Nieuw Vlaams Ziekenhuislandschap

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 8.07.2016 Nieuw Vlaams Ziekenhuislandschap 1/49

/ nota

NIEUW VLAAMS ZIEKENHUISLANDSCHAP

Focus op de patiënt / 8.07.2016


Inhoudsopgave

1 Zorg in beweging 4

2 Samen bouwen aan een nieuw ziekenhuislandschap Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

2.1 SAMEN MET ALLE OVERHEDEN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2 MET EEN DOEL VOOR OGEN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3 REKENING HOUDEND MET EVOLUTIES IN ANDERE SECTOREN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.1 Eerstelijnsgezondheidsconferentie Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.2 Geestelijke Gezondheidzorg Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.3 Revalidatie Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.4 Vlaamse Sociale Bescherming Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.5 Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3 Het huidige ziekenhuislandschap Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3.1 HUIDIG AANBOD Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2 ZORGREGIODECREET Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.3 INVESTERINGEN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

4 Bevoegdheidsverdeling en ordening van het ziekenhuislandschap Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

5 Positionering Zorgstrategisch Plan Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

6 Visie toekomstig ziekenhuislandschap vanuit de Vlaamse Overheid Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

7 Actie: Oppuntstelling van het begrippenkader Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

7.1 OPDRACHTEN IN HET ZORGLANDSCHAP Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7.2 SAMENWERKINGSVERBANDEN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7.3 LOGISCHE ZORGGEBIEDEN 25 1. Basiszorggebied 26 2. Gespecialiseerd zorggebied 26 3. Supergespecialiseerde zorg 27

8 Actie: Valorisatie van basisspecialistische opdrachten van lokale ziekenhuizen 28

9 Actie: Uitwerking Zorgstrategisch Plan Vlaanderen 30

10 Actie: Prioritaire toepassingen van Zorgstrategische Planning 33

11 Financieringsconcept investeringen in ziekenhuizen en zorgstrategie 34

11.1 INSTANDHOUDINGSFORFAIT 34 11.2 STRATEGISCH FORFAIT 34 11.3 OVERGANGSPERIODE 35

12 Juridisch kader 36

13 Conclusie 37

Bijlage 1: discussiedocument begrippenkader zorggebieden: afweging bereikbaarheidscriterium – criterium bevolkingsaantallen 39

1. Bereikbaarheidscriterium 39 2. Criterium bevolkingsaantal 40

Bijlage 2: voorstel richtinggevend framework begrippenkader Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.


1. Basiszorggebied Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Gespecialiseerd zorggebied Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Supergespecialiseerde zorg Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Bijlage 3: voorstel opbouw van instrumentarium zorgstrategisch plan 44

1. Vlaamse zorgstrategische blauwdruk 44 2. Regionaal zorgstrategisch plan 44 3. Individueel zorgstrategisch plan per ziekenhuis 45

Bijlage 4: prioritaire programmatiedossiers 46

1. Methodiek 46 a. Opstelling beoordelingscriteria (Begeleidingscomité) 47 b. Aanvraag zorgstrategisch plan 47 2. Stand van zaken Invulling Thematische Zorgstrategische Planning 48


1 Zorg in beweging

‘Visie 2050 – een langetermijnstrategie voor Vlaanderen’ stelt dat de Vlaamse gezondheids-, welzijns- en gezinszorg kwaliteitsvol en toegankelijk moet zijn voor iedereen, met een duurzame financiering. Hierbij moet er een maatschappelijk aanvaard evenwicht zijn tussen solidariteit, met gelijke basiszorg, en betaalbaarheid vanuit collectieve en eigen middelen. Het algemene welbevinden van iedereen en de kwaliteit van leven moet centraal staan, zowel op lichamelijk als op geestelijk vlak. Gezondheidszorg en welzijnszorg zijn dan ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. De toekomst van ons zorgsysteem zal in de toekomst nog verder bepaald worden door uiteenlopende wetenschappelijke doorbraken en nieuwe technologieën. Deze evoluties vereisen in ieder geval dat het bestaande zorglandschap dynamisch moet zijn. Door technologische ontwikkelingen is iedereen in de samenleving meer dan ooit met elkaar verbonden. De mensen met zorgbehoeften, zorgverleners, mantelzorgers, familie en vrienden vormen op die manier als het ware netwerken. Steeds mondigere mensen met een hulpvraag stellen hogere eisen en maken meer afgewogen keuzes. Patiënten willen, in de mate van het mogelijke, graag zelf de regie behouden over de zorg en ondersteuning binnen hun ziekteproces. Zij beschouwen dit zorgtraject als één doorlopend proces en hebben dan ook geen baat bij de schotten in de zorg. Het is logisch dat de organisatie van ons gezondheidszorgsysteem meer moet afgestemd worden op de wensen en behoeften van de patiënt. Dit impliceert een verschuiving naar een integrale zorg, waarbij samenwerking tussen verschillende sectoren en organisaties enerzijds; en tussen professionals en personen met een zorgbehoefte anderzijds, onontbeerlijk is.

We moeten dus samen inzetten op de overgang van sterk aanbodgestuurde zorg

naar meer patiëntgerichtheid met een betere afstemming op de reële zorgnoden.

Volgens de jongste lokale bevolkingsvooruitzichten zal de Vlaamse bevolking de komende 10 jaar toenemen met 4%. Van 6,4 miljoen in 2014 naar 6,7 miljoen in 2024. Dit is voornamelijk te wijten aan migratie en vergrijzing van de bevolking. Dit terwijl het geboortecijfer een daling kent. Dit zijn belangrijke parameters om rekening mee te houden bij het uittekenen van een toekomstig gezondheidsbeleid1. Door de veranderende zorgnoden verschuift het accent van episodische acute zorg naar chronische continue zorg. Het zorglandschap in Vlaanderen zal verder evolueren. met een verschuiving naar ambulante zorg, daghospitalisatie en een evolutie naar kortere verblijfsduren. Onder meer door deze evoluties moeten we inzetten op alternatieve vormen van zorgaanbod die patiënten met multipele, chronische aandoeningen kunnen opvangen en hen gedurende de nodige tijd aangepaste, multidisciplinaire zorg kunnen aanbieden. Daarbij moet een herstelvisie en de re-integratie in het thuismilieu als doelstelling voorop staan. Herstel gaat daarbij niet zozeer over het herstel van symptomen (remissie) maar veel meer over het herstel van het functioneren (functionele remissie) en belangrijker nog het herstel van de eigen identiteit van de patiënt die zijn plaats met zijn beperkingen moet kunnen innemen in zijn maatschappelijk functioneren.

1 VRIND 2015 – Vlaamse Regionale Indicatoren, p. 54.


Het Vlaamse gezondheidssysteem wordt gekenmerkt door een aantal sterke punten zoals een breed zorgaanbod, met keuzevrijheid voor de patiënt en weinig wachtlijsten. Door de verplichte universele en solidaire ziekteverzekering en tariefzekerheid van de patiënt kan het systeem ook voldoende toegankelijkheid van zorg garanderen. Het sociaal ondernemerschap van onze zorgvoorzieningen en het dagelijks engagement van hoogwaardige geprofessionaliseerde zorgverleners vormen een sterke basis voor een hoogkwalitatieve dienstverlening aan patiënten. Ons gezondheidszorgsysteem wordt geconfronteerd met vraagstukken over betaalbaarheid, toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg, zeker naarmate de overheidsmiddelen schaarser worden. Dit maakt dan ook dat we moeten streven naar meer doelmatigheid en naar meer transparantie over de kwaliteit van de geleverde zorg.

2 Samen bouwen aan een nieuw ziekenhuislandschap

2.1 SAMEN MET ALLE OVERHEDEN

De transities in het zorglandschap zijn een gedeelde bekommernis en betrachting van alle overheden (federaal, gemeenschappen, lokale overheden) in dit land. Op 29 juni 2015 ondertekenden de ministers verantwoordelijk voor Volksgezondheid van alle bestuursniveaus een gemeenschappelijke verklaring over de hervorming van het ziekenhuislandschap. De verklaring gaat uit van een gedeelde visie en een overlegmodel om de bijsturingen in de ziekenhuissector te realiseren.

De principes volgens de gemeenschappelijke verklaring van de ministers verantwoordelijk voor volksgezondheid:

1. De patiënt staat centraal in het gezondheidsbeleid

2. Kwaliteitsverbetering is de ultieme toetssteen bij beslissingen

3. Netwerkvorming en samenwerking tussen ziekenhuizen zijn belangrijke hefbomen

4. De overheid geeft ruimte aan innovatie en sociaal ondernemerschap

5. Alle betrokkenen overleggen regelmatig met elkaar

Bovenvermelde principes sluiten nauw aan bij de Vlaamse visie op het toekomstig zorglandschap. Tegelijkertijd biedt deze gemeenschappelijke verklaring een hefboom om na de zesde staats-hervorming de stuurinstrumenten van het ziekenhuislandschap op een geconcentreerde wijze tussen de verschillende overheden tot stand te brengen. Vertrekkende vanuit een historische situatie, zal de aanpassing van het zorglandschap een werk van geleidelijke transitie worden.


2.2 MET EEN DOEL VOOR OGEN

De nieuwe visie op zorgstrategische planning is geen vrijblijvende oefening. De Vlaamse Gemeenschap zal in de uitoefening van haar eigen bevoegdheden m.b.t. ziekenhuizen consequent voortbouwen op de bovenvermelde inzichten die verder verfijnd zullen worden in het kader van de voorgestelde acties rond de verdere ontwikkeling van het zorgstrategisch plan. Dit zorgstrategisch kader biedt een langetermijnperspectief op de ontwikkeling van het zorglandschap in Vlaanderen en wordt de leidraad van de toekomstige hervormingen. Tegelijkertijd vereisen een aantal dossiers ook al antwoorden op korte termijn, simultaan met de opbouw van een zorgstrategisch plan, zoals: het toekennen van investeringssubsidies voor nieuwe technieken (bv PET, NMR,…) , de implementatie van een aantal recente KB’s met nieuwe erkenningsnormen, de verdere uitbouw van het de kwaliteitsindicatoren,….

De krachtlijnen van deze nota en de verdere verfijning van het zorgstrategische kader zullen ons in staat stellen om reeds op korte termijn beslissingen te onderbouwen en te motiveren. Zo zal bij de invulling van de beschikbare programmatie reeds gekeken worden in welke mate de vraag naar een planningsvergunning spoort met de principes van deze nota.

2.3 REKENING HOUDEND MET EVOLUTIES IN ANDERE SECTOREN

Het hele Vlaamse zorglandschap is in volle evolutie. In deze nota ligt de focus op de zorgstrategische planning voor algemene ziekenhuizen. Uiteraard kan de wijzigende rol van acute ziekenhuizen niet los gezien worden van de dynamieken in de eerstelijn, de hertekening van de geestelijke gezondheidszorg in het geheel van het zorg- en welzijnslandschap waaronder de herstructurering van het revalidatielandschap. Al deze initiatieven en evoluties in het zorg- en welzijnslandschap hebben alvast één verbindend uitgangspunt:

De focus ligt op de persoon met een zorgvraag

2.3.1 Eerstelijnsgezondheidsconferentie2

Vlaanderen is ervan overtuigd dat de uitbouw en versterking van de eerstelijnsgezondheidzorg, zeker gelet op de stijgende noden aan goede chronische zorg, zorgcontinuïteit, ouderenzorg en geestelijke gezondheidszorg, cruciaal is. Momenteel zijn er diverse netwerkstructuren actief op de eerstelijn. De zesde staatshervorming creëert het momentum voor de overdracht van de ondersteuning van de gezondheidsberoepen van de eerste lijn en de reorganisatie van de eerstelijnszorg. Hierbij wordt uitgegaan van de sterktes van ons zorgaanbod met zijn verscheidenheid aan vormen waarin zorgverstrekkers in de eerstelijn actief zijn. Tegelijkertijd zal ook de individuele patiënt/cliënt meer betrokken worden bij de beslissingen omtrent zijn eigen zorg. Een uitgangspunt hierbij is dat men de patiënt zelf mee erkent als experts in hun eigen aandoening. De interactie tussen de zorgverlener en de patiënt wordt dan een interactie tussen experts en biedt een aanvullend denkkader op de klassieke relatie tussen zorgvrager en zorgaanbieder.

2 http://www.zorg-en-gezondheid.be/beleid/eerstelijnszorg/conferentie-reorganisatie-eerstelijnszorg

http://www.zorg-en-gezondheid.be/beleid/eerstelijnszorg/conferentie-reorganisatie-eerstelijnszorg


Participatie is het kernwoord in het veranderingstraject, zowel voor burger als professional.

Zes werkgroepen bereiden momenteel een visie op de reorganisatie van de eerstelijnszorg voor. Zo wordt er onder meer een visie ontwikkeld op integrale zorg en de rol van de persoon met een zorgbehoefte in het zorgproces en in de organisatie van de zorg. Deze visie zal in voorbereiding op de eerstelijnsconferentie, gepland in het voorjaar 2017, verder uitgediept worden op vlak van:

- de concrete organisatie en ondersteuning van de zorg; - de structuren die ondersteuning moeten bieden; - de relevante afbakening van zorgregio’s i.f.v. eerstelijn; - de kwaliteit van de zorg en de zorgorganisatie; - innovaties om de integrale zorg te ondersteunen en verder uit te bouwen.

2.3.2 Geestelijke Gezondheidszorg

In 2010 deden de verschillende overheden in België een gezamenlijke oproep om een project in te dienen in het kader van de hervormingen 'naar een betere geestelijke gezondheidszorg'. Het doel van deze hervorming is de ontwikkeling van een gemeenschapsgerichte geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgnetwerken en zorgcircuits. Via netwerken tussen de voorzieningen moeten zorgcircuits gerealiseerd worden. Dit betekent dat er een volledig GGZ-aanbod moet zijn voor een specifieke leeftijdsdoelgroep van personen met psychische problemen. De verschillende onderdelen van het zorgcircuit zullen in een intensief samenwerkend netwerk beter op elkaar worden afgestemd zodat zorg, ondersteuning en begeleiding optimaal beantwoorden aan de concrete behoeften van personen met psychische problemen. De wettelijke basis hiervoor werd gelegd in artikel 11 van de wet op de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen. De hervorming wordt gevat in de minimale invulling van de volgende vijf sleutelfuncties:

Functie 1: GGZ-promotie, preventie, vroegdetectie en vroeginterventie Functie 2: Mobiele behandelingsteams voor acute of chronische problematiek Functie 3: Teams inzake psychosociale rehabilitatie Functie 4: Intensieve gespecialiseerde residentiële GGZ-units Functie 5: Specifieke woonvormen en verblijfsformules

Door de uitvoering van de zesde staatshervorming zijn functie 1 (preventie en promotie), functie 3 (revalidatie) en functie 5 (specifieke woonvormen zoals Beschut Wonen en PVT) integraal Vlaamse bevoegdheid.

Op termijn zullen deze woonzorgvormen geëvolueerd zijn naar aangepaste woonzorgvormen met betere zorg op maat voor langdurige psychiatrische cliënten,

met focus op herstelgericht werken, maximale empowerment van de bewoners, inzet van mantelzorg en integratie in de woonbuurt en de plaatselijke gemeente.

In het nieuwe toekomstige GGZ-landschap voor langdurig psychiatrische cliënten moeten daarom de zorgbehoeften in elk werkgebied gedetecteerd worden om te komen tot een evenwichtige spreiding van de zorgverleningscapaciteit. In Vlaanderen zijn er 11 netwerken werkzaam die met verschillende snelheden zijn opgestart. Deze netwerken hadden oorspronkelijk een looptijd van 3 jaar, maar werden verlengd.


