Nieuwsmagazine nr 49 oktober 2007

NIEUWSMAGAZINENr 49 oktober 2007

INhoUd

Pag 2

Pag 3

Pag 4

Pag 6

Pag 9

Pag 13

Pag 14

Pag 17

Pag 18

Pag 21

Pag 23

Pag 26

Pag 28

Pag 29

Pag 30

Pag 31

Pag 32

Pag 34

Pag 35

Naar het Culemborg Sym-posium kom met het oV

Ten Geleide

Programma van het 49ste beleggerssymposium Thema lsquoBeleggen met voor-bedachten radersquo

Los van index

Asset allocatie ETFiacutes en Technische analyse

Methodisch beleggen

VectorVest een compleet systeem voor aandelen analyse

de beurs en de rente

de Vortex Methode

Weekendbeleggers beleggenin het weekend

Beleg in lsquoStijlrsquo en versla de EuroStoxx50

Wat is beursstemming

dfbonlinenl - Risicobe-heersing door Kennis

lsquoMiddelenrsquo is soms zo gek nog niet

Wanneer de beste beleggers verkopen

het gebruik van meerdere aandelenstrategieeumln ver-groot uw winstkansen en reduceert het risico

Beleggingsstrategie

Uw pensioen en verschil in perceptie

hccBeleggen

Deze Nieuwsbrief is een publicatie vande HCC Gebruikersgroep Beleggen

Raadpleeg de internetsitewwwBeleGGeRsoNliNeNl voor adressenen informatie over het lidmaatschap Beleggen met voorbedachten rade

2

Naar de scholengemeenschap Lek en Linge(Multatulilaan 6 4103 NR Culemborg)

Op een CulemborgSymposium ontmoet u exposanten sprekers en medebeleggers Voor trouwe bezoekers is het een bekende weg hoe er te komen Gaat u voor het eerst of komt u sporadisch dan is de kans groot dat u de weg er naar toe zult moeten zoeken

Gezien de grote groep mensen die er elke keer komen is het niet moeilijk voor te stellen dat als iedereen met eigen auto komt een en ander een lichte parkeerdruk-te oplevert

Het alternatief is natuurlijk om gebruik te maken van het openbaar vervoer Tja zult u zeggen van waar ik niet ben het station in uw eigen woonplaats naar de plek waar ik niet naar toe moet het station Culem-

borg En hoe kom ik dan op de plaats van bestem-ming Daar is aan gedacht Want hieronder vind u ook plattegrond met daarop het Stationsplein en de Multatulilaan U ziet met een korte wandeling van ca 5 minuten kunt u er al zijn

Vanaf station Utrecht Centraal en Den Bosch vertrekt zaterdags om het half uur een stoptrein naar Culem-borg Plan uw eigen reis gemakkelijk via wwwnsnl

Naar het Culemborg Symposium kom met het OV

Komt u toch met eigen auto dan volgt u via de A2 de afslag (13) Culemborg Ga na 300 meter linksaf richting Culemborg op de Rietveldweg (N320) Dan 58 kilometer rechtdoor onder de spoorbaan door Bij de eerstvolgende rotonde linksaf de Multatulilaan in en op nummer 6 vindt u de scholengemeenschap Lek amp Linge nabij het zwembad

Scholengemeenschap Lek amp Linge beschikt over een grote aula met autovisuele hulpmiddelen een ruimte voor grote parallelsessies en diverse lokalen die als ont-vangstruimte door bedrijven worden gebruikt Er zijn kantinefaciliteiten waar ook broodjes voor de lunch verkrijgbaar zijn

CULEMBORG

3

Door Patrick Witteveen Voorzitter

Ten Geleide

CULEMBORG

Het zal u als belegger niet ontgaan zijn dat we leven in roerige tijden De ene overname volgt de andere op consolidatie van bedrijven door geheel Europa zijn aan de orde van de dag Oude industrieeumln zoals olies industrials en food bestaan naast die van de snelle high tech bedrijven bedrijven die veel potentie hebben maar waarvan niemand weet of de technologie de opgang van de autonavigatiesystemen volgt

Beleggen in roerige tijden dusbeleggen met voorbedachten rade

Daartegenover staat dat meer en meer bladen sites en televisie(-reclame) om uw aandacht schreeuwen Ook zijn er talloze goeroes Die weten allemaal hoe u rijk kunt worden maar zijn het zelf niet Tegelijker-tijd vragen zij voor het bijwonen van hun seminars kleine vermogens

Uw eigen situatieAls belegger heeft u de moeilijkheid van de keuze tus-sen alle media alle ldquowetenrdquo-schappers en meer dan genoeg theorieeumln Daarbij komt dat we niet allemaal dezelfde uitgangssituatie hebben de een heeft meer (voor-)kennis dan de ander en voelt zich goed bij zeer volatiele beleggingen die dagelijkse aandacht behoe-ven De ander krijgt er letterlijk een hartkwaal van Kortom uw eigen situatie geeft de doorslag voor de keuze van beleggingen en bijpassende instrumenten

Waan van de dagGelooft u in morgen Dat moet haast wel immers anders had u niet gespaard en uw geld geiumlnvesteerd in iets wat pas over een bepaalde termijn geld oplevert Maar de actualiteit van vandaag is direct van invloed op de waarde van uw beleggingen van nu Het gevaar bestaat dus dat u op korter termijnsignalen totaal an-ders reageert en verkoopt op iets wat op termijn juist een koopmoment zal blijken te zijn geweest (of vice versa) En achteraf had ook u ook de juiste momen-ten in de diverse grafieken kunnen aanwijzen

ldquoBeleggen met voorbedachten raderdquo ofwel Strategie Gegeven deze overwegingen is besloten om in deze aflevering van ons Symposium in te gaan op het be-leggen met voorbedacht rade het zich vooraf besef-fen hoe te handelen in een nog onbekende situatie Al snel associeert menigeen dit met denken over ldquostra-tegierdquo vandaar de titel ldquoBeleggen met voorbedach-ten raderdquo ofwel Strategie

Ook nu werden professionals en beleggers zoals u en ik gevonden die u graag kennis laten maken met hun dagelijkse praktijk en hen opvattingen Het belooft een interessante en gezellige dag te worden Daarom hoop ik u op het symposium te ontmoeten

Alvast een leerzame dag toegewenst

Patrick WitteveenVoorzitter HccBeleggen

4

De lezingen in de aula worden verzorgd door de volgende sprekers

Jeroen Vetter directeur van SNS Fundcoach

Titel presentatie Los van indexDe praktijk toont aan dat het nog niet zo simpel is voor beleggingsfondsen om het beter te doen dan hun benchmark Onderzoeken tonen aan dat het overgrote deel van de beleggingsfondsen op lange termijn hun relevante benchmark niet weet te verslaan Dat komt met name doordat de meeste beleggingsfondsen zich-zelf strakke beperkingen hebben opgelegd Ze moeten bijvoorbeeld een lage tracking error hebben Die factor geeft de afwijking tussen het rendement van het fonds en de benchmark weer Hoe lager de tracking error hoe dichter het fonds aan de index vastzit

Actief beheerde beleggingsfondsen met managers die de index slechts ter kennisgeving aannemen en vol gaan voor een sterk rendement Wellicht betekent dat dat zoiacuten fonds het in bepaalde marktomstandigheden minder goed doet dan een index maar daar tegenover staan talloze jaren waarin de rendementen veel har-der stijgen dan de index Jeroen Vetter vertelt ons meer over actief beheerde fondsen tijdens zijn presentatie Meer informatie over deze presentatie is elders opge-nomen in dit nieuwsmagazine

bullbullbullbullbullbullbull

Juus de Kempenaer technisch analist bij Tailergroup in Amsterdam

Titel presentatie Asset allocatie ETFrsquos en Technische analyseEen van de belangrijkste vraagstukken zoniet hegravet be-langrijkste waar een belegger zich over moet buigen is de asset allocatie binnen een portefeuille De verdeling van het beschikbare kapitaal (assets) over verschillende soorten beleggingscategorieeumln en regiorsquos De laatste ja-ren is asset allocatie een lsquohot itemrsquo geworden zeker nu partijen ontdekt hebben dat dit ook aangeboden kan worden in de vorm van lsquooverlayrsquo of additionele pro-ducten los van traditioneel fund management en de ene na de andere lsquoasset classrsquo wordt geboren

Juus de Kempenaer gaat ons inzicht geven ten aanzien van het asset allocatie vraagstuk en de wijze waarop Juus vanuit het oogpunt van de technische analyse in-vulling geeft aan deze problematiek Komen tot een goede asset allocatie is derhalve het uiteindelijke doel

ETF lsquos zijn een prima middel cq instrument om hier-aan invulling te geven en de technische analyse kan een prima hulpmiddel zijn bij het maken van de diver-se keuzes die binnen dit proces noodzakelijk zijn Meer informatie over deze presentatie is elders opgenomen in dit nieuwsmagazine


Mark Leenards fondsmanager SBS Global Equity Fund

Titel presentatie Een logische combinatie van bewezen strategieeumlnIedereen wil graag inspelen op de laatste trends Door zich te focussen op een bepaalde groep aandelen een regio of sector is dat voor veel beleggers en professio-nals eigenlijk onmogelijk Mark Leenards vertelt hoe hij op simpele wijze continu de wereld afspeurt naar de meest koopwaardige aandelen en hiermee een bruto rendement behaalde van circa 500 sinds begin 2003 Een logische combinatie van bewezen strategieeumln maar toch uniek Inclusief stock picks


Pierre Dolmans van Vestico

Titel presentatie Methodisch beleggen Als beginnend belegger doe je meestal maar wat Je krijgt links en rechts wat vage adviezen doet af en toe een gokje en de hele beurs lijkt wel eacuteeacuten groot casino Met een beetje geluk leer je ook nog van je fouten en zijn er dingen waarvan je denkt ldquoDat kan ik be-ter niet meer doen want dat is te riskantrdquo Langzaam maar zeker ontwikkel je op die manier een eigen be-leggingsstijl De een gaat daarin wat verder dan de ander maar iedereen ontwikkelt op den duur wel een of meerdere methodes om de kans op succes te ver-groten

Beleggen volgens een vaste methode geeft een be-legger een stuk houvast en de mogelijkheid om door vallen en opstaan de methode steeds verder te ver-beteren Via een backtest kan het leerproces van een dergelijke beleggingsmethode enorm versneld wor-den en kan zonder veel leergeld te betalen een beleg-gingsmethode veel sneller geperfectioneerd worden De computer kan daarbij allerlei statistieken leveren die ons helpen de methode optimaal toe te passen bijvoorbeeld in combinatie met andere methodes Pierre Dolmans gaat tijdens zijn presentatie in op het

Programma van het 49ste beleggerssymposiumThema lsquoBeleggen met voorbedachten radersquo bullbullbullbullbullbullbull

5

ontwikkelen van beleggingsmethoden Meer infor-matie over deze presentatie is elders opgenomen in dit nieuwsmagazine


Daarnaast worden er zeer attractieve nevensessies gehouden door de volgende sprekers

VectorEU VectorVestvertegenwoordiger in Europa

Titel presentatie Introductie VectorVestVectorVest is een compleet systeem voor aandelen analyse dat speciaal ontworpen is om grote winsten te behalen Dit systeem is geschikt voor zowel lange ter-mijn belegger als korte termijn trader

VectorVest is ontworpen door Dr DiLiddo oprichter en voorzitter van het Amerikaanse bedrijf VectorVest Inc Naar aanleiding van zijn onderzoek kwam hij tot de ontdekking wat de oorzaken zijn van de stijging en daling van de aandelen koersen waarde (fundamen-teel) relatieve veiligheid en timing (technisch)

VectorEU geeft de bezoekers van zijn presentatie in-formatie over VectorVest en brengt VectorVest in de Europese markt Meer informatie over deze presenta-tie is elders opgenomen in dit nieuwsmagazine


Max Vreedenburg

Titel presentatie De beurs en de renteEen van de voornaamste financieumlle factoren is de rente Rente is met de risicopremie dat wat u moet betalen wanneer u een lening aangaat De rentestand is ook van invloed op de beurzen Regelmatig verschijnen de volgende koppen in de kranten ldquoPlussen op Europese beurzen na rente-ingreep Fedrdquo of ldquoBeurzen Azieuml mik-ken op lagere rente VSrdquo

De HCC Gebruikersgroep Beleggen wil de kennis van de leden vergroten Het onderwerp rente hoort daar bij Max Vreedenburg geeft tijdens zijn presentatie geen tips om iets in lsquorentersquo te beleggen Of toch een tip Bestudeer de werking van de verschillend vormen van beleggingen en bestudeer zeker de werking van de rente Meer informatie over deze presentatie is elders opgenomen in dit nieuwsmagazine


Conrad Winkelman van Vortex

Titel presentatie De Markt Verslaan met de Vortex methode De Vortex Methode is een krachtige dynamische beleg-gingstactiek met een eenvoudige doelstelling het beha-len van winst met stapsgewijze aandelentransacties op cyclische koers variaties zelfs als de koers gemiddeld gestaag daalt Een recentelijk voorbeeld van de kracht van de Vortex Methode is een rendement van +94 op jaarbasis voor een belegging waarvoor het Kopen-Houden rendement ntilde14 was

Conrad Winkelmann gaat tijdens zijn presentatie in op de Vortex methode Meer informatie over deze presen-tatie is elders opgenomen in dit nieuwsmagazine


Michael Groenewoud directeur weekendbeleggers

Titel presentatie Weekendbeleggers beleggen alleen in het weekend

Weekendbeleggers is een systeem dat wat meer af-stand van de koersgrafiek door gebruik te maken van de weekgrafiek Door niet dagelijks te handelen maar wekelijks bespaart dit de belegger transactiekosten Hierbij is gesimuleerd een hitrate gerealiseerd vanaf 01 januari 1996 tot 31 december 2006 van 79 En dat is een ongekend percentage

De grootste effectiviteit van dit systeem wordt ech-ter behaald in een bearmarket zoals in de periode 20012002 Door tijdig de sluit long signalen uit te voeren en tevens (eventueel) in te spelen op de dalingen bij die fondsen waarbij dat mogelijk is slaat dit systeem pas echt toe Kijk en daar wordt elke type belegger vro-lijk van Michael Groenewoud gaat ons in zijn presen-tatie vertellen hoe wij vrolijk kunnen worden Meer informatie over deze presentatie is elders opgenomen in dit nieuwsmagazine


Willem van Heemskerck Duumlker

Titel presentatie Computernarigheden

Zowel in de professionele omgeving als bij particu-lieren komen veel storingen voor in de nieuwe tech-nieken Het onderscheid tussen storingen in de elek-tronica programmering of het gebruik is niet meer te onderscheiden Ook dit geldt voor een PC die we gebruiken voor onze beleggingen Juist omdat we dit onderscheid niet kunnen maken is een goede proce-

6

dure van Backup en beveiliging nodig

In de sessie op 13 oktober as gaat Willem van Heems-kerck Dcedilker in hoe je een PC voor beleggingen inricht qua beveiliging en het maken van een backup Hierbij ligt de nadruk op procedures van de Backup Beveili-ging van een PC verandert bijna maandelijks maar de filosofie van een Backup nauwelijks

Contactmogelijkheden (netwerken)Uiteraard ontbreekt de mogelijkheid niet om contacten te leggen met medebeleggers en is er gelegenheid om met de standhouders te praten over hun producten

Definitieve programmaHet definitieve programma en de begin- en eindtijden van de presentaties volgen spoedig op onze website wwwbeleggersonlinenl

Los van index

Weg met de tracking error

De meeste beleggingsfondsen hebben een benchmark (ook wel index) als ijkpunt en mogen daar maar be-perkt van afwijken Ze meten niet alleen hun prestaties relatief af aan de hand van een index maar onder- of overwegen hun posities in de beleggingsportefeuille ook aan de hand van de posities in de index Ze hopen het zo beter te doen (outperformance) dan de index Als de aandelenmarkt wereldwijd daalt en de MSCI World Index 15 procent in de min gaat laten dergelijke fond-sen eenzelfde daling zien De fondsbeheerder die dan min 14 procent laat zien doet het intern in de organi-satie dan goed Bijna elk fonds koopt aandelen die deel uitmaken van een brede index zoals de MSCI World Index Daarmee zijn het aandelen die iedereen kent of heeft Zo vertonen fondsen zoals het ABN AMRO Global Fund het Postbank Aandelenfonds Robeco en het ING Global Fund grote overeenkomsten Al deze fondsen beleggen voor vijftig procent in de Verenigde Staten en voor vijftig procent in Europa en Azieuml

Niet zo simpel De praktijk toont aan dat het nog niet zo simpel is voor beleggingsfondsen om het beter te doen dan hun benchmark Onderzoeken tonen aan dat het overgrote deel van de beleggingsfondsen op lange termijn hun relevante benchmark niet weet te verslaan Dat komt met name doordat de meeste beleggingsfondsen zich-zelf strakke beperkingen hebben opgelegd Ze moe-

Indexbeleggen de ultieme manier van beleggen Absoluut niet want beleggingsfondsen die een index volgen voeren een passief beleggingsbeleid Geef mij maar actief beheerde beleg-gingsfondsen die een absoluut rendement nastreven Deze vertegenwoordigen het eacutechte suc-cesvolle beleggen

Door Jeroen Vetter

7

ten bijvoorbeeld een lage tracking error hebben Die factor geeft de afwijking tussen het rendement van het fonds en de benchmark weer Hoe lager de tracking er-ror hoe dichter het fonds aan de index vastzit En daar zit precies het probleem Klanten (vooral institutionele partijen zoals pensioenfondsen en banken) ervaren een hoge tracking error als een hoog risico een reden om geld uit het fonds te halen Het beleid is gericht op een lage tracking error en dat kan alleen worden bereikt door zo dicht mogelijk tegen de index aan te schur-ken het zogeheten index hugging Een groot nadeel daarvan is dat het universum van aandelen waaruit een fondsmanager kan kiezen flink wordt beperkt De regiorsquos en de aandelen staan vanaf het begin af aan al bekend Terwijl er buiten het cirkeltje van aandelen in de index natuurlijk prima bedrijven met dito aandelen-rendementen te vinden zijn Fondsen die zich naar de buitenwereld presenteren als actief beheerde fondsen zijn dus in wezen niets meer dan passieve indexvolgers met een beperkte bewegings-vrijheid De enige vrijheid die ze wel hebben is dat ze een groter belang in een onderneming kunnen nemen dan de weging in de index Overigens zijn hier vaak weer restricties aan verbonden Conclusie De beleg-ger die in het fonds stapt koopt eigenlijk een duur in-dexfonds waarvan op voorhand vaststaat dat het fonds de index niet kan verslaan of waarvan vaststaat dat de kans op het verslaan van de index erg klein is

