Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín quöëc tïë, Ngên...

Baãn quyïìn © 1998

Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín quöëc tïë, Ngên haâng Thïë giúái

1818 H. Street, N.W., Washington, D.C 20433

Giûä baãn quyïìn

In taåi Myä

ÊËn baãn lêìn àêìu tiïn thaáng Chñn 1998

Ngên haâng Thïë giúái khöng baão àaãm vïì sûå chñnh xaác cuãa söë liïåu trong êënbaãn naây vaâ khöng chõu traách nhiïåm vïì moåi hêåu quaã trong quaá trònh sûã duång.Trong cuöën saách naây, nhûäng biïn giúái, mêìu sùæc, tïn goåi vaâ nhûäng thöng tin khaácghi trïn bêët kyâ baãn àöì naâo trong cuöën saách naây àïìu khöng mang haâm yá thïí hiïånsûå àaánh giaá naâo cuãa nhoám Ngên haâng Thïë giúái àöëi vúái tònh traång húåp phaáp vïìlaänh thöí hoùåc sûå cöng böë hoùåc chêëp nhêån chñnh thûác vïì nhûäng àûúâng biïn giúáiàoá.

Taâi liïåu sûã duång trong êën phêím naây àûúåc giûä baãn quyïìn. Giêëy xin pheáp sûãduång tûâng phêìn cuãa taâi liïåu naây xin gûãi vïì cú quan xuêët baãn theo àõa chó ghi úãtrïn. Ngên haâng Thïë giúái khuyïën khñch sûã duång êën phêím naây vaâ sùén saâng chopheáp nhûäng trûúâng húåp sûã duång laåi taâi liïåu khöng mang tñnh thûúng maåi vaâNgên haâng khöng àoâi hoãi phñ sûã duång. Giêëy pheáp sûã duång möåt phêìn tû liïåu naâycho caác lúáp àaâo taåo do Copyright Clearance Center, Inc., Suite 910, 222 RosewoodDr., Danvers, Massachusetts 01923, U.S.A cung cêëp.

Thiïët kïë bòa cuãa The Magazine Group

AÃnh bòa cuãa Curt Carnemark/ngên haâng Thïë giúái

ISBN 0-8213-4299-1

Àaä àùng kyá vúái Library of Congress Cataloging-in-publication Data

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Administrator

18457

ii

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh - tiïìn tïå Àöng AÁ - cuöåc khuãnghoaãng lúán nhêët trong nhiïìu thêåp kyã qua - àaä keáo daâi hún möåt nùm,gêy ra nhûäng hêåu quaã nùång nïì àöëi vúái caác nïìn kinh tïë Àöng AÁ vaâ taácàöång tiïu cûåc àïën nïìn kinh tïë thïë giúái. Vêåy nhûäng nguyïn nhên naâodêîn àïën khuãng hoaãng? Taác àöång trûúác mùæt vaâ hêåu quaã lêu daâi cuãakhuãng hoaãng àöëi vúái toaân khu vûåc vaâ tûâng nûúác ra sao? Bùçng caáchnaâo caác nûúác trong khu vûåc coá thïí thoaát ra khoãi khuãng hoaãng vaâtûâng bûúác phuåc höìi nïìn kinh tïë Àêy laâ nhûäng vêën àïì àaä vaâ àangàûúåc àùåt ra trong nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu, trong caác cuöåc höåithaão quöëc tïë vaâ khu vûåc, thu huát sûå tham gia àöng àaão cuãa caác nhaânghiïn cûáu, caác hoåc giaã caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách... thuöåc nhiïìuquöëc tõch vaâ töí chûác quöëc tïë khaác nhau.

Àïí cung cêëp cho baån àoåc taâi liïåu nghiïn cûáu vïì vêën àïì naây,àöìng thúâi goáp phêìn àûa ra lúâi giaãi àaáp cho nhûäng vêën àïì nïu trïn,Nhaâ xuêët baãn Chñnh trõ quöëc gia cho dõch vaâ xuêët baãn cuöën saáchÀöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi, möåt cöng trònh nghiïncûáu àûúåc dû luêån àaánh giaá cao, do Ngên haâng Thïë giúái êën haânhnùm 1998.