De ontwikkeling van de netwerken worden door de verschillende overheden opgevolgd. Er wordt gebouwd aan een verdere toekomst voor de netwerken. De totale dekking van het landschap in Vlaanderen wordt door de opstart van nieuwe netwerken verder ingevuld. Daarenboven wordt uitbreiding van mobiele equipes door bevriezing van extra-bedden voorzien. Inmiddels werd ook voor kinderen en jongeren een nieuwe dynamiek opgestart. De Gids ‘naar een nieuw geestelijk gezondheidsbeleid voor kinderen en jongeren’ die door de verschillende bevoegde ministers voor Volksgezondheid is ondertekend en voorgesteld op 28 mei 2015 omvat onder meer een ‘Nationaal Plan nieuw beleid geestelijke gezondheid kinderen en jongeren 2015-2020’. Vlaanderen investeert op verschillende manieren in het vormen van regionale netwerken rond zorg- en hulpverlening. Vanuit een holistisch mensbeeld en herstelgerichte visie omvatten die netwerken alle partners die betrokken zijn in hulpverleningstrajecten, georganiseerd rond een leeftijdsgroep of specifieke doelgroep. Hierbij is het belangrijk om efficiënte en effectieve regionale netwerken te creëren. De regionale netwerken voor kinderen en jeugd worden gestimuleerd om hun krachten te bundelen, om hiaten te ontdekken, creatieve oplossingen te vinden, en nog beter samen te werken met als doel een geïntegreerde geestelijke gezondheidszorg op maat van de leefomgeving van de minderjarige. Hierbij wordt de afstemming met reeds bestaande initiatieven in de Integrale Jeugdhulp continu bewaakt. Het programma langdurige zorg legt de focus op het inzetten van mobiele, assertieve hulpverlening waar het basisaanbod niet (meer) beantwoordt aan de noden van het kind of de jongeren met een psychiatrische problematiek en zijn/haar context(en). Het programma langdurige zorg is geïntegreerd en globaal. Het is ingebed in het langdurige zorgaanbod van alle partners, zorgaanbieders, instellingen en diensten die zich richten naar kinderen, jongeren en hun context. Ook het samenwerken en netwerken met de partners van de integrale jeugdhulp hoort bij deze geïntegreerde werking. De realisatie van het intersectorale zorgprogramma bij heel complexe situaties vormt een onderdeel van dit programma. Samen met de mogelijkheden binnen het programma crisiszorg, zoals mobiele crisishulpverlening, een hogere residentiële omkadering wanneer een crisisopname in residentiële GGZ noodzakelijk is, ruimte voor casemanagement en een optimalisatie van de afstemming en samenwerking met het crisisnetwerk jeugdhulp o.a. door de integratie van de meldpuntfunctie, bekomen we zo heel wat nieuwe mogelijkheden om snel in te grijpen. Om maximaal vraaggestuurd te werken vanuit alle beschikbare expertises in de jeugdhulp, om kindercarrousels te vermijden en ook langdurig en outreachende zorg in de directe leefomgeving van de jongere aan te bieden. Het programma intersectorale consult en liaison ten slotte, focust op het uitwisselen en samen inzetten van expertise. Meer concreet wordt er geïnvesteerd in wederzijdse intervisie en supervisie, permanente vorming, specifieke opleidingen op team-, organisatie- en netwerkniveau, evenals in stages, workshops, personeelsuitwisseling, … De verschillende programma’s zijn geen keurslijven en interfereren met elkaar. Het is ook de bedoeling dat de netwerken de programma’s optimaal op elkaar afstemt. Indien nodig kan een jongere vlot verschillende programma’s doorkruisen. De federale overheid investeert in deze verschillende programma’s en wordt geapprecieerd voor de inspanningen die ze op dat vlak verwezenlijkt. Samen met de federale collega’s en met eenzelfde doel voor ogen, onderschrijft Vlaanderen het nieuwe beleid ten volle en ondersteunt ze de gezamenlijke implementatie ervan in de verschillende regio’s.


2.3.3 Revalidatie

Revalidatie is de niet acute of post-acute zorg die op multidisciplinaire wijze wordt verstrekt. Dit kan zowel binnen een ziekenhuissetting (acuut of revalidatie) als binnen een ambulant, semi-residentieel als residentiële setting. In functie van de wijzigende zorgvraag en de nieuwe visie op herstel moet het groeiend belang van een toekomst gerichte revalidatie onderlijnd worden. Door de 6de staatshervorming werd Vlaanderen niet alleen bevoegd voor de categorale ziekenhuizen maar ook een diversiteit aan RIZIV-conventies werd overgedragen. De versnippering in het revalidatielandschap leidt tot een kluwen van organisaties met een eigen regelgeving en financieringsmechanismen. Dit stelt de sector voor een aantal uitdagingen, maar ook opportuniteiten om te komen tot een betere blauwdruk van het revalidatielandschap. Ook de SP-afdelingen in acute ziekenhuizen moeten betrokken worden. Via de toewijzing van conversies van ziekenhuisbedden en de normeringsbevoegdheid kan Vlaanderen het revalidatiebeleid in algemene ziekenhuizen mee implementeren. Ook het opstarten van dynamieken rond kwaliteitsbeleid in deze sector zullen gestimuleerd worden. Er is nood aan wetenschappelijke evidentie om te bepalen welk zorgaanbod, door welke gespecialiseerde professionals in welke setting nodig is voor welke problemen. Meer inzicht in de zorgbehoefte (wat en hoe groot is de zorgvraag?), in het zorgaanbod (onderscheid tussen basiszorg vs. gespecialiseerde zorg) en in de wetenschappelijke onderbouwing van het zorgaanbod zal bijdragen tot een gevalideerd en controleerbaar zorgaanbod afgestemd op de behoefte. Om dit te kunnen onderzoeken moet in de eerste plaats de zorgbehoefte gekend zijn door de huidige patiëntenpopulatie van de verschillende zorgvoorzieningen in kaart te brengen. Daarnaast moeten we zicht krijgen op het huidige zorgaanbod en de zorgactoren met welke kwalificaties die hiervoor worden ingezet. De vraag tot revalidatie blijkt (voor sommige sectoren) op vandaag groter dan het aanbod. Bovendien is het momenteel moeilijk te objectiveren of de meest urgente en ernstige problemen eerst worden behandeld. De doelgroepen per type conventie zijn omschreven in de overeenkomst. Dit is dus de theoretische patiëntenpopulatie. De huidige patiëntenpopulatie die effectief in behandeling wordt genomen door de verschillende zorgvoorzieningen is onvoldoende gekend en moet verder in kaart worden gebracht. Om zicht te krijgen op de zorgbehoefte moeten ook de aantallen en de aard van de problemen van de patiënten op wachtlijsten gekend zijn.

Een meer evidence based zorgaanbod zal kwaliteitsbeoordeling van de outcome van de zorg mogelijk te maken . Deze oefening moet ook leren of alle deelaspecten die actueel onder de noemer revalidatie zijn ondergebracht, ook effectief vormen van revalidatie zijn. Voor vormen van zorgverlening die eerder basiszorgverlening zijn, kan onderzocht worden of deze in andere domeinen van Zorg of Welzijn kunnen worden ondergebracht.

In de praktijk gaan we dit realiseren via het bevorderen van de extra-, intra- en transmurale zorgcontinuïteit

en het uitbouwen van netwerken waarbij de revalidant centraal staat.


Door de gespecialiseerde revalidatie specifiek te positioneren kan deze ingezet worden binnen netwerken. De gespecialiseerde revalidatieteams genereren een voldoende kritische massa, waardoor expertise wordt bekomen. Via deze netwerken kan het zorgaanbod geprogrammeerd worden zodat een vlotte toegankelijkheid van de vereiste zorgverlening gegarandeerd wordt. Een afstemmen van het aanbod aan de revalidatienood en hierdoor de spreiding verbeteren is essentieel om dit model te doen slagen. Een wetenschappelijk onderbouwde programmatie op basis van de incidentie en prevalentie cijfers kan hierbij helpen. Al het bovenstaande is nodig om te komen tot een nieuw concept van revalidatie: een zorgmodel waarin duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen basiszorgverlening en gespecialiseerde revalidatie. De hervormingen in het zorglandschap van de revalidatie zal dus veel overleg en afstemming vragen, zeker ook met de federale overheid. De sector mag terecht verwachten dat de bevoegde overheden in goede afstemming duidelijkheid creëren voor dit beleid.

2.3.4 Vlaamse Sociale Bescherming

In 2001 trad de Vlaamse zorgverzekering in werking als een eerste Vlaamse verplichte verzekering (facultatief in Brussel) die aan zwaar zorgbehoevenden een tegemoetkoming of tenlasteneming in de kosten voor niet-medische zorg in Vlaanderen toekent. Het regeerakkoord 2014-2019 bevat de ambitie om, voortgaand op de Vlaamse zorgverzekering, verder te bouwen aan een Vlaamse Sociale Bescherming (VSB). De VSB ondersteunt mensen met een (langdurige) zorgnood door zorg - die tot de bevoegdheid van de Vlaamse gemeenschap behoort - zowel thuis als residentieel toegankelijk te maken. Dit gebeurt door de financiering en creatie van rechten op basis van zorgnood via de Vlaamse volksverzekering waarvoor beroep wordt gedaan op de Vlaamse zorgkassen - wat moet leiden tot de ontwikkeling van een vraaggestuurd zorgbeleid. Naast de zorgverzekering, de tegemoetkoming hulp aan bejaarden, , de financiering en eigen bijdrageregeling thuiszorg en de leeftijdsonafhankelijke hulp- en mobiliteitshulpmiddelen wordt ook de vraaggestuurde financiering van sectoren onder Vlaamse bevoegdheid, waaronder de opvang in beschut wonen, psychiatrische verzorgingstehuizen en de revalidatie, ingekanteld in de Vlaamse sociale bescherming. Er werd in consensus beslist dat BelRAI het geschikte instrument is om deze zorgplanning te faciliteren, als uniform classificatiemodel voor het in kaart brengen van zorgnoden en dit over de verschillende sectoren heen. De overheveling van bevoegdheden op vlak van zorg en gezondheid door de zesde staatshervorming biedt mogelijkheden om een multidisciplinair en intersectoraal zorgbeleid uit te werken. In een kwalitatief zorgsysteem met een efficiënte multidisciplinaire werking vormt de zorgplanning het vertrekpunt. Een persoonsvolgende financiering vereist ook dat het aanbod vraaggestuurd moet worden en stelt dus de zorgvrager centraal.

2.3.5 Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg

In de hervorming van een zorglandschap met het oog op meer toegevoegde waarde voor de patiënten speelt het kwaliteitsbeleid een cruciale rol.


Het Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg, heeft als doel om de kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid in diverse sectoren van de Vlaamse gezondheidszorg en woonzorg transparant te

maken en te verbeteren.

Op die manier wordt een dynamiek verduurzaamd tezamen met de sector in functie van de verdere ontwikkeling en uitwerking van het Vlaams kwaliteitsbeleid. De bedoeling hiervan is om te komen tot een sectoroverschrijdend kennisnetwerk dat door middel van overleg, intervisie en samenwerking gaat komen tot een algemeen en discipline- of sectorspecifiek kwaliteitsbeleid. Dit kennisnetwerk zal dan ook een adviserende functie hebben inzake kwaliteitsbeleid in de zorg. Binnen het VIKZ moeten communicatiestrategieën uitgewerkt worden in het kader van publieke transparantie over de kwaliteit van zorg en de kwaliteitsinspanningen die door de betrokken sectoren geleverd wordt. Hierbij wordt bijzonder gelet op welke wijze deze informatie verstaanbaar kan gemaakt worden voor de burger en de patiënt. De ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren die eerst werd opgestart binnen de ziekenhuizen en rustoorden zal verder binnen de verschillende sectoren (o.a. ook geestelijke gezondheidszorg) doorgezet worden. Verder werd ook het handhavingsbeleid aangepast waarbij ziekenhuizen aangemoedigd werden om deel te nemen aan vrijwillige internationale accreditering. Een zeer groot aantal ziekenhuizen zijn gestart met een accreditatieproces en een aantal hebben hun accreditatie reeds behaald. Zowel de inspanningen m.b.t. kwaliteitsindicatoren als de accreditatieprocessen geven duidelijk aan dat de ziekenhuissector zelf mee de schouders zet onder een Vlaams kwaliteitsbeleid.

3 Het huidige ziekenhuislandschap

3.1 HUIDIG AANBOD

Vlaanderen heeft in de voorbije decennia een grote fusiegolf in de ziekenhuissector gekend. In eerste instantie hadden deze fusies tot doel dicht bij mekaar gelegen instellingen met een overlappend zorgaanbod te integreren tot één entiteit om zodoende te komen tot een rationalisatie van het ziekenhuisaanbod en doelmatiger gebruik van middelen. Het concurrentiemodel tussen ziekenhuizen zou zodoende omgebogen worden tot een samenwerkingsmodel om gezamenlijk de kwaliteit van het zorgaanbod te versterken. Voor een stuk werden deze doelstellingen ook bereikt. Het concurrentiemodel bleef echter doorwegen en werd door de schaalvergroting juist versterkt. Internationale vergelijking leert dat Vlaamse ziekenhuizen groot zijn in termen van bedden en dat deze grootschalige ziekenhuizen georiënteerd zijn op de uitbouw van een totaal aanbod van alle functies en zorgprogramma’s en functies. Hierdoor ontstond een hogere densiteit van medisch-technische functies en erkenning van (super)gespecialiseerde zorgfuncties met als resultante overcapaciteit en versnippering van expertise.


Omschrijving Acute ziekenhuizen Categorale

ziekenhuizen

Aantal ziekenhuizen 55 (51 AZ – 4 UZ) 8

Aantal campussen met hospitalisatiebedden 105 8

Aantal hospitalisatiebedden 29.577 1.003

Aantal CDGEM-bedden 25.052 52 G-bedden

Psychiatrische bedden en plaatsen 1.895 0

Sp-bedden 2.630 951

Gemiddeld aantal bedden per ziekenhuis (range) 538 (170 – 2.043) 125 (38 – 194)

Gemiddeld aantal bedden per campus (range) 282 (8 – 1.452) 125 (38 – 194)

Tabel: Vlaanderen – ziekenhuisaanbod in cijfers3

In vergelijking met internationale referenties spreken we in Vlaanderen over grote ziekenhuizen en een groot aantal ziekenhuiscampussen.

In 2013 waren er in België 395,5 CDGEM-bedden per 100.000 inwoners. Het Europese gemiddelde lag op 355,2 CDGEM-bedden per 100.000 inwoners4. Indien we dit, voor de gegevens van 2016, naar Vlaanderen extrapoleren voor een bevolkingsaantal van 6,5 miljoen inwoners komen we aan 386 CDGEM-bedden per 100.000 inwoners. Op onderstaande kaart is de spreiding van de ziekenhuizen in Vlaanderen terug te vinden. Hieruit kan worden afgeleid dat er zeker geen blinde vlekken zijn qua spreiding en dat voornamelijk in grootstedelijke gebieden er een concentratie is van veel ziekenhuiscampussen. Door een aantal geplande nieuwbouwziekenhuizen zal het aantal campussen licht dalen tegen 2018.

Kaart: Vlaanderen – ziekenhuiscampussen5

3 Bron: Zorg en Gezondheid, 2016. 4 Bron: Eurostat, 2015. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:Hospital_beds_by_type_of_care,_2013_Health2015B.png 5 Bron: Zorg en Gezondheid, 2016.

http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:Hospital_beds_by_type_of_care,_2013_Health2015B.png

http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:Hospital_beds_by_type_of_care,_2013_Health2015B.png


Een bijzonderheid van het ziekenhuislandschap in Vlaanderen is dat de meeste ziekenhuizen georiënteerd zijn op de uitbouw van een totaal-aanbod van alle functies en zorgprogramma’s die binnen eenzelfde voorziening en zo mogelijk zelfs op één campus worden geconcentreerd.

3.2 ZORGREGIODECREET

De huidige verdeling in zorgregio’s is opgenomen in het ‘Decreet betreffende de indeling in zorgregio’s en betreffende de samenwerking en programmatie van gezondheidsvoorzieningen en welzijnsvoorzieningen’ (het zorgregiodecreet) 6. Het zorgregiodecreet voorziet in het niveau regionale stad (ip14). Op de bovenstaande kaart (zie 3.1 Huidig aanbod) zijn de zorgregio’s regionale stad (ip14) en kleine stad (ip60) weergegeven. Ook de ‘Samenwerkingsinitiatieven EersteLijnsgezondheidszorg’ (SEL’s) en de ‘Netwerken Geestelijke Gezondheidszorg’ zijn gebaseerd op deze regioverdeling.

Kaart: Samenwerkingsinitiatieven EersteLijnsgezondheidszorg7 Onderstaande kaart geeft de status in 2015 van de Netwerken Geestelijke Gezondheidszorg. Door recente evoluties heeft het witte vlak ook een invulling gekregen. Het volledig overzicht is terug te vinden in onderstaande tabel.

Kaart: Netwerken Geestelijke Gezondheidszorg8

6 http://www.codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?DID=1011102&param=inhoud 7 http://www.vlaamsesels.be/ 8 http://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/netwerken


Tabel: Indeling SEL’s en netwerken GGZ per zorgregio regionale stad (ip 14) Binnen het zorgregiodecreet zijn er ziekenhuisregio’s (ip38) voorzien. De ziekenhuisregio is een intermediair niveau tussen het regionaalstedelijk en kleinstedelijk niveau. De ziekenhuisregio heeft als doel om basiszorg in de nabijheid te kunnen organiseren. Het principe achter de ziekenhuisregio’s is dat in iedere ziekenhuisregio minstens een “basisziekenhuis” aanwezig is. In iedere ziekenhuisregio is minstens één ziekenhuis actief. In sommige ziekenhuisregio’s betreft het een campus van een ziekenhuis in een naastliggende zorgregio.

