC   dient   de   opzegging   te  geschieden   via   een   met   redenen   omkleed   en   ter   post   aangetekend   schrijven.   Twee  

                                                                                                                         302  Art.  54,  §3  WMPC.    303  Art.  54,  §4  WMPC.    304  art.  55,  §2  WMPC.  

Page 76: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

68  

vormvoorwaarden   die   niet   vereist   zijn   door   PayPal   en   Tunz   bij   het   eenzijdig   opzeggen   van   de  overeenkomst.    

Daarnaast   kan   wel   elke   belanghebbende,   de   minister   en   een   beroeps   of   interprofessionele  vereniging   een   vordering   tot   staking   tegen   de   aanbieder   instellen305.   De   consument   kan   ook   altijd  met   klachten   terecht   bij   de   FOD   Economie,   KMO,   Middenstand   en   Energie   die   belast   is   met   de  uitoefening  van  het  toezicht  op  de  naleving  van  de  bepalingen  van  de  WMPC.    

Het  niet  naleven  van  de  voorschriften  inzake  het  herroepingsrecht  wordt  ook  strafrechtelijk  met  een  geldboete  gesanctioneerd306.    

   

                                                                                                                         305  Art.  113  WMPC;  V.  COLAERT,  “Financiële  diensten  en  de  Wet  Marktpraktijken  –  Enkele  knelpunten”,  BFR  2011,  103.      306  Art.  124  WMPC.  

Page 77: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

69  

Hoofdstuk  IV   Transactiekosten  en  wisselkoersen  

§1.   Transactiekosten  

i.     Algemeen  

207. Het   aanrekenen   en   verdelen   van   de   transactiekosten   wordt   in   de   Wet   Betalingsdiensten  dwingend   geregeld.   Ervan   afwijken   is   onmogelijk,   ook   niet   wanneer   de   gebruiker   niet   de  hoedanigheid  van  consument  heeft.    

In  principe  bestaan  er  drie  mogelijkheden  voor  het  aanrekenen  van  de  transactiekosten307:    

-­‐ OUR:  de  opdrachtgever  draagt  de  kosten  -­‐ BEN:  de  begunstigde  draagt  de  kosten  -­‐ SHARE:  de  kosten  worden  verdeeld  over  beide  partijen  

Krachtens  art.  56,  §2  Wet  Betalingsdiensten  beschikken  de  partijen  niet  over  de  mogelijkheid  om  vrij  te  kiezen  tussen  de  drie  systemen308  maar  dienen  zij  het  SHARE-­‐principe  te  hanteren309.  Wanneer  de  betalingsopdracht   krachtens   het   BEN-­‐   of   OUR-­‐principe   wordt   gegeven,   kan   de  betalingsdienstaanbieder  de  transactie  niet  afwikkelen  tenzij  het  order  wordt  aangepast.  Wel  is  het  mogelijk  dat  de  betalingsdienstaanbieder  voor  het  uitvoeren  van  bepaalde   transacties  geen  kosten  aanrekent310.    

208. Een   tweede   belangrijk   principe   omtrent   de   afwikkeling   van   de   kosten  wordt   bepaald   door  art.   43   Wet   Betalingsdiensten.   Bij   toepassing   van   art.   43   mag   door   geen   enkele  betalingsdienstaanbieder   of   tussenpersoon   kosten   ingehouden   worden   op   het   overgemaakte  bedrag.   Het   bedrag   van   de   betalingsopdracht   moet   in   zijn   totaliteit   aan   de   begunstigde   worden  overgemaakt.    

Dit   principe   is   van   groot   belang   voor   de   verhouding   tussen   de   schuldenaar   en   de   schuldeiser.  Wanneer  het  mogelijk  zou  zijn  dat  de  kosten  worden  ingehouden  op  het  overgemaakte  bedrag,  dan  zou  de  betaler  niet  volledig  aan  zijn  betalingsverplichting  jegens  de  begunstigde  hebben  voldaan  en  bijgevolg  niet  bevrijdend  hebben  betaald311.    

Omwille   van   deze   onderliggende   reden   is   het   enkel   mogelijk   dat   de   begunstigde   en   zijn  betalingsdienstaanbieder   van   deze   bepaling   kunnen   afwijken.   Zij   kunnen   overeenkomen   dat   de  

                                                                                                                         307   G.   HENNAERD,   “Loi   sur   les   services   de   paiement:   l’exécution   incorrecte   des   opérations   de   paiement”,   te  verschijnen  in  Betalingsdiensten,  de  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011;  W.  VANDEVOORDE,  “Belgische  wetgeving  tot  omzetting  van  Richtlijn  2007/64/EG  betreffende  betalingsdiensten  in  de  interne  markt.  Een  overzicht”,  T.  Fin.  R.  2011,  44.    308  MvT,  Parl.  St.    Kamer,  Doc.  52,  2179/001,  91.    309   Art.   56,   §2  Wet   Betalingsdiensten,   afwijken   is   evenwel  mogelijk  wanneer   de   betalingstransactie  met   een  valutawissel  gepaard  gaat.    310  MvT,  Parl.  St.    Kamer,  Doc.  52,  2179/001,  91.  311  S.  STOCK,  “L’exécution  et  la  contestation  des  opérations  de  paiement”,  JCPE  2010,  1033,  32,  W.  VANDEVOORDE,  “De   Belgische   wetgeving   tot   omzetting   van   de   Richtlijn   2007/64/EG   betreffende   betalingsdiensten   en   de  interne  markt.  Een  overzicht”,  T.  Fin.  R.    2011,  2-­‐85.    

Page 78: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

70  

betalingsdienstaanbieder   zijn   kosten  op  het  overgemaakte  bedrag   inhoudt   voordat  hij   de   rekening  van   de   begunstigde   crediteert.   In   dat   geval   moeten   echter   het   volledige   bedrag   van   de  betalingstransactie   en   de   kosten   afzonderlijk   worden   vermeld   in   de   informatie   die   aan   de  begunstigde   wordt   verstrekt,   zodat   de   begunstigde   kan   nagaan   of   de   betaler   correct   aan   zijn  betalingsverplichting  heeft   voldaan.  Wel   is  het   krachtens  de  Wet  Betalingsdiensten   toegestaan  dat  de  begunstigde  aan  de  betaler  een  vergoeding  vraagt  of  een  korting  aanbiedt  bij  het  gebruik  van  een  welbepaald  betalingsinstrument312.    

ii.   PayPal  

209. Hoewel   de   Wet   Betalingsdiensten   integraal   op   PayPal   van   toepassing   is,   lijkt   PayPal   de  dwingende  bepalingen  inzake  de  aanrekening  van  de  kosten  niet  toe  te  passen.    

210. Wanneer   de   gebruiker   via   PayPal   een   privébetaling   wil   verrichten,   kan   hij   er   nl.   zelf   voor  opteren  om  al  dan  niet  de  transactiekosten  te  betalen.   Indien  een  commerciële  betaling  via  PayPal  afgewikkeld  wordt,  worden  alle  transactiekosten  door  de  begunstigde  gedragen.  Deze  methode  van  afwikkeling  van  de  kosten  is   integraal   in  strijd  met  art.  56,  §2  Wet  Betalingsdiensten,  dat  dwingend  het  SHARE-­‐principe  oplegt.    

Een  schending  van  art.  56  geeft  de  betalingsdienstgebruiker  het  recht  de  raamovereenkomst  zonder  kosten   of   boete   onmiddellijk   op   te   zeggen.   Zoals   eerder   vermeld   is   de   PayPal-­‐gebruiker  met   deze  civielrechtelijke   sanctionering   niet   gebaat   gezien   hij   te   allen   tijde   de   overeenkomst   kosteloos   kan  opzeggen.   De   betalingsdienstgebruiker   kan   PayPal   evenwel   steeds   voor   de   geleden   schade  aansprakelijk  stellen  op  basis  van  het  gemeen  recht  maar  zal  hiervoor  wel  de  noodzakelijke  bewijzen  moeten  kunnen  aanvoeren.  PayPal  kan  wegens  het  miskennen  van  art.  56  Wet  Betalingsdiensten  ook  strafrechtelijk   worden   gesanctioneeerd   op   basis   van   art.   63,   17°   Wet   Betalingsdiensten   met   een  geldboete  van  250   tot  100  000  EUR.  Daarnaast  kan  de  NBB  ook  passende  administratiefrechtelijke  sancties   opleggen  wanneer   zij   door  de  bevoegde  ambtenaren   van  deze   schending   in   kennis  wordt  gesteld313.    

211. De  afwikkeling  van  de  transactiekosten  bij  PayPal  houdt  echter  ook  een  schending  in  van  art.  43  Wet  Betalingsdiensten.   Indien  de  betaler  er  bij  een  privébetaling  voor  opteert  de  kosten  zelf   te  betalen   worden   de   kosten   automatisch   afgetrokken   van   het   betaalde   bedrag.   De   begunstigde  ontvangt   dus   het   aanvankelijk   overgemaakte   bedrag   verminderd   met   de   transactiekosten.   Het  bedrag  van  de  betalingsopdracht  wordt  niet  in  zijn  totaliteit  aan  de  begunstigde  overgemaakt.  Bij  een  privébetaling  zullen  evenwel  geen  problemen  rijzen  omtrent  het  al  dan  niet  bevrijdend  karakter  van  de   betaling314,   toch   maakt   dit   een   schending   van   art.   43   Wet   Betalingsdiensten.   Bij   commerciële  betalingen  worden  de  kosten  automatisch  gedragen  door  de  begunstigde,  maar  ook  hier  ontvangt  de  begunstigde  nooit  het  bedrag  van  de  transactie  in  zijn  totaliteit.    

                                                                                                                         312  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  52/2179,  92.    313  Art.  63,  64,  17°,  71  Wet  Betalingsdiensten.    314   Een   privébetaling   wordt   enkel   verricht   wanneer   de   betaling   niet   dient   voor   het   vervullen   van   een  onderliggende  verbintenis.    

Page 79: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

71  

De   Wet   Betalingsdiensten   voorziet   evenwel   in   de   mogelijkheid   dat   de   kosten   die   door   de  begunstigde   gedragen   worden   automatisch   van   het   transactiebedrag   worden   afgetrokken.   PayPal  heeft  echter  nagelaten  dit  in  de  gebruiksovereenkomst  op  te  nemen.    

212. Aan   de   informatieverplichtingen   omtrent   de   transactiekosten   wordt   door   PayPal   wel  voldaan.   Het   volledige   bedrag   van   de   betalingstransactie   en   de   kosten   van   de   transactie   worden  afzonderlijk  vermeld.    

213. Transacties  die   gefinancierd  worden  via  de  PayPal-­‐rekening   zijn   kosteloos,   indien   zij   echter  gefinancierd  worden  door  middel  van  een  kredietkaart  worden  er  wel  transactiekosten  aangerekend.  Dit  onderscheid  is  evenwel  volledig  conform  de  Wet  Betalingsdiensten.    

iii.   PingPing  

214. Het  gebruik  van  PingPing  is   in  principe  kosteloos.  Er  worden  geen  inschrijvings-­‐,  afsluitings-­‐,  of  transactiekosten  aangerekend.  Enkel  voor  het  versturen  en  ontvangen  van  bepaalde  sms’en  moet  een  bedrag  van  minstens  15  eurocent  per  sms  betaald  worden.  Deze  kosten  zijn  niet  onderworpen  aan   de   bepalingen   van   de   Wet   Betalingsdiensten   gezien   zij   niet   aangerekend   worden   voor   het  verrichten   van   de   betalingstransactie,   maar   voor   het   gebruik   van   de   diensten   die   door   de  telecomoperator   wordt   aangeboden.   Deze   kosten   worden   dan   ook   niet   door   Tunz   maar   door   de  telecomoperator  aan  de  gebruiker  gefactureerd315.    

In   de   overeenkomst   tussen   de   gebruiker   en   de   telecomoperator   zal   vaak   de   prijs   reeds  overeengekomen  zijn  voor  een  bericht  naar  een  verkort  nummer,  zoals  de  nummers  waar  PingPing  gebruik   van  maakt.   Omwille   van   deze   reden   dient   de   gebruiker   deze   15   eurocent   ook   te   betalen  hoewel  hij  normaliter  gratis  berichten  kan  verzenden.    

215. M.i.  is  deze  extra  kost  die  aangerekend  wordt  voor  het  versturen  en  ontvangen  van  berichten  wel  een  ernstig  nadeel  wat  het  gebruik  van  PingPing  betreft.   Indien  bijvoorbeeld  een  parkeerticket  via   sms   wordt   aangekocht   moet   er   immers   in   totaal   0.45   EUR   extra   betaald   worden   aan   de  telecomoperator.  Om  te  parkeren  dient  namelijk  een  sms  verzonden  te  worden  bij  aankomst  op  de  parkeerplaats,  ontvangt  de  gebruiker  een  sms  ter  bevestiging  en  moet  er  ook  nog  een  sms  verstuurd  worden  bij  het  verlaten  van  de  parkeerplaats.  Aangezien  een  parkeerticket  zelden  meer  dan  2  euro  kost,   is   dit   toch   een   serieuze  meerkost.  Wanneer   via   de   gsm   een   betaling  wordt   verricht   aan   een  andere   persoon   is   de   meerkost   zelfs   40   eurocent   waardoor   de   concurrentiepositie   van   PingPing  tegenover  de  klassieke  betalingsinstrumenten  al  snel  in  het  gedrang  komt.  Via  Bancontact  bedragen  de  transactiekosten  voor  microbetalingen  bijvoorbeeld  maar  2.5  eurocent.  

§2.   Wisselkoersen  

216. De   problematiek   omtrent   de   te   hanteren   wisselkoers   en   de   daarbij   horende  informatieverplichtingen  bestaat  niet  bij  het  gebruik  van  PingPing.  Het  betalingsinstrument  kan  enkel  gehanteerd  worden  om  transacties  in  euro  te  verrichten.    

                                                                                                                         315  Art.  7  Gebruiksovereenkomst  Tunz.  

Page 80: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

72  

217. Bij  PayPal  is  het  wel  mogelijk  transacties  in  verschillende  valuta  te  initiëren.  De  verschillende  valuta   waarmee   een   transactie   geïnitieerd   kan   worden,   worden   in   de   gebruiksovereenkomst   van  PayPal  opgesomd.    

Indien  het   elektronisch   geld   in   een  andere   valuta  dan  de   valuta   van  de  gebruiker  wordt   verstuurd  gaat  PayPal  als  volgt  te  werk316:    

a. “Indien   u   over   saldo   beschikt   in   desbetreffende   valuta,   dan   wordt   uw   transactie   betaald  vanuit  uw  saldo.    

b. Indien  u  over  saldo  beschikt  in  een  andere  valuta,  dan  wordt  het  saldobedrag  omgerekend  en  wordt  de  transactie  daarmee  betaald.    

c. Indien   u   geen   saldo   heeft,   dan   wordt   uw   transactie   betaald   vanuit   uw  standaardbetaalbronnen.  “    

218. Omtrent  de  te  hanteren  wisselkoersen  bepaalt  PayPal  in  art.  8  van  de  gebruiksovereenkomst  evenwel  het  volgende:    

“Als  de  valuta  voor  uw  transactie  moet  worden  omgerekend,  wordt  dit  gedaan  aan  de  hand  van  een  wisselkoers  die  wordt  bepaald  door  een  financiële  instelling  en  regelmatig  wordt  aangepast  op   basis   van   de  marktsituatie.   De  wisselkoers  wordt   regelmatig   aangepast   en   kan   onmiddellijk   en  zonder   kennisgeving   aan   u   worden   toegepast.   Deze   wisselkoers   is   inclusief   verwerkingskosten,  uitgedrukt  als  een  bepaald  percentage  boven  de  wisselkoers  waartegen  PayPal  in  het  groot  vreemde  valuta's  aanschaft,  en  de  verwerkingskosten  worden  ingehouden  door  PayPal.  

Waar   een   valutaomrekening   door   PayPal   wordt   aangeboden   op   het   verkooppunt,   krijgt   u  voordat  u  doorgaat  met  het  autoriseren  van  de  betaling  de  wisselkoers   te  zien  die  op  de  transactie  wordt   toegepast.   Als   u   verdergaat  met   uw   autorisatie   van   de   betaaltransactie   stemt   u   in   met   de  valutaomrekening  op  basis  van  de  wisselkoers.  Als  een  valutaomrekening  op  het  verkooppunt  wordt  aangeboden   door   de   webwinkel,   niet   door   PayPal,   en   u   ervoor   kiest   de   betaaltransactie   te  autoriseren  op  basis  van  de  wisselkoers  en  kosten  van  de  webwinkel,  is  PayPal  niet  aansprakelijk  voor  die  valutaomrekening.  

U   kunt   de   'valutaomrekenfunctie'   via   uw   rekening   openen   en   gebruiken   om   te   controleren  welke  wisselkoersen  er  op  dat  moment  van  toepassing  zijn.”  (eigen  onderlijning)  

219. Krachtens  art.  14  Wet  Betalingsdiensten  moet  evenwel  vóór  het  sluiten  van  de  overeenkomst  vermeld   worden   welke   referentiewisselkoers317   door   de   betalingsdienstaanbieder   zal   worden  gehanteerd.   Het   volstaat   wel   dat   de   referentiewisselkoers   beschikbaar   wordt   gesteld   voor   de  betalingsdienstgebruiker318.    

                                                                                                                         316  Art.  3.12  Gebruiksovereenkomst  PayPal  317   art.   2,19°  Wet   Betalingsdiensten:   de   referentiewisselkoers   is   de  wisselkoers   die   als   berekeningsgrondslag  wordt  gehanteerd  bij  een  valutawissel  en  die  door  de  betalingsdienstaanbieder  beschikbaar  wordt  gesteld  of  afkomstig  is  van  een  bron  die  voor  het  publiek  toegankelijk  is.    318  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  201  110.  

Page 81: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

73  

Zoals  uit  de  gebruiksovereenkomst  blijkt,  refereert  PayPal  enkel  naar  haar  valutaomrekenfunctie  op  basis   waarvan   de   gebruiker   kan   nagaan   welke   wisselkoersen   PayPal   op   dat   moment   toepast.   De  valutaomrekenfunctie   geeft   daarbij   niet   weer   welke   wisselkoersen   er   precies   gehanteerd   worden  maar  rekent  enkel  de  waarde  van  de  transactie  om  naar  de  gewenste  valuta.  De  wisselkoers  wordt  steeds  bepaald  door  een  financiële  instelling  waardoor  de  gebruiker  dit  dus  niet  zelf  kan  nagaan.  Dit  beleid  van  PayPal  is  integraal  in  strijd  met  de  aangehaalde  bepaling  van  de  Wet  Betalingsdiensten.  

220. Krachtens   art.   16,   §2   Wet   Betalingsdiensten   kunnen   wijzigingen   van   de   wisselkoers   met  onmiddellijke  ingang  doorgevoerd  worden  en  zijn  de  informatieverplichtingen  die  normaliter  gelden  voor   het   wijzigen   van   de   algemene   voorwaarden   niet   van   toepassing.   Wel   moeten   er   twee  voorwaarden   vervuld   zijn   opdat   de  wijziging   onmiddellijk   ingang   zou   krijgen   zonder   voorafgaande  kennisgeving:  vooreerst  moet  deze  mogelijkheid   in  het   raamcontract  voorzien  zijn,  daarnaast  moet  de  wijziging  gebaseerd  zijn  op  de  overeengekomen  referentievoet  of  referentiewisselkoers.    

Uit  de  gebruiksovereenkomst  blijkt  dat  PayPal  voorziet  in  de  mogelijkheid  om  de  wisselkoers  aan  te  passen   aan   de   marktsituatie.   De   wijzigingen   worden   echter   gebaseerd   op   een   wisselkoers   die  bepaald   wordt   door   een   financiële   instelling319.   M.i.   wordt   hierdoor   ook   art.   16,   §2   Wet  Betalingsdiensten   geschonden   gezien   de   referentiewisselkoers   in   de   gebruiksovereenkomst  onvoldoende  gespecifieerd  wordt.    

221. Indien   de   wijziging   van   de   wisselkoers   gunstig   uitvalt   voor   de   gebruiker,   moet   de  betalingsdienstaanbieder   hier   geen   kennis   van   geven320.   Als   de   wijziging   negatief   uitvalt   voor   de  gebruiker   moet   hiervan   zo   spoedig   mogelijk   kennis   worden   gegeven   tenzij   partijen   overeen   zijn  gekomen   dat   de   informatie   op   een   specifieke   wijze   wordt   verstrekt   of   ter   beschikking   wordt  gesteld321.   Bij   PayPal   wordt   de   gebruiker   enkel   in   kennis   gesteld   van   de   wisselkoers   via   de  ‘Valutaomrekenfunctie’.   Met   deze   functie   kan   de   gebruiker   enkel   omrekenen   naar   verschillende  valuta  maar  niet  nagaan  of  deze  al  dan  niet  nadelig  gewijzigd  zijn.    

222. Op   basis   van   art.   16,   §3   dienen  wijzigingen   van   de  wisselkoers   uitgevoerd   en   berekend   te  worden  op  een  neutrale  wijze  die  betalingsdienstgebruikers  niet  discrimineert.    

Gezien  PayPal  nergens  specifiek  vermeldt  welke  wisselkoers  er  wordt  gehanteerd,  kan  bijgevolg  ook  niet   nagegaan   worden   of   de   wijzigingen   op   een   neutrale   wijze   worden   berekend   en   de  betalingsdienstgebruiker  niet  discrimineert.    

223. Bij   niet-­‐naleving   van   de   verplichtingen   die   opgelegd   worden   door   art.   14   en   16   Wet  Betalingsdiensten   kan   de   gebruiker   de   overeenkomst  met   een   gemotiveerd   ter   post   aangetekend  schrijven,  zonder  kosten  of  boete,  onmiddellijk  opzeggen  vanaf  het  ogenblik  dat  de  gebruiker  kennis  had   of   hoorde   te   hebben   van   de   niet-­‐nageleefde   verplichtingen322.   Deze   sanctie   is   zoals   eerder  vermeld   bij   PayPal   volkomen   zinloos   gezien   de   gebruiker   de   overeenkomst   vlotter   kan   opzeggen  krachtens  de  procedure  die  in  de  gebruiksovereenkomst  wordt  voorgeschreven.    

                                                                                                                         319  Art.  8.2  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  320  art.  16,  §2,  in  fine  Wet  Betalingsdiensten.    321  art.  16,  §2,  2e  lid  Wet  Betalingsdiensten.  322  Art.  63  Wet  Betalingsdiensten  

Page 82: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

74  

Wel  kan  PayPal  wegens  het  schenden  van  art.  16  Wet  Betalingsdiensten  met  een  geldboete  van  250  tot   100   000   EUR   strafrechtelijk   worden   gesanctioneerd   323.   Wanneer   deze   overtreding   wordt  vastgesteld  door  de  bevoegde  ambtenaren,  kunnen  zij  deze  overtredingen  eveneens  meedelen  aan  de  NBB  en  waardoor  de  mogelijk  bestaat  dat  er  nog  bestuursrechtelijke  sancties  worden  opgelegd.    

   

                                                                                                                         323  art.  64,  3°  Wet  Betalingsdiensten.    

Page 83: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

75  

Hoofdstuk  V     Toestaan  van  betalingstransacties  

§1.     Instemmen  met  de  uitvoering  van  betalingsopdrachten  

224. Een   betalingstransactie   is   pas   toegestaan   wanneer   de   betaler   heeft   ingestemd   met   de  uitvoering   van   de   betalingsopdracht   volgens   de   overeengekomen   procedure324.   Logischerwijze   zijn  niet-­‐toegestane   betalingstransacties   de   transacties   die   geïnitieerd   worden   hoewel   de   betaler   zijn  instemming   hiervoor   niet   heeft   verleend325.   Het   toestaan   gebeurt   normaliter   voorafgaand   aan   de  uitvoering  van  betalingstransactie  maar   kan  ook,   indien  de  betalingsdienstaanbieder  en  betaler  dit  zijn  overeengekomen,  achteraf  gebeuren.  De   instemming  om  een  betalingstransactie  uit   te   voeren  dient  te  gebeuren  in  de  tussen  de  betaler  en  zijn  aanbieder  overeengekomen  vorm  en  procedure.  De  instemming   kan   te   allen   tijde,   doch   uiterlijk   tot   op   het   tijdstip   van   het   onherroepelijk   worden  krachtens  art.  28,  §3  Wet  Betalingsdiensten,  door  de  betaler  worden   ingetrokken.  Dit  betekent  dat  de   betalingsopdracht   niet  meer   kan  worden   herroepen   van   zodra   de   betalingsdienstaanbieder   de  betalingsopdracht  ontvangen  heeft326.    

Bij  PayPal  stemt  de  gebruiker  in  met  een  betalingstransactie  door  op  de  knop  ‘Betalen’  te  klikken  op  de   PayPal-­‐website   nadat   correct   werd   ingelogd   op   de   PayPal-­‐rekening,   door   een   betaling   gestart  door  derden  te  autoriseren  waardoor  de  derde  partij  gelden  rechtstreeks  van  de  PayPal-­‐rekening  van  de  betaler  kan  innen  en  door  op  enig  andere  manier  aan  PayPal  de  instructie  te  geven  een  betaling  te  verrichten327.    

Bij  PingPing  zal  de  gebruiker  geacht  worden  zijn  instemming  met  een  betalingstransactie  te  hebben  gegeven  door  het  verzenden  van  een  geldig  gestructureerde  sms  naar  een  nummer  van  Tunz,  door  het  intikken  van  een  geldige  betalingsopdracht  op  de  website  of  door  het  scannen  van  de  NFC-­‐chip  op  de  mobiele  telefoon  door  een  daartoe  aangepaste  reader328.    

De   mogelijkheid   tot   het   herroepen   van   de   instemming  met   een   betalingstransactie   zal   m.i.   in   de  praktijk   bij   zowel   PingPing   als   PayPal   niet   veel   nut   hebben   gezien   PingPing   en   PayPal   de   opdracht  quasi  onmiddellijk  na  de  instemming  ontvangen.    