Totaal andere benadering Absolute beleggers staan in schril contrast met index-beleggers De eerste groep volgt niet klakkeloos de index maar streeft naar een absoluut rendement Ze maken hun prestaties niet afhankelijk van de index De fondsmanager van een dergelijk fonds kent weinig restricties hij heeft veel vrijheid van handelen De be-heerder hoeft niet perse voor de helft in de Verenigde Staten te beleggen omdat de index dat voorschrijft Hij koopt alleen Amerikaanse aandelen als hij van mening is dat hij daar een goed aandeel kan vinden Dat is een totaal andere benadering die ook tot andere resul-taten leidt Doen wat iedereen doet betekent krijgen wat iedereen krijgt Absolute beleggers houden zich daar verre van Zij houden van aandelen die onder-gewaardeerd onpopulair of onontdekt zijn Als er solide ondernemingen achter deze aandelen schuilen hebben deze aandelen de meeste potentie om de koers omhoog te vinden Het is voor fondsmanagers van der-gelijke fondsen de kunst de krenten uit de pap te halen Zij wachten op een gebeurtenis die de daadwerkelijke waarde van de aandelen van de onderneming ontluikt en weten daarmee goede rendementen te boeken on-geacht de richting van de markt

De belegger die alleen op basis van de tracking error zijn beleggingsfondsen uitkiest komt bedrogen uit Want fondsen van aanbieders als Skagen East Capital ODIN en Sparinvest komen niet op zijn radarscherm voor Dat is doodzonde Absolute beleggers hebben de vrijheid om binnen een bepaald thema ndash zoals de opkomst van Oost-Europa of de schaarste aan ener-giebronnen ndash hun selectie uit te voeren Bij Skagen marktleider op de Noorse markt van beleggingsfond-sen wordt van de fondsbeheerder een gemiddeld jaar-lijks rendement van 20 procent verwacht los van wat de wereldindex doet Bij ODIN viel in februari 2007 op dat Statoil (de grootste Noorse oliemaatschappij) niet voorkwam De fondsbeheerder had een logische verklaring dat aandeel was toen relatief gezien veel te duur Hij kocht naar eigen zeggen liever voor de helft van de prijs het Braziliaanse Petroplus Dat had hij na-tuurlijk niet kunnen doen als hij de Noorse index als maatstaf had moeten aanhouden

Groter rendement Uit de praktijk een vergelijking van vier beleggings-fondsen Skagen Global Carmignac Investissement Vanguard Global Stock Index Fund en Robeco De eerste twee fondsen worden door absoluut rendement gedreven Vanguard is een indexfonds en het Robeco-fonds is een zogeheten actief beheerd fonds dat als doel heeft de MSCI World Index te verslaan Skagen Global heeft weliswaar een risiconiveau dat de helft groter is dan Robeco maar daarvoor krijg je als beleg-ger vele malen meer rendement Met andere woorden voor iets meer beweeglijkheid schaf je een aanzienlijk

8

groter rendement aan Skagen belegt juist in die on-dernemingen die niet of weinig worden geanalyseerd Age Westbo adjunct-directeur bij Skagen zei het on-langs zo lsquoWie de meeste stenen optilt vindt de meeste mogelijkheden ndash ook al is maar 1 op de 100 aandelen die je onderzoekt koopwaardigrsquo

Rendement 1 jaar 3 jaar 7 jaar SKAGEN Global 273 1141 1472 Carmignac Investissement 266 993 671 Robeco Vanguard Global 105 450 263 Stock Index Fund 93 392 157 MSCI The World 92 394 160 Peildatum 20 september 2007 Bron SNS Fundcoach

De Financial Times berichtte eind vorig jaar over de opkomst van fondsen die zich richten op relatieve ren-dementen (de indexvolgers) De zakenkrant gaf een koppeling aan met het feit dat elke zichzelf respecte-rende bank wel een paar fondsen aanbood Doel was volgens het medium om zo snel mogelijk geld in die fondsen te krijgen want dan verdient de financieumlle in-stelling geld In de jaren negentig verkochten banken vooral hun eigen beleggingsfondsen Nu zijn er andere aanbieders ontstaan en verkopen banken ook beleg-gingsfondsen van andere aanbieders Die open archi-tecture zorgt ervoor dat er een verschuiving plaats-vindt Individuele beleggers kunnen nu zelf hun keuzes maken en mijn verwachting is dat in de komende jaren de focus vooral komt te liggen op een absoluut rende-ment Door het openbreken van de traditioneel gezien sterk gesloten markt zien Nederlandse partijen (over het algemeen indexvolgers) hun marktaandeel langza-

merhand teruglopen Het geld vloeit naar fondsen die het eacutechte beleggen voor ogen hebben en een absoluut rendementen vinden

Eigenwijs Conclusie van mijn betoog geef mij maar een actief beheerd beleggingsfonds met een manager die de in-dex slechts ter kennisgeving aanneemt en vol gaat voor een sterk rendement Wellicht betekent dat dat zorsquon fonds het in bepaalde marktomstandigheden minder goed doet dan een index maar daar tegenover staan talloze jaren waarin de rendementen veel harder stij-gen dan de index Doordat absolute beleggers zoeken naar ondernemingen die het gewoon goed doen weten zij zich zowel in neer- als opgaande markten staande te houden Een mooi voorbeeld daarvan is SKAGEN Globa Ook beleggingsfondsen van ODIN East Ca-pital Carmignac en het Nederlandse Fortis OBAM zijn echt actief beheerde fondsen die betere cijfers la-ten zien dan de index zonder zich van die index wat aan te trekken We mogen met een knipoog zeggen dat de bijbehorende fondsmanager wat eigenwijs zijn op plaatsen zoeken waar anderen nooit komen Zij vinden ondergewaardeerde aandelen van prachtige onderne-mingen meacutet potentie Dat spreekt altijd nog meer aan dat het klakkeloos volgen van welke index dan ook

Jeroen Vetter directeur van SNS Fundcoach een supermarkt van beleggingsfondsen zoals AXA Rosen-berg BlackRock Merrill Lynch DWS East Capital Fidelity HQ Fonder JPMorgan ODIN Robeco en Skagen

9

Een van de belangrijkste vraagstukken zoniet heacutet belangrijkste waar een belegger zich over moet buigen is de asset allocatie binnen een portefeuille De verdeling van het beschikbare kapitaal (assets) over verschillende soorten beleggingscategorieeumln en regiorsquos De laatste jaren is asset allocatie een ldquohot itemrdquo geworden zeker nu partijen ontdekt hebben dat dit ook aangeboden kan worden in de vorm van ldquooverlayrdquo of additionele producten los van traditioneel fund management en de ene na de andere ldquoas-set classrdquo wordt geboren

Asset allocatie ETFrsquos en Technische analyse

ldquoVroegerrdquo in mijn beleving zorsquon 15 jaar geleden toen ik als portefeuillemanager werkte voor Equity amp Law Life Insurance werden beleggingsportefeuilles vooral aangestuurd per land en een fonds waarin zowel aan-delen als obligaties voorkwamen noemden we een ldquoge-mengd fondsrdquo Beleggingen van het eigen vermogen van de verzekeringsmaatschappij werden vooral ge-dreven door de ldquomatchingrdquo van ldquoassets amp liabilitiesrdquo Mooie staafdiagrammetjes met de verwachtte toekom-stige verplichtingen uit hoofde van levensverzekerin-gen en de verwachtte rendementen van de bestaande portefeuille Wanneer de staafjes op enig punt in de toekomst ongelijk waren dan werden vooral de looptij-den van de obligaties in de portefeuille aangepast om alles weer enigszins in lijn te krijgen

Dat er in de afgelopen 15 jaar veel veranderd is op dat gebied is duidelijk De wereld is veel meer dan vroeger ons speelveld geworden We maken onder-scheid tussen developed markets en emerging mar-kets Aandelenbeleggers sturen tegenwoordig vooral op sectoren regionaal of mondiaal en nauwelijks nog op landen Obligatiebeleggers kunnen kiezen uit ldquogo-vviesrdquo of ldquocreditsrdquo allebei in verschillende gradaties en leningvormen en uiteraard in verschillende regios Naast de traditionele aandelen en obligaties als beleg-gingsklassen kunnen beleggers tegenwoordig ook uit-wijken naar commodities vastgoed (direct of indirect) private equity niet te vergeten hedge funds en als we er nog geen naam voor verzonnen hebben dan zijn het alternative investments Overigens liggen die definities verre van vast want voor de ene belegger zijn hedge funds een onderdeel van alternative investments terwijl het voor een andere belegger twee geheel verschillende beleggingscategorieeumln zijn Ook voor het verdelen van de gelden over de verschillende categorieeumln de asset allocatie is inmiddels een veelvoud aan benamingen beschikbaar GTAA TAA DSA(A) SA(A) ofwel Glo-bal Tactical Asset allocation Tactical Asset Allocation Dynamic Strategic Asset Allocation Strategical Asset Allocation hellip En waarschijnlijk heb ik er nog wel een paar gemist Gelukkig is het uiteindelijke doel van al deze exercities wel hetzelfde namelijk ldquokeuzes maken binnen verschillende beleggingscategorieeumlnrdquo en daar kapitaal aan toedelen In dit artikel wil ik wat verder

ingaan op met name het maken van keuzes en naar aanleiding van die keuzes met behulp van ETFrsquos het creeumlren van exposure naar de uitverkoren beleggings-categorieeumln

Vanuit mijn achtergrond zal het geen verbazing wek-ken dat ik de technische analyse gebruik als hulpmid-del bij het maken van die keuzes Binnen die technische analyse is er eacuteeacuten techniek die eruit springt wanneer het gaat om het maken van keuzes en dat is de relatieve sterkte analyse Ook wel RS genoemd en overigens niet te verwarren met de in de technische analyse veel gebruikte RSI (relative strength index) die echt iets heel anders weergeeft

In tegenstelling tot de klassieke technische analyse waarbij het koersverloop van een enkel aandeel of een index etc wordt bestudeerd wordt bij een relatieve sterkte analyse altijd gekeken naar het verloop van twee prijsseries ten opzichte van elkaar Dit kan een aandeel ten opzichte van een index zijn een sectorin-dex ten opzichte van een bredere landen- of regionale index etc etc zolang u er maar op let om appels met appels en peren met peren te vergelijken kunt u het zo gek maken als u zelf wilt

Zoals gezegd gaat het bij een RS analyse om het verge-lijken van twee koersreeksen De basis-formule is dan ook eenvoudig

RS = koers item A koers item B

Het resultaat van deze formule wordt vervolgens weer-gegeven in een grafiek Deze RS lijn laat zich vervolgens analyseren als ware het een ldquogewonerdquo koersgrafiek Alle gereedschappen en technieken die de technische analyse in huis heeft mogen en kunnen op deze RS lijn worden losgelaten De interpretatie van deze RS grafiek is in de basis ook erg eenvoudig Zolang de RS lijn een stijgend verloop laat zien doet item A het beter dan item B en moeten we in onze portefeuille dus een voorkeur hebben voor item A (overwegen of een long positie) en niet voor item B (onderwegen of een short positie) Wanneer de RS lijn een dalend verloop laat zien geldt uiteraard het omgekeerde en wanneer de RS

Door Juus de Kempenaer

10

lijn een vlak verloop laat zien dan presteren item A en item B gelijk In figuur 1 1 is het verloop weergegeven van de RS lijn die het koersverloop van de SampP500 in de VS vergelijkt met het koersverloop van de Dow Jones STOXX 600 index in Europa

Heel goed is de sterke daling van deze RS lijn te zien in de periode van eind 2004 tot het eerste kwartaal van 2006 Die de sterke underperformance van de Ame-rikaanse markt ten opzichte van de Europese goed in beeld brengt Inmiddels lijkt daar op dit moment ove-rigens weer verandering in te komen maar dat even terzijde

Dergelijke RS analyses kunnen prima gebruikt worden in het asset allocatie proces wat volledig gekenmerkt wordt door het maken van keuzes ldquowaar ga ik in be-leggen rdquo Ik heb geprobeerd eea via een topdown benadering aan te pakken met als uitgangpunt een belegger met een wereldwijde portefeuille die een be-paalde benchmark moet verslaan Ondanks het feit dat er weer meer en meer naar absolute resultaten gekeken wordt worden nog steeds 7-8 van de 10 beleggers af-gerekend op relatieve resultaten

Uiteraard kan het startpunt in deze topdown benade-ring aangepast worden voor bijvoorbeeld een belegger met alleen een Europese portefeuille Een belangrijk punt in deze exercitie is ook de keuze van de diverse benchmarks die binnen het geheel gebruikt gaan wor-den en dus met elkaar vergeleken moeten gaan worden Ik heb een aantal veel gebruikte benchmarks gekozen maar deze kunnen natuurlijk door iedereen naar belie-ven worden aangepast bijvoorbeeld naar aanleiding specifieke inzichten of onder invloed van bepaalde res-tricties die binnen een portefeuille gelden

Als startpunt voor het asset allocatie proces heb ik gekozen voor de MSCI capital markets index Dit is een serie die is opgebouwd uit 50 MSCI All coun-try world index (equities) en MSCI World Sovereign

10+ year bond index Niet ideaal aangezien deze reeks slechts twee beleggingscategorieeumln vertegenwoordigt maar op dit moment goed genoeg om de aanpak te verduidelijkenVervolgens moeten onder deze MSCI global capital markets een aantal beleggingscategorieeumln (asset clas-ses) gedefinieerd worden waar in belegd kan worden Uiteraard kan dit ook weer door verschillende beleg-gers op verschillende manieren worden ingevuld Een mogelijke aanzet is gegeven in figuur 2

De eenvoudigste benchmarks zijn voor de beleggings-categorie vastrentende waarden de MSCI World Sove-reign 10+ Year TR index en voor het aandelengedeelte de MSCI World Index Onder het kopje Commodities amp Alternatives kunnen verschillende categorieeumln wor-den geplaatst Sommige beleggers plaatsen bijvoor-beeld vastgoed (direct en indirect) hieronder terwijl anderen vastgoed(-aandelen) als een sector binnen de categorie aandelen beschouwen Ook Hedge-funds en commodities zouden ieder als een aparte categorie kunnen worden beschouwd Voor deze beschouwing maakt de daadwerkelijke indeling niet zoveel uit zo-lang er maar een goede reeks beschikbaar is die ge-bruikt kan worden in de analyse en bij voorkeur een handelbaar instrument om de visie om te zetten in ex-posure In het schema in figuur 2 heb ik deze groep gecombineerd onder Commodities amp Alternatives met als benchmark ten behoeve van de analyses de Gold-man Sachs Commodity Index

Wanneer bij de verdeling over de diverse categorieeumln niet de volle 100 van het beschikbare vermogen wordt gebruikt dan blijft er een gedeelte cash over Dit gedeelte kan natuurlijk in kortlopende depositorsquos of kasgeld worden aangehouden in Eurorsquos (voor een Eurobelegger) Meer en meer komen beleggers echter tot de slotsom dat de cash-component van een porte-feuille als een beleggingscategorie op zich kan worden beschouwd een bron voor Alpha Aangezien de cor-relatie van valutarsquos met andere beleggingscategorieeumln zeer laag is heeft dit een positief (drukkend) effect op het risico van de totale portefeuille De invulling van valutarsquos als een aparte beleggingscategorie kan varieumlren van het simpelweg aanhouden van de kas-component in een andere dan de benchmark-valuta tot het uitbe-steden bij een gespecialiseerde currency-manager

11

De keuzes ten aanzien van de verschillende categorie-en kunnen nu gemaakt gaan worden door de gekozen benchmarks te gaan vergelijken met de MSCI Capital Markets Index In figuur 3 is de grafiek van de MSCI World Sovereign 10+ weergegeven met de RS ten op-zichte van de MSCI Capital Markets

Om de richting de trend van de RS lijn te bepalen ge-bruik ik een combinatie van een 10- en 30-weeks voort-schrijdend gemiddelde van de RS-lijn Het gebruiken van voortschrijdende gemiddelden is een veel voorko-mende techniek in de technische analyse De kruisin-gen van het 10- en 30-weeks gemiddelde worden ge-bruikt om een trendomslag te signaleren Zoals te zien is in de grafiek laat de RS-lijn zelf een nogal grillig verloop zijn net zoals het koersverloop van een aandeel of een index De gemiddelden worden gebruikt om dit verloop een beetje af te vlakken en de onderliggende trend aan te geven Wanneer het 10-weeks gemiddelde boven het 30-weeks gemiddelde komt wordt ervan uit-gegaan dat de trend opwaarts is en in het geval van de RS-lijn dus dat de belegger een voorkeur moet hebben voor item A ten opzichte van item B In de grafiek hier-boven van de Bond index ten opzichte van de MSCI capital markets index is duidelijk het dalende verloop van de RS-lijn waar te nemen De conclusie moet dus zijn dat vastrentende waarden binnen de asset allocatie ONDERwogen zouden moeten worden ten opzichte van de benchmark Dezelfde exercitie wordt vervolgens herhaald voor alle gedefinieerde asset classes met de MSCI capital markets index als benchmark Wanneer deze keuzes gemaakt zijn kan invulling gegeven worden aan de vol-gende stap in het model

Nu de keuzes gemaakt zijn ten aanzien van de hoofd-categorieeumln kan en verdere onderverdeling gemaakt worden naar regiorsquos In de categorie aandelen zou bij-voorbeeld een onderverdeling gemaakt kunnen wor-den in de regiorsquos Verenigde Staten Europa Japan en Emerging Markets

