NH 210809 katern 2 pagin Een kans krijgen, oké, daarna ... · met een hoed over het blonde haar en...
1
Een kans krijgen, oké, daarna moet je het zelf doen De holding, voorheen het familiebedrijf Sabanci, is het gezicht van het kapitalistische, op Europa gerichte Turkije. Aan de top staat Güler Sabanci. Perfectionist, machtig, wordt er over haar gezegd. Door onze correspondent Bram Vermeulen D e entree van Güler Sabanci is als een wervelwind. Op de 25ste verdieping van het glanzende Sabanci Centre zwaaien de notenhouten deuren voor haar open en stapt zij binnen met een hoed over het blonde haar en met een reeks aan nieuwe op- drachten voor haar assistenten. Twee lijfwachten met oortjes be- geleiden haar. Die zorg voor lijfsbehoud heeft bij de Sabanci’s een lange geschie- denis. In de winter van 1996 dron- gen op deze verdieping, met zijn magistrale uitzicht over Istanbul, twee sluipmoordenaars binnen van de linkse terreurbeweging Dev Sol. Ze executeerden de secre- taresse, een fabrieksmanager en Özdemir Sabanci, een van de zes ooms van de nu 55-jarige Güler. Dertien jaar later zijn de op- drachtgevers van de driedubbele moord nog altijd niet gepakt, en past de gebeurtenis in een lange reeks van onopgeloste executies in de geschiedenis van Turkije. Deze gebeurtenis is het litteken van de Sabanci Holding, niet zo- maar een familiebedrijf maar een dynastie van bankiers, verzeke- raars, auto- en cementfabrikanten en filantropen. Dit bedrijf behoort tot de grootste twee van het land, wordt geleid door een van de rijk- ste families, geeft werk aan bijna 50.000 werknemers in dertig be- drijven verspreid over achttien verschillende landen. Sabanci laat zien wat de financiële mogelijkhe- den zijn in deze opkomende markt. Sabanci is het gezicht van kapitalistisch Turkije dat de blik op het Westen heeft gericht: ‘mo- dern Turkije’, zoals de seculiere elite in dit land het liever om- schrijft. Als dat zinnebeeld maak je vrienden én vijanden. Güler Sabanci zelf is de belicha- ming van de macht van het grote geld. In 2004 kwam zij als oudste kleinkind van oprichter Haci Ömer Sabanci aan het hoofd te staan van de holding, na het over- lijden van haar oom Sakip. Het- zelfde jaar selecteerde de Financial Times haar als een van de 25 mach- tigste vrouwen van Europa. En zette Fortune haar op plaats num- mer negen van honderd machtig- ste vrouwen van de wereld. De vraag of zij in dit land ook zover was gekomen zonder de steun van haar invloedrijke fami- lie, irriteert haar. „Zakendoen is iets objectiefs’’, zegt ze, terwijl ze een vluchtige blik werpt op de fa- milieportretten aan de andere kant van de bestuurskamer. „Na- tuurlijk helpt het als iemand je een kans geeft, maar daarna moet je ook kunnen bewijzen dat je het waard bent.” Dat heeft ze bewezen. Sinds Güler vijf jaar geleden als be- stuursvoorzitter het roer overnam verdubbelde ze de omzet bijna, tot 15,3 miljard dollar in 2008. De nettowinst van de holding groeide met 23 procent, ondanks de crisis in de wereld. Güler Sabanci groei- de op aan de broekspijpen van haar grootvader, die begon zoals met ieder familiebedrijf: „Met niks. Dit is allemaal het werk van een selfmade man.” Ze vertelt dat verhaal graag. De mijlpalen in het groeiende succes van haar familie dreunt ze op als uit een school- boek: grootvader begon in de ja- ren twintig bij de zuidelijke stad Adana als katoenplukker, werd tien jaar later mede-eigenaar van een weeffabriek, en vestigde weer tien jaar later de Ak-bank, nu de grootste van Turkije. „Toen opa stierf had hij zes zonen, onder wie mijn vader.” Güler was toen twaalf, acht jaar had ze doorge- bracht in het huis van haar groot- vader, waar de fundamenten van de Turkse