Nöåi dung cuöën saách trònh baây khaái quaát vïì cuöåc khuãng hoaãngtaâi chñnh -tiïìn tïå úã Àöng AÁ, àöìng thúâi ài sêu phên tñch tûâng khñacaånh cuãa cuöåc khuãng hoaãng : thûúng maåi vaâ caånh tranh, taâi chñnh,xaä höåi, möi trûúâng, v.v.. Trïn cú súã àoá, cuöën saách àïì xuêët vaâ kiïënnghõ möåt söë giaãi phaáp nhùçm giuáp caác nûúác trong khu vûåc thoaát khoãikhuãng hoaãng vaâ phuåc höìi sûå tùng trûúãng kinh tïë.

Mùåc duâ coá möåt söë àaánh giaá vaâ söë liïåu trong cuöën saách khaác vúáiàaánh giaá vaâ söë liïåu cuãa chuáng ta, nhêët laâ nhûäng söë liïåu vaâ tiïu chñàaánh giaá tònh traång ngheâo khöí úã caác nûúác khaác nhau trïn thïë giúái,nhûng chuáng töi vêîn hy voång cuöën saách seä laâ taâi liïåu tham khaão böíñch àöëi vúái baån àoåc.

Xin giúái thiïåu cuöën saách cuâng baån àoåc.

Lúâi nhaâ xuêët baãn

Thaáng 1-1999

NHAÂ XUÊËT BAÃN CHÑNH TRÕ QUÖËC GIA

iii

Lúâi Nhaâ xuêët baãnBaãng chuá giaãi nhûäng chûä viïët tùætLúâi caãm únLúâi tûåaToám tùætChûúng 1 : Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ:Möåt caách nhòn khaái quaátLiïåu àiïìu kyâ diïåu laâ coá thûåc khöng?Taåi sao Àöng laåi ài xuöëng?Sûå xuêët hiïån khaã nùng dïî bõ töín thûúng cú cêëuNgoâi nöíSûå lêy lanTûâ cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh-tiïìn tïå dêîn túái khuãng hoaãng kinh tïë-xaä höåiKïët luêån vaâ töí chûác cuãa nghiïn cûáu naây

Chûúng 2: Thûúng maåi vaâ caånh tranhNhûäng nguyïn nhên suy giaãm xuêët khêíu nùm 1996Chu kyâ hay cú cêëuCaånh tranh giûäa Trung Quöëc vaâ caác nûúác xuêët khêíu coá chi phñ thêëpkhaácSûå chuyïn mön hoaá heåp trong ngaânh cöng nghiïåp àiïån tûãThûúng maåi trong khu vûåc chêu AÁ: Hiïåu ûáng ÀöminöXuêët khêíu chêu AÁ sau hêåu quaã cuãa cuöåc khuâng hoaãngTriïín voång vaâ chñnh saách

Chûúng 3: Khu vûåc taâi chñnh:ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãngSûå buâng nöí vaâ taân luåi cuãa khu vûåc taâi chñnhXêy dûång laåi tûâ àöëng tro taân: Tiïën lïn vaâ taái thiïëtChûúng trònh trûúác mùæt: khöi phuåc nguöìn tñn duångNhiïåm vuå khoá khùn vaâ töën keám cuãa cöng cuöåc cú cêëu laåi caác ngên

Muåc luåc

iv

haângCaác nguyïn tùæc cú cêëu laåi ngên haângNhûäng biïån phaáp àaä àûúåc aáp duång cho àïën nay

Chûúng 4: Caác cöng ty trong caãnh khöën cuângSûå hònh thaânh tònh traång dïî bõ töín thûúng trong khu vûåc cöng tySau cún khuãng hoaãng: Àaánh giaá thiïåt haåiChûúng trònh haânh àöång khêín cêëp: CÚ cêëu laåi caác ngên haâng vaâ hïåthöëng caác cöng tyCaãi thiïån sûå àiïìu haânh cöng ty