Om vervolgens weer de noodzakelijke keuzes te maken binnen deze regiorsquos worden weer vier Relatieve Sterkte analyses gemaakt van de diverse regio benchmarks ten opzichte van de MSCI world indexEvenzo worden de verschillende regio indices in de vastrentende categorie afgezet tegen de MSCI world sovereign 10+ In het schema heb ik daarvoor opge-nomen de MSCI US Treasury 10+ TR voor de Ver-enigde Staten en de MSCI Germany 10+ TR voor Europa Wanneer men valutarsquos als een aparte catego-rie beschouwt kunnen daar uiteraard ook weer keuzes gemaakt worden ten aanzien van valuta anders dan de EuroIn de categorie Commodities en alternatives staat op dit moment de Goldman Sachs Commodity Index To-tal Return (GSCITR) als benchmark maar het zou bij-voorbeeld ook mogelijk zijn om de rendementen van individuele hedgefunds af te zetten tegen een hedge-fund index en zo een keuze maken Individuele com-modities zouden dan afgezet kunnen worden tegen de GSCITR Er blijft dus genoeg flexibiliteit over voor een belegger ten aanzien van de keuzes van de ver-schillende beleggingscategorieeumln

Nu we een schematische voorstelling van de asset al-locatie en de verschillende mogelijkheden hebben en een methode om tot de keuzes te komen ten aanzien van de verdeling van het beschikbare vermogen komt natuurlijk al snel de vraag om de hoek kijken hoe de invulling van daadwerkelijke posities in de markt kan gaan plaatsvinden

ETFrsquos Exchange Traded Funds zijn daarvoor een prima instrument omdat zij beleggers een uitstekende mogelijkheid bieden om op een snelle en efficieumlnte wij-ze een positie in te nemen in een bepaalde index een bepaalde regio en tegenwoordig zelfs ook al in vastren-tende waarden en commodities Doordat ETFrsquos exact een bepaalde onderliggende index repliceren weet de belegger precies wat hij daadwerkelijk in positie heeft zonder dat hij daar naar hoeft om te kijken Een be-legger die binnen zijn asset allocatie een positie van 50 miljoen Euro in Europese aandelen wil aanhouden kan ervoor kiezen om die 50 miljoen in te vullen met bijvoorbeeld alle aandelen uit de Stoxx 50 index in de juiste verhoudingen en vervolgens de benodigde aan-passingen maken die nodig zijn bij alle ldquocorporate ac-tionsrdquo en bij het veranderen van de samenstelling van de index hij kan er ook voor kiezen om ter waarde van

12

50 miljoen Stoxx 50 ETFrsquos te kopen In geval van pas-sief beheer van dit gedeelte van de portefeuille zijn de voordelen evident

Voor de invulling van het asset allocatie schema zo-als weergegeven in figuur 4 zouden de volgende ETFrsquos kunnen worden gebruikt

Op deze manier kan al een hele aardige asset allocatie op een effectieve manier worden bewerkstelligd Be-leggers die nog een stapje verder zouden willen gaan om op die manier nog wat flexibeler te worden in hun asset allocatie kunnen overwegen om nog een laag toe te voegen aan het model in figuur 4 Met name onder de verschillende aandelenregiorsquos zeker in de VS en Europa zou nog een verdere verdeling gemaakt kun-nen worden naar sectoren en kan op die manier een invulling gegeven worden aan aandelenposities in die regiorsquos Barclays Global Investors State Street AXA fund management en Indexchange geven bijvoorbeeld meerdere sector ETFrsquos uit die gebruikt kunnen wor-

den om een visie te vertalen naar een positie in een bepaalde sector Evenzo kan ook onder de vastrentende posities nog onderscheid gemaakt worden tussen verschillende looptijden Barclays Global Investors en Indexchange geven bijvoorbeeld ETFrsquos uit die obligatieportefeuilles repliceren op verschillende punten van de yield curve Beleggers kunnen hiermee invulling geven aan de ge-wenste looptijden binnen hun obligatiegedeelteUiteraard kan ook weer voor de allocatie van vermo-gen aan sectoren of looptijden prima gebruik gemaakt worden van relatieve sterkte analyses om tot die keuze te komen

Ik hoop met dit artikel enig inzicht te hebben gegeven in mijn inzichten ten aanzien van het asset allocatie vraagstuk en de wijze waarop ik vanuit het oogpunt van de technische analyse invulling probeer te geven aan deze problematiek Komen tot een goede asset al-locatie is derhalve het uiteindelijke doel ETFrsquos zijn een prima middel cq instrument om hieraan invulling te geven en de technische analyse kan een prima hulp-middel zijn bij het maken van de diverse keuzes die binnen dit proces noodzakelijk zijnMet name over het toepassen van technische analyse technieken en methodes bij het onderscheiden cq ordenen van de elementen binnen een universum ook bijvoorbeeld ten behoeve van beleggers met een absolute in plaats van een relatieve rendementseis is nog veel te zeggenschrijven Wellicht in een volgend artikel

Juus de Kempenaer is werkzaam als technisch analist bij Kempen amp Co in Amsterdam en schrijft dit artikel op persoonlijke titel Lezers worden van harte uitgeno-digd vragen opmerkingen suggesties etc te sturen aan dekempenaertailergroupcom

13

Als beginnend belegger doe je meestal maar wat Je krijgt links en rechts wat vage adviezen doet af en toe een gokje en de hele beurs lijkt wel eacuteeacuten groot casino Met een beetje geluk leer je ook nog van je fouten en zijn er dingen waarvan je denkt ldquoDat kan ik beter niet meer doen want dat is te riskantrdquo Langzaam maar zeker ontwikkel je op die manier een eigen beleggingsstijl De een gaat daarin wat verder dan de ander maar iedereen ontwikkelt op den duur wel een of meerdere methodes om de kans op succes te vergroten

Methodisch beleggen

Het belang van statistiekJe kunt alleen maar methodes ontwikkelen door erva-ring op te bouwen Hoe vaak gaat het fout Hoe vaak gaat het goed Waar liggen de kansen Waar liggen de risicorsquos Dat kan dus een langdurig proces zijn vooral op het punt van de risicorsquos immers het kan zijn dat je een systematiek volgt van een groot aantal kleine winsten met een kleine kans op een groot verlies Je zou dan wel willen weten hoe lsquokleinrsquo die kans is en hoe lsquogrootrsquo dat verlies is Daarbij komt nog dat je de me-thode steeds lsquobijschaaftrsquo waardoor de ervaringen van eerdere transacties niet zomaar te vertalen zijn naar de inmiddels aangepaste methode Kortom wat zou het toch mooi zijn als je niet 10 jaar hoefde te wachten op voldoende lsquoervaringrsquo maar op een regenachtige zon-dagmiddag dezelfde ervaring in een paar uurtjes zou kunnen opdoen

De rol van de computerTegenwoordig heeft iedere belegger wel toegang tot historische koersinformatie Deze is vaak gratis te downloaden van Internet of wordt meegeleverd met allerlei beleggingssoftware Dus wat let je om met be-hulp van de computer je methode eens toe te passen op deze historische koersen Mits je maar vaste regels hebt (wanneer kopen wanneer verkopen) en een beetje handigheid in Excel moet het lukken om uit te reke-nen wat er gebeurd zou zijn als je 10 jaar geleden met bijv 2000 euro was begonnen en consequent je me-thode had toegepast Een dergelijke aanpak noemen we een lsquobacktestrsquo omdat we achteraf testen wat we ver-diend zouden hebben Naast Excel zijn er een groot aantal gespecialiseerde beleggingspakketten waarin zorsquon backtest faciliteit aanwezig is

Voordeel van een backtestHet belangrijkste voordeel van een backtest is de tijd-winst In een paar uurtjes (of een paar weken des-noods) verzamel je de ervaring die je anders pas na 10 jaar of langer kunt opbouwen Daarbij komt het niet geringe voordeel dat een eventuele slechte beleggings-methode op die manier niet tot grote verliezen leidt het is immers allemaal voor lsquospek en bonenrsquo Je moet er niet aan denken dat je met zorsquon slechte methode echt

op de beurs belegt en dan na wat pijnlijke missers nog maar de helft van je startkapitaal over hebt Een ander groot voordeel is dat je heel eenvoudig kunt zien wat het effect van een wijziging in je methode is je past je formules aan drukt op de knop en meteen zie je of het resultaat verbetert of verslechtert

Is elke methode geschikt voor een backtestSommige methodes zijn zo complex dat je een heel uitgebreid programma en enorm veel data nodig hebt om tot een realistische backtest te komen Andere me-thodes zijn te vaag om er harde (objectieve) regels voor op te stellen bijv omdat ze gebaseerd zijn op bepaalde nieuwsfeiten en laten zich daardoor moeilijk backtes-ten Voor mij zou dat reden genoeg zijn om zorsquon me-thode niet toe te passen als ik het niet kan backtesten dan wil ik het ook niet traden Nadeel van een backtestHet zou leuk zijn als er geen nadelen aan een backtest zitten maar zo simpel is het leven niet Het grootste voordeel van een backtest is namelijk ook meteen het grootste nadeel je hebt het traden van 10 jaar geredu-ceerd tot een druk op de knop De vele pijnlijke verlie-zen die je anders als een nooit te vergeten leermoment zou hebben ervaren worden gereduceerd tot de tekst ldquo73 winstgevende trades 18 verliesgevende tradesrdquo Die drie maanden slecht slapen omdat je kapitaal in een paar slechte trades met 30 is gereduceerd wordt door de computer gerapporteerd als ldquomaximale draw-down 30rdquo En het feit dat je je in zorsquon drawdown periode realiseert dat door die paar slechte trades de winst van anderhalf jaar traden helemaal verdampt is komt niet eens naar voren uit de statistieken want de computer beperkt zich tot de mededeling dat deze methode in de afgelopen 10 jaar gemiddeld 15 ren-dement per jaar heeft gemaakt Het vertalen van sta-tistieken naar emoties is nu eenmaal niet onze sterkste kant Wie nog nooit een drawdown van 50 heeft meegemaakt kan gemakkelijk de fout maken om te denken dat 50 drawdown nu eenmaal iets is waar even doorheen moet bijten in de wetenschap dat je methode op lange termijn 20 rendement per jaar oplevert Helaas als puntje bij paaltje komt zijn het

Door Pierre Dolmans van Vestico

14

toch de emoties die er voor zorgen dat we op de bodem van zorsquon drawdown lsquode stekker er uit trekkenrsquo en dus met verlies de arena verlaten

StatistiekenU zult het al begrijpen het gemiddelde rendement per jaar is zorsquon beetje de minst belangrijkste maat-staf als het gaat om de beoordeling van een backtest En niet op de laatste plaats omdat het een kengetal is wat heel eenvoudig te beiumlnvloeden is door met een hefboom te beleggen De echte belangrijke statistieken zitten aan de risico kant zoals de maximale drawdown het percentage verliesgevende trades de grootste ver-liesgevende trade het grootste aantal verliesgevende trades op een rij etc Kortom alles wat ons emotio-neel raakt en het straks moeilijk maakt om de methode te blijven volgen als er een slechte periode aanbreekt Want alleen op die manier kunnen we uiteindelijk het lsquobeloofdersquo rendement per jaar realiseren

Spreiding van risicoWat is beter dan een goed werkende beleggingsmetho-de Twee drie of beter nog vier goed werkende be-leggingsmethodes Door namelijk een aantal methodes naast elkaar toe te passen realiseren we een spreiding van het risico Als dan een van de methodes in zorsquon slechte periode zit dan worden de verliezen groten-deels opgevangen door de andere methodes die op dat moment wel goed functioneren Even een rekenvoorbeeld Stel dat ik twee methodes

heb die elk een rendement maken van gemiddeld 20 per jaar en beide een maximale drawdown hebben ge-kend van 35 Door mijn beschikbare kapitaal over de beide methodes te verdelen zal ik nog steeds een gemiddeld rendement van 20 per jaar maken De theoretische maximale drawdown is nog steeds 35 maar dat kan alleen zijn als de twee methodes 100 aan elkaar gecorreleerd zijn en op exact dezelfde dag een drawdown van 35 realiseren In de praktijk zal dat nooit voorkomen en mag je eerder verwachten dat de beide methodes een gezamenlijke maximale drawdown van 25 of minder realiseren Hoe meer methodes naast elkaar toegepast worden en hoe lager de onderlinge correlatie des te beter de demping van de maximale drawdown Op die manier krijgt u dus hetzelfde rendement voor een aanzienlijk lager risico Ook hier levert de backtest waardevolle informatie met name op het vlak van onderlinge correlaties

ConclusieBeleggen volgens een vaste methode geeft een beleg-ger een stuk houvast en de mogelijkheid om door val-len en opstaan de methode steeds verder te verbeteren Via een backtest kan het leerproces van een dergelijke beleggingsmethode enorm versneld worden en kan zonder veel leergeld te betalen een beleggingsmethode veel sneller geperfectioneerd worden De computer kan daarbij allerlei statistieken leveren die ons helpen de methode optimaal toe te passen bijvoorbeeld in combinatie met andere methodes

Tijdens het culemborgssymposium op zaterdag 13 oktober 2007 as kunt u nader kennis maken met VectorVest Tijdens deze dag zal de europese vertegenwoordiger van VectorVest aanwezig zijn om u hierover te informeren


1 Wat is VectorVestVectorVest is een compleet systeem voor aandelen analyse dat speciaal ontworpen is om grote winsten te behalen Dit systeem is geschikt voor zowel lange ter-mijn belegger als korte termijn trader


Sinds kort is er een VectorVest vertegenwoordiger in Europa De vertegenwoordiger VectorEU geeft in-formatie over VectorVest en brengt VectorVest in de

Europese markt Bezoek onze website wwwvectoreunl

2 Hoe werkt VectorVestEr zijn verschillende VectorVest versies - Online versie - Express versie - Prographics versie

Bij de online en express versies werkt u via internet met de centrale database waardoor u geen koersen (dage-lijks) hoeft te downloaden

De express versie levert beperktere informatie tov de online versie echter voor de express versie is slechts een internet browser nodig Er hoeft geen vectorvest

In dit artikel zal informatie gegeven worden over VectorVest

15

software op de PC geiumlnstalleerd te worden (ideaal bij gebruik van publieke internet PCrsquos)

3 VoordelenVectorVest heeft de volgende voordelen

bull eenvoudig en gebruikersvriendelijk in gebruik bull levert uitgebreide analyse bull gebruikt zowel fundamentele als technische analyse bull Bij de prijs van het abonnement zijn de koersenge-

gevens inbegrepen bull Keuze uit veel strategieeumln (zowel voor long als short

posities) bull Backtesten van strategieeumln mogelijk bull Geeft dagelijks adviezen over meer dan 8200

Amerikaanse aandelen en meer dan 1800 Europese aandelen

bull Geeft de stop waarde voor ieder aandeel bull Geeft ook analyse over (industrie)sectoren bull Geeft ook de markt trend aan

4 Aandelen adviezenDe aandelen in Vectorvest overzicht zijn gesorteerd over hun VST waarde De aandelen met de grootste VST waarde worden bovenaan getoond

VST is een VectorVest indicator (eigendom Vector-Vest) de waarde kan tussen 0 en 2 liggen (grotere VST waarde is beter) VST waarde is berekend op basis van 3 andere VectorVest indicatoren (eigendom Vector-Vest)

bull RV (Relative Value fundamentele indicatie) bull RS (Relative Safety) bull RT (Relative Timing momentum tech indicator)

VectorVest Inc heeft aangetoond dat het kopen van aandelen met hoge VST waarde meer winst oplevert dan het kopen van aandelen met lagere VST waarde

5 Algemene markt trend (ldquoMarket call viewerrdquo)VectorVest geeft ook de algemene markt trend aan

Deze indicator (ldquoconfirmed markt uprdquo en ldquoconfirmed markt downrdquo) dient ook als basis gebruikt te worden voor het kopen van aandelen dwz het is meestal be-ter om aandelen te kopen als de algemene markt trend ldquouprdquo is en het is beter om short te gaan als de algemene markt trend ldquodownrdquo is Per jaar kan de trend enkele keren wijzigen (gemiddeld 2 tot 6 keer) Als voorbeeld keken wij terug naar de jaren 2005 en 2006 Voor 2005-2006 heeft VectorVest de volgende data gegeven in de lsquomarket call viewerrsquo (enkele maanden voor 2005 en enkele maanden na 2006 worden meegenomen om de vorigevolgende

omslag mee te nemen)

6 StrategieeumlnEr zijn verschillende ldquokant en klarerdquo strategieeumln aan-wezig in VectorVest U kunt echter

zelf nieuwe strategieeumln bouwen met verschillende for-mules en indicatoren

Hieronder zullen wij de resultaten van de volgende strategieen weergeven gedurende de periode 7 septem-ber 2004 tot 6 maart 2007

bull Best performing ETFrsquos (long strategie)bull High VST newcomers (long strategie)bull Explosive EPS stocks II (long strategie)

Bovenstaande long strategieeumln zullen slechts toegepast worden als de algemene trend lsquouprsquo is er worden geen posities ingenomen als de trend lsquodownrsquo is (evt rente verkrijgen door het geld tijdelijk op een spaarrekening onder te brengen)

Hieronder vindt u de resultaten van deze strategieeumln (met behulp van backtest)

Additionele informatie voor backtest worden de vol-gende waarden gebruikt

16

bull Start kapitaal is 35000 USD te verdelen in 7 fondsen

bull Tijdens de backtest kan het aantal fondsen groeien tot maximaal 10 fondsen

bull Commissie is 05 voor cash geld wordt geen rente ontvangen

bull De positie wordt gesloten als het aandeel te veel daalt dat Vectorvest recommendation op SELL staat (stop waarde) In zulk geval wordt een nieuwe positie inge-nomen voor een aandeel dat op dat moment wel aan de search voldoet

Hieronder en hiernaast ziet u enkele screenshots van de backtests uitgevoerd met het programma lsquoSimulatorrsquo van VectorVest Het Simulator programma is een uit-breiding op VectorVest Het basis VectorVest beschikt ook over backtest faciliteiten maar minder uitgebreid