225. Indien   dit   in   de   raamovereenkomst   is   overeengekomen,   kan   de   aanbieder   zich   het   recht  voorbehouden   een   betalingsinstrument   te   blokkeren   om   objectief   gerechtvaardigde   redenen   die  verband   houden   met   de   veiligheid   van   het   betalingsinstrument   of   wanneer   er   een   vermoeden  bestaat   van   niet-­‐toegestaan   of   bedriegelijk   gebruik   van   het   betalingsinstrument329.   Van   zodra   de  

                                                                                                                         324  Art.  28,  §1  Wet  Betalingsdiensten;  E.  JACOBS,  “De  verdeling  van  de  aansprakelijkheid  in  geval  van  frauduleus  gebruik  van  een  betalingsinstrument”,  BFR  2010,  24.  325  Art.  28,  §2,  tweede  lid  Wet  Betalingsdiensten;  E.  JACOBS,  “De  verdeling  van  de  aansprakelijkheid  in  geval  van  frauduleus  gebruik  van  een  betalingsinstrument”,  BFR  2010,  24.  326  Art.  42,  §1  Wet  Betalingsdiensten;  E.  JACOBS,  “De  verdeling  van  de  aansprakelijkheid  in  geval  van  frauduleus  gebruik  van  een  betalingsinstrument”,  BFR  2010,  25.    327  Art.  3.1  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    328  Art.  5.2  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    329  Art.  30,  §2,  eerste  lid  Wet  Betalingsdiensten.    

Page 84: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

76  

reden  voor  de  blokkering  niet  meer  bestaat  is  de  betalingsdienstaanbieder  verplicht  de  blokkering  op  te  heffen  of  een  in  een  nieuw  betalingsinstrument  te  voorzien330.    

Zowel   PingPing   en   PayPal331   voorzien   in   de  mogelijkheid   het   betalingsinstrument   te   blokkeren   en  hebben  dit  expliciet   in  de  gebruiksovereenkomst  opgenomen.   Indien  zij  werkelijk  tot  het  blokkeren  van  het  betalingsinstrument  overgaan,  wordt  de  gebruiker  hiervan  op  de  hoogte  gesteld332.      

226. Ter   reducering  van  het   risico  op  niet-­‐toegestane  betalingstransacties   kunnen  de  betaler  en  betalingsdienstaanbieder  voor  het  betalingsinstrument  uitgavenlimieten  overeenkomen333.    

PayPal  heeft  van  deze  mogelijkheid  gebruik  gemaakt  door  standaard   in  een   jaarlijkse  verzendlimiet  van  2  500  EUR  te  voorzien.  Deze  limiet  kan  steeds  op  initiatief  van  de  gebruiker  verhoogd  of  verlaagd  worden   maar   ook   PayPal   kan   deze   limieten   naar   eigen   goeddunken   verlagen334.   Hoewel   een  uitgavenlimiet  steeds  tussen  de  aanbieder  en  de  gebruiker  moeten  overeengekomen  zijn  krachtens  art.  30,  §1  Wet  Betalingsdiensten,  lijkt  dit  beding  m.i.  toch  rechtsgeldig  krachtens  art.  30,  §2,  eerste  lid  Wet  Betalingsdiensten.    

De  uitgavenlimiet  van  PingPing  is  beperkt  tot  25  EUR  per  transactie  en  kan  niet  gewijzigd  worden335.    

§2.   Verplichtingen  met  betrekking  tot  betalingsinstrumenten  

Zowel  de  betalingsdienstaanbieder  als  de  -­‐gebruiker  worden  krachtens  de  Wet  Betalingsdiensten  aan  een  aantal  verplichtingen  onderworpen   inzake  het  gebruik  van  het  betalingsinstrument.  Het  al  dan  niet  naleven  van  deze  verplichtingen  kan  een  invloed  hebben  op  de  aansprakelijkheid  van  de  partijen  in  het  geval  er  niet-­‐toegestane  betalingstransacties  verricht  worden.    

i. Verplichtingen  van  de  gebruiker    

227. De   betalingsdienstgebruiker   heeft   een   tweetal   verplichtingen   bij   het   gebruik   van   het  betalingsinstrument.   Ten   eerste   dient   hij   het   instrument   te   gebruiken   overeenkomstig   de  voorwaarden  die  op  de  uitgifte  en  het  gebruik  van  het  betalingsinstrument  van  toepassing  zij.  Bij  het  gebruik  dient  hij  alle  redelijke  maatregelen  te  nemen  om  de  veiligheid  van  het  betalingsinstrument  en   de   gepersonaliseerde   veiligheidskenmerken   ervan   te   waarborgen336.   Ten   tweede   dient   de  gebruiker  wanneer  hij  merkt  dat  er  niet-­‐toegestane  betalingstransacties  met  zijn  instrument  verricht  worden,  hiervan  de  betalingsdienstaanbieder  onverwijld  in  kennis  van  te  stellen337.  

                                                                                                                         330  Art.  30,  §2,  vierde  lid  Wet  Betalingsdiensten.  331  art.  10.2  Gebruiksovereenkomst  PayPal  en  art.  9.5  Gebruiksovereenkomst  Tunz.  332  Art.  10.3  Gebruiksovereenkomst  PayPal  en  art.  9.5  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    333  Art.  30,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    334  Art.  3.2  Gebruiksovereenkomst  PayPal.  335  www.pingping.be/wp/category/faq/?lang=nl.  336  Art.  31,  §1,  1°  en  art.  31,  §2  Wet  Betalingsdiensten,  Art.  9  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    337  Art.  31,  §1,  2°  Wet  Betalingsdiensten  

Page 85: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

77  

ii. Verplichtingen  van  de  betalingsdienstaanbieder  

228. De   betalingsdienstaanbieder  moet   er   onder  meer338   voor   zorgen   dat   de   gepersonaliseerde  veiligheidskenmerken   niet   toegankelijk   zijn   voor   anderen   dan   de   gebruiker   die   gerechtigd   is   het  instrument  te  gebruiken.  Daarnaast  moet  hij  ervoor  zorgen  dat  er  te  allen  tijde  passende  middelen  beschikbaar   zijn   die   de   betalingsdienstgebruiker   in   staat   stellen   kennis   te   geven   aan   de   aanbieder  van   het   onrechtmatig   of   niet-­‐toegestaan   gebruik   van   het   instrument   door   een   derde.   Indien   de  gebruiker   kennis   heeft   gegeven   van   het   niet-­‐toegestaan   of   onrechtmatig   gebruik   van   zijn  betalingsinstrument   moet   de   aanbieder   kunnen   voorkomen   dat   het   betalingsinstrument   nog   kan  worden  gebruikt339.    

Opdat  de  PayPal-­‐gebruiker  PayPal   zo   vlug  mogelijk  op  de  hoogte   zou   kunnen  brengen  wanneer  er  niet-­‐toegestane  of  onrechtmatige  transacties  verricht  werden,  voorziet  PayPal   in  een  klantendienst  waarmee  24u  op  24u  contact  kan  opgenomen  worden340.  Deze  dienst  is  zowel  telefonisch,  schriftelijk  of  via  e-­‐mail  bereikbaar.  PayPal  beschikt  ook  over  de  mogelijkheid  na  de  kennisgeving  de  rekeningen  onmiddellijk  te  blokkeren.    

De  PingPing-­‐gebruiker  moet  Tunz  onverwijld   in  kennis  stellen  van  diefstal,  verlies  of  onrechtmatige  transacties.  De  gebruiker  dient  dit  via  e-­‐mail  aan  Tunz  te  melden  en  vervolgens  binnen  de  vijf  dagen  een   aangetekende   brief   te   schrijven   ter   kennisgave   van   elke   diefstal,   verlies,   afwending   of   niet-­‐toegestaan   gebruik   van   de   pincodes,   paswoorden   of   van   de   draagbare   telefoon   zelf341.   Tunz   kan  vervolgens   steeds   de   PingPing-­‐rekening   blokkeren.   Het   blokkeren   van   de   mobiele   telefoon   of  beltegoeden  is  evenwel  niet  mogelijk.  Hiervoor  dient  de  telecomoperator  gecontacteerd  worden.    

§3.   Kennisgeving   en   betwisting   in   geval   van   niet-­‐toegestane   of   niet  correct  uitgevoerde  betalingstransacties  

229. De   kennisgeving   van   een  niet-­‐toegestane  of   onrechtmatige   transactie  dient   steeds   uiterlijk  binnen   de   dertien   maanden   na   de   valutadatum   van   de   debitering   te   gebeuren342.   Hoewel   de  gebruiker   een   termijn   van   dertien   maanden   krijgt   dient   hij   toch   zo   snel   mogelijk   de  betalingsdienstaanbieder  kennis   te  geven  van  de  onrechtmatigheden.  De  begrippen   ‘onverwijld’  en  ‘dertien  maanden’   lijken   op   het   eerste   zicht   tegenstrijdig,   doch   het   zijn   in   feite   twee   cumulatieve  voorwaarden343.   Dit   betekent   dat   de   gebruiker   te   allen   tijde   zo   snel   mogelijk   de  betalingsdienstaanbieder  moet  inlichten  na  kennisname  van  een  niet-­‐toegestane  betalingstransactie;  doch   dit   dient   binnen   de   dertien   maanden   na   de   transactie   te   gebeuren.   Indien   hij   slechts   later  kennis  neemt  van  de  niet-­‐toegestane  transactie   is  het  recht  op  rechtzetting  van  de  niet-­‐toegestane  betalingstransactie   teniet   gegaan.  Wanneer   de   kennisgave  niet   onverwijld   is   geschied,   leidt   dit   tot  

                                                                                                                         338  Niet  limitatieve  opsomming  van  de  verplichtingen  van  de  betalingsdienstaanbieder.    339  Art.  32  Wet  Betalingsdiensten.    340  Art.  12.2  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    341  Art.  9.4,  11.1  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    342  Art.  34  Wet  Betalingsdiensten.    343  A.  VANDOOLAEGHE,  “De  Wet  Betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  afl.  89,  82.  

Page 86: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

78  

een   onbeperkte   aansprakelijkheid   van   de   betaler   voor   de   niet-­‐toegestane   transacties   vooafgaand  aan  de  kennisgeving  (infra)  344.    

230. Wanneer   een   betalingsdienstgebruiker   ontkent   dat   hij   een   uitgevoerde   betalingstransactie  heeft   toegestaan   dan   is   de   betalingsdienstaanbieder   gehouden   het   bewijs   te   leveren   dat   de  betalingstransactie   geautoriseerd   is,   juist   geregistreerd   en   geboekt   is   en   niet   door   een   technische  storing  of  enig  ander  falen  is  beïnvloed345.  Wanneer  de  betalingsdienstaanbieder  er  niet  in  slaagt  dit  bewijs  te  leveren,  wordt  er  vermoed  dat  de  betalingstransactie  niet-­‐toegestaan  is346.    

Wanneer  de  betaling  geschied  is  na  gebruik  van  juiste  logingegevens  vormt  dit  geen  afdoende  bewijs  dat  de  betalingstransactie  met  instemming  heeft  plaatsgevonden.    

§4.     Aansprakelijkheid  in  geval  van  niet-­‐toegestane  betalingstransacties  

231. Het   aansprakelijkheidsthema   is   van   essentieel   belang   voor   betalingsinstrumenten   zoals  PayPal   en   PingPing.   Een   duidelijk   aansprakelijkheidsregime   maakt   het   mogelijk   een   correcte  inschatting  van  de  mogelijke  risico’s  bij  het  gebruk  van  het  betalingsinstrument  te  maken.    

232. Er   zijn   verschillende  aansprakelijkheidsaspecten  waarmee  de  PingPing-­‐  en  PayPal-­‐gebruiker  in  aanraking  kan  komen.    

Er   rijzen  niet  alleen  aansprakelijkheidsproblemen  bij  niet-­‐toegestane  betalingstransacties  maar  ook  bij   gebrekkige  of  niet  uitgevoerde  betalingstransacties.  Als  derde  aspect   zou  eventueel  ook  nog  de  vraag   kunnen   rijzen   of   PayPal   en   PingPing   aansprakelijk   kunnen   worden   gesteld   wanneer   het  betalingsinstrument  gebruikt  wordt  als  tussenschakel  bij  frauduleuze  praktijken  of  voor  de  aankoop  van   illegale  goederen  of  diensten.  Het  antwoord  op  deze  vraag   is  evenwel  klaar  en  duidelijk.  Het   is  niet  de  taak  van  PayPal  te  achterhalen  wat  de  onderliggende  overeenkomst  is  van  de  gebruikers  van  het  betalingsinstrument347.   Zo  moet  PayPal   niet   achterhalen  waarom  A  aan  B   geld   verschuldigd   is.  PayPal  moet  niet  achterhalen  of  de  onderliggende  overeenkomst  de  illegale  verkoop  van  cannabis  is  of  de  verkoop  van  een  tweedehandse  cd.    

233. Wanneer   niet-­‐toegestane   betalingstransacties   geïnitieerd   werden   zal   in   de   eerste   plaats  getracht  worden  het  desbetreffende  bedrag  van  de  fraudeur  terug  te  vorderen  op  grond  van  de  leer  

                                                                                                                         344   W.   VANDEVOORDE,   ”De   aansprakelijkheid   van   de   betalingsdienstaanbieder   bij   het   verrichten   van  betalingsdiensten.   De   grenslijntussenfout   en   risico”,   TBH   2011,   afl.   10,   1024;   A.   VANDOOLAEGHE,   “De   Wet  Betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  afl.  89,  83.  345  Art.  35,  §1  Wet  Betalingsdiensten.  346   E.   JACOBS,   “De   verdeling   van   de   aansprakelijkheid   in   geval   van   frauduleus   gebruik   van   een  betalingsinstrument”,  BFR  2009,  27.    347  De  Commissie  heeft   echter   recent   een   verordening   goedgekeurd   in   verband  met  het   verstrengen   van  de  traceerbaarheid   van   geldovermakingen   (Proposal   for   a   regulation   of   the   European   Parliament   and   of   the  Council   on   information   accompanying   transfers   of   funds,  http://www.lexalert.net/uploads/documentenbank/991d39596d0c6e27dad55008ca41e7e3.pdf)   Zo   heeft   de  verordening  als  doel  de  geldovermakingen  gemakkelijker  te  kunnen  traceren  o.a.  mobiele  telefoons,  krediet-­‐  of  debetkaarten   of   enig   ander   IT-­‐toestel   zal   onderworpen   worden   aan   de   bepalingen   van   de   verordening.  Bovendien   zal   de  betalingsdienstaanbieder   van  de  begunstigde   verplicht   zijn   de  begunstigde   te   identificeren  wanneer  de  betalingen  meer  dan  1000  EUR  bedragen.    

Page 87: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

79  

van  de  onverschuldigde  betaling  (art.  1253  BW).  Uiteraard  is  de  kans  dat  de  fraudeur  gevonden  zeer  klein.   De   kans   dat   de   gelden   nog   zouden   kunnen   gerecupereerd   worden   is   evenwel   nog   kleiner.  Daarom   is   een   aansprakelijkheidsregime   bij   dergelijke   transacties   in   de   Wet   Betalingsdiensten  uitgewerkt.    

i.     Aansprakelijkheid  van  de  betalingsdienstaanbieder  

234. De   aansprakelijkheid   van   de   betalingsdienstaanbieder   jegens   de   betaler   vormt   het  basisprincipe   indien   niet-­‐toegestane   betalingstransacties   werden   geïnitieerd.   Volgens   de   Wet  Betalingsdiensten   moet   de   betalingsdienstaanbieder   het   bedrag   van   de   niet-­‐toegestane  betalingstransacties   onmiddellijk   terugbetalen   en   de   gedebiteerde   rekening   in   zijn   oorspronkelijke  staat  te  herstellen348.    

Deze   verplichting   in   hoofde   van   de   betalingsdienstaanbieder   geldt   evenwel   enkel   voor   zover   de  betaler  aan  zijn  kennisgevingsverplichting  uit  art.  31,  §1,  2°  gerespecteerd  heeft.    

De   betalingsdienstaanbieder   dient   ook   niet   onverwijld   over   te   gaan   tot   terugbetaling.  Voorafgaandelijk  beschikt  de  aanbieder  over  de  mogelijkheid  een  prima   facie  onderzoek   te  voeren  naar  mogelijk  bedrog   in  hoofde  van  de  betaler349.  De  betalingsdienstaanbieder   is  dus   te  allen   tijde  aansprakelijk  voor  niet-­‐toegestane  betalingstransacties   tenzij  hij   kan  aantonen  dat  er   sprake   is  van  bedrog.    

235. Het  prima  facie  onderzoek  kan  tot  drie  situaties  leiden350:    

-­‐ De  betalingsdienstaanbieder  komt  tot  de  vaststelling  dat  de  aanbieder  niet  bedrieglijk  heeft  gehandeld,  de  aanbieder  zal  de  betaler  onmiddellijk  moeten  terugbetalen.    

-­‐ De  aanbieder  heeft  sterke  vermoedens  dat  de  betaler  bedrieglijk  handelt.  De  aanbieder  kan  een  uitgebreider  onderzoek   voeren  op   voorwaarde  dat   de  duurtijd   redelijk   blijft.  Wanneer  uiteindelijk   blijkt   dat   de   betaler   bedrieglijk   heeft   gehandeld   zal   hij   aansprakelijk   worden  gesteld  voor  alle  verliezen.    

-­‐ Er   kan   betwisting   ontstaan   over   de   transactie.   De   aanbieder   zal   de   betaler   moeten  terugbetalen   maar   kan,   wanneer   achteraf   blijkt   dat   er   sprake   was   van   bedrog,   de  terugbetaling  vorderen.    

PayPal   voorziet   in  een   termijn   van  20  werkdagen  om  dergelijk  onderzoek   te   voeren.   Indien  PayPal  sterke  vermoedens  heeft  dat  de  betaler  bedrieglijk  gehandeld  heeft  kan  het  onderzoek  tot  60  dagen  duren.  Indien  de  kennisgeving  van  niet-­‐toegestane  transacties  of  andere  onregelmatigheden  op  een  correcte  wijze  geschied   is,  wordt  het  desbetreffende  bedrag  binnen  de  10  werkdagen   teruggestort  

                                                                                                                         348  Art.  36,  §1,  Wet  Betalingsdiensten;  W.  VANDEVOORDE,  ”De  aansprakelijkheid  van  de  betalingsdienstaanbieder  bij   het   verrichten   van   betalingsdiensten.   De   grenslijntussenfout   en   risico”,   TBH   2011,   1024;   E.   JACOBS,   “De  verdeling  van  de  aansprakelijkheid  in  geval  van  frauduleus  gebruik  van  een  betalingsinstrument”,  BFR  2009,  27;  art.  12.4-­‐12.5  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    349  Art.  36,  1e  lid  Wet  Betalingsdiensten.    350  A.  VANDOOLAEGHE,  “De  Wet  Betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  afl.  89,  85.  

Page 88: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

80  

op  de  PayPal-­‐rekening  van  de  betaler  waardoor  hij  tijdens  de  onderzoeksperiode  over  zijn  e-­‐geld  kan  beschikken351.  M.i.  is  deze  werkwijze  volledig  conform  de  bepalingen  van  de  Wet  Betalingsdiensten.    

236. Dit   aansprakelijkheidsregime   zal   van   toepassing   zijn   nadat   niet-­‐toegestane  betalingstransacties  geïnitieerd  werden  na  diefstal  of  verlies  van  het  betalingsinstrument  maar  ook  wanneer  er  onrechtmatig  gebruik  werd  gemaakt  van  een  betalingsinstrument  terwijl  op  het  moment  van   de   transactie   de   betaler   in   het   bezit   was   van   het   betalingsinstrument.   Deze   situatie   kan   zich  voordoen  wanneer  de  logingegevens  door  een  derde  worden  gekraakt  om  toegang  te  krijgen  tot  de  PayPal-­‐account   van   de   gebruiker352.   Het   is   evenwel   de   betaler   die   moet   bewijzen   dat   hij   op   dat  moment  in  het  bezit  was  van  betalingsinstrument.  

ii.   Aansprakelijkheid  van  de  betaler  

237. In   afwijking   van   het   principe   dat   de   betalingsdienstaanbieder   aansprakelijk   is   voor   niet-­‐toegestane  betalingstransacties  draagt  de  betaler  tot  aan  de  kennisgeving  zoals  door  artikel  31,  61,  2°  bepaald,  het  verlies  tot  een  bedrag  van  ten  hoogste  150  EUR353.  Deze  beperkte  aansprakelijkheid  gecreëerd   door   art.   37   Wet   Betalingsdiensten   is   enkel   van   toepassing   indien   de   niet-­‐toegestane  betalingstransacties  voortvloeien  uit  het  gebruik  van  een  gestolen  of  verloren  betalingsinstrument  of  indien  de  betaler  nagelaten  heeft  de  veiligheid  van  de  gepersonaliseerde  veiligheidskenmerken354  te  waarborgen355.  De  betaler  heeft  er  dus  alle  belang  bij  de  betalingsdienstaanbieder  zo  vlug  mogelijk  kennis  te  geven  van  het  verlies,  diefstal  of  onrechtmatig  gebruik  van  het  betalingsinstrument.    

238. De  beperking  van  de  aansprakelijkheid  van  de  betaler  tot  150  EUR  geldt  evenwel  niet,  indien  de  transacties  zich  hebben  voorgedaan  doordat  de  betaler  zelf  frauduleus,  opzettelijk  of  grof  nalatig  heeft   gehandeld.   In   deze   gevallen   is   de   betaler   onbeperkt   aansprakelijk   voor   de   schade   die  voortvloeit  uit  de  niet-­‐toegestane  betalingstransacties356.    

Het   begrip   grof   nalatig   wordt   niet   gedefinieerd   in   de   Wet   Betalingsdiensten.   De   rechter   moet  oordelen  aan  de  hand  van  de  feitelijke  omstandigheden.  Wel  geeft  art.  37,  §3  Wet  Betalingsdiensten  een  niet-­‐limitatieve  opsomming  van  gedragingen  die  als  grof  nalatig  kunnen  worden  beschouwd.  Het  gaat  om  het  niet  onverwijld  kennis  geven  van  verlies  of  diefstal  van  het  betalingsinstrument  en  het  in  een  gemakkelijk  herkenbare  vorm  noteren  van  de  persoonlijke  veiligheidskenmerken,  met  name  op  het   betalingsinstrument,   of   op   een   voorwerp   of   een   document   dat   de   betaler   bij   het   instrument  bewaart.  

PayPal   heeft   in   haar   gebruiksovereenkomst   een   opsomming   gegeven   van   gedragingen   die   als   grof  nalatig  worden  bestempeld357.  Prof.  Dr.  R.  Steennot  is  van  mening  dat  dergelijke  opsomming  in  geen  

                                                                                                                         351  Art.  12.3  Gebruiksovereenkomst  PayPal.    352  Parl.  St.  Kamer,  2179/001,  W.  VANDEVOORDE,  ”De  aansprakelijkheid  van  de  betalingsdienstaanbieder  bij  het  verrichten  van  betalingsdiensten.  De  grenslijntussenfout  en  risico”,  TBH  2011,  afl.  10,  1026.  353  Art.  11.3  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    354  Bijvoorbeeld  de  logingegevens  voor  de  PayPal-­‐rekening.    355   E.   JACOBS,   “De   verdeling   van   de   aansprakelijkheid   in   geval   van   frauduleus   gebruik   van   een  betalingsinstrument”,  BFR  2009,  28.    356  Art.  37,  §1,  tweede  lid  Wet  Betalingsdiensten.    357  Art.  9.2  j°  art.  10.1,  a  Gebruiksovereenkomst  PayPal  

Page 89: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

81  

geval   blindelings   door   de   rechter   gevolgd  moet  worden.   Deze   bedingen   zouden   namelijk   een   (te)  ruime  draagwijdte  kunnen  toekennen  aan  het  begrip  ‘grove  nalatigheid’  en  tot  gevolg  hebben  dat  de  aansprakelijkheidsbeperking   van   150   EUR   voor   de   transacties   die   hebben   plaatsgevonden   voor   de  kennisgeving  een  fictie  worden.  Prof.  Dr.  R.  Steennot  nuanceert  deze  stelling  wel  in  die  mate  dat  de  rechter  wel  rekening  kan  houden  met  deze  bedingen,  in  die  zin  dat  het  in  een  dergelijk  geval  duidelijk  is  dat  de  betaler  wist  dat  zijn  gedragingen  bijzondere  gevaren  inhielden358.    

239. Nadat  de  betaler   kennis  heeft   gegeven   van  de  onrechtmatige  betalingstransacties,   kan  het  verlies,  diefstal  of  onrechtmatig  gebruik  van  het  betalingsinstrument  geen  financiële  gevolgen  meer  voor  hem  hebben,  dit  eveneens  slechts  op  voorwaarde  dat  de  betaler  zelf  niet  frauduleus  gehandeld  heeft359.   De   bewijslast   inzake   bedrog,   opzet   of   grove   nalatigheid   komt   steeds   aan   de  betalingsdienstaanbieder  toe.    

iii.   Bijzonder  aansprakelijkheidsregime    

240. Instrumenten   voor   kleine   bedragen   kunnen   aan   een   soepeler   aansprakelijkheidsregime  onderworpen   worpen.   De   reden   hiervoor   is   dat   ‘instrumenten   voor   kleine   bedragen360’   vooral  moeten   uitmunten   in   hun   gebruiksgemak   waardoor   niet   van   de   betalingsdienstaanbieder   kan  worden   verwacht   dat   hij   ook   investeert   in   een   degelijk   veiligheidssysteem361.   Opdat   dit   soepeler  regime  van  toepassing  zou  zijn  moet  evenwel  aan  drie  cumulatieve  voorwaarden  voldaan  worden362.  Vooreerst  moet  het  gaan  om  een  betalingsinstrument  ‘voor  kleine  bedragen’  zoals  bepaald  in  art.  57  Wet   Betalingsdiensten.   De   betalingsdienstaanbieder   van   de   betaler   is   niet   in   de   mogelijkheid   de  betaalrekening  of  het  betalingsinstrument  te  blokkeren  en  de  betalingsdienstaanbieder  kan  omwille  van  redenen  inherent  aan  het  betalingsinstrument  niet  het  bewijs  leveren  dat  de  betalingstransactie  is  toegestaan.        

Het  soepeler  regime  komt  er  concreet  op  neer  dat  de  betalingsdienstaanbieder  met  de  betaler  kan  overeenkomen  dat   art.   36   en   art.   37  Wet  Betalingsdiensten  niet   van   toepassing   zijn,  waardoor   de  betalingsdienstaanbieder   niet   aansprakelijk   kan   worden   gesteld   na   een   niet-­‐toegestane  betalingstransactie.    