Chûúng 5: Tûâ khuãng hoaãng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåiTùng trûúãng vaâ nhûäng yïëu töë dïî bõ töín thûúngNhûäng thûã thaách trûúác khuãng hoaãng vaâ nhûäng yïëu töëdïî bõ töín thûúng àang naãy sinhTaác àöång xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãngCoá thïí laâm gò?Caác thïí chïë, naån tham nhuäng vaâ cú cêëu xaä höåi

Chûúng 6: Möi trûúâng trong cún khuâng hoaãng:Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái úi lïn?Caác khña caånh möi trûúâng cuãa cuöåc khuãng hoaãng

Chûúng 7: Nhûäng ûu tiïn cho sûå höìi phuåc bïìn vûängGiaãi quyïët vêën àïì mêët khaã nùng thanh toaán cuãa hïå thöëng ngênhaâng vaâ cuãa khu vûåc cöng tySûå cêìn thiïët phaãi khöi phuåc tùng trûúãng vïì töíng cêìuBaão vïå ngûúâi ngheâo vaâ chia seã sûå höìi phuåcTiïën böå trong caãi töí cú cêëu: Nêng cao chêët lûúång tùng trûúãngHuy àöång caác nguöìn lûåc böí sung àïí höî trúå tùng trûúãngHaânh trònh vïì phña trûúác

Taâi liïåu tham khaão

v

AMC Cöng ty quaãn lyá taâi saãnAPEC Diïîn àaân húåp taác kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh

DûúngASEAN Hiïåp höåi caác quöëc gia Àöng Nam AÁBIBF Trung têm hoaåt àöång ngên haâng quöëc tïë Bùng

CöëcBIS Ngên haâng thanh toaán quöëc tïëCAMELOT Vöën, Taâi saãn, Quaãn lyá, Khoaãn thu, Khaã nùng

thanh toaán, Möi trûúâng hoaåt àöång vaâ Tñnh minhbaåch

CD Chûáng chó tiïìn gûãiCPI Chó söë giaá tiïu duângDIP Con núå thuöåc súã hûäu (hònh thûác cho vay)East Asia 5 Nùm nûúác Àöng AÁ: Thaái Lan, Haân Quöëc,

Inàönïsia, Malaisia, PhilippinEU Liïn minh chêu ÊuFDI Àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâiFIDF Quyä phaát triïín caác töí chûác taâi chñnhFRA Cú quan taái cú cêëu taâi chñnhGDP Töíng saãn phêím quöëc nöåiGEP Triïín voång kinh tïë thïë giúáiGNP Töíng saãn phêím quöëc dênIBRA Ban taái thiïët Ngên haâng InàönïsiaIMF Quyä tiïìn tïå quöëc tïëKAMCO Cú quan quaãn lyá taâi saãn Haân QuöëcLPG Khñ hoaá loãngNBFI Töí chûác taâi chñnh phi ngên haângNEP Chñnh saách kinh tïë múáiNGO Töí chûác phi chñnh phuãNIE Caác nïìn kinh tïë múái cöng nghiïåp hoaáOECD Töí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïëR&D Nghiïn cûáu vaâ triïín khaiSET Thõ trûúâng chûáng khoaán Thaái LanSITC Danh muåc phên loaåi thûúng maåi quöëc tïë tiïu

chuêín hai con söëTFP Nùng suêët toaân böå caác yïëu töë saãn xuêëtTRIS Cöng ty cung cêëp thöng tin vaâ àaánh giaá mûác àöå