Afbeelding: Kaart ziekenhuisregio’s (ip38)

Zorgregio

Regionale Stad

SEL Netwerk GGZ

Brugge SEL Noord-West-Vlaanderen Regio Noord-West-Vlaanderen

Oostende SEL Oostende-Veurne

Roeselare SEL Midden-West-Vlaanderen Regio Midden-West-Vlaanderen

Regio Ieper - Diksmuide

Kortrijk SEL Zuid-West-Vlaanderen Regio Zuid-West-Vlaanderen

Gent SEL Zorgregio Gent Pakt: regio Gent – Eeklo – Vlaamse

Ardennen

Sint-Niklaas SEL Waasland Netwerk Aalst – Dendermonde – Sint-

Niklaas Aalst SEL Zorgregio Aalst

Antwerpen SEL Amberes Arrondissement Antwerpen

Mechelen TOM vzw Mechelen – Duffel

Turnhout SEL Kempen Kempen

BHV Zorgnetwerk Zenneland

BOT (Brussels Hoofdstedelijk Gewest)

Regio Halle - Vilvoorde

Leuven GOAL Regio Arrondissement Leuven en

Zorgregio Tervuren

Hasselt SEL Hasselt Regio Zuid-West-Limburg & West-

Limburg

Genk SEL Genk Noolimnetwerk Oost-Limburg


In het kader van erkenningen werkt het agentschap Zorg en Gezondheid met ziekenhuisregio’s (ip38) voor de toewijzing van diensten waarbij er programmatorisch voldoende ruimte is om in iedere ziekenhuiszorgregio erkenningen te verlenen (bv. CDGEM-bedden). Hierbij helpen de ziekenhuisregio’s met een gelijkmatige verdeling van het aanbod over Vlaanderen. Hiervan wijkt Zorg en Gezondheid af wanneer de programmatorische ruimte bijna uitgeput is (bv. Sp-bedden). In dit geval komt men tot een toekenning van bedden op niveau Vlaanderen. Voor de toewijzing van diensten waarbij er programmatorisch onvoldoende ruimte is om in iedere ziekenhuiszorgregio erkenningen te verlenen werkt Vlaanderen met de zorgregio’s niveau regionale stad (ip14), provincie (ip5) of in uitzonderlijke gevallen op niveau Vlaanderen om tot een gelijkmatige verdeling te komen.

3.3 INVESTERINGEN

Tot medio 2014 werd de infrastructuur van de ziekenhuizen – afhankelijk van de aard van werken – gedeeltelijk betoelaagd door de Vlaamse overheid en geheel of gedeeltelijk door de federale overheid. Nieuwbouw werd bijvoorbeeld door de Vlaamse overheid in principe ten belope van 60% van een theoretische, maximum bouwkost betoelaagd en ten belope van 40% door de federale overheid. Herconditioneringswerken werden door de federale overheid ten belope van 100% van een theoretische, maximum bouwkost betoelaagd. Vlaanderen heeft de voorbije jaren sterk geïnvesteerd in de vernieuwing van de zorginfrastructuur. In onderstaande tabel is een overzicht te vinden van de principiële akkoorden die tot 2014 door VIPA verstrekt werden per sector.

2011 2012 2013 2014

Verzorgingsvoorzieningen

(AZ, UZ, PZ, PVT, KPC, MC, UPC)

€116.754.594 €292.994.910 €216.797.987 €181.993.169

AZ €112.649.859 €237.135.384 €209.195.908 €181.993.169

UZ €49.094.938

Voorzieningen personen met

een handicap

€32.992.812 €27.365.115 €32.596.830 €29.554.602

Ouderen- en

thuiszorgvoorzieningen

€203.427.282 €151.613.258 €90.260.844 €54.170.701

TOTAAL €353.174.689 €471.973.283 €339.655.661 €265.718.471

Tabel: Principiële akkoorden – Totaal subsidiebedrag per sector (exclusief budgetten groot onderhoud en herconditionering)9 Met deze investeringen werden verschillende innoverende referentieprojecten gerealiseerd. Tegelijkertijd blijft mede door de wijzigende zorgbehoeften en de verschuivingen in het zorglandschap de nood aan investering in de zorgsector nog steeds hoog.

9 Bron: VIPA


4 Bevoegdheidsverdeling en ordening van het ziekenhuislandschap

De ordening van het ziekenlandschap is conceptueel opgebouwd uit de triade planning – normering en financiering. - De federale overheid is verantwoordelijk inzake de financiering van de werking van het

ziekenhuis en is een traject met verscheidene werven gestart naar een nieuw model van ziekenhuisfinanciering. Vlaanderen is bevoegd voor de financiering van investeringen in en van ziekenhuizen. De Vlaamse overheid wordt mede omwille van budgettaire omstandigheden ook gedwongen om erg zorgvuldig om te gaan met haar investeringsbeleid inzake nieuwe en te vernieuwen zorginfrastructuur. Daarom heeft Vlaanderen ook voorzien dat nieuwe infrastructuurprojecten in de ziekenhuissector dienen te passen binnen de visie op het toekomstig zorglandschap.

- Vlaanderen is trekker voor het kwaliteitsbeleid van ziekenhuizen en bouwde de voorbije jaren samen met de sector aan een publieke transparantie van kwaliteitsindicatoren. Het handhavingsbeleid werd gemoderniseerd met een nieuw toezichtsmodel en stimuleert de ziekenhuizen om zich in te schrijven in een dynamiek van internationale accreditering.

- De federale overheid blijft bevoegd voor de organieke wetgeving en kan basiskenmerken bepalen in de wet. Vlaanderen kreeg nieuwe bevoegdheden inzake de normering (met uitzondering van de organieke normering en de uitoefening van de geneeskunde). Het normatieve kader, dat minimale kwaliteitsvereisten oplegt aan zorgaanbieders, laat ook toe om samenwerkingsverbanden of netwerking met andere zorgaanbieders op te leggen indien dit de efficiëntie of de kwaliteit ten goede komt. Vlaanderen heeft aansluitend hierop een belangrijke verantwoordelijkheid inzake uitwerken van ondersteuningsstructuren van de eerste lijn en de transmurale samenwerking.

- Inzake planning behield de federale overheid de programmatie-bevoegdheid en kan dus op basis van de behoefte op niveau van de gemeenschappen en gewesten minimum- of maximumaantallen opleggen van het te realiseren aanbod. Vlaanderen is bevoegd om planningsvergunningen en erkenningen af te leveren binnen het (federaal) beschikbare kader. Binnen het kader van programmatie en contingentering, dat vastgelegd wordt door de federale overheid en een antwoord moet bieden op de vraag hoeveel van elk soort zorgaanbod dit land nodig heeft, speelt de Vlaamse overheid een cruciale rol inzake de invulling van die programmatie in Vlaanderen en (Vlaams) Brussel en een goede spreiding van dit aanbod (in functie van kwaliteit en geografische bereikbaarheid).

Ondanks de sterk gewijzigde bevoegdheden na de zesde staatshervorming blijft de ordening van het ziekenhuislandschap dus uitgaan van de historische triade van financiering, normering en programmatie. Een aantal van de instrumenten die de uitoefening van deze bevoegdheden moeten ondersteunen zijn echter aan een grondige modernisering toe.

Naast de planning van de ziekenhuisfunctie is ook de planning van de gezondheidsberoepen in het algemeen en van het medisch aanbod in het bijzonder in toenemende mate een bepalende factor in de verdere ontwikkeling van het zorglandschap. Vlaanderen kreeg nieuwe bevoegdheden inzake erkenning van zorgberoepen en kan subquota vastleggen binnen de federaal bepaalde globale quota van artsen en tandartsen. De uitdagingen en opportuniteiten over deze dynamiek werden reeds in vorige rapporten (rapport Prof. H. Nijs- 2014) beschreven en moeten in het kader van de ontwikkeling van het nieuwe ziekenhuislandschap verder uitgediept worden.


In de gemeenschappelijke verklaring d.d. 29 juni 2015 inzake de hervormingen van het ziekenhuislandschap tussen alle ministers bevoegd voor Volksgezondheid werd overeengekomen “…om de logische samenhang van de sturende instrumenten waarover de verschillende bestuursniveaus beschikken (bv. erkenning, programmatie, financiering, planning, ) te behouden.” Het is dan ook belangrijk dat alle overheden hun stuurinstrumenten conform de bevoegdheidsverdeling van de zesde staatshervorming logisch op elkaar afstemmen en verder verfijnen zodat conflicten of overlapping in de sturing vermeden wordt.

In functie van een coherente planning van het zorgaanbod in Vlaanderen zouden alle overheden (inclusief Vlaanderen, FOD, RIZIV,…) die bv. via geëigende bepalingen aanzetten tot

samenwerking en concentratie dezelfde logica dienen te volgen. Het is dan ook aangewezen om binnen een ‘interadministratief forum’ af te stemmen rond

initiatieven die genomen worden door de Vlaamse overheid (behoeftebepaling/zorgstrategie), RIZIV (criteria conventies) en de federale overheid (programmatie en reconversieregels).


5 Positionering Zorgstrategisch Plan

In het regeerakkoord van de Vlaamse Regering 2014-2019 werd opgenomen om het gezondheidslandschap te hervormen tot een zorgsysteem dat beter aansluit bij de behoeften van

de burgers en dat toelaat om in te spelen op de (wisselende) zorgvraag.

De Vlaamse overheid moet hiertoe kunnen beschikken over een onderbouwd afwegingskader. Dit moet toelaten om aanvraagdossiers van zorgaanbieders te toetsen op hun relevantie. Hier moet er een aftoetsing zijn van het invullen van de zorgnoden van de bevolking en de meerwaarde ervan ten aanzien van het reeds bestaande of nog niet uitgebouwde zorgaanbod in de regio. Vlaamse Regeerakkoord 2014- 2019 (d.d. 23/07/2014 – p. 110) Positionering en planning van de ziekenhuizen in een netwerk

We vormen ons gezondheidslandschap om tot een zorgsysteem dat beter aansluit bij de behoeften van de burgers en dat het toelaat om in te spelen op de (wisselende) zorgvraag. Dit doen we door de verbreding van de scope van de zorgstrategische planning van ziekenhuizen als instrument voor bouw (verbouwing). Het verkrijgen van een planningsvergunning of erkenning verschuift zodoende van een individueel afdwingbaar recht van de instelling naar een proces dat onderhavig wordt aan een collectieve verantwoordelijkheid. We stimuleren in dit kader de ontwikkeling van nieuwe/alternatieve zorgvormen (zorghotel, respijthuizen, herstelverblijven, …). Door de fusiegolf van de voorbije decennia kende het gemiddelde Vlaamse ziekenhuis een beduidende schaalvergroting. Er dient een kader gecreëerd te worden dat een verdere duplicatie en onnodige diffusie van hoogtechnologisch en hooggespecialiseerd aanbod afremt. De concentratie van complexe pathologie met een duidelijke relatie tussen volume en outcome dient te worden aangemoedigd en opgevolgd te worden via monitoring van (outcome)indicatoren. We zetten in op netwerken waarbij enerzijds samenwerking tussen ziekenhuizen onderling wordt gestimuleerd en anderzijds ook horizontale netwerken met partners in de regio in zorg en welzijn worden aangemoedigd. Een geïntegreerde zorg zal pas gerealiseerd worden als ziekenhuizen, huisartsen en ook de woonzorgpartners van de eerstelijn zich samen inschakelen in een horizontaal zorgcontinuüm of horizontaal netwerk.

Conform de beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2014-2019 dient een afgestemd en vereenvoudigd kader van erkenning en subsidiëring toe te laten om meer flexibel in te spelen op de zorgvraag.

We realiseren dit door de verbreding van de zorgstrategische planning van ziekenhuizen als instrument voor bouw (verbouwing) naar een instrument dat ook de toekenning van

planningsvergunningen en erkenningen mee ondersteunt.

De ontwikkeling van een op behoefte gebaseerde zorgstrategische planning voor Vlaanderen dient in bovenvermelde context gekaderd te worden. Het zorgstrategisch plan werd aanvankelijk uitgetekend als instrument om VIPA toe te laten op een onderbouwde wijze investeringssubsidies toe te kennen. Er werd gestreefd om met dit instrument een objectieve methodiek te ontwikkelen waarbij het ziekenhuis op een gestandaardiseerde wijze de regionale behoefte onderzocht en een sterkte-zwakte analyse van de voorziening opstelde. Naar aanleiding van het decreet van 2 juni 2006 inzake omvorming van het VIPA tot een intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid werd gesteld dat het instrument van zorgstrategische plannen een plaats diende krijgen in de procedure naar planning en erkenning.


Beleidsbrief WVG (2014 – 2019) – Projectfiche 89: uitwerken regionale zorgstrategie AZ

We werken aan een Vlaamse blauwdruk waarin de algemene krijtlijnen voor regionale samenwerking tussen de zorgaanbieders wordt uitgetekend. De organisatie van het zorglandschap wordt aangestuurd door de zorgvraag van de patiënt. We streven ernaar dat de ziekenhuizen een collectieve verantwoordelijkheid opnemen om, enerzijds, duur en inefficiënt overaanbod van onder meer hoogtechnologische en hooggespecialiseerde zorg en, anderzijds, lacunes in het aanbod voor chronische zorg te vermijden. Daarom willen we een regeling uitwerken waarbij we hoogtechnologische en hooggespecialiseerde zorg organiseren in gespecialiseerde centra die ingebed zijn in een klinisch netwerk

Deze Vlaamse blauwdruk zal, binnen de federaal bepaalde krijtlijnen en programmatieregels en in overleg

met de sector, concreet invulling krijgen op een regionaal niveau, via regionale ziekenhuisplannen. Elk

ziekenhuis zal ook een eigen zorgstrategisch plan opmaken waarin de regionale afstemming duidelijk

aangegeven wordt.

Het zorgstrategisch plan wordt dus een belangrijke leidraad voor elk ziekenhuis waarbij het nuttig zal zijn om dit beleidsinstrument een bredere invulling te geven, niet langer louter gekoppeld aan investeringen en met een periodieke update. Het zorgstrategisch plan per ziekenhuis zal hierbij nog sterker moeten gebaseerd zijn op een analyse van de reële zorgbehoeften binnen het werkingsgebied van de voorziening. Gezien het belang van taakafspraken en netwerken tussen de verschillende voorzieningen en zorgaanbieders zal er meer gewicht moeten gegeven worden aan afstemming tussen de partners van hun zorgstrategische visie in zogenaamde regionale zorgstrategische plannen. Deze regionale zorgstrategische plannen moeten gebaseerd zijn op objectieve en wetenschappelijk gefundeerde analyse van de zorgvraag en het bijhorend wenselijk zorgaanbod. Deze basis van richtlijnen en standaarden van zorgstrategische analyse tussen vraag en aanbod gesteund op internationale vergelijking zou kunnen voorzien worden in een Vlaamse zorgstrategische blauwdruk (zie Bijlage 3: Voorstel opbouw van instrumentarium zorgstrategisch plan).

Het instrument van zorgstrategisch plan zal eerst opgemaakt worden voor de algemene ziekenhuizen waarbij het wenselijk zou zijn ook het specialistisch zorgaanbod buiten de

ziekenhuisvoorzieningen mee te includeren. Tegelijkertijd zal ook voor de geestelijke gezondheidszorg sector binnen een geëigende dynamiek de zorgstrategische planning uitgewerkt worden. In ieder geval dient de ontwikkeling van de instrumenten ook congruent te zijn met de herstructurering van het revalidatielandschap en de conclusies uit de eerstelijnsconferentie.10

Een belangrijke voorzet bij de ontwikkeling van het zorgstrategisch plan werd gegeven door de initiatieven vanuit een aantal stakeholders in de sector die voorstellen aan het uitwerken zijn ten aanzien van het concept van zorgregio’s of zorggebieden op basis van bereikbaarheidscriteria en bevolkingsaantallen. Dit met als doel om ziekenhuiszorg op een hedendaagse manier te kunnen structureren:

- De studie en het concrete voorstel van Zorgnet-Icuro inzake regionale ziekenhuisnetwerken. - Ontwerptekst Vlaams Ziekenhuis Netwerk KU Leuven – ‘Een visie op zorgnetwerken’. - Visietekst UZ Gent op taakverdeling en samenwerking tussen ziekenhuizen.