Mocht u hierover nog vragen hebben dan kunt u deze richten aan infovectoreunl

7 Disclaimer De schrijver van dit artikel is niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van het ge-bruik van de informatie in dit artikel of de site wwwvectoreunl Het handelen met deze informatie is voor eigen risico

17

Door Max Vreedenburg

Een van de voornaamste financieumlle factoren is de rente Rente is met de risicopremie dat wat u moet betalen wanneer u een lening aangaat De rentestand is ook van invloed op de beurzen Regelmatig verschijnen de volgende koppen in de kranten ldquoPlussen op Europese beurzen na rente-ingreep Fedrdquo of ldquoBeurzen Azieuml mikken op lagere rente VSrdquo

Hypotheekcrisis VSMomenteel is er veel aandacht voor de hypotheekcrisis in de VS die medio 2007 voor iedereen onmiskenbaar zichtbaar werd Vele banken kwamen in de problemen waardoor banen verdwenen Dat is ernstig maar wat misschien nog wel ernstiger is is dat banken elkaar niet meer vertrouwen De perikelen op de Amerikaanse subprime hypotheekmarkt laten de Europese financieumlle sector niet ongemoeid

Dit heeft te maken met het verkopen van de directe en indirecte (via beleggingen in hypotheken) beleggingen op deze markt Vanwege de geleden verliezen is er onder beleggers nu minder bereidheid om risicorsquos te dragen

Dit uit zich in hogere risicopremies en een afnemende vraag naar gesecuritiseerde producten Het gaat hierbij niet alleen om subprime gerelateerde producten maar ook om andere complexe of risicovolle transacties Dat is een probleem voor banken die gewend zijn om risicorsquos door te verkopen en waar nodig bij elkaar geld te lenen Het risico is dat er bij banken nu meer uitstaande kredieten op de balans blijven staan dan is gewenst omdat ze minder op de lsquotweedehands marktrsquo in gesecuritiseerde vorm kunnen doorverkopen Ook willen banken nu minder geld aan elkaar uitlenen

Kredietrisico en de liquiditeit op de kapitaalmarktHet gevolg van het minder kunnen verkopen van risicorsquos en moeilijker geld bij ander banken kunnen lenen is dat banken afhankelijker worden van de markten voor kredietrisico en de liquiditeit op die markt Voor banken is niet zozeer de rentestand op zich van belang maar wel het verschil tussen de korte- en de lange termijnrente Banken gebruiken immers korte termijn geld bijvoorbeeld uw spaargeld om het uit te lenen op de lange termijn bijvoorbeeld aan gezinnen die een hypoheek aangaan Hoe hoger die lsquospreadrsquo tussen de korte en langetermijnrente hoe groter de winst van de banken

De rente stijgt

Momenteel daalt de lange rente maar de korte rente stijgt Die stijging wordt onder andere veroorzaakt door de risico-opslag die banken elkaar berekenen De spread neemt dus af

Inleiding voor mijn presentatieHet voorgaande is ter introductie voor mijn presentatie Naast de actuele ontwikkelingen op de rentemarkt zal ik de volgende onderwerpen bespreken

bull wie of wat bepaalt de rentebull wat doen de centrale bankenbull hoe is de rente opgebouwdbull de relatie tussen aandelen en de rente

De HCC Gebruikersgroep Beleggen wil de kennis van de leden vergroten Het onderwerp rente hoort daar bij Ik zal u geen tips geven om iets in lsquorentersquo te be-leggen Of toch een tip

Bestudeer de werking van de verschillend vormen van beleggingen en bestudeer zeker de werking van de rente

De beurs en de rente

18

De Vortex Methode is een krachtige dynamische beleggingstactiek met een eenvoudige doel-stelling het behalen van winst met stapsgewijze aandelentransacties op cyclische koers va-riaties zelfs als de koers gemiddeld gestaag daalt Een recentelijk voorbeeld van de kracht van de Vortex Methode is een rendement van +94 op jaarbasis voor een belegging waarvoor het Kopen-Houden rendement ndash14 was Dit uitgebreide voorbeeld 1 kan desgewenst als een Vortex Excel Datablad besteld worden Het is uiteraard kinderspel om een veel hoger rende-ment te kunnen behalen voor een gestaag stijgende cyclische koers

De Vortex Methode

De Markt Verslaan

De Vortex Methode is een krachtige dynamische beleggingstactiek met een eenvoudige doelstelling het behalen van winst met stapsgewijze aandelentransacties op cyclische koers variaties zelfs als de koers gemiddeld gestaag daalt Een recentelijk voorbeeld van de kracht van de Vortex Methode is een rendement van +94 op jaarbasis voor een belegging waarvoor het Kopen-Houden rendement ndash14 was Dit uitgebreide voorbeeld kan desgewenst als een Vortex Excel Datablad besteld worden Het is uiteraard kinderspel om een veel hoger rendement te kunnen behalen voor een gestaag stijgende cyclische koers

De Markt Verslaan is een korte promotie versie van mijn boek De Vortex Methode Dit boek is beschikbaar als e-boek en is en losbladige uitgave waarin mijn beleggingsmethode in detail wordt behandeld en is geschikt voor beginnende zowel als redelijk gevorderde beleggers

In de huidige vorm bevat het boek alle onderdelen van de Vortex TheorieMethode welke noodzakelijk zijn om de techniek toe te passen op beleggingsportefeuillebeheer Voor noodzakelijke informatie hoeft de lezer dus niet te wachten op de uitgaven van de toekomstige aanvullingen Het is belangrijk te weten dat de toekomstige aanvullingen niet verplicht zijn en niet aangeschaft hoeven te worden Voor e-book bestellingen zie httpwwwvortexcwnlvortexindexhtml

De Vortex Methode is in wezen een eenvoudige methode In tegenstelling tot andere methoden vereist het beleggen met de Vortex Methode geen veelvoud van indicatoren of complexe analyses Alleen koersinformatie en lagere school rekenen is nodig om aan de slag te kunnen gaan

Als representatief voorbeeld van de alternatieven noem in de Stadium Methode van Marcel Rila Of

de Stadium Methode al dan niet goed aan jou besteedt is oordeel ik niet over Wel weet ik uit eigen ervaring dan na het openslaan van Rilarsquos handboek het mij snel duidelijk werd dat je in en zee van regeltjes en richtlijnen verdrinkt als je niet reeds een bekwaam zwemmer bent op dit gebied Als een universitair opgeleide ingenieur ben ik toch wel iets gewend maar Rilarsquos boek schrikte mij af ldquoAls ik dat allemaal moet gaan leren kan ik beleggen voorlopig wel vergetenrdquo dacht ik Als ik Rilarsquos boek complex en moeilijk te bevatten vind zullen beginnende beleggers de Stadium

Methode 2 volgens mij niet direct kunnen behappen De Vortex Methode is daarentegen de eenvoud zelve als je Hoofdstuk 6 maar niet leest

Met de Vortex Methode is het mogelijk om het plezier van het beleggen te ervaren door de markt te verslaan Ik ben zelf begonnen met beleggen in vreemde valuta zoals oa girale Amerikaanse dollars Dat was een fluitje van een cent Na uitgestapt te zijn op en behoorlijke netto koersdaling voor de betreffende periode behaalde ik nog steeds een netto rendement van 6 De tweede belegging enige tijd later resulteerde in een rendement van maar liefst 25 Hier was een gemiddelde stijgende koers gedeeltelijk debet aan de winst Het punt is echter dat met de Vortex Methode het maken van winst op een gemiddeld dalende koers goed mogelijk is zonder complexe analyse van koersen en zonder inzicht in de complexe zaken waardoor koersen tot stand komen Dat wordt nader verklaard in Hoofdstuk 122

Als je deze manier van beleggen eenmaal ervaren hebt wordt het een leuke hobby en wil je er alsmaar mee doorgaan Het verslaan van de markt geeft je een enorme kickNa het aanleren van de eenvoudige Vortex Methode is er genoeg tijd om je met animo te storten op aanvullende studies om je beleggingsbeslissingen meer diepgang te geven Je kunt de Vortex Methode aanpassen om de nieuwe leerstof binnen de richtlijnen van de Vortex

19

Methode gestalte te gevenBen je klaar om met een leuk avontuur te beginnen

2 UitgangspuntenDe Vortex Theorie gaat uit van het eenvoudige principe dat beleggers geen kennis hebben van waarom koersen zich gedragen zoals ze doen maar dat ze zeker weten dat koersen een van deze drie dingen gaat doen bull stijgenbull gelijk blijvenbull dalen

Het staat centraal in de Vortex Theorie dat koersvorming in het verleden geen enkele informatie verschaft voor het koersgedrag in de toekomst Dit heeft zijn grondslag in de eenvoudige aanname dat er in de praktijk geen eenvoudig causaal verband te vinden is tussen gebeurtenissen in het verleden en in de toekomst

Deze stellingen vormen de basis een marktgedrag theorie welke het mogelijk maakt daarmee de markt te verslaan De volgende waarheid eis belangrijke geloofsbrief van elke beleggerbull koop op lage koersbull verkoop op hoge koers

Doe dit vaak Doe dit telkens als de koers wijzigt

Het dalen van een koers is normaalIndien dit gebeurd is de koers laagKopen dus

Het stijgen van een koers is normaal Indien dit gebeurd is de koers hoog Verkopen dus

Dit is een interessant standpunt maar als beginnende belegger heb je er niet veel aan Massarsquos mensen weten uiteraard dat de winst alleen gemaakt kan worden door het verschil tussen hoge en lage koers Het probleem is dat er geen handvat aan zit

Hoe weet je wanneer de koers laag genoeg is om te kopen

Hoe weet je wanneer de koers hoog genoeg is om te verkopen

Deze vragen zijn niet belangrijk Het is soms juist goed om effecten te kopen waarvan de koers al een tijd hoog is dat is als je kwaliteit koopt maar dat is niet altijd een juiste aanpak Het gros van de amateur-beleggers koopt pas aandelen als de koersen al maanden of zelfs jaren lang opgejaagd zijn De hoge instapkoers ziet men instinctief als laag omdat beleggers geloven dat de koers binnenkort nog verder zal stijgen Deze gedachte

is vaak een illusie omdat als de koersen zeer hoog zijn er in principe een forse koersdaling op de loer ligt

Als je kwaliteitsaandelen beschouwd is het niet nodig om je af te vragen of de koers laag is Er komen nog genoeg koersdalen als de normale gang van zaken zich ontplooit en als je toevallig een koersdalletje gemist hebt is dat beslist geen ramp er komen ongetwijfeld nog meer koersdalen om de hoek kijken Met de Vortex Methode koop je effecten indien je geld hebt indien je beleggen wilt en indien de gekozen effecten koopwaardig zijn Dit is de sleutel van effectief beleggen Koopwaardige effecten zijn koopwaardig als de koers toevallig hoog of laag staat Als de koers vaak heen en weer schommelt is het feest voor Vortex Beleggers en zijn de noodzakelijke voorwaarden voor de Vortex Methode aanwezig

Zo eenvoudig is hetDetails van de Vortex Methode

1 Het laag kopen en hoog verkopen wordt iteratief toegepast op relatief kleine koers schommelingen waardoor er telkens een gedeelte van de totale belegging verhandeld word In wezen wordt je belegging in stukken verdeeld die als een aparte beleggingen beschouwd worden en waarvoor laag kopen en hoog verkopen geldt

2 De belegging wordt gestart door een Fractie X van het beschikbaar gestelde Kapitaal K als Reserve op te zetten R = XK De reserve is een appeltje voor de dorst X is een vrij te kiezen fractie en mag 100 zijn of 0 Dit is aan de belegger om naar zijn keuze te kiezen Als X=100 gekozen wordt neemt de belegger een afwachtende houding aan Met X= 0 springt de beleggen met zijn volle vermogen de markt in De Reserve wordt opgezet voor twee reden

1 Indien de koers daalt is er geld beschikbaar om effecten te kopen op een relatief lage koers De koers is dan laag ten opzichte van een eerder tijdstip

2 Indien de koers daalt en er is reden om bezorgd te zijn kan men uitstappen en dit waarborgt dat verlies zeer beperkt blijft Dit is echter een beveiliging tegen onverwachte ontwikkelingen Normaliter wordt een deel van de reserve gebruikt om extra effecten te kopen als de koers daalt je begint dan in feite een nieuwe belegging de koers is immers laag vergeleken met het verleden

3 Als de koers stijgt is het hoog ten opzichte van het verleden en is er een kans om een deel van de winst

20

te verzilveren en wel voor twee reden1 De koers kan elk moment weer dalen en dan

is de winstverzilvering niet meer mogelijk een verloren kans om winst te boeken

2 Een koersdaling wordt gemiddeld steeds waarschijnlijker naarmate een koersstijging doorzet De behaalde winst staat dan onder een sterke dreiging niet verzilverd te kunnen worden Het risico voor een plotselinge daling stijgt naarmate de koersstijging doorzet Door stapsgewijs effecten te verzilveren wordt de winst vastgelegd

4 Om de risicorsquos tegen plotselinge daling af te dekken en om op lage koersen te kunnen kopen is de grondslag van de Vortex Methode via gedeeltelijke verkopen op hoge koers op een structurele manier kapitaalwinst op te bouwen en deze op lage koersen weer te herbeleggen Deze techniek werkt zeer effectief indien een aantal logische randvoorwaarden in stelling gebracht worden (boerenverstand gebruiken)

5 De stappen welke de Vortex Methode ten uitvoer brengen zijn vrij te programmeren en zijn slechts afhankelijk van de koers en niets anders De koop- en verkoopberekeningen kunnen naar keuze beiumlnvloed worden door de belegger Hierdoor ontstaat een koopverkoop tactiek waardoor er een Quantum ontstaat welke de grootte van het te verhandelen effectenpakket bepaald In principe is een Quantum de op zichzelf staande kleine belegging welke op lage koers gekocht wordt en op hoge koers verkocht wordt De investering bestaat dus uit een opsomming van een variabel aantal Quanta Zie hieronder de koopverkoop situaties voor de Quanta (de grafiek geldt voor elke willekeurige belegging)

6 In principe is een quantum een fractie van een portefeuille Als er dus een koop of een verkoop ontstaat is het volgende principe van toepassing

Een Quantum = y(waarde van de belegging) met y eenvoudigweg een fractie die wordt bepaald door de belegger Daarover meer later Waar het nu om gaat is wat er fundamenteel ontstaat als gevolg van deze tactiek waardoor de Vortex Methode een krachtige tactiek is en waardoor het de markt kan verslaan Neem even aan dat het stapsgewijs kopenverkopen uitgevoerd wordt vanuit een algoritme een set instructies dat op basis van koersen de koop- en verkoop adviezen genereert zoals ik later zal uitleggen Het algoritme zorgt voor een scheve verhouding tussen koop-quanta en verkoop-quanta zodat er structureel een portefeuillegroei (aanwas) ontstaat door het herhaaldelijk kopenverkopen op cyclische koersen

7 Zie hieronder een sterk overdreven voorbeeld van de scheve aanwas van gekochte effecten op gedaalde koers met de winst van verkochte effecten op hoge koers

Als de koers bijv naar euro 50 stijgt en je verkoopt 2 effecten dan maak je daarbij euro 100 vrij op 20 effecten op een koers van euro 5 terug te kopen Deze behandelde uitgangspunten zijn de essentieumlle grondbeginselen waarop de Vortex Theorie is gevestigd 3 Ik herhaal deze grondbeginselen in een vereenvoudigde samenvatting

bull verkopen van een fractie van je aandelen op hoge koers relatief naar het waardeverschil na een koers-daling verzilvert de winst waarmee op lagere koers een groter aantal effecten gekocht kan worden

bull het opzetten van een vrij te kiezen reserve X voor

het profiteren van lage koersen en het beschermen van het beschikbare vermogen K

bull koopadvies is F (Portefeuille waardedaling) waarin F een vermenigvuldiging factor is (wordt later ge-definieerd)

Wat deze gegeneraliseerde grondbeginselen bereiken

21

is het opzetten van de grondbeginselen van de Vortex Methode waarin de belegger een ruime mate van invloed heeft op zijn uit te voeren beleggingsbeleid In dit beleid is het formuleren van de factor F volledig afhankelijk van de belegger zelf er kan gekozen worden voor een zeer voorzichtige aanpak (lage waarde voor F) en een agressieve aanpak (hoge waarde voor F)

Specifiek resulteert deze methode in een Koop Advies op dalende koers en een Verkoop Advies op stijgende koers door een deel van een portefeuille Na een koop of een verkoop ontstaat er geen advies tot op een moment dat de koers voldoende is gedaald of voldoende gestegen om tot actie over te gaan De

beslissing tazv wat voldoende koerswijziging is en hoe groot de koop of verkoop moet zijn wordt door de beleger zelf bepaald maar wordt via een algoritme gestandaardiseerd op basis van koersvorming Dit houdt in dat de belegger via het kiezen van een aantal factoren zijn portefeuille agressief dan wel conservatief kan beheren door middel van dynamisch beleggen zodat hij de markt kan verslaan

Uit recent wetenschappelijk onderzoek onder 100000 ALEX beleggers blijkt oa dat deze beleggers over de periode januari 2000 tm maart 2006 een gemiddeld verlies hebben geleden van bijna 2 per maand Oorzaak het oa onvoldoende geiumlnformeerd zijn (opties) en te vaak handelen (bron Universiteit van Maastricht 2007 ALEX leerstoel) Het zou kunnen dat deze beleggers geen gebruik maken van enig be-leggingssysteem

Weekendbeleggers beleggen in het weekend

Startende technisch analisten zijn bij de keuze van een beleggingstrategie of systeem vaak aangewezen op al-gemeen bekende indicatoren zoals MA MACD RSI en DMI Met gebruik van deze hulpmiddelen wordt vervolgens belegd Tevens dienen deze nieuwkomers afwegingen te maken over zijnhaar

bull planningshorizon (maakt men gebruik van uur- dag- week- of maandgrafiek)

bull risicospreiding (voor welk percentage van het belegd vermogen wordt gebruik gemaakt van beleggings-fondsen aandelen enof hefboomproducten)

bull beleggerbeslissing (behoort men tot de adviesgevoe-ligen de gemakzuchtigen de risicovermijders of de ambitieuzen (bron AFM segmentatietabel 2007)