tñn nhiïåm cuãa Thaái Lan

Baãng chuá giaãinhûäng chûä viïët tùæt

vi

Àêy laâ nöî lûåc cuãa toaân nhoám nghiïn cûáu. Cöng trònh nghiïncûáu naây àûúåc khúãi xûúáng dûúái sûå chó àaåo cuãa Pieter Bottelier, cöë vêëncao cêëp cuãa Phoá Chuã tõch Ngên haâng Thïë giúái phuå traách khu vûåcÀöng AÁ, vaâ àûúåc hoaân thaânh dûúái sûå hûúáng dêîn cuãa Masahiro Kawai,nhaâ kinh tïë trûúãng cuãa khu vûåc Àöng AÁ. Richard Newfarmer laâtrûúãng nhoám nghiïn cûáu, cuâng phöëi húåp vúái Mong Haddad vaâ IlkerDomac vúái tû caách laâ taác giaã chñnh cuãa cöng trònh nghiïn cûáu naây.Stijn Claessens laâ taác giaã cuãa chûúng vïì khu vûåc taâi chñnh, dûåa trïncaác nghiïn cûáu cuãa Pedro Alba, Amar Bhattacharya, Swati Ghosh,Leonardo Hernandez, Peter Montiel vaâ Michael Pomerleano. TamarManuelyan-Atinc vaâ Mike Walton laâ taác giaã cuãa chûúng vïì khu vûåcxaä höåi. Gordon Hughes, cuâng vúái tû liïåu cuãa Magda Lovei vaâ HermanCesar, àaä àoáng goáp cho chûúng vïì möi trûúâng. Möåt söë thaânh viïncuãa nhoám nghiïn cûáu àaä cung cêëp nhûäng baâi phên tñch coá giaá trõàûúåc sûã duång trong cöng trònh nghiïn cûáu, àoá laâ Yuzuru Ozeki (phoátrûúãng nhoám, phuå traách chuã àïì kinh tïë vô mö), Dipak Dasgupta vaâKumiko Mai (thûúng maåi), Simeon Djankov (àiïìu haânh cöng ty),Giovanni Ferri (taâi chñnh cöng ty), Bert Hofman (khu vûåc cöng ty),Michael Pomerleano (taâi chñnh vaâ àiïìu haânh cöng ty). Dieter Ernst,Kenichi Ohno, Takatoshi Ito, Warwick Mckibbin vaâ Will Martin, vaâViïån nghiïn cûáu Nomura, àaä cung cêëp nhûäng nghiïn cûáu cú baãn rêëthûäu ñch. David Bisbee àaä coá nhûäng höî trúå nghiïn cûáu quyá giaá. Möåtsöë ngûúâi khaác cuäng àaä àoáng goáp viïët nhûäng baâi phên tñch ngùæn vaâcaác höåp. Àoá laâ Natasha Beschoner, Pieter Bottelier, Craig Burnside,Elizazabeth Chiïn, Hilary Codippily vaâ Elizabeth C. Brouwer, DipakDasgupta vaâ nhoám DEC, Larry Lang, Wei Ding, May Hallward-Driemeier vaâ David Dollar, E.C. Hwa, Lloyd Kenward, Aart Kraay,Kathie Krumm, Victoria Kwakwa, Felipe Larrain, Rolf Luders,Behdad Nowroozi, Kyle Peters, Caroline Robb, Sergio Schmukler,Richard Scobey, vaâ Vivek Suri. Coân Bonita Brindley àaä giuáp àúä chuángtöi möåt caách nhiïåt tònh trong cöng taác biïn têåp.

Chuáng töi àùåc biïåt biïët ún Joseph Stiglitz, nhaâ kinh tïë trûúãngcuãa Ngên haâng Thïë giúái vaâ nhûäng ngûúâi cuâng àoåc kiïím laåi baãn thaãovúái öng laâ Amar Bhattacharya, Uri Dadush, Robert Holzmann,Danny Leipziger, Jed Shilling vaâ John Williamson, nhûäng ngûúâi àaä

Lúâi caãm ún

vii

coá nhûäng nhêån xeát sêu sùæc vaâ sùæc beántrong quaá trònh chuáng töi viïët taác phêímnaây. Coân coá nhiïìu àöìng nghiïåp cuãa Ngênhaâng nûäa cuäng àaä cung cêëp tû liïåu vaâ bònhluêån cho chuáng töi.