241. Dit  afwijkend  regime  is  evenwel  niet  van  toepassing  op  PingPing  gezien  de  PingPing-­‐rekening  wel   kan   worden   geblokkeerd   en   er   wel   bewijs   kan   worden   geleverd   dat   de   betalingstransactie   is  toegestaan.   Art.   36   en   Art.   37   Wet   Betalingsdiensten   zijn   dan   ook   integraal   op   PingPing   van  toepassing.  Dit  blijkt  ook  uit  de  gebruiksovereenkomst  van  Tunz363.  M.i.  zal  de  toepassing  van  art.  37  Wet   Betalingsdiensten   op   het   betalingsinstrument   PingPing   er   in   de   praktijk   toe   leiden   dat   de  gebruiker  integraal  aansprakelijk  zal  zijn  voor  de  geleden  schade  voor  de  kennisgave  gezien  PingPing  

                                                                                                                         358  R.  STEENNOT,  “Girale  en  elektronische  betalingen.  Nieuwe  wettelijke  regeling”  NJW  2010,  afl.  226,  528.    359  Art.  37,  §2  Wet  Betalingsdiensten.    360  Definitie  zie  supra  onder  hoofdstuk  Wet  Betalingsdiensten.    361  Overweging   (30)   van  de  PSD;  W.  VANDEVOORDE,   ”De  aansprakelijkheid   van  de  betalingsdienstaanbieder  bij  het  verrichten  van  betalingsdiensten.  De  grenslijntussenfout  en  risico”,  TBH  2011,  afl.  10,  1025.  362  Art.  57,  §3  Wet  Betalingsdiensten.    363  Art.  11  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    

Page 90: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

82  

enkel   gebruikt   kan  worden   voor   het   verrichten   van   transacties  met   een  maximale  waarde   van   25  EUR.    

.      

Page 91: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

83  

Hoofdstuk  VI   Uitvoering  van  betalingstransacties  

§1   Tijdstip  van  betaling  

242. Het  tijdstip  van  betaling  is  van  belang  voor  het  bepalen  van  de  aansprakelijkheid  bij  gebrekkig  uitgevoerde  betalingstransacties.  Omtrent  het  tijdstip  van  de  betaling  bestaat  er  evenwel  nog  geen  unanimiteit   in  de   rechtsleer.   Er   zijn   verschillende   theorieën,  die  elk  een  ander   tijdstip  van  betaling  verkiezen.  De  betaling  kan  onder  meer  geschieden  op  het  ogenblik  dat  de  betalingsopdracht  wordt  gegeven,  wanneer  de  rekening  van  de  schuldenaar  wordt  gedebiteerd,  wanneer  de  rekening  van  de  betalingsdienstaanbieder   van   de   begunstigde   wordt   gecrediteerd   of   wanneer   de   rekening   van   de  begunstigde  zelf  wordt  gecrediteerd364.    

243. Het  Hof  van  Cassatie  heeft  zich  reeds  uitgesproken  over  de  problematiek  bij  het  bepalen  van  het   tijdstip   van   betaling   en   heeft   geoordeeld   dat   in   geval   van   een   girale   betaling,   de   betaling  geschiedt  wanneer  de  rekening  van  de  begunstigde  zelf  wordt  gecrediteerd365.  Dit  betekent  dat  voor  het  tijdstip  van  de  betaling,  het  ogenblik  waarop  de  begunstigde  kan  beschikken  over  zijn  betrokken  goederen  determinerend   is.  De   rechtsleer   is   het   hier   echter   niet   unaniem  mee  eens.   Zo  beroepen  tegenstanders   zich   op   een   ander   arrest   van   het   Hof   van   Cassatie366   betreffende   het   beslag   onder  derden   op   een   bankrekening.   Het  Hof   had   in   dit   arrest   geoordeeld   dat,   in   het   geval   beslag  wordt  gelegd  op  de   tegoeden  die   zich  bevinden  op   een  bankrekening,   ook  de   gelden  die   nog  niet   op  de  rekening   van   de   beslagene   zelf   werden   gecrediteerd,  maar   wel   reeds   gecrediteerd   werden   op   de  rekening   van   dienst   betalingsdienstaanbieder,   wel   onder   het   beslag   vallen.   Deze   auteurs   leiden  hieruit   af   dat   de   betaling   reeds   geschiedt   bij   de   creditering   van   de   rekening   van   de  betalingsdienstaanbieder  van  de  begunstigde367.    

244. Krachtens   prof.   Dr.   R.   STEENNOT   en   G.   HENNARD   moet   er   echter   een   onderscheid   gemaakt  worden   tussen   het   ogenblik   dat   de   begunstigde   over   een   vordering   tegenover   zijn  betalingsdienstaanbieder  beschikt  om  zijn  rekening  te  crediteren  en  het  ogenblik  waarop  de  betaling  heeft  plaatsgevonden  in  de  onderliggende  verhouding  tussen  de  schuldenaar  en  schuldeiser.  Opdat  de   betaling   in   de   onderliggende   verhouding   bevrijdend   zou   hebben   plaatsgevonden,   moet   de  schuldeiser   werkelijk   over   de   tegoeden   kunnen   beschikken,   wat   de   creditering   van   zijn   rekening  vergt368.    

245. Bovenvermelde   discussie   had   vooral   betrekking   op   het   tijdstip   van   betaling   bij   girale  betalingen.   M.i.   kan   deze   theorie   echter   ook   op   de   elektronische   betalingen   toegepast   worden,  waarbij   ook   hier   het   tijdstip   van   betaling   moet   vastgesteld   worden   in   functie   van   de   het   tijdstip  

                                                                                                                         364  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  274.    365  Cass.  30  januari  2001,  BFR  2001,  185,  noot  R.  STEENNOT.    366  Cass.  15  juni  2006,  BFR    2006,  385,  noot  R.  STEENNOT.  367  Kh.  Namen  3  februari  2000,  TBH  2000,  442,  noot.    368  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Kluwer,  Mechelen,  2011,  276;  G.  HENNARD,  “Loi  sur  les  services   de   paiement:   l’exécution   des   opérations   de   paiement   –   Responsabilité   en   cas   d’inexécution   ou  d’exécution   incorrecte   des   opérations   de   paiement”,   X.,  Betalingsdiensten.   De   nieuwe   regelgeving   onder   de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011.    

Page 92: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

84  

waarop   de   begunstigde   kan   beschikken   over   de   ontvangen   tegoeden369.   Het   tijdstip   van   betaling  vindt   dus   ook   bij   PingPing   en   PayPal   plaats   van   zodra   de   desbetreffende   rekening   gecrediteerd   is,  zonder  dat  de  begunstigde  daar  speciale  stappen  voor  moet  ondernemen370.    

246. Het   belang   van  het   tijdstip   van   de  betaling   via   PingPing   en   PayPal   is   echter   quasi   nihil.   De  betaler  en  de  begunstigde  voeren  hier  namelijk  hun  rekening  bij  dezelfde  betalingsdienstaanbieder  waardoor   de   debitering   van   de   rekening   van   de   betaler   en   de   creditering   van   de   rekening   van   de  begunstigde   quasi   simultaan   zal   geschieden.   Bovendien   is   de   aansprakelijkheidsproblematiek   bij  betalingstransacties   die   slechts   door   één   betalingsdienstaanbieder   geïnitieerd   worden   niet   zo  ingewikkeld.    

247. Het   is   niettemin   van   belang   hier   nog   te   vermelden   dat   het   bepalen   van   het   tijdstip   van  betaling  bij   PingPing  en  PayPal   zich  duidelijk   onderscheidt   van  de  problematiek  die  bestaat  bij   het  bepalen  van  het  tijdstip  van  betaling  bij  Proton.  Bij  Proton  rijst  namelijk  de  vraag  of  er  reeds  sprake  is  van  betaling  wanneer  de  tegoeden  worden  overgeboekt  van  de  protonkaart  naar  de  terminal  van  de  handelaar   of   moet   het   tijdstip   bepaald   worden   wanneer   de   gewone   bankrekening   van   de  begunstigde  met   de   ontvangen   tegoeden  wordt   gecrediteerd371.   Bij   PingPing   en   PayPal   doet   deze  discussie   zich   niet   voor   gezien   deze   instrumenten   op   een   andere   manier   functioneren.   De  begunstigde   kan   namelijk   de   ontvangen   tegoeden   onmiddellijk   spenderen   en   moet   niet   zoals   bij  Proton  wachten  tot  zijn  terminal  geledigd  is  en  de  gelden  op  zijn  rekening  worden  gecrediteerd.    

§2.   Aansprakelijkheid   bij   niet-­‐uitgevoerde   of   gebrekkig   uitgevoerde  betalingstransacties  

248. De   aansprakelijkheid   bij   niet-­‐uitgevoerde   of   gebrekkige   uitgevoerde   betalingstransacties  berust   bij   de   betalingsdienstaanbieders372.   Met   niet-­‐uitgevoerde   of   gebrekkig   uitgevoerde  betalingstransacties  worden   de   hypotheses   bedoeld  waarbij   de   rekening   van   een   derde   onterecht  werd  gecrediteerd  of  de  waarde  van  de  betalingstransactie  verloren  is  gegaan.    

249. Wanneer  een  rekening  van  een  derde  onterecht  werd  gecrediteerd,  kunnen  de  gelden  steeds  teruggevorderd  worden  op  grond  van  de  leer  van  de  onverschuldigde  betaling  (art.  1235  BW373).  De  aansprakelijkheidskwestie   doet   zich   eigenlijk   enkel   voor   wanneer   de   gelden   niet   gerecupereerd  kunnen  worden  van  een  derde.    

                                                                                                                         369  Cass.  30  januari  2001,  BFR  2001,  185,  noot  R.  STEENNOT;  Gent  4  februari  2000,  Bank  Fin.  2000,  475,  noot  R.  STEENNOT   en   M.   TISON;   C.   ALTER,   Droit   bancaire   général,   Brussel,   Larcier,   2011,   29;   R.   STEENNOT,   Giraal   en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  277;  A.  BRUYNEEL,  “Le  virement”   in  X.   (ed.),  La  banque  dans  la  vie  quotidienne,  Brussel,  Editions  du  jeune  barreau,  1986,  387-­‐388.  370  R.  STEENNOT,  Girale  en  elektronische  betalingen,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  278.    371  R.  STEENNOT,  Girale  en  elektronische  betalingen,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  278.  Bij  elk  van  de  stellingen  rijst  namelijk  een  probleem.  Wanneer  de  betaling  reeds  geschied  zou  zijn  wanneer  het  tegoed  wordt  overgeboekt  naar  de  terminal  van  de  handelaar,  dan  druist  deze  theorie  in  tegen  de  rechtspraak  van  het  Hof  van  Cassatie.  Wanneer   de   rechtspraak   van   het   Hof   van   Cassatie   wordt   gevolgd   en   de   betaling   bijgevolg   pas   geschiedt  wanneer   de   begunstigde   over   de   tegoeden   kan   beschikken,   dan   zal   dit   echter   op   een   veel   later   tijdstip  plaatsvinden,  waardoor  de  identiteit  van  de  betaler  niet  meer  achterhaald  kan  worden.    372  Art.  50,  §1  Wet  Betalingsdiensten.    373  Brussel  25  november  2005,  TBH  2007,  afl.  1,  52.    

Page 93: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

85  

250. Krachtens   de   Wet   Betalingsdiensten   zullen   PingPing   en   PayPal   in   principe   aansprakelijk  worden   gesteld   in   geval   nadat   er   foutieve   of   gebrekkige   betalingstransacties   geïnitieerd   werden.  Wanneer  de  betalingsdienstaanbieder  echter  het  bewijs  kan   leveren  van  een  correct  gecrediteerde  rekening   van   de   betalingsdienstaanbieder   van   de   begunstigde,   dan   is   hij   bevrijd   van   zijn  aansprakelijkheid.    

Gezien  er  bij  betalingsdiensttransacties  die  verricht  worden  via  PingPing  en  PayPal  slechts  sprake   is  van   één   betalingsdienstaanbieder,   zullen   zij   slechts   het   bewijs   moeten   leveren   van   een   correcte  creditering  van  de  rekening  van  de  begunstigde.    

Dit   aansprakelijkheidsregime   is   een   typevoorbeeld   van   risico-­‐   of   objectieve   aansprakelijkheid374  omdat   voor   het   vaststellen   van   de   aansprakelijkheid   van   de   betalingsdienstaanbieder   geen   bewijs  van  fout  moet  geleverd  worden.  De  objectieve  aansprakelijkheid  heeft  dan  ook  als  doel  de  gebruiker  te   beschermen   en   bij   te   dragen   tot   het   vertrouwen   dat   de   transacties   correct   en   tijdig   worden  uitgevoerd375.    

251. Indien  de   aansprakelijkheid   van  de  betalingsdienstaanbieder   vastgesteld  werd,   dient   hij   de  betaalrekening  van  de  betaler  onverwijld  te  herstellen  in  de  situatie  zoals  die  geweest  zou  zijn  als  de  gebrekkige   betalingstransactie   niet   zou   hebben   plaatsgevonden376.   Dit   betekent   dat   de  aansprakelijke   betalingsdienstaanbieder   niet   alleen   het   bedrag   van   de   transactie   zal   moeten  terugbetalen  of  ter  beschikking  stellen  aan  de  gebruiker  maar  ook  de  financiële  kosten  die  gepaard  gingen  met  de  transactie.    

Op   grond   van   art.   53   kan   de   betalingsdienstaanbieder   die   de   betalingsdienstgebruikers   heeft  vergoed,  een  vergoeding  voor  alle  bedragen  die  zijn  betaald  uit  hoofde  van  de  hierboven  vermelde  bepalingen   verhalen   op   de   daadwerkelijke   aansprakelijke   betalingsdienstaanbieder   of  tussenpersoon,  afhankelijk  van  wat  deze  partijen  contractueel  zijn  overeengekomen.    

252. Deze   risicoaansprakelijkheid   kent   evenwel   drie   uitzonderingen377.   Ten   eerste   is   de  betalingsdienstaanbieder   niet   aansprakelijk   indien   de   betalingsdienstgebruiker   nagelaten   heeft,  onverwijld  en  uiterlijk  binnen  een  termijn  van  dertien  maanden  na  de  valutadatum  van  de  debitering  of  de  creditering,  kennis  te  geven  van  de  bewuste  transactie378.    

Ten   tweede   is   de   betalingsdienstaanbieder   niet   aansprakelijk   in   geval   van   overmacht379.   In   de  Richtlijn   Betalingsdiensten   wordt   overmacht   omschreven   als   een   abnormale   en   onvoorzienbare  omstandigheid   die   onafhankelijk   is   van   de  wil   van   diegene   die   zich   erop   beroept   en   ondanks   alle  

                                                                                                                         374  J.  FELD,  “Le  paiement  électronique  à  la  lumière  de  la  nouvelle  loi  sur  les  services  de  paiement”,  Le  Paiment,  Louvain-­‐la-­‐Neuve,   Anthemis,   2009,   126;   G.   HENNARD,   “Loi   sur   les   services   de   paiement:   l’exécution   des  opératins   de   paiement   –   Reponsabilité   en   cas   d’inexécution     ou   d’exécution   incorrecte   des   opératios   de  paiement”,  Betalingsdiensten.  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  181.    375  MvT,  Parl.  St.  Kamer  2000-­‐2001,  nr.  52/2179,  87;  A.  VANDOOLAEGHE,  “De  Wet  Betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  afl.  89,  97.  376  Art.  50,  §2  Wet  Betalingsdiensten.    377  R.  STEENNOT,  Girale  en  elektronische  betalingen  378  Art.  34  Wet  Betalingsdiensten;  art.  13  Gebruiksovereenkomst  Tunz.    379  Art.  54  Wet  Betalingsdiensten.  

Page 94: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

86  

voorzorgmaatregelen   niet   kon   worden   vermeden380.   Bij   het   bepalen   van   overmacht   en   de  aansprakelijkheid   dient   er   dan   ook   rekening   te   worden   gehouden   met   het   feit   dat   de  betalingsdienstaanbieder   als   professioneel   zelf   aansprakelijk   is   voor   de   apparatuur   die   hijzelf   ter  beschikking   stelt   en   dit   geenszins   mag   afgewenteld   worden   op   de   betalingsdienstgebruiker.  Systeemstoringen   kunnen   daarom   niet   zomaar   als   overmacht   worden   beschouwd   maar   moeten  afgewogen  worden  aan  de  mogelijke  procedures  waarover  de  betalingsdienstaanbieder  beschikt  om  de  nadelige  gevolgen  van  de  systeemstoring  op  te  vangen381.    

PayPal   sluit   in   zijn   gebruiksovereenkomst   zijn   aansprakelijkheid   uit   indien   de   betalingstransacties  foutief   of   gebrekkig   geïnitieerd   werden   ten   gevolge   van   een   systeemstoring   waarvan   de  betalingsdienstgebruikers  op  de  hoogte  waren.  M.i.  is  deze  clausule  rechtsgeldig  en  niet  in  strijd  met  de  bepalingen  van  art.  54  Wet  Betalingsdiensten.    

Systeemstoringen  worden  namelijk  niet  automatisch  als  overmacht  beschouwd  omdat  de  gebruiker  als   leek  geen  enkel   zicht  heeft  op  de  betrouwbaarheid  en  werking  van  de  gebruikte  apparatuur  of  software   van   de   betalingsdienstaanbieder   en   bijgevolg   tegen   de   storingen   ervan   moet   worden  beschermd382.   Indien   de   betalingsdienstgebruiker   echter   op   de   hoogte   werd   gebracht   van   de  storingen   is  hij  m.i.   voldoende  beschermd   tegen  de   risico’s   van  het  betalingsinstrument  en  kan  de  betalingsdienstgebruiker   niet   alsnog   aansprakelijk   worden   gesteld   wanneer   zijn   gebruikers   de  aanbevelingen   negeren   waardoor   er   niet-­‐correct   uitgevoerde   betalingstransacties   geïnitieerd  worden.    

Tunz  exonereert  zich  in  zijn  gebruiksovereenkomst  voor  zijn  aansprakelijkheid  ten  gevolge  fouten  of  technische   onderbrekingen   van   onder   meer   de   mobiele   telefoonoperatoren   en   andere  dienstverleners  van  de  informatiemaatschappij  in  de  zin  van  de  richtlijn  2000/31/EG383.    

Op  basis  van  art.  50  Wet  Betalingsdiensten  is  Tunz  echter  aansprakelijk  voor  de  correcte  uitvoering  van   de   betaling,   hetgeen   betekent   dat   Tunz   moet   instaan   voor   het   overmaken   van   het   volledige  bedrag   van   de   betalingstransactie   binnen   de   gestelde   uitvoeringstermijn.   Tunz   zal   dan   ook  aangesproken  kunnen  worden  voor  enigerlei  nalatigheid  van  andere  partijen  in  de  betalingsketen384.  Een  gebrekkige  uitvoering  van  de  betalingstransactie   ten  gevolge  van  een   technische  onderbreking  bij  een  derde  dienstverlener  kan  dan  ook  niet  als  overmacht  gekwalificeerd.  Deze  exoneratieclausule  in  de  gebruiksovereenkomst  is  m.i.  onrechtmatig  en  kan  bijgevolg  nietig  verklaard  worden385.    

Op   basis   van   art.   53  Wet   Betalingsdiensten   kan   Tunz   evenwel   de   door   haar   gedane   vergoedingen  terugvorderen  van  de  daadwerkelijke  aansprakelijke  (supra).    

                                                                                                                         380  Art  78  Richtlijn  Betalingsdiensten;  MvT  Parl.   St.  Kamer  2000-­‐2001,  nr.  52/2179,  89;  A.  VANDOOLAEGHE,   “De  Wet  Betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  afl.  89,  97-­‐98.    381   E.   PIETERS   EN   V.   BROEKAERT,   “Les   services   de   paiement:   l’autorégulation,   la   directive   et   la   loi.   Vue  d’ensomble”,   in  Betalingsdiensten.  De   nieuwe   regelgeving   onder   de   loep   genomen,  Brussel,   Anthemis,   2011,  34-­‐35.    382  MvT,  Parl.  St.  Kamer  2000-­‐2001,  nr.  52/2179,  89.  383  Art.  12  Gebruiksovereenkomst  Tunz.                                                                      384  Art.  47  Richtlijn  Betalingsdiensten;  MvT,  Parl.  St.  Kamer  2000-­‐2001,  nr.  52/2179,  87.  385  Art.  61,  2°  Wet  Betalingsdiensten.  

Page 95: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

87  

Ten  derde   is  de  betalingsdienstaanbieder  niet  aansprakelijk   indien  de  unieke   identificator  die  door  betalingsdienstgebruiker   gehanteerd   werd   onjuist   is386.   Dit   betekent   dat   PingPing   of   PayPal   niet  aansprakelijk  kunnen  worden  gesteld  voor  een  foutief  uitgevoerde  transactie  doordat  de  betaler  een  onjuist  gsm-­‐nummer  of  emailadres  heeft  opgegeven.    

253. Evenwel  is  het  belangrijk  aan  te  stippen  dat  de  aanbieders,  ongeacht  hun  aansprakelijkheid,  steeds   de   verplichting   hebben   om   bij   niet-­‐uitgevoerde   of   gebrekkige   betalingstransacties  inspanningen   te   leveren   om   het   bedrag   te   traceren   en   in   enkele   naderbepaalde   gevallen   te  recupereren387.   Dit   is   echter   geenszins   een   resultaatsverbintenis   maar   slechts   een  middelenverbintenis388.    

                                                                                                                         386  Art.  49  Wet  Betalingsdiensten.  387  art.  49,  §2  Wet  Betalingsdiensten,  art.  50,  §3  en  art  51,  §4  Wet  Betalingsdiensten.    388  A.  VANDOOLAEGHE,  “De  wet  betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  97.    

Page 96: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

88  

Hoofdstuk  VII   De  verhouding  tussen  de  schuldenaar  en  schuldeiser  

254. Een  betaling   in   elektronisch   geld  wordt,   net   als   betalingen   in   chartaal   en   giraal   geld,   in   de  regel   verricht   om   een   schuld   te   betalen.   Daarbij   moet   rekening   worden   gehouden   met   enkele  essentiële   principes   die   in   dit   hoofdstuk   besproken   zullen   worden.   Indien   de   betaling   echter  vrijblijvend   verricht   wordt   en   er   geen   schuld   wordt   afgelost389,   dan   zijn   deze   principes   niet   van  belang.    

§1.     Geen  wettig  betaalmiddel  

255. Elektronisch  geld  is  geen  wettig  betaalmiddel.  Dit  betekent  dat  de  schuldenaar  de  schuldeiser  niet  kan  dwingen  om  een  betaling  met  elektronisch  geld   te  aanvaarden.  De  schuldenaar  kan  enkel  bevrijdend  betalen  met  elektronisch  geld  indien  de  schuldeiser  dergelijke  betaling  aanvaardt.    

Enkel  de   in  euro  luidende  muntstukken  en  bankbiljetten,  zijnde  het  chartaal  geld,  zijn   in  België  een  wettig  betaalmiddel.  De   schuldenaar   kan  bijgevolg  enkel   in   chartaal   geld  bevrijdend  betalen  en  de  schuldeiser   is   steeds   verplicht   een   betaling   in   chartaal   geld   te   aanvaarden390.   Op   dit   principe   kan  echter   afgeweken   worden,   enerzijds   krachtens   een   wettelijke   bepaling,   anderzijds   krachtens   een  impliciete  of  uitdrukkelijke  overeenkomst  tussen  partijen391.    

256. Bij  zowel  PingPing  als  PayPal  is  het  mogelijk  een  betaling  te  verrichten  aan  een  begunstigde  die  nog  niet  beschikt  over  een  PingPing-­‐  of  PayPal-­‐rekening.   In   afwachting   tot  de  begunstigde  een  rekening  van  het  desbetreffende  betalingsinstrument  opent,  zullen  PayPal  en  PingPing  deze  betaling  crediteren  op  hun  interne  rekening  en  zal  zij  in  de  informatiedatabase  geregistreerd  worden  aan  de  hand  van  het  gsm-­‐nummer  of  e-­‐mailadres  van  de  begunstigde.  De  begunstigde  zal  vervolgens  op  de  hoogte   worden   gebracht   en   uitgenodigd   worden   een   rekening   te   openen   en   de   betaling   te  bevestigen.   Dergelijke   manier   van   betalen   is   omwille   van   bovenvermeld   principe   geenszins  bevrijdend.   Indien   de   begunstigde   niet   wenst   in   te   gaan   op   de   uitnodiging   om   de   betaling   te  accepteren,  zullen  PingPing  en  PayPal  het  bedrag  van  de  transactie  terug  moeten  overmaken  aan  de  betaler.   Dit   betekent   ook   dat   de   schuldeiser   moratoire   intresten   en   een   schadevergoeding   zal  kunnen   vorderen   vanaf   de   vervaldag   tot   de   schuldenaar   effectief   bevrijdend   betaald   heeft.   De  moratoire   intresten   worden   dus   niet   geschorst   wanneer   op   een   niet-­‐bevrijdende   manier   betaald  werd.    

257. Zoals  eerder  vermeld  kunnen  girale  en  elektronische  betalingen  wel  gelden  als  een  wettige  betaling  wanneer  dit  bij  wet  of  overeenkomst  bepaald  werd.    

Krachtens  de  Witwaswet  mag  namelijk  de  verkoop  van  goederen  of  diensten  door  een  handelaar  niet  meer   in  contanten  vereffend  worden  wanneer  het  bedrag  5  000  EUR  of  meer  bedraagt392.  Vanaf  1  

                                                                                                                         389  Bij  wijze  van  voorbeeld:  oma  maakt  geld  over  aan  haar  kleinkind  voor  haar  verjaardag.  390  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  269.    391  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  269;  E.  WYEERSCH,  R.  STEENNOT,  M.  TISON,  “Wettig  Betaalmiddel  –  tijdstip  van  betaling”,  TPR  2008,  1140.  392  art.  21,  eerste  lid  Witwaswet.    