De wat meer gevorderde analist beschouwt de litera-tuur of volgt een training Zij kennen de theorieeumln over kop-schouder-formaties dubbele bodems en an-dere technische hulpmiddelen En zij proberen daar dan naar te handelen Van gevorderde beleggers wordt verwacht dat zij goed de risicorsquos van het handelen in hefboomproducten beheersen

De hoogste graad van technische analyse hebben zij bereikt die een eigen systeem hebben ontwikkeld of zelfs gebouwd en daarmee tevens geautomatiseerd handelen De spoeling wordt bij deze groep echter al een stuk dunner en is alleen weggelegd voor de happy few Deze groep van beleggers kent de risicorsquos van het handelen in derivaten bij wijze van spreken uit het

hoofd

Waar echter vrijwel niemand aan ontkomt zijn de menselijke emoties Zie ik nu wel of niet een dubbele bodem Zal ik nu wel of niet handelen had ik maar niet gehandeld de twijfel slaat toe Steun- en weer-standslijnen worden vaak gebruikt om het beste in- en uitstapmoment te bepalen Echter het trekken van lijntjes langs een koersgrafiek is toch echt een subjec-tieve handeling Want hoe vaak zijn deze lijntjes door menig analist niet aangepast zodat de koers zich weer keurig in de eerder getekende range zou bevinden Herkenbaar

Veel beginnende en zelfs ervaren beleggers hoppen door de jaren heen vaak van het ene naar het andere systeem omdat de resultaten van hun huidig systeem toch niet zo goed uitpakte als in eerste instantie werd gedacht En vol enthousiasme stort men zich vervol-gens weer in een ander systeem op zoek naar de hei-lige graal Deze bestaat echter niet Toch ontstaan er soms spontaan systemen die best lsquos even tegen het licht gehouden mogen worden De beleggingstrategie van weekendbeleggers is zorsquon systeem waarbij met voorbe-dachten rade wordt gehandeld

Weekendbeleggers beleggen alleen in het weekend

Bij dit systeem wordt gebruikt gemaakt van een indi-cator die minder algemeen bekend is bij het grote pu-bliek Deze indicator werkt op basis van 3 exponentiele

Door Michael Groenewoud wwwweekendbeleggersnl

Voetnoot 1 Vortex Optimalisatie 2002 van het Amerikaanse aandeel SYMC voor de koersen van 20102 tm 120702 Bestellen via e-mail als Excel SYMC Datablad 1221 Euro 350 Bestelling zonder boekbestelling Euro 500 Prijzen Incl BTW en op basis van e-mail verzending Voor normale postverzending Euro 250 extra Bestellingen sturen naar de uitgeverVoetnoot 2 Groot Beleggers Handboek Marcel Rila ISBN 90 38 90 49 83 Elmar 1996 4de druk 1997Voetnoot 3 Dit principe is uiteraard een rekenkundig feit dat voor alle beleggingen geldt als je met winst op hoge koers effecten gaat bijkopen op lage koers

22

moving averages maar presenteert zich door gekleurde pijltjes De vertraging die hierdoor optreedt wordt deels tenietgedaan door het inbrengen van een (ROC) rate of change De toegevoegde waarde van dit systeem ligt echter in het feit dat deze indicator niet wordt gebruikt in com-binatie met de gebruikelijke daggrafiek maar met de weekgrafiek Dit maakt het mogelijk om alleen in het weekend te beleggen Tegelijkertijd zijn alle Amster-damse fondsen (en beschikbaar gesteld door Tijd Beurs Media in Wallstreet Pro) gesimuleerd getest (backward and forward) mbv 20 jaar koershistorie en door crite-ria gehaald die de toets der kritiek voor een geautoma-tiseerd handelsysteem in belangrijke mate weerstaan Een van de criteria betreft de hitrate (het percentage aantal goed afgegeven adviezen op basis van de indi-catorsignalen uit het verleden) Deze moet in beginsel per fonds altijd groter zijn dan 50 Het resultaat is een systeem dat uitsluitend werkt met een mandje van geselecteerde beleggingsfondsen aandelen en indexen ongeveer 60 fondsen in totaal Afhankelijk van het be-leggingskarakter en -beslissingen bepaalt men uiteraard zelf in welke fondsen wel of niet wordt gehandeld Om nog beter de effectiviteit van het systeem aan te geven wordt steeds de grafiek gepresenteerd incl indicator en TSV (Trend Simulatie Vermogen) Hierdoor ziet men in een oogopslag hoe deze indicator rendeert op het belegd vermogen Eenvoudig emotievrij en effectief

Eenvoud(ig)Weekendbeleggers volgen kinderlijk eenvoudig de ad-viezen (lees de gekleurde signalen van de indicator) Deze rekent met de vrijdagslotkoers Daarmee beho-ren deze beleggers deels tot de adviesgevoeligen uit de AFM-segmentatie tabel Zij weten zich tevens gesteund door een indicator die zich gemakkelijk laat controle-ren over transparantie gesproken Weekendbeleggers twijfelen (= emotie) voortaan nooit meer over dub-bele bodems KS formaties of het trekken van steun

en weerstandslijnen want hier wordt gewoon niet mee gewerkt Er wordt gewerkt met 1 systeem en niet met meerdere tegelijkertijd wat bevorderlijk is voor de be-heersbaarheid Beleggen is daarom niet moeilijk meer Orders worden ingelegd in het weekend die vervolgens worden uitgevoerd bij de opening van de Amsterdam-se beurs op maandagochtend Door alleen te beleggen in het weekend heeft men de rest van de week meer tijd voor andere dingen in het leven

EmotievrijKoersgrafieken komen tot stand oa op basis van menselijke emoties Weekendbeleggers handelen ech-ter emotievrij en met discipline volgens de gekleurde pijlen Zij voorspellen niet maar nemen slechts waar Na enige tijd ontstaat als vanzelf vertrouwen in het sy-steem Daarna volgen zij bij wijze van spreken lsquoblindrsquo de pijltjes EffectiefWeekendbeleggers nemen wat meer afstand van de koersgrafiek door gebruik te maken van de weekgra-fiek Door niet dagelijks te handelen maar wekelijks bespaart dit de belegger transactiekosten Hierbij is gesimuleerd een hitrate gerealiseerd vanaf 01 januari 1996 tot 31 december 2006 van 79 En dat is een ongekend percentage

De grootste effectiviteit van dit systeem wordt ech-ter behaald in een bearmarket zoals in de periode 20012002 Door tijdig de sluit long signalen uit te voeren en tevens (eventueel) in te spelen op de dalingen bij die fondsen waarbij dat mogelijk is slaat dit systeem pas echt toe Kijk en daar wordt elke type belegger vro-lijk van

Lezers die meer willen weten over dit systeem kunnen mijn presentatie op 13 oktober as bezoeken of eens een kijkje nemen op wwwweekendbeleggersnl

23

Aangetoond werd zelfs dat het (ongedekt) schrijven van opties een aantrekkelijker rendement kan opleve-ren (hogere opbrengst kleinere standaard deviatie en hogere hitratio) dan een belegging in de index zelf De EuroStoxx50 vertoont wat waardeverloop betreft grote overeenkomst met de Dow Jones Stoxx SX600 (statistisch gezegd een hoge positieve correlatie) Hoe-wel de SX 600 een bredere en daarom meer gespreide index is werd toch gekozen voor de EuroStoxx50 om-dat in de producten van die index (opties en futures) nu eenmaal een groter volumen omgaat en daarmee de bied-laat spread en de liquiditeit aantrekkelijker isZijn er nu meer mogelijkheden om een beter rende-ment te maken dan een belegging in de EuroStoxx50 naast het toepassen van opties We kijken dan eerst naar de ldquocomponentenrdquo van de SX600

Het Europese UniversumHet Europese universum van Dow Jones Stoxx bestaat uit de 600 grootste bedrijven Dit universum wordt naar verschillende gezichtspunten onderverdeeld In feite zijn het verschillende dwarsdoorsneden van het universum of selecties daaruit Daarbij worden de vol-gende categorieeumln onderscheiden bull Dow Jones Stoxx Blue Chip Indicesbull Dow Jones Stoxx Super Sector Indices bull Dow Jones Stoxx Broad Size and Style Indices bull Dow Jones Stoxx Specialty IndicesOp wwwstoxxcomindicestypesbenchmarkhtml vindt u een volledig overzicht van de indices en de sa-menstellende delenWat de Dow Jones Stoxx indices zo interessant maakt voor de belegger zijn de relatief lange tijdreeksen die beschikbaar zijn en die heb je nu eenmaal nodig om met statistisch zinvolle resultaten te kunnen komen Bovendien wordt het aanbod van ETFrsquos (Exchange Traded Funds een soort beleggingsfonds met lage beheerskosten dat de betreffende index min of meer nauwgezet volgt) gebaseerd op die indices steeds uit-gebreider In principe bieden de ETFrsquos daarnaast ook nog eens de gelegenheid om er long of short in te gaanEen fraai overzicht van de beschikbare producten ge-baseerd op de Dow Jones Stoxx indices kan men als pdf downloaden van wwwstoxxcomindicesproducts

html zoek naar ldquoExchange Traded Products based on indices of STOXX Ltd and Dow Jones IndexesrdquoDaarin wordt per index aangegeven- Index naam- Product (ETF optie future)- Beurs waar het product verhandeld wordt- Uitgevende financieumlle instelling - ISIN of symbool Nu kunnen er wel allerlei nieuwe beleggingsmogelijk-heden ontstaan maar hoe maak je daar als belegger verantwoord gebruik van De manier om dat te doen is een model maken en onderzoeken of elders met succes toegepaste methodieken ook toepasbaar zijn op de verschillende indices of combinaties daarvanZo zouden we wel eens willen weten of beleggen in de ldquoStyle and Sizerdquo indices middels een momentum benadering betere resultaten oplevert dan beleggen in de EuroStoxx50 of de SX600 zelf

Beleggen op basis van momentum of relatieve sterkteAls uit een groep aandelen het aandeel gekozen wordt dat over een bepaalde periode het sterkst gestegen is dan blijkt dit aandeel ook in de nabije toekomst veelal beter te presteren dan het gemiddelde van die groep De periode waarover de stijging wordt berekend noemt men wel ldquoformationrdquo of momentum periode Naast deze ldquoformationrdquo of momentum periode is van-zelfsprekend ook nog van belang de tijdsduur die men het aandeel vervolgens in bezit houdt Deze tijdsduur wordt aangeduid als de ldquoholdrdquo periodeWe zouden nu vast willen stellen of een dergelijke be-nadering toegepast op ldquoStyle and Sizerdquo indices een beter resultaat op levert dan een belegging in het uni-versum zelf (de SX600) of in de EuroStoxx50 We ko-pen dan elke week de over de afgelopen ldquoformationrdquo periode sterkst gestegen index van de ldquoStyle and Sizerdquo categorie houden die ldquoholdrdquo weken in portefeuille en vergelijken dan het rendement met dat van de SX600 en de EuroStoxx50 (onze ldquobenchmarksrdquo) over de over-eenkomstige periode Is de opbrengst van de geselec-teerde index groter dan die van de benchmark dan is er sprake van outperformance Is de opbrengst lager dan spreken we van underperformance Voor dat doel maken we een model in Excel waarin we als data opnemen de diverse ldquoStyle and Sizerdquo indices

In een eerder artikel (ldquoMeer Rendement uit uw Belegging met Optiesrdquo werd beschreven hoe een beleg-ger in Europese aandelen rendement kan toevoegen door het schrijven van call enof put opties op de EuroStoxx50 Door ldquoselectiefrdquo te schrijven niet elke periode maar slechts dan als aan bepaalde criteria is voldaan (bijv koers gt ma of toenemende volatiliteit) bleek het mogelijk een aantrekkelijke vergroting van het rendement te behalen tegen aanvaardbare risicorsquos

Beleg in ldquoStijlrdquo en versla de EuroStoxx50

Door HP Kupers e-mail hanskuperstelenetbe

24

die we willen onderzoeken en bovendien ter vergelij-king ook de SX600 en de EuroStoxx50 In het model willen we de ldquoformationrdquo of momentum periode kun-nen varieren en onafhankelijk daarvan ook de rdquoholdrdquo periodeVanzelfsprekend willen we ook nog weten wat het resultaat is als we niet de index met de hoogste waarde selecteren over de momentum periode nemen maar de op eacuteeacuten na hoogste enz Tenslotte willen we een statistische indicatie van de betrouwbaarheid van de uitkomsten Immers is de uitkomst niet statistisch ldquosig-nificantrdquo dan hebben we er niets aan ook al lijkt het ldquoeconomischrdquo wel interessant

Style indices Onder een bepaalde ldquoStylerdquo wordt over het algemeen verstaan een indeling naar ldquogroeirdquo of naar ldquowaarderdquo aandelen Dow Jones Stoxx hanteert daar vanzelfspre-kend objectieve criteria voor die op hun website ge-raadpleegd kunnen worden Aan het onderscheid naar ldquoStylerdquo kunnen we nog een element toevoegen een differentiatie naar ldquogrootterdquo Zo zouden we uit kun-nen gaan van de Total Return- Eurozone indices

TMI Growth (Total Market Index) Large Cap Growth Mid Cap Growth Small Cap Growth TMI Value (Total Market Index) Large Cap Value Mid Cap Value Small Cap Value

Historische data van de indices kunnen opgehaald worden van deze website De bestandsnamen zijn resp ldquohstygteetxtrdquo en ldquohstyvteetxtrdquo Ook de benchmarks moeten geiumlmporteerd worden (hbrbctetxt) en wellicht ook nog de index voor volatility (h_vstoxxtxt)Nadat de genoemde ldquotxtrdquo bestanden van de Stoxx website zijn opgehaald kunnen deze geiumlmporteerd worden in Excel In het Excel spreadsheet ldquoggBeleggenStyleSizeDataxlsrdquo werden de gegevens geiumlmporteerd (zie tabs GRO VAL IND en VOL) Vervolgens werden de data van de te gebruiken indices samengevoegd in de tab DATA Omdat we liever werken met week data moeten we de dag data nog reduceren tot weekdata Deze bewer-king vindt plaats in de tab WEEK In cellen a5 en a6 worden de eerste twee vrijdagen opgenomen van de reeks Vervolgens worden deze geselecteerd en wordt de vulgreep rechts onder de selectie geplaatst Er ver-schijnt een plus teken en men kan nu de reeks naar beneden doortrekken en data van opvolgende vrijda-gen verschijnen De zoekopdracht in cel b5 (om de bij de datum behorende waarde van de index te zoeken) kan naar rechts worden doorgetrokken en vervolgens na selectie van de hele regel door naar beneden De

inhoud van tab WEEK vormt de basis voor verdere bewerking in het model

Werking van het modelHet model wordt weergegeven in Excel spreadsheet ldquoggBeleggenStyleSizeVarMomHldxlsrdquo VarMomHld staat voor variabel momentum en hold (men kan met weinig moeite het spreadsheet geschikt maken voor soortgelijke analyses van andere ldquouniversardquo) Het spreadsheet bestaat uit verschillende tabs Onder de tab Legend wordt een uitvoerige toelichting gegeven op de inhoud van de overige tabs De tab Sys bevat de variabelen de overige tabs bevatten de bewerkingen De parameter waarden voor ldquoformationrdquo of momen-tum en ldquoholdrdquo dienen ingetoetst te worden in de tab Sys in cellen b1 en b2 In cel b3 wordt het rangnum-mer ingetoetst van de momentum waarde (1 = hoogste momentum 2 = op eacuteeacuten na hoogste momentum etc) waar men de uitkomst van wil weten De resultaten die het gevolg zijn van de ingestelde parameter waarden worden ook in deze tab samengevat de jaarlijkse out-performance (als het een positieve waarde betreft is de uitkomst negatief dan betreft het underperformance) in cel c5 de waarde van de statistische t-toets (resul-taat significant indien groter dan 165) in cel c6 en tenslotte in cellen c9 en c10 de gemiddelde outperfor-mance voor de hold periode en de standaard deviatie van die outperformance Tevens is een tabel gemaakt van de jaarlijkse outper-formance (in ) in d12 tot en met ad25Voor verschillende combinaties van formation en hold perioden

De tab Data geeft de index waarden weer aan het slot van elke week over de periode van 4-7-97 tot 31-08-2007 De Style en Size indices treft men aan in de ko-lommen c tm j de benchmarks in de kolommen k tm n en de volatiliteits index in kolom o De tweede kolom (b) geeft een oplopende nummering weer vanaf de eer-ste datum De waarde in die kolom wordt in volgende tabs als referentie waarde gebruiktIn tab Mom wordt voor de ingestelde ldquoformationrdquo pe-riode het momentum berekend voor alle indices De teller in kolom b begint bij de eerste datum met een waarde gelijk aan (1- formation periode) De eerste (1 ndashformation periode) waarden in kolom b zijn dan ook negatief of nul Het momentum kan pas bepaald wor-den indien de waarde in kolom b 1 of meer bedraagt De index waarde van een bepaalde rij uit de tab Data wordt dan gedeeld door de waarde van die index (1-formation periode) weken geledenIn tab Rank wordt aan de Style and Size indices een rangnummer toegekend op basis van het berekende momentum in tab Mom Excel kent hiervoor de in-structie ldquo=SOM(ALS(C5gt=MOMC5MOMJ51))rdquo die ingegeven dient te worden als een matrix com-mando met shift+ctrl+enter

25

In tab Fret (forward return) wordt het (toekomstig) ren-dement over ldquoholdrdquo perioden berekend Immers als een index geselecteerd wordt willen we het rendement van die index weten over de komende ldquoholdrdquo perioden ter vergelijking met het rendement van een benchmark over dezelfde periode Bij de bepaling van het rende-ment maken we weer gebruik van kolom b Ditmaal is de eerste waarde gelijk aan (1 + hold periode) Vanaf de eerste datum hebben we een waarde die groter is dan eacuteeacuten We bepalen het (toekomstig) rendement op een bepaalde datum door de waarde van de index (1 +hold periode) weken voacuteoacuteruit te delen door de waarde van de index op de betreffende datum Voor de laatste (1 +hold periode) weken hebben we dan vanzelfspre-kend geen resultaat