10 Uit beleidsbrief WVG 2014-2015 - SD 2 - OD 2.3: We stroomlijnen het aanbod


6 Visie toekomstig ziekenhuislandschap vanuit de Vlaamse Overheid

Conform het regeerakkoord11 zetten we in op netwerken waarbij enerzijds samenwerking tussen de ziekenhuizen onderling wordt gestimuleerd en anderzijds ook horizontale netwerken met partners in de regio in zorg- en welzijn worden aangemoedigd12. Vlaanderen wil zorgstrategische dynamieken ondersteunen die een antwoord bieden op reële behoeften van de populatie en die waardecreërend zijn voor de patiënt en de samenleving. Het ziekenhuislandschap van de toekomst optimaliseert de verhouding van een zo hoog mogelijke (ervaren) kwaliteit van zorg en een efficiënte beheersing van kosten.

Om deze meerwaarde te creëren wil de Vlaamse overheid de vorming van stabiele samenwerkingsverbanden tussen verschillende zorgactoren en zorgvoorzieningen stimuleren.

Deze samenwerkingsverbanden zullen voor de Vlaamse overheid uitgroeien tot een intermediair niveau dat aangesproken wordt op een collectieve verantwoordelijkheid inzake organisatie van zorg in een bepaalde regio. Planningsvergunningen en erkenningen zullen toegekend worden na toetsing aan de inbedding in logische en consistente samenwerkingsverbanden. De deugdelijkheid van de samenwerkingsverbanden zal beoordeeld worden aan de hand van een aantal criteria waaronder:

1. De mate waarin het samenwerkingsverband aansluit op een behoefte van de populatie

De zorgstrategische samenwerkingsverbanden dienen hun zorgaanbod af te stemmen op een populatie in een logisch zorggebied. Tot op heden ging Vlaanderen conform het zorgregiodecreet uit van intermediaire ziekenhuisregio’s op niveau ip38 om de spreiding van basisspecialistische functies te garanderen. Voor de toewijzing van meer gespecialiseerde functies waarvan slechts een beperkt aantal konden toegewezen worden, hanteerde Vlaanderen eerder ip15 of het provincieniveau. Er dient een alternatief model ontwikkeld worden van logische zorggebieden die de gebaseerd zijn op reële patiëntenstromen en een versterkend karakter geven aan regionale samenwerking. Deze logische zorggebieden dienen dan geografisch aaneensluitend te zijn en de regionale samenwerkingsverbanden sluiten hierbij geen partners van de betrokken regio uit. De schaal van de logische zorggebieden dient aan te sluiten bij de zorgbehoefte getoetst vanuit een afweging van het bereikbaarheidscriterium (zodat voldoende toegankelijkheid kan worden voorzien) en van een voldoende bevolkingsaantal (zodat voldoende kritische massa kan gegarandeerd worden inzake kwaliteit van het zorgaanbod). Bijzondere aandacht dient te gaan naar de grootstedelijke context in sommige gebieden van Vlaanderen.

2. De mate waarin de partners van een samenwerkingsverband erin slagen hun

zorgopdrachten complementair op elkaar af te stemmen in functie van een kwalitatieve versterking van het zorgaanbod voor de betrokken populatie De samenwerkingsverbanden hebben niet als doelstelling om nieuwe grote fusieziekenhuizen te realiseren, maar vertrekken van een visie die de identiteit van de verschillende

11 Het regeerakkoord van de Vlaamse Regering 2014-2019 12 De begrippen verticale/klinische netwerken die samenwerking tussen ziekenhuizen aanduiden en horizontale/functionele netwerken waarbij samenwerking bedoeld wordt tussen ziekenhuizen en partners uit zorg en welzijn werden geïntroduceerd n.a.v. het congres Together We Care van Zorgnet ICURO (maart 2013). In afwachting van de verdere uitklaring van het begrippenkader wordt in deze beleidstekst de term “samenwerkingsverband” gebruikt.


deelnemende partners versterkt. Hiertoe dient een regionale zorgstrategische planning de taakdifferentiatie van de verschillende zorgpartners in onderlinge complementariteit vast te leggen. Deze onderlinge taakafspraken vertrekken vanuit een patiëntgericht model gebaseerd op maat van de noden van de doelgroepen en de specifieke mogelijkheden van de partners om een kwalitatief zorgaanbod te garanderen. De samenwerkingsverbanden stimuleren de samenwerking tussen professionals met meer mobiliteit van expertise in ziekenhuis overstijgende associaties. De samenwerking centraliseert een aantal functies waarbij meerwaarde kan gecreëerd worden door concentratie van expertise of technologie. Tegelijkertijd valoriseert het samenwerkingsverband de basisspecialistische zorg proximaal bij de lokale zorgvrager en articuleert met de geëigende structuren van de partners van de eerstelijn.

3. Duurzaamheid van de samenwerkingsverbanden

Vlaanderen wenst een zorglandschap met voldoende stabiele structuren, zonder creatie van monopolies en met respect voor de vrije keuze van de patiënt. De samenwerkingsverbanden worden onderbouwd door een deugdelijke governance. Tegelijkertijd dienen ze een conformiteitstoets te doorstaan met de verschillende wettelijke referentiekaders waaronder niet alleen ziekenhuiswetgeving maar ook arbeidsrechtelijke wetgeving, financiële en fiscale aspecten. Deze structurele onderbouw van het samenwerkingsverband creëert voor de deelnemende actoren zodoende een veilige en duurzame context om het transformatietraject naar herschikking van het zorgaanbod tussen partners te faciliteren.

4. Regionale afspraken in openheid naar supra-regionale dynamieken Verschillende gespecialiseerde functies zullen niet voldoende kritische massa vinden in de bovenvermelde regionale zorggebieden en vergen een verdere concentratie van expertise om een kwaliteitsvol en efficiënt zorgaanbod te garanderen. Een aantal functies zullen zelfs best op schaal van heel Vlaanderen dienen bekeken te worden gezien de schaarste van expertise. Deze supraregionale zorgsegmenten vergen specifieke afsprakenkaders die complementair zijn aan de regionale samenwerkingsverbanden. Een bijzondere rol hier is weggelegd voor universitaire ziekenhuizen die naast hun deelname aan de regionale zorg ook specifieke opdrachten invullen in het zorglandschap. De universitaire ziekenhuizen worden gestimuleerd tot verdere onderlinge samenwerkingen. Universitaire ziekenhuizen creëren daarenboven meerwaarde door innovatie via translationeel onderzoek en worden gestimuleerd om ook locoregionale partners te betrekken in onderzoeks- en onderwijsopdrachten. Door het mobiel maken van expertise in kennisnetwerken kan de kwaliteitsdynamiek in de sector verder ondersteund worden.

Om de ontwikkeling van het zorgstrategisch plan te concretiseren worden door de Vlaamse Overheid in parallel volgende actielijnen uitgezet:

- Op puntstellen van begrippenkader voor het zorgstrategisch plan; - Regionaal zorgstrategisch plan met valorisatie van basis-specialistische opdrachten; - Studieopdrachten i.f.v. het bepalen van inhoud en format van het zorgstrategisch plan; - Praktijktoetsing door thematische zorgstrategische plannen.

Deze actielijnen worden in onderstaande hoofdstukken verder geduid en uitgediept.


7 Actie: Oppuntstelling van het begrippenkader

Het sectorale debat over de ontwikkeling van het nieuwe ziekenhuislandschap vertoont heel wat onderlinge congruentie qua uitgangspunten en concepten. In functie van de concretisering van deze concepten tekenen zich een aantal begrippenkaders af die oppuntstelling vereisen om eenduidig in de beleidsteksten en wetgevende kaders gehanteerd te worden. Onder andere inzake opdrachten in het zorglandschap, definiëren van samenwerkingsverbanden en uittekenen van de zorgregio’s. Tegelijkertijd moet hierbij de vergelijking gebeuren met de bestaande regelgeving en in de wet omschreven concepten. Deze oefening zal een belangrijke basis zijn voor de ontwikkeling van het wetgevend kader van het instrument van zorgstrategische planning.

7.1 OPDRACHTEN IN HET ZORGLANDSCHAP

In de voorbije decennia werden fusies van algemene ziekenhuizen van overheidswege gestimuleerd ter bestrijding van de kleinschaligheid in het Belgische ziekenhuislandschap. Internationale vergelijking leert dat er in Vlaanderen te veel bedden zijn opgesteld en dat de Vlaamse algemene ziekenhuizen gekenmerkt worden door een grote schaal. De proliferatie van nog meer grootschalige ziekenhuizen in alle steden, die ambiëren om alle zorg aan te bieden, is niet meer wenselijk.

Een aantal studies geven aan dat het ziekenhuislandschap baat zou hebben met meer differentiatie zowel i.f.v. de keuze van zorgsegmenten als in functie van de clustering van homogene zorgprocessen. Tot dusver is taakdifferentiatie in het zorglandschap vaak ingegeven door ordening op de as basiszorg, gespecialiseerde zorg en supergespecialiseerde zorg. Het vocabularium dat momenteel gehanteerd wordt om deze gradiënt in zorgfuncties te benoemen dient verder te worden verfijnd (bv. basiszorg, standaard zorg, basisgespecialiseerde zorg, gespecialiseerde zorg, regionale zorg, supraregionale zorg, referentiefuncties, topreferente zorg, topklinische zorg …). Het organiseren van een groot aantal verschillende zorgprocessen binnen eenzelfde setting lijkt gestoeld op vermeende concepten van schaalvoordelen en creëert zeer complexe ziekenhuisorganisaties. Een procesgeoriënteerde segmentatie van de zorgopdrachten kan efficiëntiewinst koppelen aan een betere outcome.

Zo kan electieve zorg beter georganiseerd worden in zogenaamde ‘focused factories’

en kunnen medisch technische platformen complexe diagnostiek verrichten in zogenaamde ‘solution shops’.

Het beddenhuis wordt minder en minder een verblijfsfunctie behoudens voor de opdracht als “zorghotel” ter ondersteuning voor verlengde en chronische zorg. De competitie tussen teveel centra die strategisch inzetten op een profilering als referentiecentrum veroorzaakt versnippering en gaat voorbij aan de realiteit dat er nood is aan meer concentratie van (super-)gespecialiseerde zorg in minder centra. Verschillende studies toonden inmiddels de relatie tussen voldoende volume en outcome aan in diverse pathologieën. Vanuit het besef van schaarste van expertise wordt het inderdaad steeds minder evident om hooggespecialiseerde zorg versnipperd aan te bieden.


Het publiek beschikbaar stellen van outcome-indicatoren zal tekorten in zorgexpertise objectief transparant maken.

Ziekenhuizen zullen keuzes moeten maken op welke domeinen ze willen investeren qua expertise en op welke vlakken ze best afspraken maken met andere organisaties. Ook de universitaire ziekenhuizen zullen niet de capaciteit hebben om alleenstaand alle (sub)disciplines en hoogtechnologische expertise in alle domeinen uit te bouwen en zullen aangewezen zijn op complementaire taakafspraken.

ACTIELIJN

We nodigen de federale overheid en de sector uit om, in gezamenlijk overleg, het begrippenkader van de zorgopdrachten in het nieuwe ziekenhuislandschap uit te klaren. Naast de gradiënt in basiszorg, gespecialiseerde zorg en supergespecialiseerde zorg zullen bijkomend invalshoeken zoals de modus-operandus (electieve zorg, niet-planbare zorg, …) of zorgsegmenten gericht op doelgroepen ( ouderen, moeder & kind) nuttig zijn om de diversiteit in de zorgopdrachten beter te duiden. De ordening van dit begrippenkader laat toe te evalueren of de zorgopdrachten al dan niet reeds voldoende onderbouwd zijn door bestaande ziekenhuiswetgeving of normenbesluiten. De respectievelijke overheden kunnen de inzichten van dit overleg gebruiken om binnen hun bevoegdheid waar nodig het wetgevend kader congruent aan te passen. Een beter inzicht in de diversiteit van zorgopdrachten kan een belangrijke aanzet zijn tot het debat over een gemeenschappelijk regionaal zorgstrategisch plan dat de samenwerkingsverbanden tussen de zorgvoorzieningen inhoudelijk onderbouwt.

7.2 SAMENWERKINGSVERBANDEN

De differentiatie in zorgopdrachten in het nieuwe ziekenhuislandschap dient coherent samengebracht te worden in een nieuw kader van samenwerking tussen de voorzieningen

gebaseerd op onderlinge taakafspraken.

In Vlaanderen bestaan reeds een groot aantal vormen van netwerking, samenwerking en lokaal overleg. Dit zowel onder de vorm van formele als informele initiatieven. Het is belangrijk om kritisch na te denken over het stroomlijnen en integreren van deze initiatieven. De uitbouw van de nieuwe samenwerkingsverbanden zal getoetst moeten worden aan een referentiekader dat duurzame afspraken mogelijk maakt. Logische samenwerkingsverbanden gaan uit van homogene afspraken met structurele partners en sluiten in regionale gebieden geen evidente zorgpartners uit. De samenwerkingsverbanden dienen te vertrekken vanuit een voldoende structureel kader om de rol van elke partner te specifiëren en te versterken, en een veilig kader te bieden voor verdere taakafspraken. Goed functionerende historische afspraken tussen de zorgvoorzieningen en bestaande netwerken zullen mee in rekening gebracht worden. Netwerken dienen opgezet te worden volgens een consistente logica waarbij steeds een betere invulling van de zorgbehoefte dient centraal te staan. Bij de invulling van de samenwerkingsverbanden zal vooral gekeken worden in hoeverre ze toegankelijkheid, efficiëntie en kwaliteit bevorderen. In deze benadering ligt ook een sterke


klemtoon op kwaliteitsindicatoren als beoordelingscriterium om beslissingen over spreiding of concentratie van het zorgaanbod mee te onderbouwen. Idealiter komt men tot samenwerkingen tussen vertegenwoordigers uit de brede gezondheidszorg en welzijnssector in een bepaalde regio. Zij maken afspraken om tot een meer geïntegreerde zorgverlening te komen. De nieuwe dynamieken rond taakafspraken dienen onderbouwd te worden door een goed uitgewerkt juridisch kader en de definitie van de soorten samenwerkingsverbanden. Structurele samenwerkingen tussen ziekenhuizen zijn voorzien in de ziekenhuiswetgeving onder de vorm van fusie – groepering – associatie. Dergelijke samenwerkingsverbanden zijn vaak gebonden aan structurele elementen zoals het gemeenschappelijk uitbaten van functies of infrastructuur. Daarnaast zijn er in de ziekenhuiswet netwerken gedefinieerd als structuren die de zorgcircuits moet aansturen en optimaliseren en dus in die zin meer als een functionele dimensie opgevat zijn. Dit is conform met de inzichten dat netwerken hun plaats vinden in het aansturen van meer complexe en dynamische interacties. Het valt op dat de netwerken hoewel gedefinieerd in de ziekenhuiswet in hun uitwerking vaak betrekking hebben op samenwerkingsverbanden met actoren buiten de ziekenhuissector. Wet op de ziekenhuizen Art. 11. (11) § 1. Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder: 1°) « netwerk van zorgvoorzieningen »: een geheel van zorgaanbieders, zorgverstrekkers, instellingen en diensten, die, wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet en die samen voor een door hen nader te omschrijven doelgroep van patiënten en binnen een door hen te motiveren gebiedsomschrijving, één of meerdere zorgcircuits aanbieden, in het kader van een instellingoverstijgende juridisch geformaliseerde samenwerkings-overeenkomst; 2°) « zorgcircuit »: het geheel van zorgprogramma’s en andere zorgvoorzieningen die wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet, en worden georganiseerd door middel van een netwerk van zorgvoorzieningen, die de in 1°, bedoelde doelgroep of subdoelgroep achtereenvolgens kan doorlopen.

Een bijzondere aandacht in de netwerking is gereserveerd voor de ziekenhuisoverschrijdende samenwerkingsverbanden van artsen en zorgprofessionals die expertise en kennis in de netwerken meer mobiel kunnen maken. Het verder uitbouwen van ziekenhuisoverschrijdende artsenassociaties binnen een stabiel samenwerkingsverband creëert opportuniteiten tot betere uitbouw van subspecialisaties en haalbare wachtdiensten

ACTIELIJN

- De ziekenhuissector in Vlaanderen heeft zelf al heel wat dynamieken opgestart rond diverse soorten van samenwerking. Er is een consensus op alle beleidsniveaus dat samenwerkings-verbanden een belangrijke hefboom zijn in het toekomstig ziekenhuislandschap. De bevoegde overheden nemen best een gezamenlijk initiatief om het debat over de modellen rond samenwerkingsverbanden te concretiseren.

- Er moet onderzocht worden of de bestaande concepten in de ziekenhuiswet nog voldoen om de nieuwe beweging rond samenwerkingen te vatten. Vermoedelijk kan al heel wat van de dynamiek opgevangen worden door een actualisatie van de modaliteiten van een aantal van de wettelijk voorziene samenwerkingsvormen.