Chuáng töi trên troång caãm ún sûå höîtrúå taâi chñnh cuãa Chñnh phuã Nhêåt Baãnthöng qua Quyä uyã thaác chuyïn gia tû vêënNhêåt Baãn vaâ Trung têm Nhêåt Baãn vïì taâichñnh quöëc tïë àaä höî trúå chuáng töi vúái tûcaách laâ Ban thû kyá cho cöng viïåc cuãachuyïn gia tû vêën Cöng trònh naây cuäng

têån duång cûá liïåu cuãa cöng trònh nghiïncûáu sùæp xuêët baãn cuãa Ngên haâng Phaáttriïín chêu AÁ vaâ Ngên haâng Thïë giúái, àoálaâ “Managing Global Financial Integra-tion in Asia: Emerging Lessons and Pro-spective Challengeb” (Quaãn lyá sûå phöëi húåptaâi chñnh toaân cêìu úã chêu AÁ: nhûäng baâihoåc múái àêy vaâ nhûäng thaách thûác tûúnglai) (trong àoá coá möåt söë thaânh viïn cuãacöng trònh naây tham gia), vaâ cöng trònhnghiïn cûáu sùæp xuêët baãn cuãa Ngên haângThïë giúái Global Economics Prospects(Triïín voång kinh tïë toaân cêìu).

viii

Möåt nùm sau khi buâng nöí, cún baäo kinh tïë taåi Àöng AÁ vêîn coântiïëp tuåc hoaânh haânh. Cuöåc khuãng hoaãng àaä lan röång ra túái caác thõtrûúâng taâi chñnh khùæp thïë giúái vaâ àùåt sûå tùng trûúãng kinh tïë toaâncêìu vaâo cún hiïím nguy. Taåi khu vûåc Àöng AÁ, sûå suy thoaái àang àedoåa laâm xoái moân nhûäng thaânh tûåu àaáng kïí maâ khu vûåc naây àaåt àûúåctrong quaá trònh phaát triïín kinh tïë. Chó hai thêåp kyã sau nùm 1975,khoaãng 370 triïåu ngûúâi àaä thoaát khoãi caãnh ngheâo khöí. Àêy chñnh laâmöåt thaânh quaã maâ rêët coá thïí giuáp caác nûúác chöëng cûå vúái sûác cöngphaá cuãa cún söët khuãng hoaãng, nhûng khöng coân nghi ngúâ gò nûäa, chómöåt vaâi nùm túái, cuöåc söëng cuãa haâng chuåc triïåu ngûúâi seä hïët sûác khoákhùn. Sûå suy thoaái trêìm troång àaä àêíy haâng triïåu treã em vaâo caãnhàoái khaát, cûúáp ài tûâ cha meå chuáng nhûäng phûúng tiïån kiïëm söëng chogia àònh, vaâ thêåm chñ gêy ra caãnh xung àöåt sùæc töåc nhoã leã úã möåt vaâinûúác.

Àöå sêu cuãa cuöåc khuãng hoaãng baáo hiïåu trûúác möåt sûå mêët maátdai dùèng vïì tiïìm nùng nhên lûåc maâ seä coân gêy chêën àöång trongnhiïìu nùm sau khi cuöåc khuãng hoaãng àaä ài qua. Treã em àang boã hoåcúã mûác baáo àöång. Chùèng haån, taåi Inàönïsia, theo baáo caáo cuãa caácquan chûác chñnh phuã, tyã lïå hoåc sinh nhêåp trûúâng àaä giaãm tûâ 78%xuöëng coân 54%. Sûác eáp vïì mùåt kinh tïë àaä buöåc vö söë gia àònh phaãi lyhön, àêíy caác beá gaái vaâo con àûúâng maåi dêm vaâ àùåt cuöåc söëng cuãangûúâi ngheâo lúán tuöíi trûúác sûå àe doaå cuãa caãnh tuáng quêîn.

Àöëi vúái caác nûúác chõu khuãng hoaãng, phaãi mêët möåt khoaãng thúâigian múái coá thïí khöi phuåc laåi àûúåc mûác thu nhêåp trûúác àêy maâ ngûúâidên àaä àûúåc hûúãng. Nhûng khoaãng bao lêu? Liïåu caác nûúác naây coáphaãi traãi qua möåt “thêåp kyã mêët maát” nhû caác nûúác Myä Latinh haychó nùm sau noá seä höìi phuåc laåi? Mûác söëng cuãa caã möåt thïë hïå àang chúâàúåi vaâo sûå traã lúâi cho nhûäng cêu hoãi naây.