De tab RankRet geeft voor de gewenste rangorde en de ingestelde parameter waarden voor momentum en hold de selecties per week weer met bij behorende rendementen Kolom b dient weer als referentie waar-de (er is pas dan een selectie als deze waarde groter is dan ldquomomentum perioderdquo weken) In kolom c wordt die Style and Size index gekozen die voor de betref-fende week in tab Rank de rangorde heeft aangegeven in cel c2 In kolom d wordt daar het rendement over hold periode (uit tab Fret) bijgezocht en in kolom e het rendement over die periode van de benchmark (even-eens uit tab Fret) In kolom f tenslotte wordt de out- of underperformance berekend als het verschil tussen kolom d en e

Enkele resultatenUit de tabel in tab Sys van spreadsheet ldquoggBeleg-genStyleSizeVarMomHldxlsrdquo is af te lezen dat voor praktisch alle parameter waarden een outperformance behaald wordt die tussen 4 en 9 bedraagt op jaar-basis Opvallend daarbij is dat rond een momentum van 26 weken en van 52 weken een relatief hoge out-performance behaald wordt bij een hold die ongeveer de helft bedraagt van de formation periode Zo is een momentum van 26 weken en een bijbehorende hold periode van 13 weken een geschikte combinatie De waarde van de toets (t-stat) bedraagt dan 79 (aflees-baar in tab Sys in cel c6)

Hoe zit het nu met de style-size indices die niet de hoogste rang hebben maar een lagere rang (2e plaats 3eplaats etc) Voor de combinatie van 26 weken mo-mentum en 13 weken hold is de jaarlijkse outperfor-mance als volgt voor style-size indices (zie afbeelding onderaan

deze pagina)

Een lagere rang komt redelijk overeen met een lagere outperformance op jaarbasis Het verschil tussen num-mer 1 (de hoogste rang) en nummer 8 (de laagste rang) bedraagt zelfs 126 op jaarbasis

Werkt deze momentum benadering altijd Om dit te onderzoeken verdelen wij de waarnemingsperiode in drie delen Deze komen overeen met een algemene stijging van de beurs (tot 10-03-2000) een forse daling (van 10-03-2000 tot 14-03-2003) en opnieuw een stij-ging (van 14-03-2003 tot ultimo augustus 2007) In tab RankRet is af te lezen dat de momentum benadering niet in elke deelperiode positief was (zie cellen f550 f554 en f558) Bij een momentum van 26 weken en een hold van 13 weken was de jaarlijkse outperformance in de eerste deelperiode (een beurs stijging) ndash 28 (nega-tief) in de tweede deelperiode (beurs daling) +163 en in de derde deelperiode (wederom een stijgende beurs) + 79

Nader onderzoek zou nog gedaan kunnen worden naar de relatieve frequentie van growth versus value in de verschillende deelperioden en ook naar de relatieve aantrekkelijkheid van ldquosizerdquo als de beurs een dalende tendens vertoont ten opzichte van tijden waarin de beurs stijgt Additionele selecties kunnen nog worden toegevoegd aan de hier gekozen indices Zo kan men bijvoorbeeld ook de EuroStoxx Select Dividend index toevoegen

ConclusieEen momentum benadering biedt kansen voor de be-legger die in Europese waarden wil beleggen en daar niet alleen een ETF in de benchmark (SX 600 of Eu-roStoxx50) voor wil nemen maar ook een positie in een Style Size ETF Verschillende strategieeumln zijn dan denkbaar long de top style-size en short de bottom style-size Ook is het mogelijk de ingenomen long positie in de top style size index te beschermen met een put op de EuroStoxx50Mochten er leden zijn die belangstelling hebben om een dergelijke aanpak nader uit te werken dan wil ik daar graag mijn medewerking aan verlenen

26

Door Eelco Ubbels

In 1983 werd in Nederland de EOE-index geiumlntroduceerd Met deze index zou de beursstemming weergegeven worden Nu 23 jaar later een naamsverandering naar AEX en velen beursstemmingen verder lijkt het er op dat een index geen stemming weergeeft Maar wat geeft een index wel aanEen index bestaande uit een representatief aantal aandelen met elk een specifieke weg-ing mag een marktgemiddelde worden genoemd Naast de AEX is er ook de MSCI Netherlands en CBS herbeleggingindex De laatste twee zijn representatiever vanwege

Voorspellende krachtEr zijn maar weinig indicatoren die een voorspellende kracht hebben Met de enorme capaciteit die de com-puters tegenwoordig hebben kan elke denkbare in-dicator getoetst worden op een voorspellende kracht Naast koersen zijn er ook fundamentele krachten die een beursstemming bepalen Als er een winstwaar-schuwing gemeld wordt van een toonaangevend be-drijf dan heeft dat invloed Als er meerdere kleinere bedrijven uit een specifieke sector aangeven dat de winsten afnemen heeft dat ook invloed

StrategieHet komt regelmatig voor dat een strategie die in het verleden goed leek te werken niet dezelfde resultaten zal tonen als er echt gehandeld gaat worden De mo-gelijkheid van anticipatie op het verleden komt dan eerder om de hoek kijken dan we aanvankelijk had-den verwacht Strategieeumln die alleen gebaseerd zijn op de prijs kunnen hier onverwacht last van krijgen Een toevoeging aan de strategie die buiten de catego-rie prijs valt heeft een sterke voorkeur Twee verschil-lende beleggingscategorieeumln met elkaar in verband brengen kan de valkuil van anticiperen op het verleden helpen te omzeilen Voorbeelden van data die toege-voegd kan worden uit het arsenaal van de Technische Analyse zijn volume putcall ratio en advancedecli-nes Natuurlijk kan er ook data toegevoegd worden uit het Fundamentele kamp Hierbij kan gedacht worden aan koers-winstverhoudingen winst per aandeel en een keuze uit jaarverslagen Een andere categorie die een toegevoegde waarde kan hebben zijn intermarket relaties Hiermee wordt bedoeld om bij een strategie op aandelenniveau ook bijvoorbeeld indicatoren van rente toe te voegen En bij rentestrategieeumln is het in-teressant om ook naar goud te kijken Er zijn naast de categorie prijs voldoende andere factoren bruikbaar wat anticipatie op het verleden doet afnemen

Beschikbaarheid dataDe voorkeur voor indicatoren uit de Technische Ana-

lyse spreekt voor zich Doordat aan het eind van de dag alle koersen beschikbaar zijn kunnen deze indicatoren meteen geactualiseerd worden Anders is dit voor de fundamentele waarden De fundamentele indicatoren worden misschien eacuteeacutens per halfjaar geactualiseerd en dan is de publicatie hiervan ook nog eens later Inte-ressanter zijn dan bijvoorbeeld de verwachtingen van de winst per aandeel van analisten Van elk aandeel wordt van alle analisten die het specifieke aandeel vol-gen de winstverwachting per aandeel bijgehouden Als het gemiddelde van de winstverwachting van een groep analisten naar boven wordt bijgesteld dan is dat een interessanter signaal dan dat de aanbeveling van analisten van hold naar buy gaat De beschikbaarheid van deze data komt langzaam op gang en vergroot de mogelijkheid om naast een strategie wezenlijk andere input te gebruiken voor een definitief model

StemmingsdataDe mening van eacuteeacuten individueel persoon heeft weinig tot geen invloed op de beurs Hierbij laat ik directeu-ren van centrale banken of multinationals even buiten beschouwing De mening van een groepje mensen kan belangrijk zijn De mening van een grote groep men-sen heeft zeker invloed op de beurs Niemand weet de koers van morgen maar morgen aan het eind van de dag weten we de koers wel Als we nu allemaal gaan aangeven hoe wij over de koers van morgen denken dan kunnen we vandaag al weten wat die koers morgen zal zijnBeleggingsexperimentMet dit uitgangspunt ben ik in mei 2006 gestart om actieve beleggers te enquecircteren door elke week tus-sen vrijdag en zondag via de website 4 vragen te laten beantwoorden Op maandagochtend ontvangt iedere deelnemer de e-mail met het uitslag De doelstelling is om met deze uitkomsten een actieve indicator ofwel een actieve handelsstrategie te ontwik-kelen waarmee we kunnen gaan handelen Momenteel zijn er al een paar metingen maar die zijn meestal op maandbasis en een actieve handelsstrategie is hier nog


het hoger aantal aandelen en er wordt rekening gehouden met het dividend Toch vraagt iedereen zich af wat de AEX doet om een indruk te krijgen van de richting van de markt Of het de beursstemming weergeeft en een voorspellende kracht heeft is een andere vraag

27

niet uit voortgevloeid De doelstelling is om op week-basis een actieve strategie te ontwerpenDoor dit experiment zal blijken of er een voorspellen-de kracht bestaat Misschien komt er een geheel ander resultaat naar voren en blijkt dat er een negatieve cor-relatie bestaat tussen de verwachte koersontwikkeling en de werkelijke koersontwikkeling maar dat maakt het niet minder interessant Hier kan ook een handels-strategie uit voortvloeien

Deze grafiek wordt verkregen door de optimisten af te zetten tegen de pessimisten Als het verschil groter is dan 10-15 is het een significant signaal

Doelstelling het creeumlren van een actieve indicator op weekbasisHet doel is om met al deze gegevens een actieve handels-strategie te ontwikkelen die gebaseerd is op een grote groep beleggers Deze handelsstrategie is op weekba-sis wat interessant is voor een grote groep actieve be-leggers Momenteel zijn er al wel een aantal metingen maar deze zijn op maandbasis Dit is voor veel beleg-gers een lange termijnstrategie Met wwwbeurs-stem-mingnl wordt de weg geopend om op weekbasis een meting te doen onder een groep actieve beleggers De doelstelling mag duidelijk zijn geen semi-wetenschap-pelijk onderzoek om iets aan te tonen waar niemand iets aan heeft Door deze meting en aanvullende indi-catoren komt het uiteindelijk tot een weekstrategie die echte pecunia oplevert

Ook uw AEX visie teltDoor op weekbasis te meten gaat alles vier keer zo snel als op maandbasis Op het moment van schrijven zijn er 70 metingen geweest Hieruit is geleidelijk aan al een conclusie te trekken Dit rapport is binnenkort be-schikbaar voor alle deelnemers Graag nodig ik u uit om aankomend weekend ook uw beursstemming te geven Mocht u vragen of opmer-kingen hebben deze zijn natuurlijk van harte welkom

op eelcobeurs-stemmingnl U kunt elke vrijdagoch-tend vanaf 800 uur tot zondag 1200 uur uw beurs-stemming geven op wwwbeurs-stemmingnl Eelco Ubbels is werkzaam als senior vermogensbeheer-der bij INMAXXA Vermogensbeheer (wwwinmaxxanl) Hij schrijft dit artikel op persoonlijke titel en kan worden bereikt via Eelcoubbelsinmaxxanl

De LongShort portefeuille waarbij wekelijks de 4 populairste aandelen Long worden gegaan en de vier minst populaire worden Short gegaan

28

Zorsquon 30 jaar geleden waren er in Nederland bijvoorbeeld nog geen derivatenmarkten alleen werden op de Amster-damse Effectenbeurs in bescheiden mate premie-affaires afgesloten Er werd nog nauwelijks gebruik gemaakt van de theoretische concepten die in de jaren 60 en 70 (voor-namelijk in de VS) werden ontwikkeld Hypotheekleningen waren er eigenlijk maar in twee smaken lineaire- en annuiuml-teitenleningen Het leven was voor de belegger (voorname-lijk professioneel slechts een bescheiden aantal particulieren beschikte over voldoende overtollige middelen om een eigen effectenportefeuille te beheren) dan ook betrekkelijk eenvou-dig en overzichtelijk Het aantal beleggingsproducten was zeer beperkt van volatiliteit had nog niemand gehoord en CAPM en speltheorie stonden nog in de kinderschoenen

Tegenwoordig telt Nederland naar schatting 38 miljoen beleggingsexperts die over hedge funds trackers subprime rentestructuur halal bankieren CDO en private equity spreken alsof het over (bij mannen) de tactiek van Ajax gaat of (bij vrouwen) de beste manier voor het opzetten van een borduurwerk

Zomaar enkele begrippen die u kunt nazoeken op kennis-bank wwwdfbonlinenl Om de volledige uitleg van dit zeer complete beleggers-ABC te kunnen bekijken dient u zich wel te registreren op deze website (dit is kosteloos)

Amsterdamse Effectenbeurs | annuiumlteitenlening | CAPM | CDO | derivatenmarkt | Halal bankieren | hedge fund | lineaire hypotheek | premie-affaire| private equity | rainbow option| rentestructuur | reverse convertible| risicoprofiel | subprime | toezichthouder | tracker | volatiliteit

Dat is weliswaar mooi meegenomen in een tijd waarin toe-zichthouders en politiek zich zorgen maken over het kennis-niveau van de Nederlandse consument waar het gaat om de aanschaf van financieumlle producten maar het is de vraag of al die woordvoerders op verjaardagen en in bedrijfsrestau-rants ook werkelijk weten waar ze het over hebben en of zij de onderlinge verbanden zien tussen de gebeurtenissen op de verschillende financieumlle markten

En vooral of zij een redelijk goed inzicht hebben in het risicoprofiel van (bijvoorbeeld) al die complexe beleggings-mogelijkheden die tegenwoordig worden aangeboden Praten over een reverse convertible of een rainbow option wil nog niet zeggen dat men het risicoprofiel van een derge-lijke belegging ook begrijpt het zonder die kennis beleggen in die producten leidt vroeg of laat tot onbegrepen en onbe-heersbare risicorsquos

Nu gaan de ontwikkelingen inderdaad zo snel dat het zelfs voor professionele adviseurs geen schande is om te moeten ervaren dat zij niet alles doorlopend kunnen bijhouden (hoe-wel het hun meestal moeite kost om dat toe te geven)

Sinds kort is er een fraaie ondersteuning voor al diegenen die graag willen weten wat al die vaktermen betekenen lsquoDe Financieumlle Begrippenlijstrsquo (lsquoDFBrsquo) wwwdfbonlinenl is een interactieve website met uitleg over ruim 5600 financieumlle lemmarsquos Na een eenvoudige registratie is de website volle-dig kosteloos toegankelijk voor iedereen met interesse voor financieumlle markten en beleggen zowel professionals als par-ticulieren en studenten DFB is het meest uitgebreide publiek toegankelijke Neder-landstalige lexicon op het gebied van financieumlle markten en beleggen De nu reeds gepubliceerde begrippen zijn met ruim 17000 hyperlinks met elkaar verbonden waardoor op eenvoudige wijze een goed inzicht kan worden verkregen in gerelateerde begrippen en onderwerpen

lsquoDe Financieumlle Begrippenlijstrsquo is de meest uitgebreide in zijn soort in de Nederlandstalige markt kan zich kwalitatief meten met internationale evenknieeumln en is niet gelieerd aan enige financieumlle instelling of financieumlle dienstverlener Het taalgebruik is toegankelijk en het - vaak Engelstalige - jargon wordt in helder Nederlands uitgelegd

De DFB-redactie wordt gevormd door Herman Harbrink Numan en Eric Schreurs Zij hebben indertijd een belang-rijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van de Nederlandse derivatenmarkten waren medeoprichters van IFT (Institute for Financial Training) en vormden de hoofdredactie van lsquoOpties amp Futuresrsquo een bijna 3000 paginarsquos tellend hand-boek voor professionele effectenspecialisten

Met hun gedegen kennis van de materie zullen zij het aantal definities in deze digitale kennisbank in het komende jaar opvoeren naar meer dan 7500 en - met actieve hulp van gebruikers - zorgdragen voor doorlopende actualisering

wwwdfbonlinenl

bull Meer dan 5600 financieumlle begrippen (financieumlle markten beurs beleggen)bull Voortdurend geactualiseerd door een deskundige redactie met hulp van gebruikersbull Gratis toegankelijk na een eenvoudige registratie

DfbOnlinenl ndash Risicobeheersing door Kennis

Dat de financieumlle wereld steeds complexer wordt is iets dat we allemaal vrijwel dagelijks kunnen er-varen Als we naar een wat langere termijn kijken wordt dat helemaal duidelijk

29

Door Tom Lassingwwwglobalenergynewsletternl

In de beleggingsliteratuur zijn de deskundigen er nog niet uit of lsquomiddelenrsquo een goede methode is Te vaak wordt het namelijk door particuliere beleggers gebruikt om mislukte beleggingen toch nog maar een tweede kans te geven Dat echter is de verkeerde manier van middelen Door die tweede aankoop op veel lagere koersen wordt de gemiddelde aankoopkoers een stuk lager en zou er een herstel komen dan is de winst er veel sneller


Dat lijkt perfect maar waarom werkt het dan toch nietHet probleem is dat veel beleggers een gokje doen en dan zien dat hun gokje in een vaak niet eens winstgevend bedrijf slecht uitpakt Het bedrijf komt met een enorme tegenvaller en de koers gaat 50 omlaag Als de belegger op dat mo-ment gaat middelen dan koopt hij of zij in feite net zo duur in Immers omdat het bedrijf slechter is gaan presteren is de waardering van die aandelen gelijk gebleven ondanks de lagere koers Extra aandelen erbij kopen houdt dus in net zo (te) duur bijkopen Er komt geen herstel van de aande-lenkoers want de verwachtingen zijn neerwaarts bijgesteld

Er zijn daarom enkele heel belangrijke regels voor succesvol middelen op te stellenDaarvoor is het van belang dat de daling van de koers niet terug te voeren is op een bedrijfsspecifiek probleem en op een vermindering van de winst van het bedrijf

Stel even u heeft een bewuste keuze gemaakt voor de aan-delen van een prachtig winstgevend bedrijf toonaangevend in haar sector We stellen ook dat andere beleggers de koers ineens drukken door het onverwachts slechte marktsenti-ment De koers daalt dus aantoonbaar puur alleen omdat het algemene beurssentiment even heel erg slecht is maar 100 zeker niet omdat er iets met het bedrijf zou zijn