- Een voldoende duurzame en werkzame basis te vinden voor de governance van de samenwerkingsverbanden en netwerken.13

- De overheden kunnen op basis van deze actielijn dan de nodige juridisch veilige kaders

13 Is ook onderdeel van de KCE studie nieuwe ziekenhuislandschap 2016-2017.


uitwerken binnen hun respectievelijke bevoegdheden.

Ook de consistentie op arbeidsrechtelijk, financieel, fiscaal vlak en op vlak van rechtspersoonlijkheid is een belangrijk aandachtspunt bij de uitbouw van nieuwe structuren.

7.3 LOGISCHE ZORGGEBIEDEN

De hertekening van de zorgregio’s in functie van het vraaggerichte afleveren van planningen en erkenningen van diensten, zorgprogramma’s en netwerkvormen dient uit te gaan van logische zorggebieden. Deze zorggebieden worden niet top-down opgelegd maar impliceren het respecteren van logische basisregels zoals het geografisch aaneensluitend zijn van een zorggebied en het uitgangspunt dat geen partners in het betrokken zorggebied worden uitgesloten. Waar mogelijk en binnen de programmatie zullen planningen en erkenningen afgeleverd worden aan erkende samenwerkingsverbanden (tot op heden ziekenhuisassociaties en groeperingen) die deze logica volgen. De introductie van logische zorggebieden mag helemaal niet verkeerd begrepen worden als een obstakel om de vrijheid van keuze van de patiënt te beknotten, noch om de attractiviteitszone van een ziekenhuis in te willen perken. Wel moet het toelaten om de factor ‘populatie’ in te voeren in een model van inschatting van zorgbehoeften, uitgaande van het gegeven dat het overgrote deel van de hospitalisaties gebeuren voor patiënten uit de omgeving van een ziekenhuis. Naarmate meer gespecialiseerde zorg aangeboden wordt zal de rekrutering vanuit een wijdere omgeving gebeuren. De criteria waaraan de omschrijving van het logisch zorggebied moet beantwoorden vertrekken vanuit een afweging van het bereikbaarheidscriterium i.f.v. toegankelijkheid van zorg en een criterium van minimum bevolkingsaantal zodat de nodige kritische massa kan worden gegarandeerd i.f.v. expertiseopbouw.

ACTIELIJN

De hertekening van de zorgregio’s naar logische zorggebieden veronderstelt een aanpassing van het zorgregiodecreet. De voorgestelde herschikking om tot logische zorggebieden te komen kan vertaald worden in het zorgregio-decreet door zorgregio’s samen te voegen of opsplitsen op niveau van kleinstedelijke zorgregio’s. In ieder geval dient de ontwikkeling van logische zorggebieden ook congruent te zijn met de herstructurering van het revalidatielandschap en de conclusies uit de eerstelijnsconferentie

Het aflijnen van een doelpopulatie in een bepaalde zorgregio, het definiëren van de diversiteit in zorgopdrachten en de mogelijke samenwerkingsverbanden zijn in het vraagstuk rond de ordening van het zorglandschap geen volledig onafhankelijke dimensies. De onderlinge samenhang tussen deze begrippenkaders zou kunnen worden samengebracht in een logische ordening van het zorglandschap gedifferentieerd in functie van de aard van de zorgbehoeften (basiszorg, gespecialiseerde zorg en supergespecialiseerde zorg)


1. Basiszorggebied

In een model dat de organisatie van basiszorg – in al haar aspecten – in de nabijheid van de patiënt wil borgen, dienen ‘basiszorggebieden’ te worden gedefinieerd.

Een basiszorggebied is een zone die aansluiting vindt bij de basis van één of meerdere huisartsenkringen of toekomstige eerstelijnsstructuren (cfr. eerstelijnsconferentie 2017).

Binnen dit basiszorggebied is minstens één ziekenhuis(-campus) met basisfuncties actief - Bereikbaarheidscriterium: basiszorg moet vlot toegankelijk zijn. Die toegankelijkheid wordt

gegarandeerd door de eerstelijnszorg en de basiszorg in het ziekenhuis optimaal op elkaar af te stemmen. Gezien het grote aantal ziekenhuiscampussen in Vlaanderen lijkt een criterium van aanrijtijden hier geen meerwaarde te bieden. In het kader van fusies en nieuwbouwziekenhuizen moet bereikbaarheid van het ‘nieuwe’ ziekenhuis wel voldoende gegarandeerd blijven, waarbij de nieuwe situatie minstens een status-quo en liefst een verbeterde toegankelijkheid van basiszorg tot gevolg heeft. Het bereikbaarheidscriterium zal een geëigende benadering moeten krijgen voor grootstedelijke gebieden.

- Bevolkingsaantal: elk basiszorggebied heeft een minimaal en nader te bepalen bewonersaantal.

Regio’s opsplitsen omwille van een te hoog bewonersaantal is enkel logisch indien hierdoor een meerwaarde wordt gecreëerd. .

- Organisatie: een minimumpakket aan basiszorg moet door elk individueel ziekenhuis opgenomen worden. Gezien de nood aan continuïteit van zorg voor de betrokken basiszorgdoelgroepen is een sterke lokale interactie met de (toekomstige) eerstelijnsstructuren van cruciaal belang. De globale organisatie van de totale basiszorg moet gebeuren in overleg tussen verschillende basiszorggebieden. Door middel van taakdifferentiatie en taakafspraken moeten de zorgaanbieders uit verschillende basiszorggebieden complementaire afspraken maken om tot een volledig aanbod van basiszorg te komen.

2. Gespecialiseerd zorggebied

Een gespecialiseerd zorggebied is een zone die ontstaat op basis van meerdere basiszorggebieden waarbinnen een optimale dekking van de specialistische zorgfuncties dient te worden afgesproken.

Binnen het gespecialiseerd zorggebied is minstens één ziekenhuis actief dat gespecialiseerde zorg kan opnemen.

- Bereikbaarheidscriterium: gespecialiseerde tijdskritische zorg in een regio moet rekening houden

met een voldoende bereikbaarheid voor iedereen in de zorgregio. Hierbij kunnen we aanrijtijden als een richtinggevende parameter gebruiken om te verifiëren of iedereen binnen een gespecialiseerd zorggebied binnen een bepaalde tijd het ziekenhuis kan bereiken. Met 13 à 14 gespecialiseerde zorggebieden zou een quasi volledige dekking, met garantie op 30 minuten aanrijtijd, bereikt kunnen worden in Vlaanderen. In het kader van fusies en nieuwbouwziekenhuizen moet bereikbaarheid van het ‘nieuwe’ ziekenhuis een parameter zijn, waarbij de nieuwe situatie minstens een status quo en liefst een verbeterde toegankelijkheid van gespecialiseerde zorg binnen het gespecialiseerd zorggebied tot gevolg heeft.

- Bevolkingsaantal: gezien de nood aan kritische massa is voor het gespecialiseerd zorggebied een minimaal bewonersaantal vereist. De bepaling van de benodigde kritische massa voor een


gespecialiseerde zorgfunctie dient geleid te worden vanuit een kwaliteitskader onderbouwd door objectieve gegevens uit wetenschappelijke evidentie.

- Indien er voor een gespecialiseerde zorgfunctie minder gespecialiseerde centra nodig zijn (behoefte) of mogelijk zijn (programmatie) zullen meerdere, aansluitende en gespecialiseerde zorggebieden in overleg moeten treden over waar ze de zorg in de zone het best kunnen organiseren (centrum met meeste expertise, bereikbaarheid...). De facto zit men dan op het niveau van supergespecialiseerde zorg.

- Organisatie: Het gespecialiseerde zorggebied zal het toekomstig intermediair aansprekingspunt

zijn voor organisatie van de gespecialiseerde zorg in de betrokken regio. Alle partners dienen taakafspraken te maken in functie van een optimale dekking van de behoefte aan gespecialiseerde zorg. Inclusief de doorverwijs- en terugverwijscriteria die gehanteerd moeten worden.

3. Supergespecialiseerde zorg

- Voor supergespecialiseerde zorg zijn behoefte en vereiste kritische massa om een kwaliteitsvolle zorg te organiseren de criteria om zich op te baseren. Hierbij dient bepaald te worden hoeveel supergespecialiseerde centra voor een bepaalde doelgroep nodig zijn om de behoefte te dekken. Bij strikte toepassing wil dit ook zeggen dat niet alle programmatorische ruimte wordt ingevuld indien hier geen behoefte voor is.

- Bij de keuze van de centra moet gekeken worden naar welk ziekenhuis de meeste expertise heeft binnen het domein en dient deze expertise waar mogelijk gestaafd te worden door objectieve (kwaliteits)indicatoren.

- Indien meerdere ziekenhuizen – op basis van behoefte en expertise – in aanmerking komen, kan een zo optimaal mogelijke spreiding over Vlaanderen worden nagestreefd.

- Organisatie :

De globale organisatie van de supergespecialiseerde zorg moet gebeuren op het niveau Vlaanderen in een Vlaams netwerk. Door middel van taakdifferentiatie en taakafspraken moeten de supergespecialiseerde zorgaanbieders in Vlaanderen afspraken maken om tot een volledig aanbod van supergespecialiseerde zorg te komen. Tegelijkertijd moet een netwerk zorgen voor een vlotte toegankelijkheid en terugverwijzing voor vervolgzorg die samen met meer proximale partners kan worden aangeboden.


8 Actie: Valorisatie van basisspecialistische opdrachten van lokale ziekenhuizen

Vanuit de historische versnippering van het zorglandschap heeft de overheid verschillende stimuli uitgewerkt tot fusies in de ziekenhuissector. De concentratie van grootschalige ziekenhuizen die het volledig arsenaal aan (super-)specialistische functies willen aanbieden, lijkt echter zijn limiet bereikt te hebben. Paradoxaal genoeg stellen vele lokale basisziekenhuizen zich existentiële vragen, juist in een tijdperk waar er een groeiende vraag is naar meer proximale zorg. De lokale ziekenhuizen worden bedreigd door het financieringssysteem dat de inzet van medische techniciteit incentiveert en tegelijkertijd de basisspecialistische functies onderwaardeert. Daarenboven hebben deze kleinere ziekenhuizen een probleem van attractiviteit naar nieuwe artsen-specialisten, die terugschrikken voor de permanentiedruk in de kleinere artsenassociaties en kiezen voor grotere ziekenhuizen met meer mogelijkheden tot superspecialisatie. De vorming van steeds meer supergespecialiseerde artsen gaat trouwens voorbij aan de nood aan algemeen specialistische competenties in de opdrachten van een basisziekenhuis.

De valorisatie van de basisziekenhuizen is een belangrijk thema in de uitbouw van een evenwichtig nieuw ziekenhuislandschap. Deze voorzieningen spelen immers een belangrijke rol

in de opvang en triage van acute pathologie en kunnen zich kwalitatief profileren in electieve zorgprogramma’s. Tegelijkertijd vormen deze ziekenhuizen de specialistische basis in de

ondersteuning van het groeiend segment van de chronische zorg en zijn zij door hun inbedding in het lokale zorgweefsel ideaal geplaatst om geïntegreerde netwerken op te zetten met de

eerstelijn en de lokale welzijnsactoren.

Vlaanderen wil in het kader van de regionale zorgstrategische plannen bijzondere aandacht besteden aan de functies die invulling geven aan de groeiende zorgbehoefte van onder meer geriatrie, revalidatie, chronische zieken; tegelijkertijd dient onderzocht te worden in welke vorm een aantal hoekstenen van de specialistische zorg zoals moeder & kindzorg, spoedgevallen en diagnostisch platform voldoende proximaal kunnen worden aangeboden aan de bevolking. Ten slotte dient onderzocht te worden in hoeverre de decentralisatie van een aantal electieve zorgfuncties in zogenaamde “focused factories” het zorgweefsel van de lokale ziekenhuizen verder kan versterken.

ACTIELIJN

Om de opportuniteiten voor de ontwikkeling van het regionaal zorgaanbod verder uit te diepen wordt voorgesteld een werkgroep “lokale basisspecialistische zorgstrategie” op te richten. Gezien de nauwe interactie van de basisspecialistische zorgfuncties met de lokale welzijnsdiensten en zorgactoren van eerstelijn kan aansluiting gezocht worden bij dynamieken van de voorbereidingen van de eerstelijnsconferentie. Het is voor deze actielijn cruciaal dat alle bevoegde overheden samen deelnemen aan deze werkgroep.

Op basis van de aanbevelingen van deze werkgroep kunnen de bevoegde overheden hefbomen ontwikkelen om de rol van lokale ziekenhuizen te versterken. Hierbij wordt onder meer gedacht aan het actualiseren van de in de wet ingeschreven definitie van een ziekenhuis. Door een aanpassing van normering van ziekenhuizen zouden ziekenhuizen kunnen erkend blijven met een minder breed


zorgaanbod. Hierbij kunnen ook de ontwikkelingen van nieuwe zorgvormen aangemoedigd worden die op een innovatieve manier invulling geven aan een geïntegreerd lokaal zorgaanbod met grote toegankelijkheid dicht bij de bevolking. Tegelijkertijd kunnen de samenwerkingsverbanden tussen ziekenhuizen gestimuleerd worden om in hun regionale zorgstrategische plannen voldoende spreiding van een kwaliteitsvolle basisspecialistische zorg te blijven garanderen.

De federale overheid zou bij de herijking van de nomenclatuur en de uitwerking van de nieuwe ziekenhuisfinanciering een gezonde financiële conjunctuur kunnen garanderen, door voldoende zuurstof te voorzien voor het basisspecialistische aanbod in lokale ziekenhuizen. Door bijzondere aandacht voor vorming van basisspecialistische knelpuntberoepen kunnen de competentienoden voor de betrokken ziekenhuizen op langere termijn beter worden ingevuld. Een bijzondere rol kan ook gegeven worden door een beter kader voor ziekenhuisoverschrijdende artsenassociaties die het engagement nemen voor het aanbieden van continuïteit van basisspecialistische zorg in lokale ziekenhuizen.

Ten slotte kan bij de toekenning van financiering van infrastructuurwerken de prioriteiten naar de lokale ziekenhuizen mee opgenomen worden in de toekomstige toekenningen van strategische forfaits.


9 Actie: Uitwerking Zorgstrategisch Plan Vlaanderen

Het instrument van zorgstrategische planning vertrekt dus in essentie vanuit de zorgbehoefte.

Conform het gemeenschappelijke principe dat de patiënt centraal staat in het gezondheidsbeleid zijn alle overheden geïnteresseerd in een juiste raming van de zorgbehoeften.en de evaluatie of het zorgaanbod hieraan voldoende aangepast is. Het is logisch dat hierover afstemming is tussen de federale overheid en de gemeenschappen.

In 2014 publiceerde het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) een rapport (KCE Report

229A) ‘Conceptueel kader voor de hervorming van de ziekenhuisfinanciering’. De focus van het rapport ligt

op de hervorming van de ziekenhuisfinanciering aangezien meer en meer ziekenhuizen in het rood gaan, en

het systeem niet langer aangepast is aan de noden van een vergrijzende bevolking. Het KCE onderzocht de

sterktes en de zwaktes van het huidige systeem in de wetenschappelijke literatuur, vergeleek

financieringssystemen in het buitenland en organiseerde daarnaast een brede bevraging bij de Belgische

stakeholders uit de gezondheidszorg (artsen, ziekenhuisdirecties, beleidsmensen, academici, enz.). Op basis

van al deze bevindingen identificeerde het de belangrijkste pijnpunten van het huidige systeem, en tekende

het een conceptueel kader uit met zeventien grote oriëntaties voor de toekomst.

Eén van de pijnpunten die aangegeven werden in het rapport is dat het ziekenhuislandschap niet aangepast

is aan de noden van de patiënt en het overaanbod van bedden en hooggespecialiseerde diensten.

Het rapport stelt:

‘Na Duitsland en Oostenrijk heeft België het hoogste aantal ziekenhuisbedden in Europa (4 per 1000

inwoners), en ook de ligduur per patiënt ligt gemiddeld vrij hoog. Daarom zijn ziekenhuizen in ons land vaak

geduchte concurrenten van elkaar die door alle soorten aandoeningen te behandelen, zoveel mogelijk

patiënten proberen aan te trekken. Elk van de 105 Belgische acute ziekenhuizen mag vandaag een zeldzame

of complexe aandoening diagnosticeren en behandelen terwijl niet elk ziekenhuis over de vereiste ervaring,

competentie en infrastructuur beschikt (zie ook het KCE-rapport 219 over zeldzame kankers).