Page 97: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

89  

januari  2014  wordt  deze  grens  verlaagd  tot  3  000  EUR393.  Dit  betekent  dat  krachtens  deze  bepaling  de  schuldenaar  toch  bevrijdend  betaalt  met  giraal  of  elektronisch  geld  en  de  schuldeiser  verplicht  is  dergelijke  betaling  te  aanvaarden  bij  transacties  met  een  waarde  van  5  000  EUR  of  meer.      

Het  Koninklijk  besluit  nr.  56  tot  bevordering  van  het  gebruik  van  giraal  geld394  legt  aan  kooplieden  de  verplichting  op  om  geen  betalingen  of  stortingen  te  weigeren  van  10  000  frank  (247,89  EUR)  met  een  al   dan   niet   gekruiste   cheque   of   door   een   overschrijving   op   een   rekening   bij   De   Post   of   bij   een   in  België   gevestigde   kredietinstelling395.   M.i.   kan   deze   afwijking   op   het   principe   van   de   wettige  betaalmiddelen  niet  naar  analogie  toegepast  worden  op  transacties  van  elektronisch  geld  gezien  het  Koninklijk  Besluit  enkel  tot  doel  heeft  het  gebruik  van  giraal  geld  te  bevorderen.    

258. Partijen   kunnen   evenwel   steeds   onderling   overeenkomen  welk   betalingsinstrument   al   dan  niet  gehanteerd  mag  worden.  Wanneer  de  betaling  vervolgens  geschiedt  zoals  overeengekomen,  dan  heeft   de   schuldenaar   steeds   bevrijdend   betaald396.   Partijen   kunnen   een   afwijkende   regeling  uitdrukkelijk  overeenkomen  maar   in  de  praktijk   zal   eerder  de   schuldeiser   via  een   impliciet   aanbod  aangeven  een  betaling  volgens  een  bepaalde  weg  te  verrichten397.  Het  vermelden  van  een  PingPing-­‐  of  PayPal-­‐logo  op  de  website  van  de  handelaar  wordt  als  een  impliciet  aanbod  geïnterpreteerd398.  

§2.     Tijdstip  van  de  betaling  

259. In   dit   deel   werd   reeds   een   analyse   gemaakt   over   het   tijdstip   van   betaling   waarbij   tot   de  conclusie  gekomen  werd  dat  het  tijdstip  van  betaling  dient  te  worden  vastgesteld  in  functie  van  het  tijdstip  waarop  de  begunstigde  kan  beschikken  over  de  ontvangen  tegoeden.  Het  tijdstip  van  betaling  is  ook  van  belang  voor  de  onderliggende  verhouding  tussen  schuldenaar  en  schuldeiser.  Het  bepaalt  namelijk  wanneer  de  schuldenaar  bevrijd  is  van  zijn  verbintenis  tot  betaling.    

§3.   Beslag  

260. Krachtens   art.   7   en   8   Hyp.   W.   is   iedereen   die   persoonlijk   verbonden   is,   gehouden   zijn  verbintenissen  na  te  komen  waarbij  zijn  gehele  vermogen  strekt  tot  waarborg  van  zijn  schuldeisers.  De   vorderingen   die   de   beslagene   heeft   ten   opzichte   van   een   derde   behoren   eveneens   tot   het  vermogen  van  de  schuldenaar.  De  schuldeiser  heeft  het  recht  beslag  te  leggen  op  de  vorderingen  van  de  beslagene.  Beslag  op  dergelijke  vorderingen  wordt  derdenbeslag  genoemd.    

                                                                                                                         393  Art.  21,  derde  lid  Witwaswet.    394   Koninklijk   Besluit   nr.   56   van   10   november   1967   tot   bevordering   van   het   gebruik   van   giraal   geld,   BS   14  november  1967.    395  Art.  3  KB  nr.  56.    396    R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  270.    397   E.   WYMEERSCH,   “Aspects   juridiques   de   certains   nouveaux   moyens   de   paiement”,   Bank   Fin.   1995,   21;   E.  WYEERSCH,   R.   STEENNOT,  M.   TISON,   “Wettig  Betaalmiddel   –   tijdstip   van  betaling”,  TPR  2008,   1140;   R.   STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  270;    398  R.  STEENNOT,  Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  270.  

Page 98: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

90  

261. Eén  van  de  vaakst  voorkomende  gevallen  van  derdenbeslag  is  het  beslag  op  rekening  waarbij  beslag   wordt   gelegd   op   alle   rekeningen   en   tegoeden   van   de   debiteur   bij   een   kredietinstelling399.  Derdenbeslag   is  naar  analogie  uiteraard  ook  mogelijk  op  alle  schuldvorderingen  die  de  schuldenaar  (de   beslagene)   heeft   ten   opzichte   van   PingPing   en   PayPal.   In   de   praktijk   zal   derdenbeslag   op   een  PingPing-­‐rekening   niet   echt   nuttig   zijn,   gezien   de   lage   bedragen  waarvoor   het   betalingsinstrument  gebruikt  wordt.  Beslag  op  de  PayPal-­‐rekening  kan  wel  interessant  zijn  gezien  de  PayPal-­‐rekening  wel  met  hoge  bedragen  kan  gecrediteerd  worden.  Ingevolge  het  beslag  kan  de  PayPal-­‐rekening  niet  meer  gedebiteerd  worden.    

262. Wat  m.i.  wel  het  beslag  op  een  PayPal-­‐rekening  bemoeilijkt  is  het  feit  dat  de  schuldeisers  in  de   praktijk   enkel   beslag   op   de   rekeningen   kunnen   leggen   die   hen   bekend   zijn.   Vaak   zal   enkel   de  schuldeiser   die   reeds   in   het   verleden   via   de   PayPal-­‐rekening   van   de   schuldenaar   betalingen  ontvangen  heeft  op  de  hoogte  zijn  van  het  bestaan  van  die  rekening  en  zullen  andere  schuldeisers  er  niet  aan  denken  dat  er  eventueel  ook  een  PayPal-­‐rekening  kan  bestaan.    

   

                                                                                                                         399  E.  DIRIX  en  K.  BROECKX,  Beslag,  Kluwer,  Mechelen,  2001,  413.    

Page 99: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

91  

DEEL  III   STATUUT  VAN  EN  TOEZICHT  OP  INSTELLINGEN  VOOR  ELEKTRONISCH  GELD  

   

Page 100: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

92  

Inleiding  

263. In   deel   I   en  deel   II   van  deze  bijdrage  werd   vooral   de   focus   gelegd  op  de  privaatrechtelijke  aspecten  van  betalen  via  PingPing  en  PayPal.  In  deel  I  werd  reeds  aangehaald  dat  PingPing  en  PayPal  twee   betalingsinstrumenten   zijn   die   in   tegenstelling   tot   de   klassieke   betalingsinstrumenten,  betalingstransacties   door   middel   van   elektronisch   geld   initiëren.   Gezien   zij   bevoegd   zijn   om  elektronisch  geld  uit  te  geven,  worden  zij  gekwalificeerd  als  instellingen  voor  elektronisch  geld.  Deze  instellingen   zijn   aan  een   specifiek   juridisch   kader  onderworpen  die   in   de  Wet  Betalingsinstellingen  onlangs  werd  geïmplementeerd.    

264. De  oorsprong  van  het   juridisch  kader  van   instellingen  voor  elektronisch  geld,  hierna  “IEG’s”  genoemd,   bevindt   zich   in   de   Europese   Richtlijn   Elektronisch   geld,   de   REG2400.   Deze   richtlijn   werd  onlangs  in  het  Belgisch  recht  geïmplementeerd  door  de  wet  van  27  november  2012.  Hierdoor  werd  de  door  de  Europese  wetgegever  opgelegde  deadline  van  11  april  2011  ruimschoots  overschreden401.    

265. De   REG2   is   niet   het   eerste   juridisch   kader   voor   IEG’s,   voorafgaand   aan   de   REG2  werd   het  statuut  van  IEG’s  gereguleerd  door  de  richtlijn  2000/46/EG402,  de  REG1.  Deze  richtlijn  werd  volledig  opgegeven  en  vervangen  door  de  REG2.    

266. Gezien   het   statuut   van   IEG’s   nog  maar   recentelijk   gewijzigd   is,   zal   ook   nog   kort   ingegaan  worden  op  het  statuut  van  IEG’s  zoals  het  door  de  REG1  was  voorgeschreven  en  de  verschilpunten  met  de  huidige  regelgeving.      

                                                                                                                         400Richtlijn   2009/110/EG   van   het   Europese   Parlement   en   de   Raad   van   16   september   2009   betreffende   de  toegang   tot,   de   uitoefening   van   en   het   prudentieel   toezicht   op   de   werkzaamheden   van   instellingen   voor  elektronisch   geld,   tot   wijziging   van   de   richtlijnen   2005/60/EG   en   2006/48/EG   en   tot   intrekking   van   richtlijn  2000/46/EG,  Pb.L.  10  oktober  2009,  afl.  267/7.  401  De  wet   van  27  november  2012   is   er   in   een   sneltempo  verschenen   toen  de  Europese  Commissie  plannen  maakte  om  de  ingebreke  blijvende  lidstaten  te  sanctioneren.  402Richtlijn   2000/46/EG   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   18   september   2000   betreffende   de  toegang   tot,   de   uitoefening   van   en   het   bedrijfseconomisch   toezicht   op   de   werkzaamheden   van   instellingen  voor  elektronisch  geld,  Pb.  L.  27  oktober  2000,  afl.  275/39.  

Page 101: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

93  

Hoofdstuk  I   De  oorspronkelijke  richtlijn  2000/46/EG  en  de  implementatie  in    het  Belgisch  recht  

§1.   Historiek    

267. In  het   jaar  1998  kwam  vanuit  Europa  voor  het  eerst  een  wetgevend   initiatief  ter  regulering  van  het  elektronisch  geld.  Vooraleer  er  sprake  was  van  een  Europese  regelgeving,  was  de  uitgifte  van  het   elektronisch  geld   aan  het   gemeen   recht   van  elke   lidstaat   afzonderlijk  onderhavig.  Het   gemeen  recht  was  echter  niet  de  ideale  basis  voor  de  ontwikkeling  van  het  elektronisch  geld.  Al  gauw  stootte  men  op  lacunes  en  onduidelijkheden403  om  een  volwaardige  juridische  basis  voor  de  uitgifte  van  het  elektronisch  geld  te  kunnen  schetsen.    

268. Het  gebrek  aan  een  duidelijk  regelgevend  kader  had  nefaste  gevolgen  voor  de  ontwikkeling  van  het  elektronisch  geld.  Terwijl  het  gebruik  ervan  in  andere  werelddelen  een  vlotte  start  kende,  liet  de  consument  elektronisch  geld  in  Europa  links  liggen.  Elektronisch  geld  is  nochtans  van  levensbelang  voor   de   ontwikkeling   van   de   elektronische   handel404.   Een   bloeiende   elektronische   handel   komt  namelijk   alleen   maar   tot   stand   wanneer   het   mogelijk   is   de   betalingstransacties   op   een   vlotte,  efficiënte  en  doeltreffende  manier  af  te  wikkelen.  Iets  waar  de  klassieke  betalingsinstrumenten  niet  optimaal   in   slagen(supra).   Mede   de   elektronische   handel   maar   ook   de   invoering   van   de   euro  vormden  de  aanzet  tot  het  creëren  van  een  Europese  richtlijn.  Toenmalig  Europees  Commissaris  voor  financiële   diensten,   Mario   Monti,   zag   namelijk   in   elektronisch   geld   een   vervangmiddel   voor   een  aanzienlijk   deel   van   de   betalingen   in   contanten   in   de   periode   voordat   eurobankbiljetten   en   –muntstukken  beschikbaar  zouden  zijn405.    

Bovendien   is   het   creëren   van   een   uniforme   regelgeving   één   van   de   voornaamste   taken   van   de  Europese   unie,   dit   ter   verwezenlijking   van   de   Europese   interne   markt.   Dankzij   een   unifiorme  regelgeving  kunnen  namelijk  één  van  de  belangrijkste  principes  van  de  Europese  Unie  gerealiseerd  worden,  zijnde  het  vrij  verkeer  van  kapitaal  en  diensten406.  

269. De   regulering   van   het   elektronisch   geld   werd   een   feit   met   de   richtlijn   2000/46/EG  betreffende  de  toegang,  de  uitoefening  van  en  het  toezicht  op  de  werkzaamheden  van   instellingen  voor  elektronisch.  De  Europese  regelgeving  moest  uiterlijk  op  27  april  2002  in  het  nationaal  recht  van  

                                                                                                                         403  Enkele  triviale  voorbeelden:  wat  zijn  de  toegangsvoorwaarden  voor  de  uitgifte  van  elektronisch  geld?  Wie  oefent  het  toezicht  uit  op  instellingen  die  elektronisch  geld  uitgeven?    404   De   elektronische   handel   of   e-­‐commerce   is   een   verzamelnaam   voor   alle   manieren   waarop   via  computernetwerken  handel  kan  worden  gedreven.  Met  E-­‐commerce  wordt  niet  enkel  de  klassieke  online  shops  bedoeld  maar   ook   de   handel   tussen   consumenten.  De   ontwikkeling   van   de   E-­‐commerce   is   niet   onbelangrijk  voor   de   economie,   voor   veel   ondernemingen   betekent   dit   een   groter   afzetgebied   maar   ook   particulieren  krijgen  de  kans  een  groter  doelpubliek  te  bereiken  voor  de  goederen  en  diensten  die  zij  willen  aanbieden  aan  andere  particulieren.      405EUROPESE   COMMISSIE,   Evaluation   of   the   e-­‐money   directive   (2000/46/EG),   2006,  http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/emoney/evaluation_en.pdf,   18;   X,   Elektronisch   geld;  Commissie  stelt  duidelijk  regelgevingskader  voor,  europa.eu/rapid/press-­‐release_IP-­‐98-­‐727_nl.htm.  406EUROPESE   COMMISSIE,   Evaluation   of   the   e-­‐money   directive   (2000/46/EG),   2006,  http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/emoney/evaluation_en.pdf,  7.  

Page 102: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

94  

de  lidstaten  worden  geïmplementeerd,  in  België  gebeurde  dit  evenwel  pas  met  de  wet  de  wet  van  25  februari  2003  tot  wijziging  van  de  wet  van  22  maart  1993407  .    

270. Hoewel  de  praktische  toepassingen  van  het  elektronisch  geld  ten  tijde  van  het  invoeren  van  de  REG1  nog  heel  beperkt  waren,  schatte  men  de  groeimogelijkheden  hoog  in.  Elektronisch  geld  zou  dè  oplossing  zijn  voor  het  efficiënt  en  vlot  verrichten  van  betalingen  van  kleine  bedragen408.    

Daar  elektronisch  geld  een   toekomstige  belangrijke   rol   zou   spelen  beoogde  de  Europese  wetgever  een   juridisch   kader   voor   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   te   creëren,   op   zo’n   wijze   waardoor   de  belangen   van   de   consumenten   en   bedrijven   gevrijwaard   zouden   worden   maar   waardoor   ook   het  vertrouwen   in   het   gebruik   van   elektronisch   geld   zou   groeien.   Daarnaast   werd   ook   beoogd   een  juridisch   kader   te   creëren   dat   potentiële   nieuwkomers   zou   aanmoedigen   tot   de   markt   van   het  elektronisch   geld   toe   te   treden.   Nieuwkomers   betekent   namelijk   ook   het   ontstaan   van  concurrentievoordelen.    

Een  wijdversprijd  gebruik  van  elektronisch  geld  zou  in  het  algemeen  een  belangrijke  nieuwe  dimensie  aan   de   interne   markt   voor   financiële   diensten,   de   elektronische   handel   en   de   eenheidsmunt  toevoegen,  hetgeen  de  consument,  het  bedrijfsleven  en  het  concurrentievermogen  van  de  EU  in  het  algemeen  ten  goede  zou  komen409.    

§2.   Statuut  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld  

271. De  REG1  heeft  het  begrip  ‘instellingen  voor  elektronisch  geld410’  ingevoerd,  zijnde  een  aparte  categorie  instellingen  die  niet  wenst  het  gehele  scala  van  bankactiviteiten  uit  te  voeren  maar  toch  in  staat  was  een  betaalmiddel  in  de  vorm  van  elektronisch  geld  uit  te  geven  op  grond  van  een  door  één  lidstaat  uitgegeven  vergunning411.  

Gezien   de   Europese   wetgever   een   gelijk   speelveld   wou   creëren   tussen   enerzijds   de  kredietinstellingen,   die   reeds   eerder   bevoegd   waren   voor   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   en  anderzijds  de  instellingen  voor  elektronisch  geld,  was  er  nood  aan  een  uniforme  regelgeving  om  de  mededinging   te   garanderen412.   Daarom   werden   beide   categorieën   instellingen   aan   dezelfde  wettelijke  bepalingen  onderworpen,  namelijk  de  bepalingen   ter   reglementering  van  het   statuut  en  het  toezicht  van  de  kredietinstellingen413.  Zo  werden  de  IEG’s  geïncorporeerd  in  de  definitie  van  de  kredietinstellingen   terwijl   zij   eigenlijk   niet   alle   activiteiten   van   de   klassieke   kredietinstellingen  

                                                                                                                         407  Wet   van  25   februari   2003   tot  wijziging   van  de  wet   van  22  maart   1993  op  het   statuut  en  het   toezicht  op  kredietinstellingen,  BS  7  maart  2003.  408  Overweging  (3)  van  de  REG1.    409   EUROPESE   COMMISSIE,   Evaluation   of   the   e-­‐money   directive   (2000/46/EG),   2006,  http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/emoney/evaluation_en.pdf,   7;   Elektronisch   geld  Commissie  stelt  duidelijk  regelgevingskader  voor,  europa.eu/rapid/press-­‐release_IP-­‐98-­‐727_nl.htm.  410  Art.  1,  3°,  a  REG1.    411  Overweging  (5)  en  (6)  van  de  REG1.    412   Voorstel   voor   een   richtlijn   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   betreffende   de   toegang   tot,   de  uitoefening  van  en  het  bedrijfseconomisch  toezicht  op  de  werkzaamheden  van   instellingen  voor  elektronisch  geld,  COM  (1998)  461  def,  1.  413  M.  KOHLBACH,  “Making  sense  of  electronic  money,  JILT  2004,  http://www2.warwick.ac.uk/fac/soc/law/elj/jilt.  

Page 103: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

95  

mochten   uitoefenen.   Er   moest   voortaan   dus   een   onderscheid   gemaakt   worden   tussen   de  kredietinstellingen   in  de  ruime  zin  waar  zowel  de  traditionele  kredietinstellingen  als  de   instellingen  voor  elektronisch  geld  toe  behoorden,  en  een  onderscheid  tussen  de  kredietinstellingen  in  de  enge  zin   waarmee   de   traditionele   kredietinstellingen   bedoeld   werden   waarvan   de   werkzaamheden  bestonden  uit  het   in  ontvangst  nemen  van  gelddeposito’s  of  andere  terugbetaalbare  gelden  en  het  verlenen  van  kredieten  voor  eigen  rekening414.  Iets  waarvoor  de  IEG’s  geenszins  bevoegd  waren.    

272. Er  werd   niet   alleen   vanuit  mededingingsperspectieven   geopteerd   om   ook   de   IEG’s   aan   de  regelgeving  voor  kredietinstellingen  te  onderwerpen.  Een  tweede  beweegreden  was  het  vertrouwen  van  de  consument.  Vermits  de  traditionele  kredietinstellingen  reeds  een  groot  vertrouwen  genoten  bij  de  consument,  omdat  zij  onderworpen  waren  aan  een  strenge  regelgeving,  was  deze  regelgeving  de   ideale   springplank   om   vlug   het   vertrouwen   te   kunnen  winnen   voor   IEG’s.   Gezien   de   specifieke  aard   van   de   IEG’s   was   er   nood   aan   een   duidelijk   rechtskader   om   de   interne   markt   te   kunnen  versterken  en  tegelijk  een  adequaat  prudentieel  toezicht  te  kunnen  waarborgen415.    

273. Aangezien  de   IEG’s   krachtens  de  REG1   tot   de   categorie   van   kredietinstellingen  behoorden,  ging  de   invoering  van  de  REG1  gepaard  met  de   invoering  van  de  Richtlijn  2000/28/EG  tot  wijziging  van  de  Richtlijn  2000/12/EG  betreffende  de   toegang   tot  en  de  uitoefening  van  de  werkzaamheden  van   kredietinstellingen416.   Door   de   Richtlijn   2000/28/EG   werd   de   Europese   definitie   van   een  “kredietinstelling”  in  de  Bankrichtlijn417  gewijzigd.  Sindsdien  werd  een    kredietinstelling  gedefinieerd  als    

“a)   een   onderneming   waarvan   de   werkzaamheden   bestaan   in   het   van   het   publiek   in  ontvangst  nemen  van  deposito’s  of  van  andere  terugbetaalbare  gelden  en  het  verlenen  van  kredieten  voor  eigen  rekening,  of    

b)  een  instelling  voor  elektronisch  geld  in  de  zin  van  Richtlijn  2000/46/EG”418.  

274. De  REG1  werd  omgezet  in  het  Belgisch  recht  door  de  wet  van  25  februari  2003  tot  wijziging  van  de  wet  van  22  maart  1993  op  het  statuut  en  het  toezicht  op  kredietinstellingen419  (voortaan  de  “bankwet”  genoemd).    

                                                                                                                         414  Art.  1,  1°  Wet  van  22  maart  1993  op  het  statuut  en  het  toezicht  van  de  kredietinstellingen.    415  P.  ATHANASSIOU  en  N.,  MAS-­‐GUIX,  “Electronic  money  institutions  current  trends,  regulatory  issues  and  future  prospects”   in   Legal   working   paper   series   7   juli   2008,   14,   http://www.ecb.int/pub/pdf/scplps/ecblwp7.pdf;  Elektronisch   geld   Commissie   stelt   duidelijk   regelgevingskader   voor,   europa.eu/rapid/press-­‐release_IP-­‐98-­‐727_nl.htm.  416   Richtlijn   2000/28/EG   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   18   september   2000   tot   wijziging   van  Richtlijn   2000/12/EG   betreffende   de   toegang   tot   en   de   uitoefening   van   de   werkzaamheden   van  kredietinstellingen,  Pb.  L.  275,  27  oktober  2000,  37-­‐38.    417  Richtlijn  2000/12/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  20  maart  200  betreffende  de  toegang  tot  en  de  uitoefening  van  de  werkzaamheden  van  kredietinstellingen,  Pb.  L  126,  26  mei  2000,  1-­‐59.    418  Art.  1.1  Richtlijn  2000/28/EG.    419Wet  22  maart  1993  op  het  statuut  van  en  het  toezicht  op  de  kredietinstellingen,  BS  19  april  1993.    

Page 104: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

96  

§3.   Kritiek  

Krachtens   de   REG1  werd   een   juridisch   kader   voor   elektronisch   geld   gecreëerd,   om   zodoende   een  extra  stimulans  voor  de  elektronische  handel   te  creëren,  het  vertrouwen  van  de  consument   inzake  het   gebruik   van   elektronisch   geld   te  winnen   en   om  meer   spelers   op   de  markt   van   de   uitgifte   van  elektronisch  geld  te  kunnen  laten  toetreden.  Deze  doelstellingen  werden  met  de  REG1  niet  behaald  waardoor  de  Europese  Commissie  al  vlug  een  voorstel  indiende  voor  een  nieuwe  richtlijn.    

275. Hoewel  de  REG1  beoogde  de  ontwikkeling  van  het  elektronisch  geld  te  bevorderen,  kaartte  de  Europese  Commissie   in  haar  evaluatierapport  enkele  punten  aan  die  de  vlotte  ontwikkeling  van  het  elektronisch  geld  verhinderden420.    

IEG’s  werden  onder  meer  aan  te  strenge  voorwaarden  onderworpen  die  disproportioneel  waren  met  de  geringe  risico’s  die  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  slechts  met  zich  meebracht421.  Zo  werden  de  vergunningsvoorwaarden  bijvoorbeeld  als  onnodig   zwaar  beschouwd.  Vele  ondernemingen  konden  niet   aan   de   vergunningsvoorwaarden   voldoen   waardoor   zij   werden   vrijgesteld   van   de  vergunningsplicht.   Een   vrijstelling   van   de   vergunningsplicht   betekende   echter   dat   zij   niet   kunnen  genieten   van   het   Europees   paspoort   en   dat   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   beperkt  was   tot   150  EUR422,   wat   een   serieuze   beperking   op   hun   ontwikkelingsmogelijkheden   betekende.   Door   het  toekennen   van  de   talrijke   vrijstellingen  ontstond  bovendien  de  merkwaardige   situatie  dat   er  meer  IEG’s   konden   genieten   van   een   vrijstelling   van   de   vergunningsplicht   dan   IEG’s   die  wel   onder   deze  plicht   vielen.   Een  betere  afweging   tussen  de  vereisten   inzake  prudentieel   toezicht  en  de  eigenlijke  risico’s  die  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  met  zich  meebracht  drong  zich  op423.    

Niet  alleen  de  vergunningsvoorwaarden  waren  te  streng,  er  ontstond  ook  al  snel  verwarring  over  het  exacte   toepassingsgebied  en  de   interpretatie   van  de  REG1,   interpretatie  en   kwalificiatieproblemen  werden  al  gauw  aan  de  nationale  toezichtsautoriteiten    overgelaten  wat  de  rechtszekerheid  niet  ten  goede  kwam424.  