economie werden ge- legd. „Ik herinner me nog dat ik als kind van vier jaar oud aan de hand van mijn grootvader door de fabriek werd rondgeleid.” Onder het leiderschap van oom Sakip Sabanci werd besloten de structuur van het familiebedrijf te ontmantelen voordat de derde ge- neratie de touwtjes van hem zou overnemen. „In 1995 waarschuw- de [adviesbureau] McKinsey dat het zo niet langer door kon gaan. Als het bedrijf eenmaal zo groot is geworden kun je niet dezelfde mensen die de beslissingen ne- men, ook verantwoordelijk laten zijn voor de boekhouding en de controle ervan.” Sabanci Holding moest familie en bedrijf van elkaar scheiden. Sa- banci kreeg een corporate structure. Dat had voor- en nadelen, zegt Güler Sabanci. Een familie neemt vaak sneller beslissingen dan aan- deelhoudersvergaderingen, tenzij het over macht gaat. „Binnen een normale bedrijfsstructuur zijn zulke beslissingen minder per- soonlijk en dus minder pijnlijk.” De reorganisatie leidde binnen Sa- banci Holding onherroepelijk tot conflicten. Ooms en neven moes- ten kiezen: of een van de bedrijven leiden en verantwoording afleg- gen aan de raad van bestuur, of be- sturen vanuit de raad. Niet allebei. Sommige familieleden moesten genoegen nemen met een positie buiten de bestuurskamer. „Dat doet soms pijn, maar niet altijd ”, is alles wat Güler erover zeggen wil. Meer vragen over het onderwerp wuift ze weg. Demir Sabanci, de zoon van de vermoor- de Özdemir, was een van de neef- jes die volgens Turkse kranten geen genoegen nam met een aan- deelhouderschap zonder beslis- singsbevoegdheid. Hij nam ont- slag en verkocht binnen een jaar al zijn aandelen in Sabanci. Neef Ali was toen al vertrokken om voor- zitter te worden van de lowcost- vliegmaatschappij Pegasus. Güler Sabanci liet al vroeg zien dat ze het leiderschap aankon dat haar grootvader voor zijn eerste kleinkind voor ogen had. Ze be- gon als 22-jarige aan de loopband van de bandenfabriek. Vanaf 1985 stond ze aan de leiding van die di- visie, veertien jaar lang en met succes. Het leverde haar de bij- naam ‘rubberkoningin’ op. De bandendivisie ging de grens over, smeedde allianties met concurren- ten op andere continenten. Güler stond ook aan de wieg van de Sabanci Universiteit, die tien jaar geleden werd gesticht en nu wordt gezien als denktank van modern Turkije. Ze is een fervent voorstander van toetreding van Turkije tot de Europese Unie, er- van overtuigd dat beide baat heb- ben bij de toenadering. ‘De reis is belangrijker dan de bestemming’ is een slogan die ze op seminaria en bijeenkomsten als het World Economic Forum in Davos steeds weer laat horen. Zo is Güler Sa- banci de ongekroonde ambassa- deur van de Turkse economie, wier uitstraling soms die van de politieke machthebbers in dit land lijkt te overtreffen. Werknemers die met haar sa- menwerkten noemen haar een „perfectionist” die dag en nacht controle eist over alle aspecten van haar bedrijf. I n het familiebedrijf is werk nooit een baan, maar een le- venslange roeping. Dat maakt de leiders aan de top van de pira- mide gevoelig voor kritiek, zeker als oude en nieuwe generaties met elkaar vergeleken worden. „Tur- kije was veel makkelijker hersteld van de economische crisis als [oom] Sakip Sabanci nog had ge- leefd”, sprak de directeur van de elektronicadivisie van Sabanci, Te- knosa, onlangs. „Er is geen ander dan Sakip Sabanci.’’ Was dat een sneer naar zijn opvolgster? „Waar heeft u het over?” reageert Güler geprikkeld. „Ik ben heel trots als mensen mijn oom herinneren. Hij was iemand die ons allemaal moti- veerde. Mij ook.” Ook al heeft de economische crisis de nettowinst van de hele holding niet aangetast, sommige divisies kregen rake klappen de af- gelopen maanden. In het eerste kwartaal kromp de Turkse econo- mie (met 13 procent), ook Sabanci ontsnapte niet aan de gevolgen. „Maar ik ga bij al mijn fabrieken langs en ik vertel ze dat we het ergste achter de rug hebben. De dagen van de crisis zijn geteld. Misschien zijn het nog honderd of tweehonderd dagen, maar zeker geen vijfhonderd. De afgelopen maand zagen we al verbetering. Vanaf september zal het beter gaan. Dat is wat ik mijn werkne- mers vertel.” Waarmee ze maar wil zeggen: de familie Sabanci wijst Turkije de weg, nog steeds. Bij haar aantreden beloofde Güler Sabanci plechtig dat haar aanstelling niet levenslang zou zijn. De ooms mochten aanblijven zolang ze wilden, maar zij sprak af te treden als ze de pensioenge- rechtigde leeftijd van 62 bereikte. Ze heeft nog zeven jaar. Is het mo- gelijk dat er dan een ander het machtige bedrijf gaat leiden? Met een andere achternaam? „Waarom niet”, zegt ze, „Het Sabanci van vandaag is niet het Sabanci van morgen. Ik zou er in elk geval niets op tegen hebben.” In dit fa- miliebedrijf is alleen voorspel- baarheid onbespreekbaar. Zie voor de vorige afleverin- gen van deze zomerserie nrc.nl/familiebedrijf Illustratie Nanette Hoogslag Turkije Hoe Güler Sabanci als een wervelwind het conglomeraat leidt dat haar grootvader oprichtte Familiebedrijf Turkije NH 21-08-09 katern 2 pagina 12
Transcript of NH 210809 katern 2 pagin Een kans krijgen, oké, daarna ... · met een hoed over het blonde haar en...
Een kans krijgen, oké, daarna moet je het zelf doen
De holding, voorheen hetfamiliebedrijf Sabanci, ishet gezicht van hetkapitalistische, op Europagerichte Turkije. Aan de topstaat Güler Sabanci.Perfectionist, machtig,wordt er over haar gezegd.
Door onze correspondentBram Vermeulen
De entree van Güler Sabanciis als een wervelwind. Opde 25ste verdieping van
het glanzende Sabanci Centrezwaaien de notenhouten deurenvoor haar open en stapt zij binnenmet een hoed over het blonde haaren met een reeks aan nieuwe op-drachten voor haar assistenten.Twee lijfwachten met oortjes be-geleiden haar.
Die zorg voor lijfsbehoud heeftbij de Sabanci’s een lange geschie-denis. In de winter van 1996 dron-gen op deze verdieping, met zijnmagistrale uitzicht over Istanbul,twee sluipmoordenaars binnen
van de linkse terreurbewegingDev Sol. Ze executeerden de secre-taresse, een fabrieksmanager enÖzdemir Sabanci, een van de zesooms van de nu 55-jarige Güler.Dertien jaar later zijn de op-drachtgevers van de driedubbelemoord nog altijd niet gepakt, enpast de gebeurtenis in een langereeks van onopgeloste executies inde geschiedenis van Turkije.
Deze gebeurtenis is het littekenvan de Sabanci Holding, niet zo-maar een familiebedrijf maar eendynastie van bankiers, verzeke-raars, auto- en cementfabrikantenen filantropen. Dit bedrijf behoorttot de grootste twee van het land,wordt geleid door een van de rijk-ste families, geeft werk aan bijna50.000 werknemers in dertig be-drijven verspreid over achttienverschillende landen. Sabanci laatzien wat de financiële mogelijkhe-den zijn in deze opkomendemarkt. Sabanci is het gezicht vankapitalistisch Turkije dat de blikop het Westen heeft gericht: ‘mo-dern Turkije’, zoals de seculiereelite in dit land het liever om-schrijft. Als dat zinnebeeld maak
je vrienden én vijanden.Güler Sabanci zelf is de belicha-
ming van de macht van het grotegeld. In 2004 kwam zij als oudstekleinkind van oprichter HaciÖmer Sabanci aan het hoofd testaan van de holding, na het over-lijden van haar oom Sakip. Het-zelfde jaar selecteerde de FinancialTimes haar als een van de 25 mach-tigste vrouwen van Europa. Enzette Fo r t u n e haar op plaats num-mer negen van honderd machtig-ste vrouwen van de wereld.