Daarnaast is de zorg die de ziekenhuizen verlenen vooral gericht op het behandelen van acute

aandoeningen. Door de vergrijzing zijn de zorgbehoeften echter veranderd: steeds meer mensen met één of

meerdere chronische aandoeningen hebben nood aan langdurige zorg, die niet noodzakelijk altijd in acute

ziekenhuizen moet worden verstrekt.’

Bij de ‘oriëntaties voor een toekomstige ziekenhuisfinanciering’ stelt het KCE een hertekening van het ziekenhuislandschap voor

waarbij men beschikbare zorg moet aanpassen aan de zorgbehoeften.

Het KCE beveelt aan om per ‘zorgzone’ het aantal acute bedden, diensten en zorgprogramma’s aan te passen aan de behoeften van de bevolking van die zorgzone, op basis van een strategisch zorgplan. Deze aanpassing van het aantal en het type bedden aan de behoefte van elke ‘zorgregio’, en het voorbehouden van complexe zorg voor gespecialiseerde referentiecentra moet leiden naar een meer doelmatig ziekenhuislandschap dat beter aansluit op de behoeften van de populatie. Dit kan betekenen dat in bepaalde streken een aantal acute ziekenhuisbedden wordt vervangen door plaatsen in dagziekenhuizen, revalidatiecentra, door diensten voor thuiszorg, enz. Verder moet complexe, gespecialiseerde zorg gecentraliseerd kunnen worden.


Het KCE pleit ervoor om dit soort zorg voor te behouden aan referentiecentra die aan bepaalde criteria voldoen. Zij kunnen samenwerken met de lokale ziekenhuizen, dichterbij de woning van de patiënt om de minder complexe delen van de zorg te verlenen. Op die manier wordt een optimale, gelijkwaardige zorg voor iedereen verzekerd en worden de middelen optimaal ingezet. Ondertussen kreeg het KCE een nieuwe studieopdracht over de ‘Heroriëntering van de rol van ziekenhuizen in het zorglandschap’ (KCE studie 2015-11)

Er zijn drie doelstellingen van deze studie:

1. De toekomstige (tot 2025) behoefte aan acute ziekenhuisbedden te ramen (met inbegrip van universitaire ziekenhuizen) op basis van demografische trends en andere factoren die een impact hebben op de opnamekans in een acuut ziekenhuisbed of op de ligduur. Deze factoren zijn onder andere: - het effect van technologische vooruitgang op de verschuiving van een klassieke opname naar

selectieve dagchirurgie of op het verminderen van de ligduur; - de beschikbaarheid van alternatieve intermediaire voorzieningen.

2. Het bepalen van de geografische spreiding van standaarden gespecialiseerde ziekenhuiszorg op basis van populatiebehoeften en de beschikbare/benodigde alternatieven. Dit vraagt een afweging tussen welke zorgopdrachten inzetten op proximiteit in functie van een betere toegankelijkheid van zorg verus welke segmenten van de zorg meer gecentraliseerd dienen te worden in functie van het garanderen van optimale outcome.

3. De analyse van parameters die gestalte kunnen geven aan ziekenhuisnetwerken. De resultaten van deze KCE-studie over het zorglandschap zullen input geven aan een Vlaamse Blauwdruk over de macro-organisatie van het ziekenhuislandschap in Vlaanderen. Hierdoor ontstaat er dan een wetenschappelijk onderbouwd referentiekader voor de raming van de benodigde capaciteit en indicaties voor de nood aan spreiding i.f.v. een afweging tussen proximiteit of nood aan centralisatie en efficiëntie of concentratie van expertise. Daarnaast wil Vlaanderen complementair met de inzichten en de concepten uit deze studie inzetten op een concreet proces voor de ontwikkeling van een format van een zorgstrategisch plan dat door de sector gebruikt kan worden als een beleidsplan ter ondersteuning van de regionale samenwerkingsverbanden. Het format van het zorgstrategisch plan dient geactualiseerd te worden i.f.v. de nieuwe uitgangspunten. Het zorgstrategisch plan werd tot dusver enkel gebruikt als een eerste stap in een proces om nieuwbouwprojecten te realiseren conform de VIPA-procedure. Het plan was voorheen toegespitst op het individuele ziekenhuis en zal nu vooral de scope van het regionaal samenwerkingsverband dienen te vatten. De focus op ‘aanbod’ (erkenningen, ligdagen, ligduur, verantwoorde bedden) dient hierbij verder te verschuiven naar de vraagzijde (noden van populatie). Ook kwaliteitstoetsen qua processen en outcome zullen nu meer kunnen onderbouwd worden vanuit indicatoren.

Met het vernieuwde instrument van zorgstrategische planning wordt zodoende beoogd om, naast nieuwbouwprojecten, ook de planningsvergunning en erkenning afhankelijk te maken van een

goedgekeurde zorgstrategische visie. Zodoende kunnen deze beslissingsprocessen beter onderbouwd worden door een afgewogen opportuniteitsbeoordeling.


Het zorgstrategisch plan is een dynamisch instrument dat vertrekt vanuit een populatiegerichte zorgbehoefte bepaling. Per zorgprogramma of functie wordt gezocht naar waardecreatie door optimalisatie van de verhouding tussen kwaliteit en kost. De kwantitatieve onderbouwing van het zorgstrategisch plan steunt op epidemiologische gegevens, kwaliteitsindicatoren en wetenschappelijke evidentie

ACTIELIJN

Volgende vragen zullen niet beantwoord worden binnen de KCE-studie en opgenomen worden in

een opdracht vanuit de Vlaamse overheid:

1. Welke methodiek kan ter beschikking worden gesteld aan zorgaanbieders (ziekenhuizen en andere zorgaanbieders) om een zorgstrategisch plan op te stellen voor het eigen ziekenhuis of voor de ziekenhuizen uit een zorgregio of, desgevallend, uit een breder netwerk uit te schrijven?

2. Welk afwegingskader kan de overheid gebruiken om individuele of groepsgewijs ingediende aanvraagdossiers met betrekking tot de ontwikkeling van het zorgaanbod te toetsen. Drijvende elementen hierbij zijn kwaliteitsindicatoren en perceptie van de geleverde zorgkwaliteit door de zorgvrager. en efficiëntie van organisatie van het zorgaanbod.

De uitklaring van de bovenvermelde vragen en de formats voor de aan te leveren zorgstrategische analyses op de verschillende niveaus vraagt een grondige methodologische aanpak, best gebaseerd op actuele internationaal gevalideerde modellen14. Idealiter zou dit aangeleverd moeten kunnen worden door een kennis- of expertisecentrum met naam en faam waarbij een bruikbaar concept en model wordt afgeleverd. Dit kennis- of expertisecentrum moet beschikken over of een beroep kunnen doen op multidisciplinaire expertise met o.m. onderzoekers gespecialiseerd in evidence based health policy, gezondheidseconomie, epidemiologie en meer specifiek de planning van het zorgaanbod (health services research). Een alliantie van dergelijk expertisecentrum met een gespecialiseerd consultancybureau zou de garantie op een gefaseerde aanpak, een goed communicatiebeleid en het naleven van een vooropgestelde timing kunnen verhogen. Op dit ogenblik wordt, gezien de ontstentenis van een dergelijk kenniscentrum binnen de Vlaamse overheid en het tijdselement, best een onderzoeksopdracht uitgeschreven. De oproep voor kandidaten dient te gebeuren door middel van een overheidsopdracht. Om de onafhankelijkheid te garanderen is, ons inziens, ook internationale expertise aangewezen en zelfs onontbeerlijk. Bij het uitschrijven van een overheidsopdracht zal er in ieder geval een afstemming gebeuren met het KCE, zodat er voldoende samenwerking kan zijn tussen het KCE en de organisatie die de overheidsopdracht krijgt. Hierdoor kunnen we de concordantie bewaren en dubbel werk vermijden.

14 Het triple aim model van IHI (Institute for Health-Care Improvement) biedt bijvoorbeeld een dergelijk kader gebaseerd op een afweging tussen de dimensies van outcome van de zorgprocessen, van perceptie van de gezondheidsbeleving door de bevolking en van optimalisatie van inzet van middelen


10 Actie: Prioritaire toepassingen van Zorgstrategische Planning

Zoals hierboven uiteengezet zal het toekomstig zorgstrategisch plan een basisinstrument zijn in de opportuniteitsbeoordeling van aanvragen voor planning en erkenningen. De volledige uitwerking van dit instrument conform de bovenvermelde actielijnen zal echter nog de nodige tijd vergen. In 2014 verschenen er verschillende K.B.’s met betrekking tot drie thema’s met belangrijke potentiële impact op het zorglandschap: de K.B.’s betreffende functie en netwerk Zeldzame Ziekten15, de K.B.’s betreffende zorgprogramma en netwerk Beroertezorg16 en de K.B.’s betreffende het zorgprogramma voor kinderen en netwerken pediatrie17. Bij ontstentenis van het volledig ontwikkeld instrumentarium van zorgstrategische planning zou de implementatie van deze erkenningen dienen te lopen volgens het klassieke procedurebesluit. De gefragmenteerde implementatie van de planningsvergunning en erkenning in het oude concept van een aanbodgestuurd zorglandschap is een weinig productief proces. Gezien de nood aan een nieuw ziekenhuislandschap reeds ruime consensus kent vanuit de sector en de overheden bevoegd voor de volksgezondheid, zouden best implementatietrajecten voorzien worden die anticiperen op deze evolutie. Om deze dynamiek te stimuleren en te kanaliseren bouwen we geleidelijk evidentie op om zorgprogramma’s en functies zorgbehoeftegericht in te bedden in het drievoudig raamwerk van basiszorggebied, gespecialiseerd en supergespecialiseerd zorggebied.

ACTIELIJN

Er wordt voorgesteld om bij de implementatie van deze K.B.’s thematisch een werkwijze te hanteren die reeds zoveel mogelijk aansluit op de principes van het toekomstig zorgstrategische plan. Het doel van deze oefening is om voor de doelgroepen van de betrokken zorgprogramma’s methodologisch een proces te doorlopen waarbij beoogd wordt een zorgaanbod te erkennen dat beter aansluit op de specifieke zorgnoden en toch te passen binnen het betreffende KB. Door de krijtlijnen van deze beleidstekst wordt een kader geboden om toekomstgerichte modellen van zorg uit te testen in een regelluw, maar toch begeleid kader.

Er zou dus voorrang gegeven worden aan de nog te implementeren zorgprogramma’s en functies van bovenvermelde K.B.’s. De uitvoering van deze K.B.’s zouden gebeuren volgens de bij de betrokken K.B.’s aansluitende zorgstrategische plannen: “Vlaams Netwerk Zeldzame ziekten”, “Beroertezorg Vlaanderen” en “Pediatrische basiszorg” Deze prioritaire dossiers moeten toelaten aan de samenwerkingsverbanden om de nieuwe modellen van taakverdeling en concentratie in de praktijk om te zetten. De Vlaamse Overheid engageert zich in dit proces dan ook tot een ondersteuning bij het tot stand komen van nieuwe samenwerkingsverbanden in logische zorggebieden conform de principes van deze nota. Deze prioritaire thematische toepassingen van zorgstrategische plannen zijn dus bedoeld als een voorafname op de globale zorgstrategische plannen die ziekenhuisbreed en sectorbreed zullen uitgerold worden. In bijlage 4 worden de lijnen van de werkwijze van het proces tot erkenning geschetst die voor de betrokken K.B.’s doorlopen dienen te worden.

15 http://www.zorg-en-gezondheid.be/overzicht-regelgeving-ziekenhuizen-per-thema-zeldzame-ziekten 16 http://www.zorg-en-gezondheid.be/overzicht-regelgeving-ziekenhuizen-per-thema-beroertezorg 17 http://www.zorg-en-gezondheid.be/overzicht-regelgeving-ziekenhuizen-per-thema-moeder-en-kind

http://www.zorg-en-gezondheid.be/overzicht-regelgeving-ziekenhuizen-per-thema-zeldzame-ziekten

http://www.zorg-en-gezondheid.be/overzicht-regelgeving-ziekenhuizen-per-thema-beroertezorg

http://www.zorg-en-gezondheid.be/overzicht-regelgeving-ziekenhuizen-per-thema-moeder-en-kind


11 Financieringsconcept investeringen in ziekenhuizen en zorgstrategie

Door de staatshervorming is de bevoegdheid m.b.t. de onroerende en roerende investeringen in ziekenhuizen voortaan de exclusieve bevoegdheid van Vlaanderen (incl. de betoelaging van zware medische apparatuur zoals NMR, PET en radiotherapie). In overleg met de sector werden de contouren van een nieuw, forfaitair financieringsmodel uitgetekend. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen een strategisch forfait en een instandhoudingsforfait.

11.1 INSTANDHOUDINGSFORFAIT

Het instandhoudingsforfait is bedoeld om de bestaande infrastructuur (onroerend en roerend) in exploitatie te kunnen houden.

Dit betekent dat de roerende investeringen (medische en niet- medische investeringen) te gepasten tijde vervangen moeten kunnen worden en dat onderhoudswerken aan bestaande gebouwen uitgevoerd moeten kunnen worden om de dienstverlening binnen de bestaande setting van diensten en functies op een kwaliteitsvolle manier te kunnen blijven uitvoeren. Het is niet de bedoeling om via dit forfait vernieuwbouw of werken uit te voeren die een grondige aanpassing van de gebouwen tot doel hebben via stripping of een wijziging van diensten inhouden. Deze laatste werken dienen te gebeuren binnen het kader van het hierna beschreven strategisch forfait. Een ziekenhuis is vrij om dit forfait te besteden aan infrastructuurwerken en roerende investeringen, zolang de aanpassingen niet raken aan de zorgstrategische planning. Het instandhoudingsforfait wordt dus niet gekoppeld aan een bepaalde investering en wordt in principe toegekend voor onbepaalde duur. Elk ziekenhuis ontvangt dergelijk instandhoudingsforfait, daarbij rekening houdend met verschillende parameters: aantal bedden/plaatsen, operatiekwartier-zalen, aantal bunkers radiotherapie e.d. Per parameter zal er door de Vlaamse Regering een bedrag bepaald worden om zo tot een globaal instandhoudingsforfait per ziekenhuis te komen. Het totaal instandhoudingsforfait per ziekenhuis zal jaar na jaar aangepast worden overeenkomstig het effectief aantal bedden/plaatsen, operatie-kwartier-zalen, bunkers radiotherapie e.d. In het instandhoudingsforfait zal een intrestvergoeding verrekend zitten, waarvan de Vlaamse Regering de hoogte in de loop der jaren kan aanpassen rekening houdend met de evolutie van de rentevoeten. De per parameter bepaalde bedragen kunnen jaarlijks geïndexeerd worden (in principe de bouwindex).

11.2 STRATEGISCH FORFAIT

Het strategisch forfait is bedoeld voor dekking van de kosten die gepaard gaan met: De volledige nieuwbouw van ziekenhuizen De uitbreiding van bestaande capaciteit De werken inzake “herconditionering” De eerste roerende investeringen (medische en niet-medische investeringen)


Herconditionering beperkt zich tot die werken die een volledige stripping van het geheel of een gedeelte van het gebouw omvat of een wijziging van diensten die gepaard gaat met een herallocatie van diensten/functies met een noodzakelijke grondige aanpassing van de infrastructuur. Alle andere aanpassingen die worden uitgevoerd worden geacht gedekt te zijn door het instandhoudingsforfait. Omdat de eerste investeringen in nieuwbouw of “herconditioneringswerken” in de definitie zoals die hierboven werd geformuleerd, steeds gepaard zullen gaan met roerende investeringen wordt aan het strategisch forfait ook een vergoeding voor de eerste roerende investeringen toegevoegd. Een tweede reden om aan het strategisch forfait de eerste roerende investeringen toe te voegen is het feit dat het strategisch en instandhoudingsforfait niet gelijktijdig zullen ingevoerd worden in de tijd. Voorzieningen die geen nieuwbouw uitvoeren, moeten de vervanging van roerende investeringen kunnen doorvoeren met het instandhoudingsforfait. Dit strategisch forfait is gelinkt aan een infrastructuurinvestering die past binnen een zorgstrategisch kader voor Vlaanderen. Dit forfait is het sturend instrument van de Vlaamse Overheid. Elke investering die raakt aan de zorgstrategische planning dient goedgekeurd te worden door de Vlaamse Overheid en dient in overeenstemming te zijn met de zorgstrategische planning zoals opgenomen in het Vlaams Regeerakkoord. Het zorgstrategisch kader zal dus de basis vormen voor de toekenning van het strategisch forfait. Er wordt op deze manier geen onderscheid in werken gemaakt op basis van bouwtechnische aspecten, maar wel op basis van de impact op het zorgstrategisch plan Vlaanderen. Dit forfait wordt betaald vanaf de realisatie van de investering of bij de aanvang van de werken van de goedgekeurde investering (nog te beslissen door de Vlaamse Regering) en wordt in principe toegekend voor onbepaalde duur. Bij de berekening van het strategisch forfait wordt ook rekening gehouden met verschillende parameters; m.n. het aantal bedden/plaatsen, het aantal operatiekwartier-zalen, het aantal bunkers radiotherapie e.d. die het voorwerp uitmaken van de investering. Ook het strategisch forfait wordt in principe bij wijzigingen in de parameters van de diensten en wijzigingen in het aantal bedden in de loop der jaren overeenkomstig aangepast. In het strategisch forfait zal een intrestvergoeding verrekend zitten, waarvan de Vlaamse Regering de hoogte in de loop der jaren kan aanpassen rekening houdend met de evolutie van de rentevoeten. De per parameter bepaalde bedragen kunnen jaarlijks geïndexeerd worden (in principe de bouwindex).