In dat geval is middelen naar mijn idee te overwegen als de waardering van de aandelen objectief gezien lsquolaagrsquo te noe-men is Daarbij denk ik dan snel aan zaken als bijvoorbeeld een KW van onder de 10 en de laatste kwartalen steeds een positieve winstgroei ten opzichte van het kwartaal er voor Graag zie ik dan ook een onderwaardering ten opzichte van andere marktpartijen in die sector Daarbij zou ik ook graag hebben dat het bedrijf in kwestie toonaangevend in haar sector is

Oplettende lezers herkennen er al een bepaal-de methode inImmers zou dit zo uit een handboek van Warren Buffett kunnen komen Hij is immers de grootste voorvechter van kwaliteit en de grootste tegenstander van beurssentiment en handelen op real time koersen Er valt namelijk wat voor te zeggen om niet iedere dag te kijken naar de beurskoersen u weet ik wel dat we als HccBeleggen leden toch wat nut-tigs met die PC moeten doen maar als dat inhoudt dat we nodeloos verliesgevend handelen dan kies ik persoonlijk liever voor passief beleggen en middelen als de buitenkans zich door marktomstandigheden op de beurs voordoet

Tot slotIk hoop dat ik hiermee goed heb kunnen aangeven wanneer middelen een slimme strategie is maar ook wanneer u het pertinent niet moet doen

Een voorbeeld

Zo was er bijvoorbeeld in augustus 2007 een prachtig moment toen de beurzen wereldwijd tus-sen de 10 en 15 verloren Heel veel kwaliteits-fondsen werden ineens veel goedkoper omdat fondsen institutionele beleggers die liquide kwal-iteitsfondsen dumpten om hun verliezen in de sub-prime sector snel goed te kunnen maken Wat een fantastische tijd was dat

Op zorsquon moment baal je uiteraard als belegger van de koersverliezen die je oploopt maar in plaats van met de meute mee tegen veel te lage koersen te verkopen ga je dan als kwaliteitsbelegger in de juiste fondsen tegen afbraakprijzen extra aandelen kopen ga je dus middelen Het herstel was er in au-gustus weer snel met name in de kwaliteitsfondsen die mijn insider abonnees ook keurig getimed bij konden kopen

De snelle daling van de beurs was uiteraard heel vervelend maar het snelle herstel van de waarde van de door het middelen uitgebreide portefeuille maakte het eerdere leed snel goed Voor ons geen kater door verkeerd getimede paniekverkopen om maar niet meer verlies op te lopen Als u op TV ziet dat beurzen onder recordomzetten daalden en u was die dag ook verkoper dan heb ik maar eacuteeacuten vraag aan u Wanneer bent u er ooit serieus beter van geworden door precies dat te doen dat alle an-deren ook al dedenrsquo

30

Door Hendrik Oude Nijhuiswwwwarrenbuffettnl

Over strategieeumln voor de aankoop van aandelen zijn talloze boeken beschikbaar Over het moment van verkoop daarentegen is nauwelijks informatie beschikbaar Terwijl die informatie voor de belegger misschien wel net zo belangrijk is Dit is dan ook de reden om eens stil te staan bij een aantal verkoopstrategieeumln In dit artikel geven we een bondige weergave van de verkoopstrategieeumln van een drietal uiterst succesvolle beleggers Warren Buffett Joel Greenblatt en Mohnish Pabrai De uiteenlopende verkoopstrategieeumln van deze beleggers leveren wellicht een bijdrage voor het aanscherpen van uw eigen verkoopstrategie


Warren BuffettBij het bespreken van verkoopstrategieeumln is Warren Buffett eigenlijk geen goede kandidaat om mee af te trappen Buf-fettiacutes investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway beschikt namelijk over zoveel vermogen dat zij de grootste moeite hebben om nieuwe posities in te nemenVandaar dat Buffett enkel nieuwe posities aangaat met de intentie ze voor altijd aan te houden Overigens geen ver-keerde intentie aangezien daarmee het aankoopbeleid ver-der aangescherpt wordtAangekochte aandelen worden bij wijze van spreken voor lsquoaltijd en eeuwigrsquo in portefeuille gehouden Op overgewaar-deerde aandelen in portefeuille zal daardoor jarenlang nau-welijks rendement gemaakt worden Voor de belegger met een kleinere investeringsportefeuille lijken daarom betere verkoopstrategieeumln beschikbaar

Joel GreenblattDe uiterst succesvolle value-belegger Joel Greenblatt werd slechts enige jaren geleden bekend bij een groter publiek met de publicatie van zijn werk lsquoThe Little Book That Beats The Marketrsquo In dit boek bespreekt Greenblatt een uiterst simpele beleggingsstrategie die in een periode van 20 jaar jaarlijks gemiddeld meer dan 30 rendement heeft opge-leverdDe strategie bestaat eruit relatief goede aandelen (bedri-jven) aan te schaffen wanneer die relatief laag gewaardeerd zijn De achterliggende gedachte daarbij is dat de relatieve onderwaardering op termijn zal ophouden te bestaanGreenblatt adviseert daarbij een wat groter aantal aandelen in portefeuille te houden om daarmee het effect van indivi-duele aandelen op de totale portefeuille beperkt te houden Omdat het vinden van goede verkoopmomenten voor meni-geen erg lastig is raadt Greenblatt aan aandelen simpelweg

na exact eacuteeacuten jaar te verkopen en te vervangen door andere relatief ondergewaardeerde aandelen

Deze verkoopstrategie voorkomt extra werk en onzekerheid en biedt een eenduidig antwoord op het moment van verk-oop Of deze verkoopstrategie de meest gunstige verkoop-punten biedt valt te bezien vooral voor beleggers die bereid zijn de nodige inspanning te leveren

Mohnish PabraiPabrai is een nog relatief onbekende value-belegger hoewel zijn resultaten al jarenlang indrukwekkend zijn Zijn recent verschenen werk lsquoThe Dhandho Investorrsquo is eigenlijk essen-tieumlle kost voor iedere beleggers die zijn visie op beleggen ver-der wil aanscherpenWat Pabrai doet is het volgende hij tracht allereerst een bedrijf zo goed mogelijk te waarderen om daarmee een zo correct mogelijk beeld van de intrinsieke waarde te krijgen Vanaf 40 onderwaardering schaft Pabrai aandelen aan Vanaf een niveau van 90 van de door hem berekende in-trinsieke waarde worden aandelen verkochtPabrai mist daarmee vanzelfsprekend vaak de absolute topkoersen maar beschikt met deze strategie wel over een duidelijke verkoopstrategie Het kan daarbij zijn dat hij aandelen jarenlang in portefeuille houdt maar ook dat hij stukken al na enige maanden verkoopt wanneer de beur-skoers in korte tijd flink is opgelopenIn dit artikel zijn de verkoopstrategieeumln van een drietal uiterst succesvolle value-beleggers bondig besproken Al-len houden een eigen verkoopstrategie aan Uiteenlopende strategieeumln die u wellicht kunnen helpen uw eigen verkoop-strategie aan te scherpen Want het hebben van een goede verkoopstrategie is wellicht net zo belangrijk als het hebben van een goede strategie bij de aankoop van aandelen

31

Het gebruik van meerdere aandelenstrategieeumln vergroot uw winstkansen en reduceert het risico

Door Gerard Jager

Er is een oud beursgezegde dat luidt ldquoHou vast aan een eenmaal ingezette strategierdquo Maar wat te doen wan-neer deze aanpak reeds in de beginfase dreigt mis te gaan Mijn opvatting Verandering in de conjunctuurcyclus vraagt om regelmatige aanpassing van de gekozen strategie

Een van de meest populaire strategieeumln is technische ana-lyse Het lijkt zo simpel je beoordeelt een koersgrafiek en het juiste aan- of verkoopmoment komt er zo uitrollen Ja tochNee dus Technische analyse is populair omdat het zo een-voudig lijkt maar alleen al het simpele feit dat er in de afge-lopen jaren nagenoeg geen beleggingsfondsen zijn opgericht die op deze wijze beleggen moet te denken geven Teveel false moves dus en daarom niet betrouwbaar genoeg om een hoog rendement te behalen

Fundamentele analyse dan Het is de meest bekende vorm bij beleggen in aandelen Een strategie die bankanalisten al vele jaren toepassen Maar wat blijkt Koersen tuimelen naar beneden op een moment dat menig analist nog in de wolken zit met zijn winstprognoses over het betreffende beursfonds Hij was even vergeten dat beurskoersen een jaar vooruit lopen op een mogelijke conjunctuuromslag Hem rest niets anders dan regelmatig achter de feiten aan te lopen

Dan maar afgaan op de vele gelikte brochures over de enor-me winstkansen in de sfeer van teakhout scheeps- en vast-goed cvrsquos dan wel vastgoedobligatiesEnige jaren geleden schreef ik al dat beleggen in teakhout verkapte piramidespelletjes zijn scheepvaart cvrsquos incouran-te beleggingen met een hoog risico op het moment dat de conjunctuur omslaat vastgoed cvrsquos risicovolle vehikels die met veel te veel vreemd vermogen zijn gefinancierd en vast-goedobligaties een zeer speculatieve vorm van beleggen in plaats van veilige obligaties en tastbaar op het moment dat de commercieumlle vastgoedmarkt inzakt Voor teakfondsen is eindelijk de dag van de waarheid aangebroken (rien ne va plus het geld is niet meer van u) voor de overige beleggings-vormen is het een kwestie van tijd dat het vele kaf onder het koren komt bovendrijven in de vorm van krantenartikelen over verontruste beleggers

Succesvol beleggen is dus helemaal niet zo eenvoudig als het lijkt Om mij te behoeden voor dit soort valkuilen hanteer ik een aantal stelregels

A Hou het conjunctuurverloop scherp in de gaten Vooral wanneer beurzen al 3 agrave 4 jaar in de lift zitten Met name de economische vooruitzichten over een jaar zijn be-langrijk Professionele beleggers anticiperen immers op ont-wikkelingen in de verdere toekomst Niet voor niets luidt het beursgezegde ldquoeen aandelenbaisse (daling) komt als een dief in de nachtrdquo Dus nota bene op het moment dat de bedrij-ven nog steeds hogere winsten laten zien

B Volg de beurstrend van Wallstreet nauwlettend

Al jarenlang bepaalt Wallstreet de richting van de aandelen-markten in West Europa

C Beleg in beginsel permanent in opkomende aan-delenmarkten Met name op prille beurzen Hier zijn de winstkansen het grootst Spreiding over meer dan eacuteeacuten land reduceert het risico Met name prille markten trekken zich weinig aan van een conjunctuuromslag in het westenAls voorbeeld noem ik het Middle Europe Investment Roe-menieuml amp Bulgarije fonds (notering beurs Amsterdam) Ter-wijl de westerse aandelenmarkten deze nazomer fors onder-uit gingen heeft het waardeverloop van dit beleggingsfonds geen krimp gegeven De koers is zelfs verder gestegen Re-den er wordt veelal in smallcaps belegd die overwegend door de plaatselijke bevolking worden gekochtOmdat de economische activiteiten in dat land enorm zijn trekken deze beleggers zich niets aan van factoren als bij-voorbeeld een hypotheekcrisis in het westen

D Beleg permanent in grondstoffen Met name basis- en edelmetalen China India Rusland en Turkije hebben samen als toekomstige economische grootmachten een klei-ne 3 miljard inwoners Op langere termijn aanzienlijk meer vraag dan aanbod U heeft de keuze uit turborsquos (long) en een veilige vorm dmv de onlangs uitgegeven ABN-AMRO Hot Commodity Notes nr 3 (koers 107) met 100 hoofdsom-garantie eacuten een bonus van 75 bovenop een toekomstige koerswinst van een mandje grondstoffen

E In jaren dat beurzen uitpieken en dus risicovol-ler worden genieten kansrijke beleggingsproduc-ten mijn voorkeur Zeker indien dit vergezeld gaat met een hoofdsomgarantie Bijvoorbeeld de ELSA Certificaten van de Zwitserse grootbank UBS genoteerd aan Euronext Amsterdam met 90 hoofdsomgarantie Hier gaat het om een longshortstrategie volgens een specifieke formule waar-bij het niet uitmaakt of de beurzen stijgen of dalen Sinds het jaar 2000 is de ELSA index met 400 gestegen Als belegger van dit zojuist geiumlntroduceerde product ontvangt u een bonus van 100 bovenop een mogelijke toekomstige stijging van de ELSA index Koers 101

F Hanteer meerdere aandelenstrategieeumln tegelijk en leg het accent op die strategieeumln die het beste aansluiten bij de actuele beurstrend en het ver-wachte conjunctuurverloop op dat momentVoorbeelden

- In tijden dat beurskoersen laag staan (2003) en de econo-mische recessie overgaat in voorzichtig herstel verdient u extra veel geld met ldquofallen angelsrdquo Met name bedrijven die

kopje onder dreigen te gaan maar worden gered door de banken Namen Versatel Numico Getronics enz Op dit moment (309) acht ik Hagemeyer en Van der Moolen als laatste nog aantrekkelijk voor aankoop in het kader van een fallen angels strategie

- ldquoBuy the Winnersrdquo ook wel ldquoMomentum beleggenrdquo ge-noemd presteert heel goed in tijden dat beurzen omhoog tenderenHierbij worden aandelen gekocht die de laatste 1 agrave 2 maan-den het beste hebben gepresteerd Extreme uitzonderingen daargelaten De ABN-AMRO heeft eind vorig jaar een product op de markt gebracht onder naam Sector Momentum Europa Certificaat die deze strategie uitvoert Niet met specifieke aandelen maar met Europese sectorenDit product heeft in de periode oktober 2006 tot juli 2007 3 x zoveel gepresteerd als de AEX Verbluffend dus Na de zo-merdip op de beurs heeft dit product meer moeite om mee te komen Conclusie in een dalende stagnerende markt is het beter om een Buy the Winners strategie te mijden

- Deze bank tracht momentum beleggen te combineren met sector rotation Sector rotation kan wel onder alle marktom-standigheden worden toegepast Zodra de sectoren voeding en drank langere tijd in de belangstelling staan kan dit een signaal zijn dat het einde van een algemene beurshausse op de beurs is gepasseerd en dat het tijd is om het aandelenbezit af te bouwen vooruitlopend op een mogelijke economische teruggang Men zegt wel eens dat er in tijden van een reces-sie meer bier gedronken wordt dan normaal Overdreven natuurlijk maar het geeft wel aan dat ook in tijden van laag-conjunctuur de vraag aanhoudt naar de basisbehoeften van de mens dus voeding en drank

- Waarde- of Hoog Dividend aandelen maken relatief goe-de tijden door in tijden dat beleggers aandelenmarkten ge-durende langere tijd mijden Men prefereert dan dividend boven de twijfelachtige kans op koerswinst Dat is geen wet van Meden en Perzen In het zeer goede beursjaar 2005 bijvoorbeeld waren het vooral hoog dividendaandelen die super presteerden

- Fundamenteel beleggen dient als een rode draad te lopen door elke beleggingsbeslissing heen en moet voorkomen dat u belegt in riskante bedrijven Bedenk daarbij dat bankana-listen teveel accent leggen op fundamentals en te weinig oog hebben voor het algemene beursklimaat in de komende tijd Immers in jaren dat beurzen dalen daalt groen en rijp op de beurs en omgekeerd in tijden van een opgaande beurs Bij fundamenteel beleggen is het de kunst om hier in mee te ne-men het beleggersgedrag van vandaag in specifieke fondsen of sectoren eacuten de mogelijke situatie van aandelenmarkten over een jaar

- Het nut van Technische analyse is algemeen bekend TA is een van de weinig indicatoren die een mogelijke draai in de aandelenmarkt kan voorspellen

Dit is slechts een greep uit de vele strategievormen die toege-past kunnen worden Zelf hanteer ik er tien afhankelijk van de omstandigheden Doel het behalen van een ldquoabsolute returnrdquo (jaarlijks positief resultaat) en zomogelijk outperfor-men van de index

Gerard Jager is directeureigenaar van Advance (wwwamailnl) en vemogensbeheerder bij Onafhankelijk Vermo-gensbeheer rsquos-Gravenhage (wwwOVGbeheernl)

Door Kees Rooke

Bij het woord ldquostrategierdquo denk ik allereerst aan Stratego het spel dat bestaat uit twee legers van 33 manschap-pen zes bommen en het vaandel Het doel van het spel is met behulp van strategisch inzicht (en een beetje ge-luk) het vaandel van de tegenstander te veroveren Tegelijkertijd dient het eigen vaandel te worden beschermd Het is dus een combinatie van aanvallen en verdedigen Zonder aanvallende acties kun je het vaandel van de tegenstander moeilijk veroveren het veronachtzamen van de verdediging kan je evenzeer fataal worden In mijn woordenboek staat ldquostrategierdquo omschreven als ldquoplan en beleid om enig doel te bereikenrdquo Bovengenoemde begrippen zijn mijns inziens direct in verband te brengen met beleggen

Beleggingsstrategie

Bij het woord ldquostrategierdquo denk ik allereerst aan Stratego het spel dat bestaat uit twee legers van 33 manschappen zes bommen en het vaandel Het doel van het spel is met behulp van strategisch inzicht (en een beetje geluk) het vaandel van de tegenstander te veroveren Tegelijkertijd dient het eigen vaandel te worden beschermd Het is dus een combinatie van aanvallen en verdedigen Zonder aanvallende acties kun je het vaandel van de tegenstander moeilijk veroveren het veronachtzamen van de verdediging kan je evenzeer fataal worden In mijn woordenboek staat ldquostrategierdquo omschreven als ldquoplan en beleid om enig doel te bereikenrdquo Bovenge-noemde begrippen zijn mijns inziens direct in verband te

brengen met beleggen

Voor men met beleggen begint dient men een ldquostrijdplanrdquo te maken Belangrijke vragen die men zich dient te stellen zijn 1 Hoeveel liquiditeiten heb ik beschikbaar2 Welke beleggingshorizon heb ik3 Welke mate van risico wens ik te accepteren (ldquobeleggersprofielrdquo)4 Heb ik een verwachting wat betreft de koersen5 Welke financieumlle instrumenten ga ik inzetten6 Welke verdedigingsstrategie ga ik toepassen