Her  en  der  werd  ook  opgeworpen  dat  de  REG1  technologische  innovatie  in  de  weg  stond  en  de  groei  van  elektronisch  geld  afremde,  dit   vooral  omwille   van  het  beperkte   toepassingsgebied  waarop  het  

                                                                                                                         420   EUROPESE   COMMISSIE,   Evaluation   of   the   e-­‐money   directive   (2000/46/EG),   2006,  http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/emoney/evaluation_en.pdf.,   7;   R.   HALPING,  “Developments   in   electronic   money   regulation?   The   electronic   money   directive:   a   better   deal   for   e-­‐money  issuers?”,  Computer  law  and  security  review:  the  international  journal  of  technology  and  practice,  2009,  565.  421   EUROPESE   COMMISSIE,   Evaluation   of   the   e-­‐money   directive   (2000/46/EG),   2006,  http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/emoney/evaluation_en.pdf.  422   FRANSENS,   D.   en   DEDRYVERE,  M.,   “   De   juridische   draagwijdte   van   het   begrip   elektronisch   geld:   is   de   lading  groter  dan  de  vlag?”,  T.Fin.R.  2003,  475.  423  R.  HALPING,  “Developments  in  electronic  money  regulation?  The  electronic  money  directive:  a  better  deal  for  e-­‐money   issuers?”,   Computer   law   and   security   review:   the   international   journal   of   technology   and   practice,  2009,  564.  424   Bij   wijze   van   voorbeeld   rees   er   onder   meer   twijfel   of   mobiele   telefoonoperatoren   als   instellingen   voor  elektronisch   geld   konden   gekwalificeerd   worden.   Een   ander   voorbeeld   was   de   gerezen   twijfel   omtrent  tankkaarten  die  in  meerdere  tankstations  en  voorafbetaalde  debetkaarten.  Bron:  R.  HALPING,  “Developments  in  electronic  money  regulation?  The  electronic  money  directive:  a  better  deal   for  e-­‐money   issuers?”,  Computer  law  and  security  review:  the  international  journal  of  technology  and  practice,  2009,  565.  

Page 105: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

97  

begrip  elektronisch  geld  betrekking  had425.  De  enige  uitzondering  hierop  ontstond  op  het  gebied  van  de   served-­‐based   elektronisch   geld.   Zo   kon   onder   meer   niet   uit   de   definitie   van   elektronisch   geld  afgeleid   worden   of   elektronisch   geld   opgeslagen   op   centrale   servers   ook   onder   het  toepassingsgebied  valt426.    

276. Dat   de  REG1   geen   succes  was   bleek  ook  uit   de   gegevens   van  de  NBB,   die   het   aantal   IEG’s  nauwkeurig  bijhoudt.  Onder  de  REG1  werden  in  België  maar  twee  instellingen  voor  elektronisch  geld  erkend427.  Eén  daarvan   is  Tunz428,  het  bedrijf  dat  het  betalingsinstrument  PingPing  aanbiedt.  Zeven  instellingen  konden  in  België  van  een  vrijstelling  van  de  vergunningsplicht  genieten429.  Het  fenomeen  was  niet  typisch  Belgisch  maar  deed  zich  voor  over  gans  de  EU,  waar  er  nog  maar  in  totaal  20  IEG’s  erkend  waren  terwijl  127  instellingen  van  de  vrijstelling  van  de  vergunningsplicht  konden  genieten430.  De   vrijstelling  werd   vaak   toegekend   omwille   van   het   lage   aantal   transacties   of   het   beperkt   aantal  ondernemingen  die  het  door  de  instelling  uitgegeven  geld  aanvaarden.    

277. De  Europese  Commissie  bleef  er   in  haar  evaluatierapport  echter  op  wijzen  dat  elektronisch  geld  het  potentieel  heeft  om  zich  te  ontwikkelen  tot  een  effectief,  efficiënt  en  populair  betaalmiddel.  Een  nieuwe  richtlijn  drong  zich  dan  ook  op431.      

                                                                                                                         425  Supra  hoofdstuk  V  deel  I.  426   EUROPESE   COMMISSIE,   Evaluation   of   the   e-­‐money   directive   (2000/46/EG),   2006,  http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/emoney/evaluation_en.pdf.,  77.  427  Maart  2013.    428  Tunz  (heeft  samen  met  Belgacom  PingPing  opgericht)  en  Hi-­‐Media  PorteMonnaieElectronique.  429  http://www.nbb.be/pub/cp/domains/ki/li/k4_li.htm?l=nl&id=k4,  geconsulteerd  op  26  maart  2013.    430P.  ATHANASSIOU  en  N.,  MAS-­‐GUIX,  “Electronic  money   institutions  current  trends,  regulatory   issues  and  future  prospects”  in  Legal  working  paper  series  7  juli  2008,  38.  http://www.ecb.int/pub/pdf/scplps/ecblwp7.pdf.  431  P.  ATHANASSIOU  en  N.,  MAS-­‐GUIX,  “Electronic  money  institutions  current  trends,  regulatory  issues  and  future  prospects”  in  Legal  working  paper  series  7  juli  2008,  27,  http://www.ecb.int/pub/pdf/scplps/ecblwp7.pdf.    

Page 106: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

98  

Hoofdstuk  II  De   huidige   richtlijn   2009/110/EG   en   de   implementatie   in  Belgisch  recht  

278. Het   juridisch   kader   van   het   elektronisch   geld   heeft   sinds   de   REG1   enkele   wijzigingen  ondergaan  en  wordt  voortaan  geregeld  door  de  Richtlijn  2009/110/EG  (hierna  de  “REG2”  genoemd.  Deze  richtlijn  trekt  de  REG1  in  en  is  gebaseerd  op  maximale  harmonisatie;  daarnaast  wijzigt  de  REG2  ook   de   richtlijn   2005/60/EG   inzake   het   voorkomen   van   witwassen   van   geld432   en   de   richtlijn  2006/48/EG   betreffende   de   toegang   en   uitoefening   van   de   werkzaamheden   van  kredietinstellingen433.  De  REG2  bepaalt  welke  instellingen  gerechtigd  zijn  om  elektronisch  geld  uit  te  geven  en  aan  welke  voorwaarden  zij  dienen  te  voldoen.  De  REG2  voert  een  nieuw  regime  voor  het  prudentieel   toezicht  om  een  grotere   consistentie   te   creëren   tussen  het  prudentieel   toezicht  op  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  en  het  prudentieel  toezicht  op  de  andere  betalingsdiensten  die  onder  het   toepassingsgebied   van   de   Richtlijn   Betalingsdiensten   vallen.   De   voorwaarden   die   aan   de   IEG’s  opgelegd  worden  krachtens  de  REG2  zijn  in  enige  zin  versoepeld  tegenover  de  voorwaarden  die  door  de   REG1   opgelegd  werden.   Zo   is   krachtens   de   REG2  maar   een   aanvangskapitaal   van   350   000   EUR  vereist,   terwijl   er  door  de  REG1  nog  een  aanvangskapitaal   van   ten  minste  1  miljoen  EUR  verwacht  werd  voor   IEG’s434.  De  REG2  voorziet  ook   in  een  gewijzigd  vrijstellingsregime  en  ook  de  bepalingen  ter  voorkoming  van  het  witwassen  van  geld  zijn  gewijzigd435.    

279.  De   REG2   diende   uiterlijk   tegen   30   april   2011   in   het   Belgisch   recht   omgezet   worden.   De  Belgische  wetgever  liet  echter  op  zich  wachten  en  heeft  zijn  verplichting  pas  op  27  november  2012436  volbracht  door  middel  van  de  wet  van  27  november  2012  tot  wijziging  van  de  wet  van  21  december  betreffende   het   statuut   van   de   betalingssystemen,   de   toegang   tot   het   bedrijf   van   de  betalingsdienstaanbieder   en   de   toegang   tot   de   betalingssystemen,   en   van   andere   wetgeving   die  betrekking  heeft  op  het  statuut  van  de  betalingsinstellingen  en  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld  en  van  de  kredietverenigingen  uit  het  net  van  het  Beroepskrediet437  (hierna  vermeld  als  “de  Wet  van  27  november”).  Het  overgrote  deel   van  de  REG2  werd   in  het  Belgisch   recht   geïmplementeerd  door   de   toevoeging   van   een   boek   3   aan   de   wet   van   21   december   2009   betreffende   de  betalingsinstellingen  (hierna  vermeld  als  “de  Wet  Betalingsinstellingen”)438  waarin  de  toegang  tot  de  activiteit   van  de  uitgifte   van  elektronisch   geld  en  het   statuut   van  de   instellingen   voor   elektronisch  

                                                                                                                         432  Richtlijn  2005/60/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  26  oktober  2005  tot  voorkoming  van  het  gebruik  van  het  financiële  stelsel  voor  het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  het  terrorisme,  pb.  L.  25  november  2005,  afl.  309/15.  433  Richtlijn  2006/48/EG  van  Het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  14  juni  2006  betreffende  de  toegang  tot  en  de  uitoefening  van  de  werkzaamheden  van  kredietinstellingen,  Pb.  L.  30  maart  2010.  434  Q.R.  KROES,  E-­‐business  law  of  the  European  Union,  Nederland,  Kluwer,  2010,  22.  435  Q.R.  KROES,  E-­‐business  law  of  the  European  Union,  Nederland,  Kluwer,  2010,  22.  436In  laatste  instantie  werd  hiermee  een  boete  afgewend,  de  Europese  Commissie  had  voor  het  Hof  van  Justitie  al  gevorderd  om  België  te  beboeten  wegens  weigering  van  de  uitvoering  van  de  EU-­‐regels.  437  De  wet  van  27  november  2012  tot  wijziging  van  de  wet  van  21  december  betreffende  het  statuut  van  de  betalingssystemen,  en  van  andere  wetgeving  die  betrekking  heeft  op  het  statuut  van  de  betalingsinstellingen  en  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld  en  van  de  kredietverenigingen  uit  het  net  van  het  Beroepskrediet,  BS  30  november  2012.    438  Wet  van  21  december  2009  betreffende  het   statuut  van  de  betalingsinstellingen  en  van   instellingen  voor  elektronisch  geld,  de  toegang  tot  het  bedrijf  van  de  betalingsdienstaanbieder  en  tot  de  toegang  van  uitgifte  van  elektronisch  geld  en  de  toegang  tot  betalingssystemen,  BS  19  januari  2010.    

Page 107: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

99  

geld   worden   gereglementeerd.   Enkele   bepalingen   van   de   REG2   werden   ook   in   de   Wet   van   10  december  2009  betreffende  de  betalingsdiensten439  geïmplementeerd,  in  de  Bankwet  en  de  Wet  van  11   januari  1993  tot  voorkoming  van  het  gebruik  van  het   financiële  stelsels  voor  het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  het  terrorisme440  441.      

                                                                                                                         439  Wet  van  10  december  2009  betreffende  de  betalingsdiensten,  BS  15  januari  2010.    440  Wet  van  11  januari  1993  tot  voorkoming  van  het  gebruik  van  het  financiële  stelsel  voor  het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  terrorisme,  BS  9  februari  1993.    441  Er  wordt  hier  geen  limitatieve  opsomming  gegeven  van  de  gewijzigde  wetten  door  de  Wet  van  27  november  2012,  voor  een  limitatieve  opsomming  zie  de  Wet  van  27  november  2012.    

Page 108: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

100  

Hoofdstuk  III   De   Wet   Betalingsinstellingen:   instellingen   voor  elektronisch  geld  en  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  

280. Krachtens  de  Wet  van  27  november  2012  hebben  de  instellingen  voor  elektronisch  geld  een  nieuw  juridisch  statuut  gekregen.  Ze  worden  niet  langer  als  kredietinstellingen  beschouwd,  maar  als  betalingsinstellingen.  Dit  is  meteen  ook  één  van  de  belangrijkste  wijzigingen  van  de  REG2.  Bijgevolg  is  de  Bankwet  niet  meer  van  toepassing  op  IEG’s  maar  wel  de  Wet  Betalingsinstellingen442.  Het  nieuwe  statuut  van  de  IEG’s  maakt  deel  uit  van  een  nieuw  boek  3  in  de  Wet  Betalingsinstellingen.    

§1.      Instellingen  voor  elektronisch  geld  

281. Vooreerst  moet   er   een   onderscheid   gemaakt  worden   tussen   de   IEG’s   en   de   uitgevers   van  elektronisch  geld.    

282. Uitgevers   van   elektronisch   geld   zijn   de   instellingen   en   de   andere   entiteiten   waarvan   de  werkzaamheden   bestaan   in   het   uitgeven   van   elektronisch   geld.   Hiertoe   behoren   ook   de  rechtspersonen  die  genieten  van  een  vrijstelling  voor  het  verkrijgen  van  een  vergunning  betreffende  de  uitgifte  van  elektronisch  geld443.    

Alle   entiteiten   die   bevoegd   zijn   om   elektronisch   geld   uit   te   geven   in   België   worden   opgesomd   in  artikel  59  Wet  Betalingsinstellingen,  zijnde    

-­‐ de  kredietinstellingen;  -­‐ de  instellingen  voor  elektronisch  geld;  -­‐ Bpost;  -­‐ De  Bank  en  de  Europese  Centrale  Bank  wanneer  zij  niet  handelen   in  hun  hoedanigheid  van  

monetaire  of  andere  publieke  autoriteit;  -­‐ De   Belgische   federale,   gewestelijke   en   lokale   overheden   en   de   overheden   van   de  

gemeenschappen   in   België   wanneer   zij   handelen   in   hun   hoedanigheid   van   publieke  autoriteit.    

283. Uit   deze   opsomming   blijkt   dat   alle   instellingen   voor   elektronisch   geld   uitgevers   van  elektronisch   geld   zijn.   De   omgekeerde   denkwijze   gaat   niet   steeds   op.   Het   begrip   IEG   is   dus  restrictiever   dan   het   begrip   uitgever   van   elektronisch   geld.   Het   onderscheid   is   van   belang   gezien  bepaalde   bepalingen   enkel   van   toepassing   zijn   op   de   IEG’s   terwijl   andere   voor   alle   uitgevers   van  elektronisch  geld  gelden444.    

284. IEG’s  worden  in  de  Wet  Betalingsinstellingen  niet  specifiek  gedefinieerd445.  Het  gaat  om  alle  instellingen  die  een  vergunning  hebben  verkregen  van  de  NBB  op  basis  van  de  voorwaarden  die  de  Wet   Betalingsinstellingen   bepaalt.   De   instellingen   die   vrijgesteld   zijn   van   de   vergunningsplicht   op  

                                                                                                                         442  Art.  100-­‐113  Wet  27  november  2012.    443  Art.  4,  32°  Wet  Betalingsinstellingen.    444  De  bepalingen  inzake  de  terugbetaalbaarheid,  uitgifte  en  rente  op  elektronisch  geld  zijn  van  toepassing  op  alle   uitgevers   van   elektronisch   geld   terwijl   boek   3   van   de   Wet   Betalingsinstellingen   enkel   geldt   voor   de  instellingen  voor  elektronisch  geld.    445  Art.  4,  31°  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 109: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

101  

basis   van   art.   105   Wet   Betalingsinstellingen   zijn   geen   instellingen   voor   elektronisch   geld,   ook   al  worden  zij  op  dezelfde  wijze  behandeld  en  worden  zij  ook  ingeschreven  op  de  lijst  van  de  IEG’s  die  wordt  bijgehouden  door  de  NBB446.  Vrijgestelde  instellingen  moeten  dan  ook  niet  aan  alle  bepalingen  van  de  Wet  Betalingsinstellingen  voldoen  gezien  zij  niet  behoren  dus  tot  de  restrictieve  categorie  van  IEG’s.  Zij  behoren  wel  tot  de  ruimere  categorie  van  uitgevers  van  elektronisch  geld447.    

285. Het   statuut   van   de   IEG’s   heeft   met   de   invoering   van   de   REG2   een   gedaanteverwisseling  ondergaan.   Vóór   de   invoering   van   de   REG2   vormden   de   IEG’s   nog   een   aparte   categorie   van  kredietinstellingen;  zij  waren  bevoegd  voor  het  uitgeven  van  betalingsinstrumenten  in  de  vorm  van  elektronisch   geld   zonder   daarnaast   de   klassieke   bancaire   activiteiten   uit   te   oefenen448.   Bij   de  invoering   van   de   REG2   hebben   zij   een   afzonderlijk   statuut   verkregen   dat   volledig   geregeld   wordt  door  Boek  3  van  de  Wet  Betalingsinstellingen.    

286. Zowel  PingPing,  uitgegeven  door  het  bedrijf  Tunz,  die   ressorteert  onder  het  Belgisch   recht,  als  PayPal,  die  ressorteert  onder  het  Luxemburgs  recht,  zijn  instellingen  voor  elektronisch  geld  in  de  zin   van   art.   4,   31°   Wet   Betalingsinstellingen449.   Het   feit   dat   PayPal   onder   Luxemburgs   recht  ressorteert  heeft  wel  gevolgen  voor  de  uitoefening  van  het  prudentieel  toezicht450.  Hieronder  volgt  een   beschrijving   van   de   voorwaarden  waaraan   dergelijke   instellingen  moeten   voldoen   alvorens   zij  elektronisch  geld  mogen  uitgeven.    

i.   De  toegangsvoorwaarden  

a.     Vergunningsvereiste  

287. Het   verkrijgen   van   een   vergunning   is   een   essentiële   voorwaarde   opdat   IEG’s   gerechtigd  zouden  zijn  elektronisch  geld  uit  te  geven451.  De  vergunning  vormt  de  toegang  tot  de  markt  der  IEG’s.  Er  wordt  een  onderscheid  gemaakt  tussen  drie  categorieën  IEG’s  die   in  België  bevoegd  zijn  voor  de  uitgifte   van   elektronisch   geld,   de   IEG’s   die   ressorteren   onder   Belgisch   recht,   IEG’s   die   ressorteren  onder  het  recht  van  een  andere  lidstaat  van  de  EER  en  die  in  België  werkzaam  zijn  op  grond  van  art.  91  van  de  Wet  Betalingsinstellingen  en  als  laatste  categorie  de  bijkantoren  van  IEG’s  die  ressorteren  onder   het   recht   van   een   staat   die   geen   lid   is   van   de   EER,   maar   die   in   België   gevestigd   zijn  overeenkomstig   art.   99   van   de   Wet   Betalingsinstellingen452.   Deze   verschillende   categorieën   zijn  evenwel  niet  aan  dezelfde  voorwaarden  onderworpen  willen  zij  in  België  elektronisch  geld  uitgeven.  Zo  moeten  IEG’s  die  reeds  een  vergunning  verkregen  hebben  voor  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  krachtens  het   recht  van  de   lidstaat  waaronder   zij   ressorteren,  dienen  deze  niet  op  nieuw   in  België  

                                                                                                                         446  Zoals  bedoeld  in  artikel  64  van  de  Wet  Betalingsinstellingen.    447  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  Doc  53,  2431/001,  10.    448  Art.  1,  2°  Bankwet;  J.  DEGUEE,  “Le  statut  légal  des  établissements  de  monnaie  électronique”  in  X.,  Juridische  aspecten  van  de  elektronische  betaling.  Deel  2,  Kluwer,  Brussel  2004  ,  15.  449Dit  wordt   ook   bevestigd   in   de   gebruiksvoorwaarden   van   zowel   PingPing   als   PayPal.   Voor   PingPing,   zie   de  gebruiksvoorwaarden  pagina  1  (geconsulteerd  op  25  februari  2013).    450  Infra.    451  Art.  61,  eerste  lid  Wet  Betalingsinstellingen.  452  Art.  61,  tweede  lid  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 110: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

102  

aan  te  vragen.  Dit  is  te  danken  aan  de  invoering  van  het  Europees  paspoort  waarover  IEG’s  in  de  EER  beschikken  (infra).    

288. Wanneer  geen  vergunning  verkregen  wordt  of  wanneer  deze  naderhand   terug   ingetrokken  wordt,   impliceert   dit   een   verbod  om  als   instelling   voor   elektronisch   geld   op   te   treden.  Omdat   het  evenwel  de  bedoeling   is  van  de  Europese  wetgever  om  met  het  nieuwe  juridisch  kader  de  toegang  tot   de   markt   te   versoepelen,   zijn   de   vergunningsvoorwaarden   in   vergelijking   met   de   vroegere  wetgeving  versoepeld.    

289. Volgende   vereisten  worden   door   de  Wet   Betalingsinstellingen   opgelegd   aan   de   IEG’s   naar  Belgisch  recht  alvorens  een  vergunning  kan  worden  verkregen:    

-­‐ Oprichting   in   de   rechtsvorm   van   een   handelsvennootschap,   met   uitzondering   van   de  besloten   vennootschap   met   beperkte   aansprakelijkheid   die   is   opgericht   door   één   enkele  persoon453.  Hierdoor  is  het  nooit  mogelijk  dat  een  natuurlijke  persoon  instaat  voor  de  uitgifte  van  elektronisch  geld454.    

-­‐ Het   aanvangskapitaal   dient   krachtens   de  Wet   Betalingsinstellingen   slechts   350   000   EUR   te  bedragen455.  Dit  is  slechts  een  derde  van  de  1  miljoen  EUR  die  door  de  Bankwet  werd  geëist.  Door   deze   versoepeling   wordt   het   verkrijgen   van   een   vergunning   voor   de   IEG’s  vergemakkelijkt.  Dit  brengt  evenwel  toch  een  belangrijk  nadeel  mee  voor  de  houders  van  het  elektronisch   geld.  Gezien   zij   slechts   een   schuldvordering   hebben   op   de   IEG   en   dus   bij   een  eventueel  faillissement  schuldeisers  zijn  in  de  boedel  is  er  voor  hen  minder  zekerheid  dat  de  betrokken  IEG  de  schuldvordering  effectief  zal  kunnen  betalen.  Bovendien  is  er  in  de  nieuwe  regelgeving   geen   sprake  meer   van   een   depositobeschermingsregeling   gezien   de   IEG’s   niet  meer   behoren   tot   de   kredietinstellingen   in   de   ruime   zin.   Deze   versoepeling   dient   dus  noodzakelijkerwijze   gecompenseerd   te  worden  met   garanties   of   beschermingsmaatregelen  voor   de   houders   van   elektronisch   geld.   De   Wet   Betalingsinstellingen   voorziet   daarom   in  minder   vrijstellingsmogelijkheden   voor   IEG’s,   er  worden   solvabiliteitseisen   opgelegd   en   de  participaties  in  andere  ondernemingen  zijn  streng  gereglementeerd.  De  vraag  blijft  evenwel  of  deze  maatregelen  een  degelijk  alternatief  vormen  voor  de  krachtige  bescherming  die  een  depositobeschermingsgarantie  normaliter  biedt  en  het  reduceren  van  het  aanvangskapitaal.    

-­‐ De  vergunning  kan  pas  verkregen  worden  nadat  de  NBB  een  positieve  beoordeling  gegeven  heeft   over   de   aandeelhouders   van   de   IEG,   gelet   op   de   noodzaak   van   een   gezond   en  voorzichtig  beleid  van  de  IEG456.    

-­‐ De  effectieve  leiding  van  de  IEG  moet  toegewezen  worden  aan  ten  minste  twee  natuurlijke  personen.   In  elk  geval  moeten  de  personen  die  deelnemen  aan  het  bestuur  en  degene  die  deelnemen  aan  de   effectieve   leiding   van  de   IEG  beschikken  over   de   vereiste  professionele  

                                                                                                                         453  Art.  65  Wet  Betalingsinstellingen  454   P.   DE   PREZ   en   V.   TIMMERMANS,   “   Een   doorstart   voor   het   elektronisch   geld?   Analyse   van   de   nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  455  Art.  66  Wet  Betalingsinstellingen.    456  Art.  67  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 111: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

103  

betrouwbaarheid,   deskundigheid   en   passende   ervaring,   ook   dit  wordt   beoordeeld   door   de  NBB,    

-­‐ De   IEG   dient   te   beschikken   over   een   beleidsstructuur,   administratieve   boekhoudkundige  organisatie,   controle-­‐   en   beveiligingsmaatregelen   met   betrekking   tot   de   elektronische  informatieverwerking   en   interne   controle   die   aangepast   zijn   aan   de   voorgenomen  werkzaamheden.  Wat   precies  met   deze  maatregelen   bedoeld  wordt,  wordt   in   art.   69  Wet  Betalingsinstellingen  bepaald.    

-­‐ Als  laatste  voorwaarde  dient  het  hoofdbestuur  van  de  IEG  in  België  gevestigd  te  zijn.    

290. Indien  de  IEG  reeds  een  vergunning  had  verkregen  op  basis  van  de  oude  wetgeving,  verkrijgt  zij   van   rechtswege   een   vergunning   onder   de   Wet   Betalingsinstellingen.   PingPing   die   reeds   een  vergunning   bezat   voor   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   op   basis   van   de   voorwaarden   bepaald  krachtens   de   Bankwet,   diende   dus   geen   nieuwe   vergunning   aan   te   vragen   om   aan   de   nieuwe  regelgeving   te   beantwoorden.   Hetzelfde   geldt   voor   ondernemingen   die   een   vrijstelling   kregen   op  basis  van  de  oude  regelgeving,  zij  kunnen  deze  vrijstelling  onder  de  nieuwe  regelgeving  behouden.  Doch  zij  moeten  wel  melden  aan  de  Nationale  Bank  van  België  wanneer   zij  wensen  bijkomende  of  andere  activiteiten  uit  te  oefenen.    

291. De  NBB  is  bevoegd  voor  het  verlenen  van  de  vergunning.  Opdat  de  NBB  een  vergunning  mag  toekennen  dient  de  FSMA  haar  advies  omtrent  de  vergunningverlening  te  geven457  458.  Het  advies  van  heeft   betrekking   op   de   betrouwbaarheid   van   de   natuurlijke   personen   die   deelnemen   aan   het  bestuur,  het  beleid  of  de  effectieve  leiding  van  de  toekomstige  instelling459.    

Wanneer  de  NBB  besloten  heeft  de  vergunning  toe  te  wijzen  moet  de  IEG  opgenomen  worden  in  de  lijst   van   instellingen   voor   elektronisch   geld460.   Op   deze   lijst   worden   de   voorgenomen  betalingsdiensten,  het  adres  van  de  bijkantoren  van  de  instellingen  die  in  het  buitenland  gevestigd  zij  en   in   voorkomend   geval   de   identiteit   van   de   agenten   van   de   betrokken   instelling   vermeld.  Instellingen  die  een  vrijstellingen  genieten  worden  eveneens  op  deze  lijst  opgenomen.    