11.3 OVERGANGSPERIODE

Het instandhoudingsforfait kan opstarten in de loop van 2016. Wat de operationalisering van het strategisch forfait betreft is het nieuwe zorgstrategische kader normaliter een conditio sine qua non. Echter kan de Vlaamse Regering desgevallend in afwachting van de uitwerking van het zorgstrategisch kader beslissen dat het strategisch forfait voor een aantal investeringsprojecten gestart kan worden. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren voor investeringsprojecten waarover – in afwachting van de effectieve realisatie van het nieuwe zorgstrategische kader – op basis van een onderbouwde inschatting kan worden bevestigd dat ze niet indruisen tegen de gelaagdheid zoals beschreven onder het patiëntgericht model van de zorgstrategische planning, noch tegen de geëxpliciteerde doelstellingen van de Vlaamse zorgstrategische blauwdruk. In deze gaat het dan over investeringsprojecten die dringend (bv. om redenen van patiëntveiligheid) uitvoering moeten kunnen krijgen en normaliter zouden vallen onder de financiering via het strategisch forfait (cf. supra onder beschrijving ‘strategisch forfait’).


12 Juridisch kader

Op juridisch vlak stellen er zich een aantal problemen om het proces van (thematische) zorgstrategische planning te verzoenen met het procedurebesluit inzake toekenning van planningsvergunningen en erkenningen. Het verkrijgen van erkenningen en planningen wordt momenteel beschouwd als een individueel recht zodra de voorziening beantwoordt aan de normen en indien dit past binnen een eventuele programmatie. In de toekomst is het de bedoeling om via het instrument van zorgstrategische planning een opportuniteitsbeoordeling i.f.v. invulling van een reële zorgbehoefte zwaarder te laten doorwegen. Er is momenteel een Besluit Vlaamse Regering in voorbereiding dat het mogelijk maakt een planningsvergunning en erkenning afhankelijk te maken van een goedgekeurd zorgstrategisch plan. Verder moet gekeken worden welke plaats de zorgstrategische plannen volgens het oude stramien krijgen binnen het kader van regionale zorgstrategische planning en investeringssubsidies. Binnen het regelgevend kader zullen volgende aspecten voorzien moeten worden:

- Onderscheid tussen de historische vorm van zorgstrategische planning en de nieuwe zorgstrategische plannen.

- Voorzien van een geldigheidsduur van zorgstrategische plannen (bv. maximaal 10 jaar) en dit zowel voor de historische als de nieuwe zorgstrategische plannen.

- Voorzien van een regelgeving voor de nieuwe investeringssubsidies m.b.t. instandhoudings-forfait en strategisch forfait.

Hierover zal in onderling overleg tussen Zorg en Gezondheid en VIPA bekeken worden welke aanpassingen best kunnen gebeuren binnen het reeds bestaande/aangepaste regelgevend kader van VIPA en welke aanpassingen dienen te gebeuren binnen het nieuwe BVR dat Zorg en Gezondheid aan het uitwerken is. Rond de hertekening van het juridisch kader, in al zijn aspecten, zal verder overleg gevoerd worden met de verschillende bevoegde overheden.


13 Conclusie

Zoals voorzien in het regeerakkoord van de Vlaamse Regering 2014-2019 en de Beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2014-2019 zal het zorgstrategisch plan een belangrijk stuurinstrument worden in de ziekenhuissector en niet alleen de basis zijn voor beslissingen over de eventuele toekenning van een zorgstrategisch forfait voor infrastructuurwerken, maar ook een belangrijke leidraad zijn bij de toekenning van planningsvergunningen en erkenning in Vlaanderen. Vlaanderen vertrekt vanuit een duidelijke visie op een toekomstig ziekenhuislandschap dat waardecreërend is voor de patiënt en de samenleving door een optimalisatie van de verhouding tussen zo hoog mogelijke kwaliteit en efficiëntie van de ingezette middelen. Om deze meerwaarde te creëren wil Vlaanderen de sector stimuleren tot duurzame samenwerkingsverbanden die aansluiten bij logische zorggebieden en collectief de verantwoordelijkheid nemen voor de optimale invulling van de zorgbehoeften door onderlinge taakafspraken over differentiatie in het zorgaanbod. Deze samenwerkingverbanden zijn het intermediair aanspreekpunt van de Vlaamse Overheid inzake zorgstrategische planning. Ter ondersteuning van deze nieuwe dynamiek wordt een nieuw instrumentarium van zorgstrategisch plan ontwikkeld. De uitwerking van het instrument van zorgstrategische planning is een complex proces dat met de nodige zorgvuldigheid en overleg, maar ook met een duidelijk actieplan moet tot stand komen. In deze nota worden een aantal concrete parallel verlopende acties voorgesteld die de ontwikkeling van het instrument van zorgstrategische planning zal concretiseren :

1. Het sectorale debat over de ontwikkeling van het nieuwe zorglandschap vertoont onderlinge congruentie qua uitgangspunten en concepten. In functie van het verder aanpassen en ontwikkelen van de wetgevende kaders voor het instrumentarium is het opportuun om samen met de federale overheid de gehanteerde begrippenkaders verder op punt te stellen inzake benoeming van opdrachten in het zorglandschap, definiëring van samenwerkingsverbanden en uittekenen van zorgregio’s.

2. De valorisatie van de basisziekenhuizen is een belangrijk thema in de uitbouw van een evenwichtig nieuw ziekenhuislandschap. In een tijd van groeiende vraag naar proximale zorg en geïntegreerde zorgmodellen is de rol van deze voorzieningen cruciaal. Aansluitend bij de dynamiek van de voorbereiding eerstelijnsconferentie wordt hiervoor een werkgroep opgericht

3. Een zorgstrategisch plan dient te steunen op gevalideerde modellen vertrekkende vanuit epidemiologie, benodigde capaciteiten en gewenste outcome. Het KCE heeft zicht geëngageerd tot een studie over het toekomstig ziekenhuislandschap waarbij een raming van de toekomstige zorgbehoefte en de spreiding van het zorgaanbod worden opgenomen. Complementair hiermee wil de Vlaamse overheid een concreet format ontwikkelen volgens dewelke het zorgstrategisch plan op niveau van een regio of op niveau van een individueel ziekenhuis kan worden opgesteld. Om dit binnen redelijke termijnen te realiseren, wordt voorgesteld een externe overheidsopdracht uit te schrijven.

4. Als voorafname op het globale zorgstrategisch plan wordt ervoor gekozen om op korte termijn een aantal prioritaire programma’s en functies met zorgstrategische plannen te doorlopen volgens de krijtlijnen vermeld in deze nota. Hierbij wordt gestart met het thema functie


zeldzame ziekten, zorgprogramma beroertezorg en basiszorgprogramma pediatrie. Deze prioritaire dossiers vinden hun inbedding in het drievoudig raamwerk van basiszorggebied, gespecialiseerd zorggebied en supergespecialiseerd zorggebied en moeten toelaten aan de samenwerkingsverbanden om de nieuwe modellen van taakverdeling en concentratie in de praktijk om te zetten. De Vlaamse Overheid engageert zich in dit proces tot ondersteuning bij het tot stand komen van nieuwe samenwerkingsverbanden in logische zorggebieden conform de principes van deze nota. In het kader hiervan wordt een ‘Ontwerpbesluit Vlaamse Regering dat planning, erkenning en aanwijzing onderhavig kan maken aan een goedgekeurd zorgstrategisch plan’ uitgewerkt.

De beweging op weg naar een nieuw zorglandschap zal ondersteund moeten worden door een veilig kader dat door alle overheden conform hun bevoegdheden na de 6de staatshervorming congruent ontwikkeld wordt. “ De gemeenschappelijke verklaring inzake een nieuwe ziekenhuislandschap van alle ministers bevoegd voor de Volksgezondheid dd juni 2015” is een basis om acties in deze nota samen met de sector op te starten.


Bijlage 1: discussiedocument begrippenkader zorggebieden: afweging bereikbaarheidscriterium – criterium bevolkingsaantallen

1. Bereikbaarheidscriterium

Inzake het “bereikbaarheidscriterium” worden interessante modellen ontwikkeld gebaseerd op aanrijtijden (in casu 30 minuten). Via deze bereikbaarheids-parameter kan een catching area afgelijnd worden waarbinnen op basis van prevalentie van ziektes de behoefte aan zorg kunnen gekwantificeerd worden.

Het bereikbaarheidscriterium is een belangrijke factor inzake de garantie van de toegankelijkheid van zorg.

Hierbij denken we in de eerste plaats aan acute pathologieën met kritische aanrijtijden. Daarnaast dient de spreiding basisfuncties binnen de algemene ziekenhuizen in overweging genomen te worden. Vanuit de zorgbehoefte redenerend dient waar mogelijk de zorg zo proximaal mogelijk te worden aangeboden. In deze benadering dient echter ook rekening gehouden te worden met kwaliteit als beoordelingscriterium om beslissingen over spreiding of concentratie van het zorgaanbod mee te onderbouwen. Een verder debat over het concept van het bereikbaarheidscriterium zou opportuun zijn:

- Aanrijtijden voor acute pathologieën versus specialisatie en de beschikbaarheid van hoogtechnologische zorg.

- Voor heel wat tijdskritische aandoeningen (bv. CVA, polytrauma, …) zal het niet altijd haalbaar zijn om alle functies van hoogtechnologische zorg voor die aandoening binnen de 30 minuten bereikbaar te maken gezien dergelijke decentralisatie van expertise niet wenselijk en haalbaar is, laat staan dat dit programmatorisch ook mogelijk zal zijn.

- Uit MKG-cijfers blijkt dat slechts 3,6% van de opnames in Vlaamse ziekenhuizen gebeuren met interventie van een MUG en dat meer dan 80% patiënten zich aanbieden zonder interventie van ‘100’ of MUG (zie onderstaande tabel – bron: MKG 2011). Aanrijtijden zijn in deze setting zeer relatief.

- Bij analyse van de primaire verzorgingsgebieden van verschillende ziekenhuizen kan worden vastgesteld dat patiënten niet altijd afstand als criterium nemen bij hun keuze voor een ziekenhuis. Blijkbaar geven andere (objectieve en subjectieve?) criteria de doorslag.


Tabel: Contacten dienst spoed – 2011 (MKG, 2011)

2. Criterium bevolkingsaantal

In simulatie-oefeningen via de bereikbaarheidsmethodiek lijken zorggebieden die qua bevolkingsaantallen variëren tussen 300.000 en 700.000 inwoners voldoende proximiteit te bieden. Tegelijkertijd dient bewaakt te worden dat dit aggregatieniveau de vereiste kritische massa heeft om tot een kwalitatief zorgaanbod te komen. Voor meer ‘gespecialiseerde centra’ of referentiefuncties lijkt een verdere concentratie van deze centra met een doelpubliek van minimum 1 per miljoen inwoners aangewezen om voldoende kwaliteit van het aanbod te kunnen garanderen.

Kaarten: UZ Gent – Referentieziekenhuizen o.b.v. respectievelijk 1 miljoen inwoners en 1 à 2 per provincie


Onderstaande tabel geeft bij benadering de bevolkingsaantallen per regionaalstedelijke zorgregio. Gemiddeld zijn er 460.000 inwoners per zorgregio. Zeven van de 14 regio's hebben een bevolkingsaantal tussen de 300.000 en 500.000 inwoners. Uitschieters in plus zijn Antwerpen (951.298), Hasselt (606.739), Gent (893.699) en Brussel (= Halle - Vilvoorde, 627.194). Uitschieters in min zijn Genk (253.465), Sint-Niklaas (239.610) en Oostende (188.968).

Tabel: Aantal inwoners 2015 - Huidige zorgregio’s niveau regionale stad (ip14)

Afgerond komen we op een bevolkingsaantal van 6,5 miljoen à 6,8 miljoen inwoners18. Zorggebieden van 400.000 inwoners komt dus neer op 16 à 17 zorggebieden.

Voor het bovenliggende niveau van minimum 1 miljoen inwoners - dat de kritische massa voor de meer gespecialiseerde zorgfuncties zouden moeten garanderen - voorziet het huidige zorgregiodecreet minder aangrijpingspunten, zodat meestal het niveau provincie wordt gehanteerd.

18 Als we hier een stuk van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest – aangezien het UZ Brussel hier gelegen is – bijrekenen komen we uit op ongeveer 6,8 miljoen (Brusselnorm = 300.000 inwoners).

provincie p14 bevolking 2015

percentage invulling

400000 inwoners

Antwerpen Antwerpen 951.298 237,8

Antwerpen Turnhout 450.522 112,6

Antwerpen Mechelen 411.462 102,9

Limburg Hasselt 606.739 151,7

Limburg Genk 253.465 63,4

Oost-Vlaanderen Gent 893.699 223,4

Oost-Vlaanderen Aalst 344.037 86,0

Oost-Vlaanderen Sint-Niklaas 239.610 59,9

Vlaams-Brabant Brussel 627.194 156,8

Vlaams-Brabant Leuven 487.105 121,8

West-Vlaanderen Roeselare 358.628 89,7

West-Vlaanderen Kortrijk 316.003 79,0

West-Vlaanderen Brugge 315.397 78,8

West-Vlaanderen Oostende 188.968 47,2

totaal 6.444.127

Provincie bevolking 2015

veelvoud van

400000 inwoners

Antwerpen 1.813.282 4,5

Limburg 860.204 2,2

Oost-Vlaanderen 1.477.346 3,7

Vlaams-Brabant 1.114.299 2,8

West-Vlaanderen 1.178.996 2,9

totaal 6.444.127 16,1

Rekening houdend met horizontale en transmurale samenwerking tussen ziekenhuizen en andere sectoren lijkt het logisch om zorggebieden in overeenstemming te houden met de zorgregio’s die

momenteel uitgetekend worden op niveau van de eerstelijn. Het resultaat van deze oefening zal pas tegen 2017 verwacht kunnen worden.