De vraag of zij in dit land ookzover was gekomen zonder desteun van haar invloedrijke fami-lie, irriteert haar. „Zakendoen isiets objectiefs’’, zegt ze, terwijl zeeen vluchtige blik werpt op de fa-milieportretten aan de anderekant van de bestuurskamer. „Na-tuurlijk helpt het als iemand jeeen kans geeft, maar daarna moetje ook kunnen bewijzen dat je hetwaard bent.”
Dat heeft ze bewezen. SindsGüler vijf jaar geleden als be-stuursvoorzitter het roer overnamverdubbelde ze de omzet bijna, tot15,3 miljard dollar in 2008. Denettowinst van de holding groeidemet 23 procent, ondanks de crisisin de wereld. Güler Sabanci groei-de op aan de broekspijpen vanhaar grootvader, die begon zoalsmet ieder familiebedrijf: „Metniks. Dit is allemaal het werk vaneen selfmade man.” Ze vertelt datverhaal graag. De mijlpalen in hetgroeiende succes van haar familiedreunt ze op als uit een school-boek: grootvader begon in de ja-ren twintig bij de zuidelijke stadAdana als katoenplukker, werdtien jaar later mede-eigenaar vaneen weeffabriek, en vestigde weertien jaar later de Ak-bank, nu degrootste van Turkije. „Toen opastierf had hij zes zonen, onder wiemijn vader.” Güler was toentwaalf, acht jaar had ze doorge-bracht in het huis van haar groot-vader, waar de fundamenten vande Turkse economie werden ge-legd. „Ik herinner me nog dat ikals kind van vier jaar oud aan dehand van mijn grootvader door defabriek werd rondgeleid.”
Onder het leiderschap van oomSakip Sabanci werd besloten destructuur van het familiebedrijf teontmantelen voordat de derde ge-neratie de touwtjes van hem zouovernemen. „In 1995 waarschuw-de [adviesbureau] McKinsey dathet zo niet langer door kon gaan.Als het bedrijf eenmaal zo groot isgeworden kun je niet dezelfdemensen die de beslissingen ne-men, ook verantwoordelijk latenzijn voor de boekhouding en decontrole ervan.”
Sabanci Holding moest familieen bedrijf van elkaar scheiden. Sa-banci kreeg een corporate structure.Dat had voor- en nadelen, zegt
Güler Sabanci. Een familie neemtvaak sneller beslissingen dan aan-deelhoudersvergaderingen, tenzijhet over macht gaat. „Binnen eennormale bedrijfsstructuur zijnzulke beslissingen minder per-soonlijk en dus minder pijnlijk.”De reorganisatie leidde binnen Sa-banci Holding onherroepelijk tot
conflicten. Ooms en neven moes-ten kiezen: of een van de bedrijvenleiden en verantwoording afleg-gen aan de raad van bestuur, of be-sturen vanuit de raad. Niet allebei.Sommige familieleden moestengenoegen nemen met een positiebuiten de bestuurskamer.
„Dat doet soms pijn, maar niet
a l t ij d ”, is alles wat Güler eroverzeggen wil. Meer vragen over hetonderwerp wuift ze weg. DemirSabanci, de zoon van de vermoor-de Özdemir, was een van de neef-jes die volgens Turkse krantengeen genoegen nam met een aan-deelhouderschap zonder beslis-singsbevoegdheid. Hij nam ont-
slag en verkocht binnen een jaar alzijn aandelen in Sabanci. Neef Aliwas toen al vertrokken om voor-zitter te worden van de lowcost-vliegmaatschappij Pegasus.