Sinds   de   omzetting   van   de   REG2   naar   Belgisch   recht  mag   een   IEG  wanneer   zij   eenmaal   erkend   is,  naast   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   nog   andere  werkzaamheden   uitoefenen461.   Dit   is   eveneens  een  belangrijke  wijziging  die  door  de  REG2  wordt  ingevoerd.  Toch  heeft  de  Belgische  wetgever  hier  enkele   belangrijke   beperkingen   aan   gekoppeld,  wanneer   een   IEG   andere   activiteiten  wil   uitvoeren  moet   zij   hiervoor   eerst   toestemming   verkrijgen   van   de   NBB.   Hierbij   beschikt   de   NBB   over   de  mogelijkheid  om  aanvullende  voorwaarden  op  te  leggen,  zo  kan  de  NBB  onder  meer  opleggen  dat  de  activiteit   van   uitgifte   van   elektronisch   geld   en   het   betalingsdienstbedrijf   in   afzonderlijke   entiteiten  worden  ondergebracht.  Op  het  eerste  zicht  lijkt  het  dat  Tunz  niet  van  deze  extra  mogelijkheid  reeds  gebruik  heeft  gemaakt.  Onder  de  oude  regelgeving  waren  andere  werkzaamheden  niet  toegestaan,  

                                                                                                                         457  Financial  Services  and  Markets  Authority.  458  Art.  62  §2  Wet  Betalingsinstellingen.  459  Art.  62,  §2  Wet  Betalingsinstellingen.  460  Art.  64  Wet  Betalingsinstellingen.    461  Art.  77,  §1  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 112: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

104  

in   de   praktijk  werden   zij  meestal   in   een   andere   entiteit   ondergebracht462.   De   bevoegdheid   van   de  NBB  om  nog  aanvullende  voorwaarden  op  te  leggen  wanneer  de  IEG  nog  andere  werkzaamheden  wil  uitoefenen  dan  de  loutere  uitgifte  van  elektronisch  geld,  volgt  niet  rechtstreeks  uit  de  REG2  maar  uit  de   Richtlijn   Betalingsdiensten.   De  Wet   Betalingsdiensten   vormt   dus   geen   inbreuk   op   de  maximale  harmonisatie  die  door  de  REG2  wordt  voorgeschreven463  gezien  de  REG2  voor  een  aantal  prudentiële  bepalingen  ook  naar  de  Richtlijn  Betalingsdiensten  verwijst464.    

De   mogelijkheid   tot   het   stellen   van   voorwaarden   door   de   NBB   zal   er   volgens   P.   DE   PREZ   en   V.  TIMMERMANS  echter  voor  zorgen  dat  er  voor  sommige  IEG’s  de  facto  geen  verschil  zal  bestaan  tussen  de  toestand  vóór  en  de  toestand  na  de  invoering  van  de  REG2.  Bedrijven  zullen  namelijk  nog  steeds  de   verplichting   opgelegd   kunnen   krijgen   de   verschillende   activiteiten   te   scheiden   in   afzonderlijke  entiteiten.   Iets  wat  voor  de   invoering  van  de  REG2  ook  al  gedaan  werd  om  de  beperkingen  van  de  wetgeving  te  omzeilen.    

292. Voor  het  verlenen  van  betalingsdiensten  en  andere  operationele  diensten  en  nevendiensten  die  nauw  samenhangen  met  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  is  geen  voorafgaandelijke  toestemming  van   de   NBB   nodig465.   Voor   het   verlenen   van   dergelijke   extra   diensten   is   dan   ook   geen   extra  vergunning.  Omgekeerd  kunnen  betalingsinstellingen  die  geen  elektronisch  geld  uitgeven  maar  wel  een   vergunning   hebben   voor   hun   activiteiten,   niet   op   basis   van   deze   vergunning   ook   elektronisch  geld  uitgeven466.    

Het   uitoefenen   van   andere   werkzaamheden   mag   evenwel   niet   te   ruim   begrepen   worden,   steeds  moeten  de  klassieke  principes  zoals  bepaald  in  de  Wet  Betalingsinstellingen  gerespecteerd  worden;  zo   moet   de   IEG   steeds   kunnen   garanderen   dat   houders   van   elektronisch   geld   onverwijld   het  elektronisch  geld  kunnen  omwisselen.  Bovendien  mogen   IEG’s  geen  activiteiten  uitoefenen  waarbij  zij  gelddeposito’s  of  andere  terugbetaalbare  gelden  ontvangen.    

b.   De  bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden    

293. Krachtens   de   Wet   Betalingsinstellingen   worden   er   niet   alleen   vergunningsvoorwaarden  opgelegd,   er   worden   ook   voorwaarden   opgelegd   waaraan   de   IEG   tijdens   het   uitvoeren   van   haar  werkzaamheden  moet   voldoen,   nl.   de   bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden.   Zowel   de   vergunnings-­‐   als  de   bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden   moeten   te   allen   tijde   voldaan   zijn   bij   het   uitoefenen   van   de  werkzaamheden  van  de  instelling  voor  elektronisch  geld.    

294. De  bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden  garanderen  de  financiële  betrouwbaarheid  van  de   IEG,  opdat  de  instellingen  tegen  verschillende  financiële  risico’s  bestand  zouden  zijn.  Deze  voorwaarden  hebben  dan  ook  betrekking  op  het  eigen  vermogen  en  de  solvabiliteit.  Zo  mag  het  eigen  vermogen  

                                                                                                                         462   P.   DE   PREZ   en   V.   TIMMERMANS,   “   Een   doorstart   voor   het   elektronisch   geld?   Analyse   van   de   nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  16.    463  Art.  3,  1°  REG2.    464  Art.  10,5°  Richtlijn  Betalingsdiensten.    465  Art.  77,  §2  Wet  Betalingsinstellingen.    466   P.   DE   PREZ   en   V.   TIMMERMANS,   “   Een   doorstart   voor   het   elektronisch   geld?   Analyse   van   de   nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  18.    

Page 113: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

105  

van  de  IEG  op  geen  enkel  moment  onder  de  350  000  EUR  dalen467.  Het  eigen  vermogen  bestaat  uit  het  volstort  kapitaal,  de  uitgiftepremies,  de  reserves,  het  overgedragen  resultaat,  met  uitsluiting  van  de   preferente   aandelen   en   de   herwaarderingsreserves   en   wordt   berekend   na   aftrek   van  overgedragen  verliezen  en  goodwill468.  De  voorwaarden  inzake  solvabiliteit  worden  door  de  NBB  voor  elke  IEG  afzonderlijk  bepaald,  in  overeenstemming  met  de  bepalingen  van  de  REG2469.  Zo  bepaalt  de  REG2   onder   meer   dat   het   eigen   vermogen   minstens   gelijk   moet   zijn   aan   2%   van   het   gemiddeld  uitstaand   elektronisch   geld470.   Tevens   moet   bij   het   overschrijden   van   bepaalde   drempels   inzake  stemrechten   de   NBB   op   de   hoogte   gebracht   worden,   evenals   wanneer   een   IEG   wenst   te  fusioneren471.    

295. Hoewel  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  nooit  uitbesteed  kan  worden  aan  een  derde  entiteit,  kan  er  wel  gebruik  gemaakt  worden  van  agenten  en  distributeurs.  Distributeurs  zijn  tussenpersonen  die   kunnen   handelen   voor   rekening   van   de   IEG   voor  wat   betreft   het   overmaken,   terugbetalen   en  heropladen   van   elektronisch   geld.   Agenten   kunnen   in   naam   en   voor   rekening   van   de   instelling  bepaalde  betalingsdiensten  aanbieden.  Onder  de  oude  regelgeving  was  werken  met  tussenpersonen  verboden.    

296. Het  is  IEG’s  slechts  in  een  beperkt  aantal  gevallen  toegelaten  krediet  te  verstrekken,  zo  geldt  minstens  de  voorwaarde  dat  het  krediet  niet  wordt  verleend  uit  geldmiddelen  die  werden  verkregen  in  ruil  voor  ontvangen  geld472.  Bovendien  moet  het  krediet  aanvullend  zijn  en  uitsluitend  verstrekt  in  uitvoering   van   een   betalingstransactie,   moet   het   terugbetaalbaar   zijn   binnen   een   termijn   van   12  maanden  en  moet  de  IEG  erop  toezien  dat  het  eigen  vermogen  in  redelijke  verhouding  staat  tot  het  totale  bedrag  van  het  verleende  krediet473.    

297. De  IEG  krijgt  geen  vrij  spel  over  de  ontvangen  geldmiddelen.  Ter  bescherming  van  de  houder  van   het   elektronisch   geld   wordt   dit   geld   aan   bijzondere   beschermingsvereisten   onderworpen.   Zo  moeten  de  ontvangen  geldmiddelen  bijvoorbeeld  steeds  afzonderlijk  geïdentificeerd  kunnen  worden  in  de  boekhouding  en  mogen  zij  nooit  vermengd  worden  met  andere  geldmiddelen474.  De  IEG  heeft  twee  keuzemogelijkheden  over  wat  zij  wel  met  de  ontvangen  geldmiddelen  kan  doen.  Ten  eerste  kan  zij  de  geldmiddelen  deponeren  op  een  afzonderlijke  rekening  bij  een  kredietinstelling  of  kan  zij  naar  keuze  beleggen  in  veilige  activa  met  een  lage  risicograad.  De  NBB  moet  bepalen  wat  zij  onder  deze  activa  verstaat475.  Ten  tweede  kan  zij  ook  opteren  om  een  verzekering  af  te  sluiten  ter  garantie  van  de  terugbetaling  van  het  uitgegeven  elektronisch  geld.  De  verzekering  moet  aangegaan  zijn  voor  een  bedrag   dat   gelijk   is   aan   het   bedrag   dat   onder   de   eerste   methode   zou   worden   afgezonderd   en  belegd476.    

                                                                                                                         467  Art.  72  Wet  Betalingsinstellingen.    468  L.  LEMMENS,  “instellingen  voor  elektronisch  geld”,  NJW  2012,  802.    469  Art.  72  Wet  Betalingsinstellingen.    470  Art.  5,  3°  REG2  471  Art.  79-­‐80  Wet  Betalingsinstellingen.    472  Art.  77,  §3  in  fine  Wet  Betalingsinstellingen.    473  Art.  21,  §3  Wet  Betalingsinstellingen.    474  Is  er  geen  artikel  die  dit  zegt?  475  Art.  7.2  van  de  REG;  MvT,  Parl.  St.  Kamer,  Doc  53,  2431/001,  41.    476  Art.  78,  §1  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 114: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

106  

298. Daarnaast   zijn   deelnemingen   van   IEG’s   in   andere   handelsvennootschappen   nog   steeds  verboden,   tenzij   ze   er   toelating   voor   gekregen   hebben   van   de   NBB477.   Deelnemen   in  handelsvennootschappen  die  een  soortgelijke  activiteit  als  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  verlenen  is  wel  toegelaten.    

299. Krachtens   bovenvermelde   versoepelde   maatregelen   die   door   de  Wet   Betalingsinstellingen  aan   de   IEG’s   opgelegd   worden,   zullen   IEG’s   veel   gemakkelijker   aan   de   opgelegde   voorwaarden  voldoen  en  in  aanmerking  komen  voor  een  vergunning  die  hen  de  bevoegdheid  tot  het  uitgeven  van  elektronisch   geld   verleent.  Dit   voordeel   gaat  m.i.   toch  wel   ten   kosten   van   de   bescherming   van   de  houder   van   het   elektronisch   geld.   De   belangrijkste   beschermingsmaatregelen,   een   hoog   eigen  vermogen  en  een  aansluiting  bij  de  depositobeschermingsregeling,    die  oorspronkelijk  krachtens  de  REG1  werden  ingevoerd,  zijn  verdwenen.    

Gezien  de  problemen  die  we  de  laatste  jaren  gekend  hebben  in  de  financiële  sector  en  het  groeiende  wantrouwen   van   de   gebruiker   tegenover   de   traditionele   financiële   instellingen   lijkt   het   mij  noodzakelijk   over   een   goede   beschermingsregeling   te   beschikken  wil  men   het   vertrouwen   van   de  consument  in  de  IEG’s  winnen.    

Het  wegvallen  van  de  depositobeschermingsregeling  is  m.i.  een  concurrentienadeel  voor  de  IEG’s  ten  aanzien  van  de  kredietinstellingen.  De  klassieke  kredietinstellingen  kunnen  op  alle  creditsaldi  van  de  zicht-­‐,  termijn-­‐  en  spaarrekeningen,  ongeacht  de  specifieke  benaming  die  deze  rekeningen  gekregen  hebben,   een   garantie   geven   tot   een   bedrag   van   100   000   EUR478.   Het   argument   dat   de  depositobeschermingsregeling  enkel  van  toepassing  is  op  spaarproducten  en  de  rekeningen  van  IEG’s  hierdoor   niet   in   aanmerking   komen   houdt   m.i.   geen   steek   gezien   de   functie   van   de   klassieke  zichtrekening   vrij   sterk   de   functie   van   de   rekening   van   een   IEG   benadert.   De  beschermingsmaatregelen   ter   compensatie   zoals   een   grondige   doorlichting   van   de   voornaamste  aandeelhouders   en   bedrijfsleiders   en   een   grondige   boekhoudkundige   controle   volstaan   naar   mijn  oordeel   niet.   Uit   het   verleden   is   al   gebleken   hoe   machteloos   de   overheid   en   de   prudentieel  toezichthouders  stonden  wanneer  de  grootste  flaters  van  de  belangrijkste  kredietinstellingen  van  ons  land   naar   boven   kwamen.   In   de   zoektocht   naar   een   goed   betalingsinstrument   om   op   regelmatige  basis  betalingstransacties  via  het  internet  te  initiëren  zijn  deze  gebrekkige  beschermingsmaatregelen    niet  onbelangrijk.      

300. M.i.  heeft  de  Europese  wetgever  met  de  REG2  de  indruk  niet  goed  te  weten  welke  kant  ze  uit  wil   met   de   instellingen   voor   elektronisch   geld.   Enerzijds   lijkt   zij   een   regime   te   willen   invoeren  waardoor   voortaan   instellingen   gemakkelijker   tot   de   markt   van   de   uitgifte   van   elektronisch   geld  kunnen   toetreden.   Dit   kan   enkel   gerealiseerd   worden   mits   minder   verregaande   controle-­‐   en  beschermingsmaatregelen   op   te   leggen.   Anderzijds   wil   de   Europese   wetgever   ook   een   regime  creëren   waardoor   de   gebruiker   overtuigd   moet   zijn   van   de   veiligheid   die   gepaard   gaat   met   het  gebruik  van  dergelijke  betalingsinstrumenten.  Dit  kan  enkel  gerealiseerd  worden  mits  het  opleggen  van  verregaande  beschermings-­‐  en  controlemaatregelen.  Er  moet  dan  ook  tot  de  conclusie  gekomen  

                                                                                                                         477  Art.  79  Wet  Betalingsinstellingen.    478  www.beschermingsfonds.be/nlmod_systeme.html  (geconsulteerd  op  15  april  ’13)  

Page 115: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

107  

worden  dat  de  bepalingen  van  de  REG2  een  tweestrijdige  inhoud  bevatten  waardoor  het  onmogelijk  zal  zijn  één  van  de  twee  bovenvermelde  doelstellingen  te  bereiken.  

Hoewel  de  Europese  wetgever  een  goede  poging  heeft  gedaan  om  de  twee  belangen  tegen  elkaar  af  te  wegen,  had  zij  m.i.  een  keuze  moeten  maken.    Ofwel  een  regelgeving  creëren  waardoor  heel  veel  bedrijven   zich   zouden   toespitsen   op   de   uitgifte   van   elektronisch   geld   en   waarbij   amper   voorzien  werd   in   beschermingsmaatregelen   voor   de   consument.   De   consument   zou   dan   van   deze  ontbrekende  bescherming  uitdrukkelijk  op  de  hoogte  zijn  gesteld  en  met  dit  in  het  achterhoofd  zelf  de  afweging  moeten  maken  of  het  gebruik  van  het  betalingsinstrument  het  risico  waard  is.  Bij  wijze  van  voorbeeld  kan  Amazon  aangehaald  worden.  In  de  Verenigde  Staten  geeft  zij  elektronisch  geld  uit  waarmee   de   klanten   van   amazon   hun   transacties   op   de   site   kunnen   initiëren.   Ofwel   moet   de  Europese  wetgever  opteren  voor  een  regelgeving  waardoor  toetreden  tot  de  markt  van  elektronisch  geld   slechts   door   één   of   enkele   spelers   mogelijk   zou   zijn.   Hiervoor   zouden   dan   heel   strenge  toetredingsvoorwaarden   opgelegd   moeten   worden   waardoor   de   bescherming   van   de   consument  optimaal  kan  worden  gegarandeerd  .  Dit  zou  resulteren  in  het  ontstaan  voor  één  betalingsinstrument  dat   door   heel   veel   gebruikers   gebruikt   zou   worden   voor   een   bepaalde   toepassing.   Bij   wijze   van  voorbeeld  kunnen  dan  één  of  slechts  een  beperkt  aantal  ontwikkeld  worden  betalingsinstrumenten  die  zich  specifiek  toespitsen  om  online  betalingen  te  verrichten.  Dit  kan  vergeleken  worden  met  de  bancontact/Mistercash   kaart  die  praktisch  een  monopolie  heeft  wat  het   gebruik   van  debetkaarten  betreft.    

ii.   Het  Europees  paspoort  

301. Het  Europees  paspoort  dat  reeds  werd  ingevoerd  door  de  REG1  blijft  voor  de  IEG’s  behouden  onder  de  REG2.  Belgische  IEG’s  kunnen  bijgevolg  op  een  eenvoudige  wijze  aan  de  slag  in  de  andere  lidstaten   van   de   EER.   Instellingen   die   ressorteren   onder   het   recht   van   een   andere   lidstaat   kunnen  eenvoudig  aan  de  slag  in  België.  Zij  kunnen  dat  hetzij  via  de  vestiging  van  een  bijkantoor,  hetzij  in  het  kader  van  het  vrij  verrichten  van  diensten.  Dit  moet  evenwel  gemeld  worden  aan  de  NBB.  De  NBB  maakt  op  haar  beurt  op  haar  website  een  lijst  bekend  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld  die  ressorteren  onder  het  recht  van  een  andere  lidstaat  van  de  EER  en  in  België  actief  zijn479.  PayPal,  die  ressorteert   onder   Luxemburgs   recht  maakt   van   het   Europees   paspoort   gebruik   om  haar   financiële  diensten   in   België   te   kunnen   aanbieden   zonder   dat   hiervoor   een   aparte   vergunning  moet  worden  aangevraagd.    

302. Het  is  daarom  van  belang  expliciet  op  te  merken  dat  PayPal  niet  aan  de  voorwaarden  van  de  Wet   Betalingsinstellingen   moet   voldoen.   Indien   zij   op   basis   van   de   Luxemburgse   wetgeving   een  vergunning  voor  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  verkregen  heeft,  mag  zij  dit  ook  in  België  doen.  Of  nu   de   Luxemburgse  wetgeving480   of   de   Belgische  wetgeving   de   grondslag   verleend   heeft   voor   het  toekennen   van   een   vergunning   zal   in   de   praktijk   weinig   verschil   uitmaken   gezien   alle   nationale  

                                                                                                                         479  Art.  91,  eerste  lid,  Wet  Betalingsinstellingen.    480  Loi  du  5  avril  1993  relative  au  secteur  financier,  Journal  Officiel  du  Grand-­‐Duché  de  Luxembourg  10  april  1993  

 

Page 116: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

108  

wetgevingen   omtrent   de   uitgifte   van   het   elektronisch   geld,   gebaseerd   zijn   op   de   REG2   die   de  maximale   harmonisatie   voorschrijft.   Omwille   van   deze   redenen  maakt   deze   bijdrage   geen   analyse  van  de  omzetting  van  de  REG2  naar  Luxemburgs  recht.    

iii.   Vrijstellingen  

303. Krachtens  de  REG1  konden  heel  wat  vrijstellingen  worden  toegekend  waardoor  de   IEG  niet  aan  de  vergunnings-­‐  en  bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden  moest  voldoen.  Zo  kon  een  IEG  onder  meer  worden   vrijgesteld   indien   zij   slechts   een   beperkt   bedrag   elektronisch   geld   uitgeeft481,   indien   het  uitgegeven   elektronisch   geld   enkel   gebruikt   werd   binnen   eenzelfde   groep   van   verbonden  vennootschappen   of   indien   het   elektronisch   geld   enkel   aanvaard   werd   door   ondernemingen   die  gemakkelijk  te  onderscheiden  zijn  doordat  zij  hetzelfde  pand  of  een  begrensde  locatie  delen  of  nog  nauwe  financiële  of  zakelijke  banden  hebben  met  de  uitgever482.  Deze  vele  vrijstellingsmogelijkheden  leidden   ertoe   dat   meer   instellingen   van   een   vrijstelling   konden   genieten   dan   dat   er   instellingen  waren  die  daadwerkelijk  in  het  bezit  waren  van  een  vergunning.    

304. In   de   Wet   Betalingsinstellingen   zijn   deze   vrijstellingsmogelijkheden   dan   ook   drastisch  verminderd.    

Er   is  maar  één  categorie   instellingen  die  nog  vrijgesteld  kan  worden  van  de  toepassing  van  de  Wet  Betalingsinstellingen,  nl.  wanneer  de  totale  bedrijfsactiviteiten  een  gemiddeld  uitstaand  elektronisch  geld  genereren  dat  niet  hoger   is  dan  5  000  000  euro  en  waarvan  geen  enkele  met  het  beleid  of  de  uitoefening   van   de   werkzaamheden   belaste   personen   veroordeeld   is   wegens   strafbare   feiten   in  verband  met  het  witwassen  van  geld  of  terrorismefinanciering483.    

Een  vrijstelling  biedt  als  voordeel  dat  aan  bepaalde  bedrijfsuitoefenings-­‐  en  vergunningsvoorwaarden  niet  moet   voldaan  worden.  Aan  een   vrijstelling   zijn   er   echter  ook  nadelen   verbonden.  Vrijgestelde  IEG’s   komen   onder   meer   niet   in   aanmerking   voor   de   regeling   inzake   de   wederzijdse   erkenning  (Europees  paspoort)  en  dienen  dus   telkens  opnieuw  bij  de  desbetreffende   lidstaat  een  vergunning  aan  te  vragen  wanneer  zij   in  een  andere  lidstaat  werkzaam  willen  zijn.  Daarnaast  wordt  het  bedrag  dat  op  elektronische  drager  mag  worden  opgeslagen  beperkt  tot  150  euro484.    Gezien  er  krachtens  de  oude   regelgeving   heel   veel   vrijstellingen   werden   toegekend,   brachten   de   nadelen   die   aan   een  vrijstelling   verbonden   waren   de   innovatie-­‐   en   ontwikkelingsmogelijkheden   van   de   IEG’s   in   het  gedrang.    

305. De   beperking   van   de  mogelijkheden   om   de   vrijstelling   van   vergunningsplicht   te   verkrijgen  gaat   in   de   REG2   ten   voordele   van   de   verruiming   van   de   uitsluitingen.   Zo   zijn   de   elektronisch  opgeslagen  monetaire  waarden  die  louter  in  een  beperkt  netwerk    gebruikt  worden  niet  langer  een  vrijstelling  maar  een  uitsluiting485.  Een  tweede  uitsluiting  die  krachtens  de  REG2   ingevoerd  werd,   is  de  uitsluiting  voor  de  monetaire  waarden  die  gebruikt  worden  om  betalingstransacties  te  verrichten  

                                                                                                                         481  Art.  2,  §2,  1°  Bankwet.    482  Art.  2,  §2,  2°-­‐3°  Bankwet.    483  Art.  105  Wet  Betalingsinstellingen.    484  Art.  105,  §2  Wet  Betalingsinstellingen.    485  Art.  60  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 117: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

109  

die  worden  uitgevoerd  via  een  telecommunicatie-­‐,  digitaal-­‐  of  IT-­‐   instrument,  wanneer  de  gekochte  goederen  of  diensten  geleverd  worden  aan,  en  gebruikt  moeten  worden  via  datzelfde  instrument  en  de   telecommunicatie-­‐,  digitale-­‐  of   IT-­‐  exploitant  niet  uitsluitend  als   tussenpersoon  optreedt   tussen  de  houder  van  het  elektronisch  geld  en  de  leverancier  van  de  goederen  en  diensten  en  dus  nog  een  toegevoegde  waarde  creëert.  Denk  maar  aan  bijvoorbeeld  het  kopen  van  ringtones  voor  de  gsm  of  het  aanvragen  van  een  film  via  de  digibox.    

Ter   verduidelijking:   PingPing   valt   niet   onder   deze   uitsluiting.   Wanneer   PingPing   bij   wijze   van  voorbeeld  gebruikt  wordt  voor  het  betalen  van  een  busticket  en  de  valideringscode  van  het  ticket  per  sms   wordt   verzonden   aan   de   gebruiker,   dan   worden   de   transactie   wel   uitgevoerd   via   het  telecommunicatie-­‐instrument,  maar  wordt  de  dienst  niet  geleverd  via  datzelfde  instrument.  Hoewel  de  bevestingscode  van  de  betaling  via  het  telecommunicatie-­‐instrument  verstuurd  wordt,  wordt  de  dienst  nog  steeds  geleverd  door  De  Lijn.    

306. In   tegenstelling   tot  uitgesloten   instellingen,   vallen   vrijgestelde   IEG’s  niet   volledig  buiten  de  regelgeving.   Zij   blijven   nog   steeds   onderworpen   aan   een   deel   van   de   regelgeving486,   zo   kunnen   zij  nooit  vrijgesteld  worden  van  de  bepalingen  omtrent  het  uitvoeren  van  bepaalde  activteiten  naast  de  uitgifte   van   elektronisch   geld487,   de   bepalingen   omtrent   het   verlenen   van   krediet,   het   verbod   om  deposito’s  of  andere  terugbetaalbare  gelden  te  ontvangen,  de  bepalingen  omtrent  de  deelnemingen  die   zij   kunnen   nemen   in   andere   instellingen   en   de   bepalingen   omtrent   de   beschermingsvereisten  inzake   de   ontvangen   geldmiddelen   en   de   bestemmingsmogelijkheden   van   de   ontvangen  geldmiddelen488   489.  Vrijgestelde   IEG’s  worden  ook  opgenomen   in  een   specifieke   lijst   door  de  NBB,  uitgesloten  instellingen  niet.  Vrijgestelde  IEG’s  hebben  in  tegenstelling  tot  de  uitgesloten  instellingen  ook  een  meldingsplicht:  wanneer  er   zich  wijzigingen  voordoen   in  verband  met  de  bedrijfsactiviteit,  moet  dit  gemeld  worden  aan  de  NBB.  Wanneer  de  voorwaarden  om  een  vrijstelling  te  verkrijgen  niet  meer   vervuld   zijn,   moet   door   de   instelling   binnen   de   dertig   dagen   een   vergunning   aangevraagd  worden,  zo  niet  riskeren  zij  een  verbod  om  elektronisch  geld  uit  te  geven490.    