Tabel: Aantal inwoners 2015 – Per provincie

Tabel: Aantal inwoners 2015 - Huidige zorgregio’s niveau kleine stad (ip60)

Provincie p60 bevolking 2015 percentage invulling 400000 inwoners

Antwerpen Antwerpen 532.506 133,1

Antwerpen Boom 147.768 36,9

Antwerpen Brasschaat 139.332 34,8

Antwerpen Geel 114.215 28,6

Antwerpen Herentals 67.568 16,9

Antwerpen Hoogstraten 32.768 8,2

Antwerpen Lier 110.197 27,5

Antwerpen Mechelen 153.497 38,4

Antwerpen Mol 67.054 16,8

Antwerpen Mortsel 97.285 24,3

Antwerpen Schilde 182.175 45,5

Antwerpen Turnhout 168.917 42,2

Limburg Bilzen 41.318 10,3

Limburg Bree 41.553 10,4

Limburg Genk 90.910 22,7

Limburg Hasselt 317.363 79,3

Limburg Lommel 49.065 12,3

Limburg Maaseik 37.463 9,4

Limburg Maasmechelen 83.539 20,9

Limburg Neerpelt 74.605 18,7

Limburg Sint-Truiden 73.006 18,3

Limburg Tongeren 51.382 12,8

Oost-Vlaanderen Aalst 159.232 39,8

Oost-Vlaanderen Beveren 47.423 11,9

Oost-Vlaanderen Deinze 57.416 14,4

Oost-Vlaanderen Dendermonde 113.859 28,5

Oost-Vlaanderen Eeklo 184.047 46,0

Oost-Vlaanderen Gent 380.735 95,2

Oost-Vlaanderen Geraardsbergen 32.981 8,2

Oost-Vlaanderen Lokeren 46.772 11,7

Oost-Vlaanderen Ninove 37.965 9,5

Oost-Vlaanderen Oudenaarde 61.168 15,3

Oost-Vlaanderen Ronse 32.226 8,1

Oost-Vlaanderen Sint-Niklaas 192.187 48,0

Oost-Vlaanderen Wetteren 48.669 12,2

Oost-Vlaanderen Zottegem 82.666 20,7

Vlaams-Brabant Aarschot 39.317 9,8

Vlaams-Brabant Asse 155.992 39,0

Vlaams-Brabant Diest 52.318 13,1


Vlaams-Brabant Halle 163.815 41,0

Vlaams-Brabant Leuven 296.016 74,0

Vlaams-Brabant Tervuren 117.438 29,4

Vlaams-Brabant Tienen 99.454 24,9

Vlaams-Brabant Vilvoorde 189.949 47,5

West-Vlaanderen Blankenberge 35.314 8,8

West-Vlaanderen Brugge 203.631 50,9

West-Vlaanderen Diksmuide 26.509 6,6

West-Vlaanderen Ieper 67.584 16,9

West-Vlaanderen Izegem 43.810 11,0

West-Vlaanderen Knokke-Heist 33.452 8,4

West-Vlaanderen Kortrijk 194.953 48,7

West-Vlaanderen Menen 51.331 12,8

West-Vlaanderen Oostende 128.038 32,0

West-Vlaanderen Poperinge 23.567 5,9

West-Vlaanderen Roeselare 132.126 33,0

West-Vlaanderen Tielt 65.032 16,3

West-Vlaanderen Torhout 43.000 10,8

West-Vlaanderen Veurne 60.930 15,2

West-Vlaanderen Waregem 69.719 17,4

totaal

6.444.127


Bijlage 2: voorstel opbouw van instrumentarium zorgstrategisch plan

Bij de ontwikkeling van het instrument van zorgstrategisch plan wordt er uitgegaan van een gelaagde opbouw:

A. Vlaamse Zorgstrategische Blauwdruk B. Regionale zorgstrategische plan C. Zorgstrategische planning van individuele ziekenhuizen

Hieronder worden deze doelstellingen uitgewerkt.

1. Vlaamse zorgstrategische blauwdruk

Een Vlaamse zorgstrategische blauwdruk zet het ijkingskader uit voor het ziekenhuislandschap in Vlaanderen en ondersteunt de ontwikkeling van het regionale zorgstrategisch plan (zie 7.2) en zorgstrategische plan van individuele ziekenhuizen (zie 7.3)

De doelstellingen van de Vlaamse zorgstrategische blauwdruk zijn:

- Zorgaanbod beter afstemmen op de zorgnoden van de burgers - Samenwerking en netwerking stimuleren tussen ziekenhuizen (en met de andere partners in

een regio op het vlak van zorg en welzijn) - Concentratie-expertise met name bij complexe pathologieën - Voldoende kwaliteitsvolle zorgaanbod behouden voor die doelgroepen en functies waar

proximiteit van zorg dient gegarandeerd te blijven in functie van toegankelijkheid van zorg.

- Uitgaven afstemmen op de huidige financiële context om tot een gezondheidseconomisch

verantwoord aanbod te komen. Dit onder andere door het hoogtechnologisch zorgaanbod -

waar nodig - te beperken of de ontwikkeling ervan in goede banen te leiden

2. Regionaal zorgstrategisch plan

Gezien het toekomstig zorglandschap dient gekenmerkt te worden door meer complementaire taakinvulling tussen de verschillende zorgvoorzieningen, zullen samenwerkingsverbanden tussen de verschillende zorgvoorzieningen en zorgactoren een cruciale rol spelen. Zonder vooruit te lopen op de governance van de toekomstige samenwerkingsverbanden zal er een regionaal zorgstrategisch forum de kerntaak dienen op te nemen om een regionaal zorgstrategisch plan op te stellen (dat zou per gespecialiseerd zorggebied of op niveau van ongeveer 400.000 inwoners kunnen), rekening houdend met de Vlaamse blauwdruk, de federale en Vlaamse regelgeving, met de wetenschappelijke evidentie m.b.t. zorgplanning, onderbouwde trends inzake regionaal zorgaanbod en zorgbehoeften, de expertise van de ziekenhuizen in de regio.

In het regionaal zorgstrategisch plan zou – aan de hand van de beschikbaar gestelde methodiek – een kader aangeboden worden voor antwoorden op volgende vragen:

- Wat zijn de huidige en toekomstige zorgbehoeften van de bevolking van de regio? - Op welke wijze kan het zorgaanbod in de regio antwoorden bieden op geïdentificeerde

zorgbehoeften? - Is het zorgaanbod voldoende kwaliteitsvol georganiseerd in de regio - Welk ziekenhuis gaat welke taken/zorgaanbod opnemen? - Op welke wijze gaat men een overaanbod van dure en gespecialiseerde diensten vermijden

in één regio? - Hoe kan een dynamiek tussen de professionals gecreëerd worden om via samenwerking

voldoende kritische massa te ontwikkelen voor subspecialisaties.


- Hoe kan de continuïteit van zorgen beter georganiseerd worden door onderlinge afspraken inzake delen van wachtdiensten per medisch specialisme?

- Op welke wijze gaat men tot een rationeel en kostenefficiënt ziekenhuisaanbod komen met aandacht voor en initiatieven tot netwerking en samenwerking?

Onder regionale netwerking verstaan we de afstemming tussen verschillende zorgactoren binnen een bepaalde regio en dit afgestemd op de krijtlijnen van de regionale zorgstrategische planning.

Modaliteiten van eventuele goedkeuring van het regionaal zorgstrategisch plan door de overheid en de verhouding hiervan tot de reeds bestaande en goedgekeurde zorgstrategische plannen (in het kader van de VIPA-reglementering) moeten nog verder uitgewerkt worden, bij voorkeur met betrokkenheid van het op te richten Raadgevend Comité van het agentschap Zorg en Gezondheid.

3. Individueel zorgstrategisch plan per ziekenhuis

Een zorgstrategische visie en plan moeten gezien worden als een noodzakelijk beleidsinstrument voor elk ziekenhuis.

Dit document dient opgesteld te worden door elk individueel ziekenhuis en moet goedgekeurd worden door de overheid.

Ook dit individueel zorgstrategisch plan moet een antwoord bieden op de hogervermelde doelstellingen m.b.t. zorgstrategische planning en afgestemd zijn op de regionale zorgplanning.

De methodiek rond zorgstrategische plannen werd aanvankelijk uitgetekend om VIPA toe te laten op een objectieve wijze investeringssubsidies toe te kennen. Binnen de nieuwe zorgstrategische planning wordt dit procedureel losgemaakt van de VIPA-procedures, maar blijft vereist als voorwaarde om VIPA-subsidies (strategisch forfait) te kunnen krijgen.

Het goedgekeurd zorgstrategisch plan krijgt een officieel karakter in functie van:

- Aanvragen van bouwsubsidies – strategisch forfait - Aanvragen van bouwvergunning - Aanvragen van planningsvergunning - Aanvragen van erkenningen

Het zorgstrategisch plan moet eenvoudiger en overzichtelijker worden. De inhoud van het zorgstrategisch plan moet concrete en duidelijke keuzes bevatten. Het is bespreekbaar om alternatieven te zoeken voor het systeem van validering van zorgstrategische plannen in de huidige Zorgstrategische Commissie.


Bijlage 3: Prioritaire toepassingen van Zorgstrategische Planning

1. Methodiek

De Zorgstrategische Planning is een nieuw concept. Zoals aangegeven liggen een aantal dossiers ter behandeling, zoals “zeldzame ziekten”, “beroertezorg” en “pediatrie”. Er wordt voorgesteld om de implementatie van de betrokken thema’s in te passen in de principes van zorgstrategische planning zoals in dit beleidsdocument uiteengezet. Het besluitvormingsproces kan dan als volgt worden opgevat en doorloopt een aantal stappen volgens onderstaand schema :.

Figuur: Draaiboek prioritaire dossiers zorgstrategische planning

Begeleidingscomité

Aanvragend(e) ziekenhuis/ziekenhuizen

Aanvraag toetsen aan de de criteria zorgstrategische planning

Uitrol

Opvolging afhankelijk van afspraken per thema

Oproep Z&G Met criteria

gebaseerd op

Beoordeling Z&G

Goedkeuring Z&G Regelgevend kader

Erkenningen

Vastleggen format ZSP


a. Opstelling beoordelingscriteria (Begeleidingscomité)

De opstart van het ZSP vertrekt vanuit de samenstelling van een begeleidingscomité. Het begeleidingscomité is een groep bestaande uit experten/stakeholders inzake een specifiek thema die worden betrokken/samen gebracht om een richtinggevend kader uit te denken.

De experten zijn specialist of ervaringsdeskundige in het specifieke thema. Het begeleidingscomité moet zo neutraal mogelijk zijn. Dit wil zeggen zo veel als mogelijk onafhankelijk van de voorzieningen die op termijn een aanvraag kunnen indienen. Idealiter zou het begeleidingscomité ook met internationale expertise versterkt moeten worden.

Het begeleidingscomité dient vooreerst de scoop van het onderwerp af te lijnen. Vanuit hun expertise en eventuele bijkomende analyse wordt inzicht gecreëerd in het zorglandschap en de kritische issues voor het betrokken thema geduid. Hierbij worden internationaal gevalideerde modellen aangereikt die een bewezen optimalisatie in de organisatie van de zorg voor het betreffende thema hebben gerealiseerd. Vanuit deze modellen worden de kritische succesfactoren gedistilleerd voor een goedwerkende zorgorganisatie voor het betrokken thema. Een gap-analyse met de reële situatie as-is geeft de hefbomen aan voor het te doorlopen implementatieproces. Tegelijkertijd wordt ook gecheckt of het betrokken K.B. de juiste randvoorwaarden bevat en zeker geen knelpunten inhouden voor een modelgetrouwe implementatie van een kwaliteitsvol zorgaanbod. Het doorlopen van deze fase resulteert in een format van een zorgstrategisch plan voor het betrokken thema dat de krijtlijnen omvat waar aanvragen aan moeten voldoen en/of waaraan men een invulling moet geven. Tegelijk dient dit te kaderen in de globale principes van zorgstrategische planning zoals beschreven in deze nota.

Het format van het zorgstrategisch plan voor het betrokken thema zal een definitieve goedkeuring moeten krijgen vanuit het agentschap Zorg en Gezondheid (of de minister indien niet gedelegeerd), rekening houdend met bestaande normering of de garantie inhouden dat dit nieuwe kader (normen of andere invulling) kan gerealiseerd worden. Deze goedkeuring is essentieel omdat het agentschap Zorg en Gezondheid:

- Zeker moet zijn dat men aan een aantal essentiële normen en kwaliteitsvereisten voldoet. - Rekening moet houden met eventuele financiële implicaties (zowel federaal als Vlaams). - Verantwoordelijk zal zijn voor de vertaling naar eventuele nieuwe/aangepaste normen en de

implementatie (erkenning of andere invulling) na de ontwikkeling van het aanvraagplan.

b. Aanvraag zorgstrategisch plan

Op basis van de format van het zorgstrategisch plan zal het Agentschap Zorg en Gezondheid een oproep tot indienen van aanvragen voor het betrokken thema lanceren. In deze oproep worden de criteria die ontwikkeld zijn volgens de onder 1. geschetste werkwijze, geformuleerd. De beslissing tot indienen van een aanvraag voor het betrokken thema wordt genomen door de deelnemende voorzieningen waarbij de opstelling van het zorgstrategisch plan als een aanvraag voor de betrokken planningsvergunning(en) of een aanvraag tot erkenning(en) gelden. Voor elke aanvraag zal moeten bepaald worden aan welke vereisten de indienende partijen individueel en als samenwerkingsverband dienen te beantwoorden. Conform de reguliere bevoegdheidsverdeling is het aan het Agentschap Zorg en Gezondheid om de aanvragen te beoordelen op basis van de evaluatiecriteria die zijn opgenomen in het aanvraagplan. Het Begeleidingscomité kan hierbij een adviserende rol opnemen.


2. Stand van zaken invulling prioritaire dossiers zorgstrategische planning

De huidige invulling bij de prioritaire thema’s van zorgstrategische plannen:

Vlaams Netwerk Zeldzame Ziekten ( Niveau supraregionaal - Vlaanderen) Het Vlaams Netwerk Zeldzame Ziekten start bij een samenwerking tussen de Vlaamse universitaire ziekenhuizen. Doordat de functie zeldzame ziekten moet beschikken over een CME, zijn zij de enigen die in aanmerking komen voor een erkenning als ‘functie zeldzame ziekten’. Er wordt uitgegaan van een totaalaanpak voor Vlaanderen waarbij de functies een gemeenschappelijk zorgstrategisch plan opstellen. Hierbij worden de basisvereisten voor een kwaliteitshandboek voor de functies zeldzame ziekten op elkaar afgestemd met aandacht op een goede organisatie van de aanmeldingspoort(en) conform de normen van het voorliggende K.B.. Tegelijkertijd wordt een eerste aanzet gemaakt van inventarisatie van het aanbod voor de verschillende doelgroepen van zeldzame ziekten. Uitgaande van de specifieke behoeften van deze patiëntengroepen is er een consensus om tot één netwerk zeldzame ziekten voor Vlaanderen te komen met alle algemene ziekenhuizen en andere zorgverstrekkers en een plaats voor patiëntenparticipatie. In de netwerken zeldzame ziekten worden zorgcircuits georganiseerd samen met meerdere actoren en zal er bijzondere aandacht zijn voor doorverwijzing en terugverwijzing in functie van de noden van de betrokken doelgroepen in de verschillende fases van hun ziekteproces. Daarnaast is in dit kader ook nationale en internationale samenwerking en netwerking belangrijk. De ontwikkeling van het traject van dit zorgstrategisch plan gebeurt in continue afstemming met federaal die zodoende voor de betrokken voorzieningen de deelname aan Europese Referentiecentra kan faciliteren.

Beroertezorg Vlaanderen – (Niveau regionaalstedelijk of breder) Voor dit thema wordt een model beoogd van een zorgorganisatie met regionale concentratie van gespecialiseerde zorg. Het zorgstrategisch plan beroertezorg vertrekt vanuit een totaalaanpak voor de beroertezorg, waarbij alle stappen van preventie, vroegtijdige herkenning, ziekenvervoer, de acute opname en de revalidatie door taakafspraken binnen een netwerk worden gestructureerd. Het is hierbij duidelijk dat het zwaartepunt zich zeker niet alleen in de referentiefunctie en het technische gebeuren situeert, maar dat elke schakel in de zorgketen van cruciaal belang is. Het aantal te erkennen gespecialiseerde centra is mogelijks nog afhankelijk van een (in uitwerking zijnde) federale programmatie Internationaal werden in verschillende regio’s in Europa nieuwe modellen van zorgorganisatie opgestart met vaak drastische verbeteringen in proces- en outcome indicatoren voor de beroertezorg in de betrokken regio’s. De acute episode van beroertezorg vereist een zeer tijdskritische zorgorganisatie en het bereikbaarheidscriterium zal dan ook een belangrijk rol spelen in de organisatie van een dekkend aanbod voor Vlaanderen. De internationale referenties geven aan dat ondanks de nood aan bereikbaarheid een te sterke versnippering van de organisatie van de beroertezorg niet aangewezen is en pleiten voor een sterke zorgregie. Dit wil dus zeggen dat twee of meerdere zorggebieden zullen moeten samenwerken voor de erkenning van de gespecialiseerde zorgprogramma’s beroertezorg. De Vlaamse overheid voorziet mede in het kader van de verderzetting van het “Jaar van het Brein” van Flanders’ Care een brede sensibilisatie-campagne naar de bevolking om de symptomen van een beroerte te herkennen en de instructies te geven om onmiddellijk de hulpdiensten hierbij in te schakelen. Het Plan Beroertezorg Vlaanderen naar de sector zal na het zomerreces in een communicatie naar de sector worden op gang getrokken.


Pediatrische basiszorg = Niveau intermediaire of regionaalstedelijke zorgregio Het doel is de concentratie van gespecialiseerde zorg te realiseren met behoud van pediatrische basiszorg in een voldoende aantal ziekenhuizen en/of ziekenhuiscampussen. Bij de implementatie van het zorgprogramma kinderen dient een voldoende toegang tot pediatrische basiszorg gegarandeerd te blijven op het niveau van de intermediaire zorgregio’s (tussen kleinstedelijk (60) en regionaalstedelijk (15) in bv. niveau 38). De voorbereiding voor dit zorgstrategisch thema wordt verder in de loop van het jaar opgenomen.

Nieuw Vlaams Ziekenhuislandschap

Documents

Transcript of Nieuw Vlaams Ziekenhuislandschap