Güler Sabanci liet al vroeg ziendat ze het leiderschap aankon dathaar grootvader voor zijn eerstekleinkind voor ogen had. Ze be-
gon als 22-jarige aan de loopbandvan de bandenfabriek. Vanaf 1985stond ze aan de leiding van die di-visie, veertien jaar lang en metsucces. Het leverde haar de bij-naam ‘rubberkoningin’ op. Debandendivisie ging de grens over,smeedde allianties met concurren-ten op andere continenten.
Güler stond ook aan de wiegvan de Sabanci Universiteit, dietien jaar geleden werd gesticht ennu wordt gezien als denktank vanmodern Turkije. Ze is een ferventvoorstander van toetreding vanTurkije tot de Europese Unie, er-van overtuigd dat beide baat heb-ben bij de toenadering. ‘De reis isbelangrijker dan de bestemming’is een slogan die ze op seminariaen bijeenkomsten als het WorldEconomic Forum in Davos steedsweer laat horen. Zo is Güler Sa-banci de ongekroonde ambassa-deur van de Turkse economie,wier uitstraling soms die van depolitieke machthebbers in ditland lijkt te overtreffen.
Werknemers die met haar sa-menwerkten noemen haar een„perfectionist” die dag en nachtcontrole eist over alle aspecten vanhaar bedrijf.
In het familiebedrijf is werknooit een baan, maar een le-venslange roeping. Dat maakt
de leiders aan de top van de pira-mide gevoelig voor kritiek, zekerals oude en nieuwe generaties metelkaar vergeleken worden. „Tu r -kije was veel makkelijker hersteldvan de economische crisis als[oom] Sakip Sabanci nog had ge-leefd”, sprak de directeur van deelektronicadivisie van Sabanci, Te-knosa, onlangs. „Er is geen anderdan Sakip Sabanci.’’ Was dat eensneer naar zijn opvolgster? „Wa a rheeft u het over?” reageert Gülergeprikkeld. „Ik ben heel trots alsmensen mijn oom herinneren. Hijwas iemand die ons allemaal moti-veerde. Mij ook.”
Ook al heeft de economischecrisis de nettowinst van de heleholding niet aangetast, sommigedivisies kregen rake klappen de af-gelopen maanden. In het eerstekwartaal kromp de Turkse econo-mie (met 13 procent), ook Sabanciontsnapte niet aan de gevolgen.„Maar ik ga bij al mijn fabriekenlangs en ik vertel ze dat we hetergste achter de rug hebben. Dedagen van de crisis zijn geteld.Misschien zijn het nog honderd oftweehonderd dagen, maar zekergeen vijfhonderd. De afgelopenmaand zagen we al verbetering.Vanaf september zal het betergaan. Dat is wat ik mijn werkne-mers vertel.” Waarmee ze maarwil zeggen: de familie Sabanciwijst Turkije de weg, nog steeds.
Bij haar aantreden beloofdeGüler Sabanci plechtig dat haaraanstelling niet levenslang zouzijn. De ooms mochten aanblijvenzolang ze wilden, maar zij sprak afte treden als ze de pensioenge-rechtigde leeftijd van 62 bereikte.Ze heeft nog zeven jaar. Is het mo-gelijk dat er dan een ander hetmachtige bedrijf gaat leiden? Meteen andere achternaam? „Wa a r o mniet”, zegt ze, „Het Sabanci vanvandaag is niet het Sabanci vanmorgen. Ik zou er in elk gevalniets op tegen hebben.” In dit fa-miliebedrijf is alleen voorspel-baarheid onbespreekbaar.
v© Zie voor de vorige afleverin-gen van deze zomerserienrc.nl/familiebedrijf
Illustratie Nanette Hoogslag
Turkije Hoe Güler Sabanci als een wervelwind het conglomeraat leidt dat haar grootvader oprichtte
TURKIJ EIstanbul
FamiliebedrijfTurkije
NH
21-08-09 katern 2 pagina 12