   

                                                                                                                         486  Art.  105  Wet  Betalingsinstellingen  bepaalt  van  welke  bepalingen  de  instellingen  precies  zijn  vrijgesteld.    487  Art.  77  Wet  Betalingsinstellingen.    488  Art.  78  Wet  Betalingsinstellingen.    489  Onder  het  oude  regime  werd  niet  voorzien  in  minimumregels  die  te  allen  tijde  ook  op  vrijgesteld  IEG’s  van  toepassing  waren.  Zij  konden  dan  ook  in  principe  vrijgesteld  worden  van  elke  verplichting  inzake  de  uitgifte  van  elektronisch  geld.  P.  DE  PREZ  en  V.  TIMMERMANS,  “  Een  doorstart  voor  het  elektronisch  geld?  Analyse  van  de  nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  26.  490  Art.  105,  §5  Wet  Betalingsinstellingen.    

Page 118: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

110  

Hoodstuk  IV     Prudentieel  toezicht  op  de  IEG’s  en  de  sanctionering  

§1.     Prudentieel  toezicht  na  invoering  “Twin  Peaks-­‐model”  

i.     Algemeen  

307. Met   prudentieel   toezicht   wordt   het   administratief   toezicht   op   de   financiële,  boekhoudkundige   en   organisatorische   verplichtingen   van   de   financiële   instellingen   bedoeld.   Door  middel   van   prudentieel   toezicht   streeft   de   wetgever   een   voorzichtige   bedrijfsvoering   ter  bescherming  van  de  gebruikers  na.  

308. De  uitoefening  van  het  prudentieel   toezicht   is  door  de   financiële  crisis   in  de   loop  der   jaren  gewijzigd.   Eén   van   de   belangrijkste   lessen   die   getrokken   werden   uit   de   financiële   crisis,   is   de  noodzaak  om  het  toezicht  in  de  financiële  sector  te  versterken.  Vanaf  1  april  2011  werd  de  daad  bij  het  woord  gevoegd  en  trad  de  wet  van  2  juli  2010491  in  werking  die  in  België  het  “Twin  Peaks-­‐model”  heeft   ingevoerd.   Waar   voorheen   de   centrale   banken   enkel   verantwoordelijk   waren   voor   de  algemene   macro-­‐economische   stabiliteit   van   het   financieel   systeem   en   de   toezichthouders  verantwoordelijk   waren   voor   het   micro-­‐economische   toezicht   op   de   financiële   instellingen   en  markten,  is  nu  een  tweeledige  toezichtstructuur  ingevoerd.    

309. Het   Twin   Peaks-­‐model   is   een   toezichtstructuur   waar   de   toezichtsbevoegdheden   verdeeld  worden  tussen  enerzijds  de  centrale  banken  en  anderzijds  de   toezichthouders.  De  centrale  banken  zijn  verantwoordelijk  voor  zowel  de  stabiliteit  van  het  financiële  systeem  als  het  prudentieel  toezicht  op   de   financiële   instellingen   terwijl   de   toezichthouders   verantwoordelijk   zijn   voor   de   financiële  markten  en  hun  marktgedrag492.  Concreet  voor  België  houdt  dit  toezichtmodel  een  herverdeling  van  de   toezichtsbevoegdheden   tussen   de   FSMA,   zijnde   de   vroegere   CBFA,   en   de   NBB493   in.   Algemeen  gesteld   valt   het   prudentieel   toezicht   van   de   meeste   financiële   instellingen,   waaronder   ook   de  instellingen  voor  elektronisch  geld,  onder  het  toezicht  van  de  NBB  en  is  de  FSMA  bevoegd  voor  het  toezicht   op   de   financiële   markten   in   het   algemeen,   de   marktgedragsregels   en   het   prudentieel  toezicht   op   instellingen   waar   de   NBB   niet   voor   bevoegd   is494.   De   NBB   doet   onderzoek   naar   de  algemene   financiële   toestand   van  de   financiële   instelling,   haar   solvabiliteit   en  de   genomen   risico’s  terwijl   de   FSMA   toezicht   houdt   op   de   tussenpersonen,   de   aangeboden   producten   en   de  gedragsregels  die  gelden  voor  de  desbetreffende  instellingen495.    

                                                                                                                         491  Wet  van  2  juli  2010  houdende  de  wijziging  van  de  wet  van  2  augustus  2002  betreffende  het  toezicht  op  de  financiële   sector   en  de   financiële   diensten   en  de  wet   van  22   februari   1998   tot   vaststelling   van  het   organiek  statuut  van  de  Nationale  Bank  van  België,  BS  28  september  2010.    492  J.  VERBIST  en  S.  LOOSVELD,  “De  onderzoeksbevoegdheden  van  de  financiële  toezichthouders  en  de  rechten  van  de   verdediging”   in   R.   STEENNOT,   Financiële   regulering   in   de   kering.   IFR-­‐dagen   2011,   Intersentia,   Antwerpen,  2012,  493.    493  Art.  123  KB  3  maart  1993.  494  De  details  van  de  verdeling  van  de  bevoegdheid  tussen  de  NBB  en  de  FSMA  zijn  opgenomen  in  het  Koninklijk  Besluit  van  3  maart  2011  betreffende  de  evolutie  van  de  toezichtarchitectuur  voor  de   financiële  sector,  BS  9  maart  2011.  495   C.   VAN   OLDENDEEL,   “Préface   –   Réforme   du   controle   du   secteur   financier   (Twin   Peaks)   –   Incidences   en  assurance”,  Bull.  Ass.  2011,  13.  

Page 119: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

111  

ii.   Sanctionering  

a.     Administratiefrechtelijke  sanctionering  

310. De  NBB  heeft   via   de   Sanctiecommissie,   de   bevoegdheid   om  administratieve   sancties   op   te  leggen496.   Zo  heeft   zij   onder  meer  de  mogelijkheid  om  geldboetes   en  dwangsommen  op   te   leggen  wanneer   onder   andere   niet   meer   aan   de   voorwaarden   van   de   Wet   Betalingsinstellingen   zou   zijn  voldaan.    

De  NBB  kan  de  sanctieprocedure  opstarten  indien  

“bij   de   uitoefening   van   haar   wettelijke   opdrachten   krachtens   art.   12bis   vaststelt   dat   er  ernstige   aanwijzingen   zijn   voor   het   bestaan   van   een   praktijk   die   aanleiding   kan   geven   tot   het  opleggen   van   een   administratieve   geldboete   of   dwangsom,   of   indien   zijn   ingevolge   een   klacht   van  een  dergelijke  praktijk  in  kennis  wordt  gesteld497.”  

311. Er   kan   onderzoek   gevoerd   worden   naar   aanleiding   van   het   permanent   toezicht   op   de  betrokken   instelling   of   na   klachten   van   een   derde.   Indien   de   toezichthouder   meent   dat   een  schending  vaststaat,  kan  hij  op  het  einde  van  het  onderzoek,  beslissen  om  één  van  de  sancties  op  te  leggen  die  voor  de  inbreuk  in  kwestie  in  de  wet  zijn  voorzien.    

312. Het   type   sanctie   dat   kan   worden   opgelegd,   verschilt   van   lidstaat   tot   lidstaat,   zelfs   voor  materies  die  de  omzetting  vormen  van  Europese  regels.    

b.     Strafrechtelijke  sanctionering  

313. Financiële   instellingen   kunnen   niet   alleen   administratiefrechtelijk   maar   ook   strafrechtelijk  gesanctioneerd  worden.    

§2.   Prudentieel  toezicht  op  instellingen  voor  elektronisch  geld  

314. De  NBB   is  de   toezichthouder  van  de   IEG’s.  Zij  dienen  periodiek  een   financiële  staat  voor   te  leggen498.   Het   toezicht   van   de   NBB   heeft   evenwel   enkel   betrekking   op   de   werkzaamheden   die  verband  houden  met  de  uitgifte  van  elektronisch  geld.    

315. Indien  de  NBB  een  problematische  situatie  heeft  vastgesteld  en  deze  niet  verholpen  is  na  de  door  de  NBB  opgelegde  termijn,  dan  heeft  de  NBB  de  mogelijkheid  om  allerhande  maatregelen  op  te  leggen  zoals  het  aanstellen  van  een  speciaal  commissaris,  de  uitoefening  van  het  bedrijf  van  de  IEG  geheel   of   ten   dele   te   schorsen,   strengere   solvabiliteitseisen   opleggen,   de   vervanging   gelasten   van  zaakvoerders   of   bestuurders   en   de   vergunning   herroepen.   Indien   de   IEG   niet   akkoord   is   met   de  

                                                                                                                         496   Art.   36/8  Wet   van   22   februari   1998   tot   vaststelling   van   het   organiek   statuut   van   de  Nationale   Bank   van  België,  hierna  de  “NBB-­‐wet”  genoemd.      497  Art.36/9  Wet  van  22  februari  1998.  498  Art.  80  -­‐  81  Wet  Betalingsinstellingen.  

Page 120: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

112  

beslissingen  van  de  NBB   inzake  het  prudentieel   toezicht  of  het  uitreiken  van  vergunningen  kan  via  een  versnelde  procedure  beroep  aangetekend  worden  bij  de  Raad  van  State499.    

316. PingPing  is  ontwikkeld  door  de  Tunz  NV,  het  is  een  naamloze  vennootschap  die  erkend  is  als  instelling  voor  elektronisch  geld.  De  maatschappelijke  zetel   is  gevestigd  te  Brussel.  Tunz   is  dan  ook  onderworpen  aan  het  toezicht  van  de  Nationale  Bank  van  België  en  is  opgenomen  in  de  lijst  van  de  erkende  instellingen  voor  elektronisch  geld500.  

317. IEG’s   die   hun  werkzaamheden   uitoefenen   in   een   andere   lidstaat   dan   de   lidstaat  waar   hun  hoofdvestiging  is  gelegen  vallen  onder  het  toezicht  van  de  oorspronkelijke  lidstaat.  De  NBB  kan  dan  ook   geen   prudentieel   toezicht   uitoefenen   op   de   activiteiten   van   PayPal.   Het   toezicht   van   PayPal  wordt   uitgeoefend   door   de   Luxemburgse   toezichthouder   ‘Commission   de   surveillance   du   secteur  financier’.  

                                                                                                                         499  Wet   27   november   2012   tot   wijziging   van   de  wet   van   22   februari   1998   tot   vaststelling   van   het   organiek  statuut  van  de  Nationale  Bank  van  België,  BS   30  november  2012;   L.   LEMMENS,   “instellingen  voor  elektronisch  geld”,  NJW  2012,  801.  500   http://www.nbb.be/pub/cp/domains/ki/li/k1_li.htm?l=nl&id=k1#bm_3145;   art.   1   Gebruiksvoorwaarden  PingPing.    

Page 121: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

113  

BESLUIT  

318. PayPal  en  PingPing  zijn  beide  betalingsinstrumenten  die  transacties  initiëren  door  middel  van  elektronisch   geld.   Het   onderscheid   tussen   PayPal   en   PingPing   bestaat   erin   dat   PayPal   een  betalingsinstrument   is   dat   specifiek   ontwikkeld   werd   om   online   betalingen   uit   te   voeren   terwijl  PingPing  een  betalingsinstrument  is  waarmee  betalingen  met  een  mobiele  telefoon  verricht  kunnen  worden.  Bovendien  kent  PingPing  een  limiet  van  25  EUR  per  betalingstransactie.    

Gezien   PingPing   en   PayPal   gehanteerd   kunnen  worden   voor   het   verrichten   van   transacties   tussen  verschillende   betalingsstromen   en   bijgevolg   een   breed   werkingsveld   hebben,   nemen   hierdoor   de  mogelijkheden  tot  fraude  toe.  Dit  blijkt  ook  uit  de  gebruiksovereenkomsten  waarin  zij  verplicht  zijn  te  waarschuwen   voor   de   risico’s   en   gevaren   van   het   betalingsinstrument,   hoewel   m.i.   dit   vooral   bij  PayPal  nog  verbeterd  kan  worden.    

Omdat  preventie  nog  steeds  beter  is  dan  herstel  voorziet  PayPal  in  een  kopersbeschermingbeleid.  Uit  de   kopersbescherming   blijkt   ook   de   roots  van  het   betalingsinstrument;   de   kopersbescherming   kan  namelijk   gekwalificeerd   worden   als   een   typisch   Amerikaanse   procedure   voor   alternatieve  geschillenbeslechting,  namelijk  Mediation-­‐Arbitration.  Krachtens  het  toepassen  van  deze  procedure  heeft   PayPal   de   bevoegdheid   om   terugboekingen   van   de   rekening   van   de   verkoper   te   verrichten  wanneer   blijkt   dat   de   het   koper   slachtoffer   was   van   wanpraktijken   van   de   verkoper.   M.i.   is   een  Mediation-­‐Arbitration   procedure   niet   de   ideale   oplossing   wanneer   zich   dergelijke   geschillen  voordoen   en   is   er   nood   aan   een   onafhankelijke   arbitrage-­‐instantie,   gezien   de   huidige   procedure  vooral  wantrouwen  opwekt   en  de  onpartijdigheid   niet   lijkt   te   kunnen   garanderen.  Het   gebrek   aan  onpartijdigheid  blijkt  vooral  uit  het  feit  dat  PayPal  niet  alleen  een  kopersbescherming  maar  ook  een  verkopersbescherming   aanbiedt.   Bij   toepassing   van   de   verkopersbescherming   wordt   namelijk   het  vermoeden  gecreëerd  dat  de  verkoper  zijn  verbintenis  correct  en  zorgvuldig  is  nagekomen.    

Deze  problematiek  doet  zich  niet  zozeer  bij  PingPing  voor.  Waar  PingPing  in  de  toekomst  wel  aan  zal  moeten  werken   is  haar  concurrentiepositie  en   introductie   in  de  markt.  De  grootste  concurrent  van  PingPing  is  Bancontact/  Mistercash  dat  reeds  wijdverspreid  is  bij  het  grote  publiek  en  de  handelaren.  Door   het   wegvallen   van   Proton   zullen   ook   de   transactiekosten   voor   microbetalingen   met   de  Bancontactkaart  dalen.  PingPing  zal  dan  ook  voordelen  moeten  kunnen  aanbieden  die  niet  met  de  Bancontact-­‐kaart  mogelijk  zijn.    

319. In  deel  II  worden  voornamelijk  de  rechten  en  plichten  van  de  PayPal-­‐  en  PingPing-­‐gebruiker  geanalyseerd   die   in   eerste   instantie   door   de   gebruiksovereenkomst   van   het   desbetreffende  betalingsinstrument   bepaald   worden.   Deze   algemene   voorwaarden   zijn   echter   slechts   verbindend  voor   de   partijen   zolang   zij   geen   dwingende  wetsbepalingen   schenden.   De   algemene   voorwaarden  moeten   daarom   steeds   getoetst   worden   aan   de   bepalingen   van   de   WMPC   en   de   Wet  Betalingsdiensten.    

Krachtens  de  Wet  Betalingsdiensten  heeft  de  gebruiker  vooral  recht  op  informatie  bij  het  gebruik  van  het   betalingsinstrument.   Er   moet   zowel   informatie   gegeven   worden   zowel   voorafgaand   aan   het  sluiten  van  de  overeenkomst  als  bij  het  wijzigen  van  de  algemene  voorwaarden  en  bij  de  ontvangst  

Page 122: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

114  

en   uitvoering   van   de   betalingstransacties.   Deze   informatieverplichtingen   worden   in   het   algemeen  zowel  door  PayPal  als  PingPing  gerespecteerd  en  in  de  gebruiksovereenkomst  opgenomen.    

Bij  het  openen  van  de  PayPal-­‐rekening  doen  er  zich  echter  wel  enkele  problemen  voor.  PayPal  is  niet  consequent  genoeg  bij  het  controleren  van  de  leeftijd  van  de  gebruikers  waardoor  minderjarigen  vlot  toegang   kunnen   verschaffen   tot   het   betalingsinstrument.   Dit   kan   mogelijk  aansprakelijkheidsproblemen  met   zich  meebrengen.   PayPal   is   zich   zeker   van   dit   probleem   bewust  want   heeft   zich   in   de   gebruiksovereenkomst   geëxonereerd   tegen   mogelijke  aansprakelijkheidsvorderingen   van   benadeelde   verkopers.   Het   feit   dat  minderjarigen   geen   PayPal-­‐rekening  mogen   openen   kan  m.i.   oubollig   genoemd  worden.   Krachtens   de   wet   van   30   april   1958  mogen  minderjarigen  namelijk  zonder  vertegenwoordiging  een  beperkt  aantal  verrichtingen  met  hun  zichtrekening   uitvoeren.   M.i.   zou   deze   mogelijkheid   ook   moeten   uitgebreid   worden   naar   PayPal-­‐rekeningen   zodoende   de   minderjarigen   de   mogelijkheid   kan   worden   te   bieden   op   een  gecontroleerde  manier  in  aanraking  te  komen  met  de  e-­‐commerce.    

Bij  PingPing   stelt   zich  niet   zozeer  de  problematiek  met  de  minderjarigen  aangezien  het   sluiten  van  een   overeenkomst   tot   gebruik   van   PingPing   als   een   dagdagelijkse   activiteit   kan   worden  gekwalificeerd.    

Zowel  bij  PingPing  als  bij  PayPal  wordt  niet   in  een  herroepingsrecht  voorzien,  niettegenstaande  dit  verplicht  is  krachtens  de  WMPC.  Wel  hebben  de  gebruikers  steeds  de  mogelijkheid  de  overeenkomst  eenzijdig   en   kosteloos   te   beëindigen.   In   de   praktijk   biedt   deze   mogelijkheid   echter   evenveel  bescherming  aan  de  consument  dan  wanneer  effectief  in  een  herroepingsrecht  zou  worden  voorzien.    

Bij  het  verrichten  van  de  transacties  kunnen  PingPing  en  PayPal  transactiekosten  aanrekenen.  Deze  transactiekosten  zijn  echter  aan  bepaalde  voorwaarden  van  de  Wet  Betalingsdiensten  onderworpen.  PayPal  lijkt  deze  bepalingen  naast  zich  neer  te  leggen  en  werkt  volgens  zijn  eigen  principes.  Hoewel  de  Wet  voorschrijft  dat  de  transactiekosten  gelijk  verdeeld  moeten  worden  deze  tussen  de  betaler  en   de   begunstigde   worden   zij   bij   PayPal   quasi   altijd   op   de   begunstigde   afgewikkeld.   Bovendien  worden  de   kosten  automatisch   van  het   aanvankelijke   transactiebedrag   afgetrokken,  wat  overigens  ook   in   strijd   is  met   de   voorschriften   van   de  Wet   Betalingsdiensten.  Het   gebruik   van   PingPing   is   in  eerste  instantie  kosteloos.  De  enige  kosten  die  aan  de  gebruiker  worden  gefactureerd  zijn  de  kosten  voor  het  gebruik  van  de  diensten  die  verleend  worden  door  de  telecomoperatoren.    

Wanneer  transacties  in  verschillende  valuta  worden  geïnitieerd,  heeft  de  gebruiker  krachtens  de  Wet  Betalingsdiensten  het  recht  om  te  weten  krachtens  welke  wisselkoers  de  omrekeningen  geschieden.  PayPal   vermeldt   dit   echter   geenszins  waardoor   ook   alle   informatieverplichtingen   die   door   de  Wet  Betalingsdiensten  worden  opgelegd,  miskend  worden.    

Zoals   bij   praktisch   alle   schendingen   van   de   Wet   Betalingsdiensten   heeft   de   gebruiker   enkel   de  mogelijkheid  de  overeenkomst  kosteloos  op  te  zeggen.  Evenwel  kan  de  betalingsdienstaanbieder  ook  nog  strafrechtelijk  gesanctioneerd  worden  met  een  geldboete  en  kan  de  NBB  wanneer  zij  hiervan  in  kennis  wordt  gesteld  nog  een  administratiefrechtelijke  sanctie  opleggen.    

Net  zoals  bij  de  klassieke  betalingsinstrumenten  zijn  PingPing  en  PayPal  in  principe  aansprakelijk  voor  de  niet-­‐toegestane  betalingstransacties.  Voor  het   bepalen   van  de   aansprakelijkheid   is   evenwel   het  

Page 123: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

115  

moment   van   de   kennisgave   van   het   verlies,   de   diefstal   of   onrechtmatig   gebruik   van   het  betalingsinstrument  cruciaal.  Voorafgaand  aan  de  kennisgave  zal  de  gebruiker  wel  zelf  aansprakelijk  worden   gesteld   voor   een   bedrag   tot   maximaal   150   EUR.   De   gebruiker   kan   evenwel   integraal  aansprakelijk  worden   gesteld  wanneer   er   bewijs   geleverd  wordt   dat   de   gebruiker   frauduleus,   grof  nalatig  of  opzettelijk  heeft  gehandeld.  Bij  PingPing  zal  de  afwikkeling  van  de  aansprakelijkheid  op  de  betaler  tot  maximaal  15O  EUR  toch  wel  zwaar  doorwegen  aangezien  het  instrument  niet  gehanteerd  wordt  voor  het  verrichten  van  betalingstransacties  van  een  hoge  waarde  en  dit  er   in  de  praktijk  op  neer  zal  komen  dat  de  gebruiker  integraal    

De   betalingsdienstaanbieder   wordt   ook   steeds   aansprakelijk   gesteld   voor   niet-­‐uitgevoerde   of  gebrekkig  uitgevoerde   transacties.  PingPing  en  PayPal  proberen  deze  aansprakelijkheid   toch  zoveel  mogelijk   in   hun   gebruiksovereenkomst   te   beperken   door   middel   van   exonerantieclausules   die  evenwel  niet  altijd  rechtsgeldig  zijn.    

320. In   deel   III   wordt   het   publiekrechtelijk   statuut   van   de   instellingen   voor   elektronisch   geld  besproken.   De   REG2   heeft   enkele   belangrijke   wijzigingen   ingevoerd   betreffende   het   statuut   van  instellingen   voor   elektronisch   geld.   Het   belangrijkste   gegeven   is   dat   zij   voortaan   niet   meer   als  kredietinstellingen  worden   beschouwd  maar   als   betalingsinstellingen.   Het   statuut   van   IEG’s   wordt  voortaan  bepaald  door  boek  3  van  de  Wet  Betalingsinstellingen.  De  Bankwet   is  bijgevolg  niet  meer  van  toepassing  op   IEG’s.  Dit  heeft  enkele  belangrijke  wijzigingen  met  zich  meegebracht.  Zo  werden  onder  meer   de   vergunningsvoorwaarden   versoepeld,  werd   het   aanvangskapitaal   verlaagd   en   is   de  depositobeschermingsregeling  is  verdwenen.  Bovendien  laat  het  nieuwe  statuut  toe  dat  IEG’s  ander  activiteiten   mogen   uitvoeren   naast   de   uitgifte   van   elektronisch   geld,   ook   andere   activiteiten   dan  betalingsdiensten.    

Hoewel  de  uitgifte  van  elektronisch  geld  nooit  mag  worden  uitbesteed  laat  de  REG2  nu  wel  toe  dat  IEG’s   geld  mogen   overmaken,   heropladen   of   terugbetalen   via   distributeurs.   Elektronisch   geld  mag  voortaan  ook  aangeboden  worden  via  agenten.    

Daarnaast   zijn   de   vrijstellingsmogelijkheden   beperkt   tot   slechts   één   geval   en   kan   de   IEG   beroep  indienen  tegen  bepaalde  beslissingen  van  de  NBB  bij  de  Raad  van  State.  

Het   ziet   er   naar   uit   dat   de   REG2   rekening   houdt  met   de   kritiek   op   de   REG1,   of   de  markttoegang  daadwerkelijk   versoepeld   is   en   meer   instellingen   een   vergunningsaanvraag   voor   de   uitgifte   van  elektronisch  geld   zullen   indienen  valt  uiteraard  af   te  wachten.  Of  er  meer   IEG’s  actief   zullen   zijn   is  uiteraard   niet   enkel   afhankelijk   van   een   goede   regelgeving   maar   ook   van   de   toekomstige  technologische   innovaties.   Bovendien   moet   ook   de   consument   op   de   kar   van   de   technische  vernuftjes  willen  springen501.      

                                                                                                                         501   P.   DE   PREZ   en   V.   TIMMERMANS,   “   Een   doorstart   voor   het   elektronisch   geld?   Analyse   van   de   nieuwe  regelgeving”,  Bank.  Fin.  R.  2013,  29.    

Page 124: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

116  

BIBLIOGRAFIE  

Wetgeving  

Verordening  (EG)  Nr.  593/2008  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  17  juni  2008  inzake  het  recht   dat   van   toepassing   is   op   verbintenissen   uit   overeenkomst   (Rome   I),   Pb.   L   17   juni   2008,   afl.  177/6.    

Richtlijn  2009/110/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  16  september  2009  betreffende  de   toegang   tot,   de   uitoefening   van   en   het   prudentieel   toezicht   op   de   werkzaamheden   van  instellingen  voor  elektronisch  geld,  tot  wijziging  van  de  richtlijnen  2005/60/EG  en  2006/48/EG  en  tot  intrekking  van  richtlijn  2000/46/EG,  Pb.L.  10  oktober  2009,  afl.  267/7.  

Richtlijn   2007/64/EG   van   het   Europees   Parlement   en   de  Raad   van   13   november   2007  betreffende  betalingsdiensten   in   de   interne   markt   tot   wijziging   van   de   Richtlijnen   97/7/EG,   2002/65/EG,  2005/65/EG  en  2006/48/EG,  en  tot  intrekking  van  Richtlijn  97/5/EG,  Pb.  L.  5  december  2007,  afl.  319,  1-­‐36.  

Richtlijn   2006/48/EG   van   Het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   14   juni   2006   betreffende   de  toegang  tot  en  de  uitoefening  van  de  werkzaamheden  van  kredietinstellingen,  Pb.  L.  30  maart  2010.  

Richtlijn  2005/60/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  26  oktober  2005  tot  voorkoming  van   het   gebruik   van   het   financiële   stelsel   voor   het  witwassen   van   geld   en   de   financiering   van   het  terrorisme,  pb.  L.  25  november  2005,  afl.  309/15.  