32

Bovenstaande drie punten dienen vervolgens gekoppeld te worden aan een bepaalde investering Tenslotte dient op basis van de uitkomst een strijdplan te worden gemaakt met daarin opgenomen noodscenariorsquos indien een onvoorziene gebeurtenis (meestal forse daling) plaatsvindt

Plan van aanpakAllereerst hoeveel liquiditeiten zijn er beschikbaar om te beleggen Zoals bekend dient bij voorkeur belegd te worden met gelden die gedurende langere tijd gemist kunnen wor-den In dat geval ligt meestal de risico-acceptatie wat hoger Indien het de bedioeling is met derivaten te werken dient te worden vastgesteld welke marginvereisten er gelden en dient er te worden gezorgd voor speelruimte indien er onverhoopt margin dient te worden bijgestort teneinde te voorkomen dat de positie dient te worden gesloten Verder is het wen-selijk een zekere spreiding aan te brengen in de portefeuille het op eacuteeacuten specifieke sector focussen kan als je geluk hebt een bovengemiddeld rendement opleveren maar indien het tegenzit leiden tot een enorme zeperd

Stap tweeHoe gaan we te werk In de eerst plaats dien je te beslissen of je zelf je beleggingen zelf wilt beheren of dit uitbesteedt In het laatste geval is het natuurlijk essentieel dat er een ver-mogensbeheerder wordt aangezocht welke een goede naam heeft en waarin je vertrouwen hebt Verder dient te worden gelet op het kostenaspect Sommige vermogensbeheerders vragen ldquoloon naar prestatierdquo voor een slechte performance wordt minder gerekend dan door een goede Vanzelfspre-kend is dit artikel bedoeld voor diegenen die zelf hun be-leggingen willen beheren maar voor de volledigheid zij het gezegd dat dit de tweede stap is in ons Plan van Aanpak

Stap drieWe hebben besloten zelf onze beleggingen te gaan behe-ren en weten hoeveel er geiumlnvesteerd kan worden Nu eacuteeacuten van de moeilijkste gedeelten van lijst we gaan over tot het inrichten van de portefeuille Er kan in een groot aantal fi-nancieumlle instrumenten worden belegd Hieronder de meest populaire- aandelen- obligaties- beleggingsfondsen- opties

Welke instrumenten worden ingezet en in welke verhouding is sterk afhankelijk van het gekozen beleggersprofiel en het streefpercentage winst Wat dat laatste betreft is het uitgangs-principe vrij simpel meer rendement nastreven betekent dat het noodzakelijk is meer risico te lopen

Een offensieve portefeuille bestaat zoals bekend voor een aanzienlijk deel uit aandelen een defensieve portefeuille zal grotendeels uit obligaties bestaan

Als de portefeuille is samengesteld dient te worden bezien hoe om te gaan met het risico Er zijn oneindig veel mogelijkheden om risico af te bakenen te beperken of zelfs helemaal uit te sluiten Ik zal hierna een aantal aandachtspunten geven waarop u moet letten bij het managen van uw portefeuille Dit geldt natuurlijk met name voor beleggers met een hoog risicoprofiel een defensieve

portefeuille is van zijn aard al risico-avers

1 Stel vast welk verlies voor u acceptabel is Indien een aan-deel beneden een bepaald vooraf vastgesteld niveau daalt verkopen of put kopen (eventueel te financieren met ge-schreven call) Hopen dat het weer goed komt is meestal een foute keuze Gebruik eventueel een stop-loss

2 Verhoog uw rendement door aandelen te kopen welke een hoog dividend uitkeren

3 Verhoog uw rendement door gebruik te maken van deri-vaten Derivaten bieden een ongekend scala van mogelijk-heden Ik noem er een aantal

(a) Een aandeel dat u wenst te kopen kunt u mogelijk met een aanzienlijke korting kopen door er een put-optie op te schrijven Indien u niet wordt aangezegd verdient u de pre-mie

(b) U kunt call-opties schrijven op een aandelenportefeuille Dit kunnen aandelenopties zijn maar ook index-opties Bij zeer sterke koersstijgingen of ndashdalingen dient u de opties door te rollen teneinde het verlies te beperken

(c) Er zijn enorm veel strategieeumln mogelijk waarin een com-binatie van aandelen en opties tot een zogenaamd hefboom-effect leiden zonder dat daarbij het risico meer toeneemt dan ingeval er alleacuteeacuten in aandelen zou zijn belegd

(d) U kunt met optiestrategieeumln welke uitgaan van het zo-wel kopen als schrijven van opties op de AEX-index zonder ook maar eacuteeacuten aandeel te bezitten een meer dan gemiddeld rendement bereiken Onder meer Jan Breestraat en Peter Brands hebben hier een model voor opgesteld dat kort ge-zegd uitgaat van een zoveel mogelijk delta-neutrale positie in (meest geschreven) index-opties

4 Probeer te handelen op eigen inzicht Vermijd handelen op basis van emotieangst om te verliezen Kijk met een ze-kere scepsis naar de meningen van analisten Zij zitten er vaak naast Bij dalingen worden exorbitante koersdoelen ge-noemd welke in veel gevallen niet gehaald worden

Probeer naar eigen inzicht te handelen

U zult begrijpen dat het in het bestek van dit artikel niet mogelijk is in detail te beschrijven hoe in specifieke omstan-digheden dient te worden gehandeld Hoofdzaak is DAT u indien nodig actief reageert indien uw ldquokrijgsplanrdquo onver-hoopt met tegenslag te kampen krijgt En helaas met die tegenslag krijgt iedere belegger van tijd tot tijd te maken Veel succes

33

34

Door Philip Zeistphilipzeistgmailcom

Een ding waarover deskundologen het eens zijn als uw en mijn pensioenplannen opduiken De puinhoop die de mensen jonger dan 55 jaar van hun pensioenoverzicht maken is fameus Er is dus duidelijk een verschil in benadering door de mate van urgentie Geen interesse totdat ik er achter kom dat pensioen in zicht komt


Risicoperceptie verandertUw risicoperceptie past u vanzelf wel aan naarmate uw leef-tijd vordert en vergeet vooral niet om de situatie door te pra-ten met uw partner Mijn betere helft heeft geen interesse in ons geld maar had wel een paar heel goede ideeeumln toen wij de zaken op een rijtje zetten Want tegengestelde karakters trekken elkaar aan en uw partner heeft een andere hoek van zien waar u beiden voordeel uit kunt halen

Welgemeend adviesMijn advies Als u geen interesse in pensioenzaken kunt opbrengen doe dan waar u sterk in bent Laat de lopende pensioenzaken lekker lopen en bedenk dat het beleg op uw latere boterhammetjes uit uw eigen inspanningen moet ko-men Zelfs als u weet dat beleggen niet uw echte interesse heeft maar dat u het ziet als een noodzaak kunt u het beleg-gen beter in eigen hand houden Zolang de pijltjes gooiende aap het beter doet dan de beheerder met zijn igrave goede sprei-ding van risicoiacutes igrave kan ik mijzelf het meest plezieren met zelf beleggen

lsquoOnafhankelijkersquo adviseurDe adviseur van de bank die hun huisfondsen aanbeveelt is niet bereid te garanderen dat de kosten van die fondsen zijn berekening volgen Want en niemand kan dat ontkennen de eerste 8 winst van die fondsen is voor de bank daarna bent u aan de beurt Niet waar

Het verlies is voor uHet is nog erger Het hele verlies van die fondsen is allereerst voor u en niet voor de bank dan betaalt u nog 8 beheers-kosten en daarna ziet u op het eind van het jaar waarop het is uitgedraaid Een keiharde conclusie maar na 7 jaar Robeco loop ik nog steeds 10 achter op mijn oorspron-kelijke inleg Commentaar Robeco igrave Mijnheer u heeft toch belastingaftrek gehad igrave

Het pyramidefonds van Wijs en Oostveen vermeldde zwart op wit gekochte putopties Toch ging onze investering jaar na jaar achteruit Smadelijk Jazeker ik daag de fondsen uit mij voor de rechter te brengen

Conclusie van dit allesDoe waar je goed in bent

Stenen kunt u niet etenLaat lopende pensioenen lopen en probeer hooguit bij een overstap van baan naar een pensioenfonds als ABP of PGGM te muteren dit in verband met de goede indexa-tie die zij hanteren Bedenk dus dat het betere beleg op uw

boterham uit uw eigen handelen moet komen Steeds een duurder huis kunnen kopen is prima alleen als u bereid bent te verkopen als de behoefte van consumptie ontstaat Met een klein pensioen in een duur huis wonen geeft honger want uw stenen kunt u niet eten

Dus beleg zelfHoud aanvankelijk een verdeling van uw kapitaal aan van 40 vastrentende waarden 10 contanten en 50 aande-len Koop die aandelen niet maar verwerf ze door puts te schrijven Schrijf bij de huidige lage volatiliteit puts en calls voor minstens drie maanden Schrijf alleen puts op geld dat u bezit en calls op de aandelen in uw bezit

Neem tijdig winstNeem rcedilcksichtslos winst als u aan 15 zit aarzel daar niet mee maar doe het Echt waar na de internethype van 7 jaar geleden heb ik een zwager zien huilen omdat hij 50 winst niet pakte want het kon nog meer worden Hij bleef zitten want het kon nog wel even lijden en leverde uiteindelijk veel in Iedere Nederlander weet van die ene vogel in de hand en die tien in de lucht Bedenk dat door het schrijven van calls u extra winst kunt mislopen maar dat is iets anders dan verlies lijden en u hebt de premie al wel in de zak en kunt daar al mee handelen

Begin tevreden aan uw pensioenAls laatste punt laat de verdeling tussen vastrentende waar-den en aandelen glijden naarmate uw leeftijd stijgt Met 55 jaar kunt u rustig 50 hoog renderende obligaties hebben met 60 jaar zelfs 60 en gedurende de laatste twee jaren nam ik zelf nauwelijks nog risico Mijn oprechte wens is dat u net als ik in financieel opzicht met een tevreden gevoel aan uw pensioen begint

Het bestuur ziet als belangrijke hoofddoelstellingen van de GG Beleggen bull het vergroten van de kennis en vaardigheid van onze leden op beleggingsgebiedbull het scheppen van contactmogelijkheden voor leden onderlingbull het werven van nieuwe actief bijdragende ledenDaartoe worden lezingen cursussen en workshops georganiseerd veelal door en voor leden Ook ldquoberoepsmatigrdquo bij beleggen betrokken sprekers worden dikwijls uitgenodigd Heeft u een idee voor een ldquobijdragerdquo aan onze doelstellingen Het bestuur hoort dit graag van U

Bestuur GG BeleggenPatrick Witteveen (voorzitter) pwitteveenhccnetnl 0541-535393Hendrik Oude Nijhuis (secretaris) oudenyhuishccnetnl 053-5384475Frank Huijsser (penningmeester) frankhuijssergmailcom 023-5650747Rob van der Maale irrgpvandermaalehccnetnl 0511-473544Henk Zwanziger hzwanzigerhccnetnl 0418-671944Willem v Heemskerck Duumlker wsvhdukerkpnplanetnl 0115-442376

Voor berichtgeving en verstrekking van allerlei informatie op beleggingsgebied wordt een website in stand gehouden Op onze website wordt ook het programma van de ko-mende Beleggersdag toegelicht Leden die een bijdrage aan onze website willen leveren zijn meer dan welkom

Webmaster wwwbeleggersonlinenlLeo Rashwebmasterbeleggersonlinenl 030-2625739 na 2000 uur

Regelmatig wordt een Symposium georganiseerd op een centrale plaats in Nederland Voorafgaand aan deze Beleg-gersdag wordt alle leden een digitale Nieuwsmagazine toegezonden Daarin staan originele artikelen op beleg-gingsgebied veelal van de sprekers van die dag Kijk op de website voor de actuele agenda Bijdragen van leden worden zeer op prijs gesteld Neem daartoe contact op met de redactie

RedactieWebsite en het NieuwsmagazineMichel Hupkensredactiebeleggersonlinenl 0320-252681

Ondersteuning activiteiten en redactieArnout Thomson athomsonplanetnl 0251-214500

Interessegroepen (IG) Sommige leden hebben een uitgesproken belangstelling voor een specifiek onderwerp Dat kan een pakket zijn of een toepassingsgebied Men wenst dan veelal als kleinere groep bijeenkomsten te organiseren over dat specifieke onderwerp De mogelijkheid bestaat om dat binnen de GG Beleggen te realiseren en daarvoor financieumlle steun te verkrijgen Belangstelling om een dergelijke groep te organ-iseren Neem contact op met een bestuurslidOp dit moment zijn de volgende interessegroepen actief Als u gebruik maakt van genoemde pakketten dan kan deelname aan een IG een waardevolle bijdrage tot effectief gebruik van het pakket betekenen Neem dan contact op met een IG cooumlrdinator

IG CooumlrdinatorenIG Excel Patrick Witteveen pwitteveenhccnetnl 0541-535393IG Hermes Leo Rasch raschwanadoonl 030-2625739 na 2000 uurIG Vestics Kees Jan Lindeman kjlindemanhccnetnl 010-5216290IG Sinus Pieter Asselbergs asselbergsheitjedemonnl IG Stockbrowser vacature

HCC Gebruikersgroep Beleggen

Activiteiten bijeenkomsten lezingen cursussen

Kijk voor het overzicht in de hcc Beleggen Agenda op de voorpagina van onze website of in de kalender op het forum op de site Door op een van de gebeurtenissen te klikken krijgt meer informatie over de gekozen activiteit

Reacties ervaringen en commentaar zijnuiteraard zeer welkom Suggesties voor nieuwe activiteiten kunt vanzelfsprekend op de site kwijt of mail ze naar de Website redactie redactiebeleggersonlinenl

35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am

Beleggen is risicorsquos nemen En beleggen op gevoel maakthet risico niet kleiner Daarom heeft Alex de Alex Academyopgericht een trainingsprogramma over de theorie en praktijk van beleggen Zo leert u de juiste beslissingennemen Want zomaar wat gokken daar geloven wij niet in

Er is altijd wel een Alex Academy bij u in de buurt en een trainingsniveau dat bij u past Profiteer nu van ons kennis-makingsaanbod twee personen voor de prijs van een Eenmooi moment om in te stappen Kijk voor meer informatie opalexnl of bel 0800 235 25 39

Beter beleggen

AA-HCC-170 x 240v1 11606 153 PM Pagina 1

2

Naar de scholengemeenschap Lek en Linge(Multatulilaan 6 4103 NR Culemborg)

Op een CulemborgSymposium ontmoet u exposanten sprekers en medebeleggers Voor trouwe bezoekers is het een bekende weg hoe er te komen Gaat u voor het eerst of komt u sporadisch dan is de kans groot dat u de weg er naar toe zult moeten zoeken

Gezien de grote groep mensen die er elke keer komen is het niet moeilijk voor te stellen dat als iedereen met eigen auto komt een en ander een lichte parkeerdruk-te oplevert

Het alternatief is natuurlijk om gebruik te maken van het openbaar vervoer Tja zult u zeggen van waar ik niet ben het station in uw eigen woonplaats naar de plek waar ik niet naar toe moet het station Culem-

borg En hoe kom ik dan op de plaats van bestem-ming Daar is aan gedacht Want hieronder vind u ook plattegrond met daarop het Stationsplein en de Multatulilaan U ziet met een korte wandeling van ca 5 minuten kunt u er al zijn

Vanaf station Utrecht Centraal en Den Bosch vertrekt zaterdags om het half uur een stoptrein naar Culem-borg Plan uw eigen reis gemakkelijk via wwwnsnl

Naar het Culemborg Symposium kom met het OV

Komt u toch met eigen auto dan volgt u via de A2 de afslag (13) Culemborg Ga na 300 meter linksaf richting Culemborg op de Rietveldweg (N320) Dan 58 kilometer rechtdoor onder de spoorbaan door Bij de eerstvolgende rotonde linksaf de Multatulilaan in en op nummer 6 vindt u de scholengemeenschap Lek amp Linge nabij het zwembad

Scholengemeenschap Lek amp Linge beschikt over een grote aula met autovisuele hulpmiddelen een ruimte voor grote parallelsessies en diverse lokalen die als ont-vangstruimte door bedrijven worden gebruikt Er zijn kantinefaciliteiten waar ook broodjes voor de lunch verkrijgbaar zijn

CULEMBORG

3


Ten Geleide

CULEMBORG










4


















5









Max Vreedenburg
















6





Los van index





Door Jeroen Vetter

7





8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


3


Ten Geleide

CULEMBORG










4


















5









Max Vreedenburg
















6





Los van index





Door Jeroen Vetter

7





8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


4


















5









Max Vreedenburg
















6





Los van index





Door Jeroen Vetter

7





8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


5









Max Vreedenburg
















6





Los van index





Door Jeroen Vetter

7





8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


6





Los van index





Door Jeroen Vetter

7





8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


7





8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


8







9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


9












10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


10









11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


11







12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


12







13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


13


Methodisch beleggen







14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


14
















15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


15






















16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


16








17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


17







De rente stijgt







18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


18


De Vortex Methode

De Markt Verslaan










19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


19




















20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


20















21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


21












hoofd







22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


22







23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


23








24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


24








25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


25





deze pagina)





26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


26

Door Eelco Ubbels









27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


27







28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


28












wwwdfbonlinenl




29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


29










Een voorbeeld




30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


30









31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


31


Door Gerard Jager






















Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen










Door Kees Rooke


Beleggingsstrategie




32



















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen




















33

34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


34




























35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen















35

Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


Ale

x is

ond

erd

eel v

an d

e C

ooumlp

erat

ieve

Cen

tral

e R

aiffe

isen

-Boe

renl

eenb

ank

BA

ge

regi

stre

erd

bij

de

Aut

orite

it Fi

nanc

ieumlle

Mar

kten

te A

mst

erd

am



Beter beleggen


Nieuwsmagazine nr 49 oktober 2007

Documents

Transcript of Nieuwsmagazine nr 49 oktober 2007