Richtlijn  2000/46/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  18  september  2000  betreffende  de  toegang   tot,   de   uitoefening   van   en   het   bedrijfseconomisch   toezicht   op   de   werkzaamheden   van  instellingen  voor  elektronisch  geld,  Pb.  L.  27  oktober  2000,  afl.  275/39.  

Richtlijn  2000/28/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  18  september  2000  tot  wijziging  van  Richtlijn  2000/12/EG  betreffende  de  toegang  tot  en  de  uitoefening  van  de  werkzaamheden  van  kredietinstellingen,  Pb.  L.  275,  27  oktober  2000,  1-­‐38.  

Richtlijn   2000/12/EG   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   20  maart   2000   betreffende   de  toegang   tot   en   de   uitoefening   van   de   werkzaamheden   van   kredietinstellingen,   Pb.   L   126,   26   mei  2000,  1-­‐59  

De  wet  van  27  november  2012  tot  wijziging  van  de  wet  van  21  december  betreffende  het  statuut  van  de   betalingssystemen,   en   van   andere   wetgeving   die   betrekking   heeft   op   het   statuut   van   de  betalingsinstellingen  en  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld  en  van  de  kredietverenigingen  uit  het  net  van  het  Beroepskrediet,  BS  30  november  2012.    

Wet   27   november   2012   tot   wijziging   van   de   wet   van   22   februari   1998   tot   vaststelling   van   het  organiek  statuut  van  de  Nationale  Bank  van  België,  BS  30  november  2012.  

Wet  6  april  2010  betreffende  marktpraktijken  en  consumentenbescherming,  BS  12  april  2010.  

Wet  van  2  juli  2010  houdende  de  wijziging  van  de  wet  van  2  augustus  2002  betreffende  het  toezicht  op  de  financiële  sector  en  de  financiële  diensten  en  de  wet  van  22  februari  1998  tot  vaststelling  van  het  organiek  statuut  van  de  Nationale  Bank  van  België,  BS  28  september  2010.  

Page 125: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

117  

Wet  van  21  december  2009  betreffende  het  statuut  van  de  betalingsinstellingen  en  van  instellingen  voor  elektronisch  geld,  de  toegang  tot  het  bedrijf  van  de  betalingsdienstaanbieder  en  tot  de  toegang  van  uitgifte  van  elektronisch  geld  en  de  toegang  tot  betalingssystemen,  BS  19  januari  2010.  

Wet  van  10  december  2009  betreffende  de  betalingsdiensten,  BS  15  januari  2010.  

Wet  van  25  februari  2003  tot  wijziging  van  de  wet  van  22  maart  1993  op  het  statuut  en  het  toezicht  op  kredietinstellingen,  BS  7  maart  2003.  

Wet  van  22  februari  1998  tot  vaststelling  van  het  organiek  statuut  van  de  Nationale  Bank  van  België,  BS  28  maart  1998.  

Loi  du  5  avril  1993  relative  au  secteur  financier,  Journal  Officiel  du  Grand-­‐Duché  de  Luxembourg  10  april  1993.  

Wet  22  maart  1993  op  het  statuut  van  en  het  toezicht  op  de  kredietinstellingen,  BS  19  april  1993.  

Wet   van   11   januari   1993   tot   voorkoming   van   het   gebruik   van   het   financiële   stelsel   voor   het  witwassen  van  geld  en  de  financiering  van  terrorisme,  BS  9  februari  1993.    Wet  van  30  april  1958  betreffende  de  handelingsbekwaamheid  van  de  minderjarige  voor   sommige  spaarverrichtingen,  BS  14  augustus  1985.  

Koninklijk  Besluit  nr.  56  van  10  november  1967  tot  bevordering  van  het  gebruik  van  giraal  geld,  BS  14  november  1967.  

Voorstel  voor  een  richtlijn  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  betreffende  de  toegang  tot,  de  uitoefening   van   en   het   bedrijfseconomisch   toezicht   op   de   werkzaamheden   van   instellingen   voor  elektronisch  geld,  COM  (1998)  461  def.  

Memorie   van   toelichting   bij   het   wetsontwerp   tot   wijziging   van   de   wet   van   21   december   2009  betreffende   het   statuut   van   de   betalingsinstellingen,   de   toegang   tot   het   bedrijf   van  betalingsdienstaanbieder   en   de   toegang   tot   betalingssystemen,   en   van   andere   wetgeving   die  betrekking  heeft  op  het  statuut  van  de  betalingsinstellingen  en  van  de  instellingen  voor  elektronisch  geld,  parl.  St.  Kamer  2011-­‐2012,  nr.  53-­‐2431/001.    

Page 126: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

118  

Rechtspraak  

HvJ   7   december   2010,   nr.   C-­‐585/08   en   C-­‐144/09,   Pommen/Alpenhof,   Tijdschrift   @IPR,   noot   R.  STEENNOT  

Cass.  15  juni  2006,  BFR    2006,  385,  noot  R.  STEENNOT.  

Cass.  30  januari  2001,  BFR  2001,  185,  noot  R.  STEENNOT.  

Antwerpen  12  juni  2006,  BFR  2006,  87.  

Antwerpen,  20  oktober  1998,  TBBR  2000,  60.  

Antwerpen  15  maart  2004,  RW  2004-­‐05,  1354.  

Brussel  25  november  2005,  TBH  2007,  afl.  1,  52.  

Gent  27  maart  2001,  R.W.  2003-­‐04,  671.  

Kh.  Namen  3  februari  2000,  TBH  2000,  442.    

Page 127: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

119  

Rechtsleer  

ALTER,  C.,  Droit  bancaire  général,  Brussel,  Larcier,  2011,  408p.  

ATHANASSIOU,  P.  en  MAS-­‐GUIX,  N.,  “Electronic  money  institutions  current  trends,  regulatory  issues  and  future   prospects”   in   Legal   working   paper   series   7   juli   2008,   14,  http://www.ecb.int/pub/pdf/scplps/ecblwp7.pdf.,  48p.  

ATHANASSIOU,   P.,   “When   is   e-­‐money   not   e-­‐money?   Reflections   on   the   revision   of   the   e-­‐money  directive”,  Euredia  2006,  321-­‐355.

AVELLA  SHAW,  M.,  ‘Les  techniques  de  paiement  existantes  et  futures:  tour  d’horizon  et  réglementation’  in  Betalingsdiensten.  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,Brussel,  Anthemis,  2011,  51-­‐77.  

BERGER,   P.,   en   LANDUYT,   S.,   “Toepassingsgebied   van   de   wet   betalingsdiensten   en   de   wet  betalingsinstellingen”   in   R.   STEENNOT   (ed.),   Financiële   regulering   in   de   kering.   IFR-­‐dagen   2011,  Antwerpen,  Intersentia,  2012,  99-­‐156.    BOCKEN,   H.,   LUST,   S.,   TAELMAN,   P.,   VERSCHELDEN,   G.,   en   WYLLEMAN,   A.,   Inleiding   tot   het   privaatrecht,  Leuven,  Acco,  216p.    BOLLEN,  R.,  “Recent  Developments  in  Mobile  Banking  and  Payments”  in  J.I.B.L.R.  2009,  455p.    BRINDLE,  M  en  COX,  R.,    Law  of  bank  payments,  Londen,  Sweet  and  Maxwell,  2010,  326p.    BRUYNEEL,  A.  “Le  virement”,   in  X  (ed.),  La  banque  dans   la  vie  quotidienne,  Brussel,  Editions  du  jeune  barreau,  1986,  334-­‐474p.  

BYTTEBIER,  K.,  Handboek  financieel  recht,  Antwerpen,  Kluwer,  1995,  480p.    CAMBIE,  P,  Onrechtmatige  bedingen,  Larcier,  Brussel,  2009,  478p.      CAPRASSE,  O.,  DE  LEVAL,  G.,  D’HUART,  V.,  MATRAY,  D.,  Arbitrage  et  modes  alternatifs  de  règlement  des  conflits,  Liège,  ULG.  Formation  permanente  CUP,  2002,  356p.  

COLAERT,  V.  “Financiële  diensten  en  de  Wet  Marktpraktijken  –  Enkele  knelpunten,  BFR  2011,  87-­‐116.    

CORNELIS,   L.,  en  CLAEYS,   I.,   “De   tegenstelbaarheid  van  algemene  bankvoorwaarden  en  hun  eenzijdige  wijziging”  in  Algemene  bankvoorwaarden,  Brussel,  Bruylant,  2005,  71-­‐136.  

DEBUSSERE,   F.,   en   DUMORTIER,   J.   “Distributie   via   nieuwe   informaticatechnologieën,   in   D.   STRUYVEN,  Bestendig  Handboek  Distributierecht,  Antwerpen,  Kluwer,  losbl.  65p.  

DE  COSTER,  T.,  Les  pratiques  du  commerce  électroniques,    Bruylant,  Bruxelles,  2007,  191p.  

DEGUEE,  J.,  ‘Le  statut  légal  des  établissements  de  monnaieélectronique’  in  X.,  Juridische  aspecten  van  de  elektronische  betaling.  Deel  2,  Brussel,  Kluwer  2004,  11-­‐24.  

Page 128: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

120  

DE  MEYER,  J.,  “Consumeren  zonder  grenzen:  nieuwe  regels  in  de  Rome  I-­‐verordening,  NJW  2010,  2-­‐14.      DE  POORTER,   I.,   “De  Wet  betreffende  de  Betalingsdiensten   leidt   tot  een  betere  bescherming  van  de  consument”,  RW  2010-­‐11,  1330-­‐1344.    DE  PREZ,  P.,   en  TIMMERMANS,  V.,   “  Een  doorstart   voor  het  elektronisch  geld?  Analyse  van  de  nieuwe  regelgeving”,  te  verschijnen  in  Bank.  Fin.  R.      DE   TEMMERMAN,   B.,   BOCKEN,   H.,   KRUITHOF,   R.,   DE   LY,   F.,   “Verbintenissen.   Overzicht   van   rechtspraak  1981-­‐1992”,  TPR  1994,  452.    

De   TROCH,   X,   "Mediation   -­‐   Methodiek",   in   H.   VAN   HOUTTE   en   P.   WAUTELET,   “Mediatie   van  handelsgeschillen”,  Leuven,  Acco,  2000,  15-­‐40.  

DE  VULDER,  K.,  en  ROMBOUTS,  D.,  ;  “De  elektronische  algemene  voorwaarden  en  hun  tegenstelbaarheid”,  in  S.  ONGENA  (ed.),  Algemene  voorwaarden,  Mechelen,  Kluwer,  2006,  314p.  

DIRIX,  E.,  en    BROECKX,  K.,  Beslag,  Kluwer,  Mechelen,  2001,  573p.      M.  DUPONT,  “La  culpa  in  contrahendo:  une  application  particulière  de  la  responsabilité  civile,  For.  Ass.  2009,  51-­‐55.  

ERAUW,  J.,  Internationaal  Privaatrecht,  Kluwer,  Mechelen,  2009,  938p.    EVANS,   D.,   “Innovation   and   evolution   of   the   Payments   Industry”   in   E.   ROBERT,  Moving  Money:   The  future  of  consumer  payments,  Washington,  2009,  36-­‐77.      FELD,  J.,  “Le  paiement  électronique  à  la  lumière  de  la  nouvelle  loi  sur  les  services  de  paiement”  in  C.  GOOR-­‐EYBEN,  Le  Paiement,  Louvain-­‐La-­‐Neuve,  Anthemis,  2009,  328p.   FELTAULT,   J.,   “M-­‐payments:   the   next   payment   frontier -­‐   Current   developments   and   challenges   in  international  implementation  of  M-­‐payments”,  J.I.B.L.R.  2007,  575-­‐576

FELTKAMP,  R.,  De  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis  2011,  199p.    FRANSENS,   D.   en   DEDRYVERE,  M.,   “   De   juridische   draagwijdte   van   het   begrip   elektronisch   geld:   is   de  lading  groter  dan  de  vlag?”,  T.Fin.R.  2003,  549-­‐567.    GELDHOF,   W.,   en   HOEBEECK,   M.,   “Toetredingscontracten   en   algemene   contractsvoorwaarden”   in   X.,  Bijzondere   overeenkomsten.   Artikelsgewijze   commentaar   met   overzicht   van   rechtspraak   en  rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.,  189.    GUADAMUZ,  A.  “PayPal:  The  legal  Status  of  P2P  Payment  Systems”,  Computer  Law  and  Security  Review  2004,  1-­‐14.  

Page 129: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

121  

 HALPING,  R.,  “Developments  in  electronic  money  regulation?  The  electronic  money  directive:  a  better  deal  for  e-­‐money  issuers?”,  Computer  law  and  security  review:  the  international  journal  of  technology  and  practice,  2009,  565-­‐567.    HENNAERD,  G.,  “Loi  sur  les  services  de  paiement:  l’exécution  incorrecte  des  opérations  de  paiement”,  in  R.  FELTKAMP,  Betalingsdiensten,  de  nieuwe  regelgeving  onder  de  loep  genomen,  Brussel,  Anthemis,  2011,  137-­‐192.    JACOBS,   E.,     “De   verdeling   van   de   aansprakelijkheid   in   geval   van   frauduleus   gebruik   van   een  betalingsinstrument.  Situering  van  de  richtlijn  betalingsdiensten”,  BFR  2009,  22-­‐29.    LAUWERS,   Y.,   “Bankverrichtingen   door  minderjarigen”,   in  Artikelsgewijze   commentaar   Personen-­‐   en  Familierecht,  Kluwer,  1998,  327-­‐348    LEMMENS,  L.,  “instellingen  voor  elektronisch  geld”,  NJW  2012,  802.    

KILESTE,  P.,  “Le   titulaire  d’une  carte  de  crédit  est-­‐il  engagé  par  déclaration  unilatérale  de  volonté?”,  TBH  1986,  495-­‐502    KOHLBACH,   M.,   “Making   sense   of   electronic   money,   JILT   2004,  http://www2.warwick.ac.uk/fac/soc/law/elj/jilt.  

KROES,  Q.  R.,  E-­‐business  law  of  the  European  Union,  Nederland,  Kluwer,  2010,  448p.    KRUITHOF,   R.,   BOCKEN,   H.,   DE   LY,   F.,   en   DE   TEMMERMAN,   B.,   “Verbintenissen.   Overzicht   van   de  rechtspraak  (1981-­‐1992)”,  TPR  1994,  535.      PELAEZ,  R.  En  NOVELLA,  F.  “Application  of  electronic  currency  on  the  online  payment  system  like  PayPal”  Project  E-­‐society:  Building  Bricks,  Boston,  2009,  44-­‐56.  

PIERS,  M.,  en  DAL,  M.,  “Introduction”  in  G.  KEUTGEN  (ed.),  Walking  a  thin  line  what  an  arbitrator  can  do,  must  do  or  must  not  do,  Bruylant,  Brussel,  2010,  187p.    PIERS,  M.,  en  ERAUW,  J.,  “De  internationale  handelsarbitrage”  in  J.  ERAUW,  Internationaal  privaatrecht,  Kluwer,  Mechelen  2009,  297-­‐339.    PIETERS   E.,   en   BROEKAERT,   V.,   “Les   services   de   paiement:   l’autorégulation,   la   directive   et   la   loi.   Vue  d’ensomble”,   in   Betalingsdiensten.   De   nieuwe   regelgeving   onder   de   loep   genomen,   Brussel,  Anthemis,  2011,  34-­‐35.    ROBERTSON,  P.,  GOODALL,  P.,  en  POWER,  R.,  “Internet  Payments”  in  M.  BRINDLE  en  R.  COX,  Law  of  Bank  Payments,  United  Kingdom,  2010,  299-­‐398.  q    

Page 130: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

122  

SCHRANS,   G.,   en   STEENNOT,  R.,  Algemeen  deel   van  het   financieel   recht,  Antwerpen,   Intersentia,   2003,  484p.    SENAEVE,  P.,  Compendium  van  het  personen  en  familierecht,  Leuven,  Acco,  2008,  688p.    SORKIN,   D.,   “Payment  methods   for   consumer-­‐to-­‐consumer   online   transactions”,  Akron   Law   Review  2001,  1-­‐30.    STEENNOT,  R.,  ‘Giraal  en  elektronisch  betalingsverkeer’,  Mechelen,  Kluwer,  2011,  302p.        STEENNOT,   R.,   “Hof   van   Justitie   preciseert   bevoegd   gerecht   bij   verkoop   via   internet”,   Juristenkrant  2011,  afl.  224,  7.    STEENNOT,   R.,  Allocatingliability   in   case   of   fraudulent   use   of   electronic   payment   instruments   and   the   Belgian  mobile  payment  instrument  PingPing,  Gent,  Working  Paper,  2010,  18p.    STEENNOT,  R.,  “Girale  en  elektronische  betalingen”,  NJW  2010,  518-­‐537.    STEENNOT,  R.,  “Art.  1-­‐  81  Artikelsgewijze  commentaar  Wet  Betalingsdiensten”   in  X.,  Financieel  recht.  Artikelsgewijze  commentaar  met  overzicht  van  rechtspraak  en  rechtsleer,  Kluwer,  Mechelen,  losbl.    STEENNOT,   R.,   Elektronisch   betalingsverkeer.   Een   toepassing   van   de   klassieke   principes,   Antwerpen,  Intersentia,  2002,  751  p. STOCK,  S.,  “L’exécution  et  la  contestation  des  opérations  de  paiement”,  JCPE  2010,  1033.    SURY,    C.,  “Door  wat  vervangt  u  cash  geld?”,  De  tijd  17  oktober  2012.      TERRYN,   E.,   “artikel   79   WHPC”   in   X.,   Artikelsgewijze   Commentaar   Handels-­‐   en   economisch   Recht,  Kluwer,  losbl.    VANDEVOORDE,   W.,   “Belgische   wetgeving   tot   omzetting   van   Richtlijn   2007/64/EG   betreffende  betalingsdiensten  in  de  interne  markt.  Een  overzicht”,  T.  Fin.  R.  2011,  2-­‐85.    VANDOOLAEGHE,  A.,  “  De  wet  betalingsdiensten  op  de  korrel  genomen”,  DCCR  2010,  62-­‐103.    VANDOOLAEGHE,   A.,   “Het   aanvaarden   van   kredietkaarten:   een   gevaarlijke   onderneming   voor   de  handelaar?”,  noot  onder  Brussel  19  juni  2008,  DAOR  2009,  170-­‐179      VAN  GOMPEL,  H.,  “Arbitrage”  in  X.,  Bestendig  handboek  deskundigenonderzoek,  Diegem,  Kluwer,  2001,  losbl.  

VAN  OLDENDEEL,  C.,  “Préface  –  Réforme  du  controle  du  secteur  financier  (Twin  Peaks)  –  Incidences  en  assurance”,  Bull.  Ass.  2011,  1-­‐15.    

Page 131: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

123  

VAN   OVERSTRAETEN,   T.,   “Le   règlement   des   litiges:   tribunal   compétent,   loi   applicable   et   modes  alternatifs   de   règlement”   in   X.,   Contracteren   zonder   papier   (E-­‐contracts),   Brussel,   Bruylant,   2003,  283p.  

VAN  RYN,  J.,  en  HEENEN,  J.,  Principes  de  droit  commercial,  IV,  Bruylant,  Brussel,  1978,  709p.  

VANDERSCHOT,  K.,  “  Instemming  met  algemene  voorwaarden:  kennisname-­‐  en  aanvaardingsclausules”  in   S.   STIJNS   en   K.   VANDERSCHOT   (eds.),   Contractuele   clausules   rond   de   (niet-­‐)   uitvoering   en   de  beëindiging  van  contracten,  Antwerpen,  Intersentia,  2006,  1-­‐39.  

VERBIST,   J.,  en  LOOSVELD,  S.,  “De  onderzoeksbevoegdheden  van  de  financiële  toezichtshouders  en  de  rechten   van   de   verdediging”   in   R.   STEENNOT,   Financiële   regulering   in   de   kering.   IFR-­‐dagen   2011,  Intersentia,  Antwerpen,  2012,  491-­‐514.  

WANDHÖFER,  R.,  “The  Payment  Services  Directive  –  Support  or  Challenge  for  SEPA?”,  Euredia  2009  21-­‐32.      WERY,   E.,   Paiements   et   monnaie   électroniques.   Droit   européen,   francais   et   belge,   Brussel,   Larcier  2007,  243p.    WILLEMS,  A.,  “Conditions  génerales  bancaires”  in  J.-­‐P.  BUYLE  en  M.  TISON,  Algemene  bankvoorwaarden,  Les  conditions  générales  bancaires,  Brussel,  Bruylant,  2005,  514p.    

WYMEERSCH,  E.,  “Aspects  juridiques  de  certains  nouveaux  moyens  de  paiement”,  Bank.  Fin.  1995,  20-­‐26.      WYEERSCH,  E.,  STEENNOT,  R.,  TISON,  M.,  “Wettig  Betaalmiddel  –  tijdstip  van  betaling”,  TPR  2008,  1140-­‐1144.    WYMEERSCH,  E.,  STEENNOT,  R.,  TISON,  M.,  “Elektronisch  betaalverkeer”,  TPR  2008,  1209-­‐1222.    X,  “Toezicht  op  de  financiële  sector”,  NJW  2011,  255.    

Page 132: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

124  

Internetbronnen  

www.paypal.com  

www.paypal.be  

www.pingping.be  

www.billmelater.com  

www.nbb.be  

www.vandale.be    

www.beschermingsfonds.be/nlmod_systeme.html  (geconsulteerd  op  15  april  ’13)  

https://www.m-­‐banxafe.be/pay2me/NL/Betalen-­‐met-­‐je-­‐gsm/m-­‐banxafe/Wat-­‐is-­‐het/index.jsp  (geconsulteerd  op  17  maart  2013)  

https://www.kbc.be/PBL/CC028/-­‐BZNJXAZ/BZNJTU7/BZNRPLL  (geconsulteerd  op  1  mei  2013)  

http://www.mobileweb.be/nl/mobiele-­‐betalingen/betalen-­‐via-­‐mobiel-­‐internet.asp   (geconsulteerd  op  17  maart  2013)  

BOER,  R.,  HENSEN,  C.,  SCREPNIC,  A.,  “Online  betalen  2010  –  meer  en  meer  een  mondiaal  spel”,  februari  2010,http://twinklemagazine.nl/achtergronden/2010/03/innopay-­‐en-­‐thuiswinkel.or/OnlineBetalen2010_Innopay.pdf.  

ECB,   “7th   SEPA   Progress   Report   ”,   21   oktober   2010,  http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/singleeuropaymentsarea201010en.pdf.    

X.,   “Med-­‐arb:   an   effective   tool   for   resolving   disputes”,   31   januari   2012,  www.pon.harvard.edu/daily/mediation/med-­‐arb-­‐an-­‐effective-­‐tool-­‐for-­‐resolving-­‐disputes.  

WATSON,   J.,   LARRIERA   A.,   en   KUEHNEMUND,    M.,   “Evaluation   of   the   E-­‐Money   Directive   (2000/46/EC).  Final   Report”,   17   februari   2006,   http://ec.europa.eu/internal_market/bank/docs/e-­‐money/evaluation_en.pdf,  15.

   

Page 133: nog voorlopig definitieve versie masterproef · 2013-12-21 · iii) VOORWOORD& De)masterproef)is)het)kroonjuweel)van)de)opleiding)rechten.)Dit)werk)kon)echter)niet)tot)stand) komen)zonder)de)bijdrage)van)verschillende)personen

   

125  

BIJLAGEN  

  Bijlage  1:     Gebruiksovereenkomst  PayPal  

  Bijlage  2:     Gebruiksovereenkomst  Tunz  


Werkboek definitieve versie

Werkboek definitieve versie

Definitieve thesis

Definitieve thesis

MASTERPROEF IN DE VAKGROEP ONDERWIJSKUNDE · Masterproef als persoonlijk onderzoeksproject •interessant topic •probleemstelling en literatuurstudie masterproef 1 •onderzoeksvragen

MASTERPROEF IN DE VAKGROEP ONDERWIJSKUNDE · Masterproef als persoonlijk onderzoeksproject •interessant topic •probleemstelling en literatuurstudie masterproef 1 •onderzoeksvragen

definitieve versie SPORTBROCHURE

definitieve versie SPORTBROCHURE

Voorlopig digitaal werkboek

Voorlopig digitaal werkboek

Informatieavond groep 7/8 - Catharinaschool · VOORLOPIG ADVIES (GROEP 7) Het advies is voorlopig! Het eindadvies in groep 8 kan afwijken van het voorlopig advies. Dit gebeurt in

Informatieavond groep 7/8 - Catharinaschool · VOORLOPIG ADVIES (GROEP 7) Het advies is voorlopig! Het eindadvies in groep 8 kan afwijken van het voorlopig advies. Dit gebeurt in

Definitieve digitale werkboek

Definitieve digitale werkboek

Informatieavond groep 7/8...VOORLOPIG ADVIES (GROEP 7) Het advies is voorlopig!Het eindadvies in groep 8 kan afwijken van het voorlopig advies. Dit gebeurt in enkele gevallen. Gebaseerd

Informatieavond groep 7/8...VOORLOPIG ADVIES (GROEP 7) Het advies is voorlopig!Het eindadvies in groep 8 kan afwijken van het voorlopig advies. Dit gebeurt in enkele gevallen. Gebaseerd

FACULTEIT RECHTEN Masterproef

FACULTEIT RECHTEN Masterproef

Bijlagen voorlopig model vervoer - ambulancezorg

Bijlagen voorlopig model vervoer - ambulancezorg

Divergent definitieve versie

Divergent definitieve versie

Beheer&tuintech voorlopig

Beheer&tuintech voorlopig

BEDRIJFSECONOMISCHE WETENSCHAPPEN Masterproef

BEDRIJFSECONOMISCHE WETENSCHAPPEN Masterproef

Wikipedia definitieve versie

Wikipedia definitieve versie

Definitieve presentatie 2.0

Definitieve presentatie 2.0

Voorlopig Werkboek

Voorlopig Werkboek

MASTERPROEF LOKALE RECLAME

MASTERPROEF LOKALE RECLAME

Voorlopig Ontwerp Westerkade

Voorlopig Ontwerp Westerkade

Eindpresentatie masterproef

Eindpresentatie masterproef

voorlopig verslag

voorlopig verslag