Trïn möåt vaâi khña caånh naâo àoá, sûå tuåt döëc cuãa Àöng AÁ laâ möåthiïån tûúång caá biïåt. Noá àaä chêm ngoâi cho möåt loaåt caác cuöåc khuãnghoaãng tiïìn tïå, ngên haâng vaâ khiïën sûå hoaãng loaån taâi chñnh trongkhu vûåc trúã thaânh cùn bïånh kinh tïë trêìm troång. Chùæc chùæn chuáng taàaä biïët roä vïì nguyïn nhên cuãa sûå tuåt döëc naây: àoá laâ sûå buâng nöí vïì tñnduång vaâ sûå tùng phöìng vïì giaá taâi saãn cuâng vúái quy chïë taâi chñnh yïëukeám, hay caác cún hoaãng loaån taâi chñnh phêìn nhiïìu do nhûäng phaãnûáng baãn nùng coá tñnh bêìy àaân cuãa caác nhaâ àêìu tû trûúác nhûäng sûåkiïån riïng biïåt vaâ ngêîu nhiïn hún laâ nhûäng vêën àïì mang tñnh baãn

Lúâi tûåa

ix

chêët. Thêåm chñ nhûäng nûúác phaát triïínàûúåc àiïìu haânh töët cuäng àaä phaãi traãi quanhûäng vêën àïì naây. Àiïìu khiïën Àöng AÁtrúã nïn caá biïåt chñnh laâ tñnh khùæc nghiïåtvaâ àöå lúán cuãa têåp húåp nhûäng vêën àïì maânoá àang gùåp phaãi: möåt loaåt caác cuöåc têëncöng mang tñnh àêìu cú vaâo möåt nhoám caácnûúác trong khu vûåc àaä kñch àöång viïåc ruátcaác khoaãn vöën khöíng löì, caác cuöåc khuãnghoaãng xaãy ra àöìng loaåt, vaâ sûå àònh àöën vïìkinh tïë trong caã khu vûåc.

Coân quaá súám àïí coá àûúåc möåt sûå töíngkïët chñnh xaác vïì têën thaãm kõch vêîn àangtiïëp diïîn. Muåc àñch cuãa chuáng töi trongbaãn baáo caáo naây laâ hoaân toaân khiïm töën:àoá laâ töíng kïët laåi nhûäng diïîn biïën trongkhu vûåc nïu lïn nhûäng yïëu töë xaác àõnhtûúng lai cuãa Àöng AÁ vaâ kiïën nghõ nhûängchñnh saách mang tñnh àõnh hûúáng chung.

Thaách thûác chuã yïëu laâ viïåc khöiphuåc àûúåc sûå tùng trûúãng kinh tïë möåt caáchbïìn vûäng vaâ bònh àùèng. Baãn baáo caáo têåptrung vaâo möåt chiïën lûúåc vúái ba muäi nhoån:

· Phuåc höìi sûå tùng trûúãng dûåa trïncaác caãi caách cú cêëu nhùçm taåo àiïìu kiïåncho viïåc phuåc höìi kinh tïë nhanh húnvaâ mang tñnh bïìn vûäng.

· Baão vïå ngûúâi ngheâo trong quaátrònh khuãng hoaãng vaâ àaãm baão hoå seäàûúåc hûúãng lúåi khi kinh tïë höìi phuåc; vaâ

· Huy àöång vöën àïí giuáp phuåc höìinhanh sûå tùng trûúãng kinh tïë.

Nhûäng cöng viïåc khoá khùn khi thûåchiïån chiïën lûúåc naây coân nùçm úã phña trûúác.

Sûå höî trúå cuãa Ngên haâng Thïë giúáiNgên haâng Thïë giúái àang lêìn lûúåt

laâm viïåc vúái chñnh phuã tûâng nûúác trongkhu vûåc àïí giuáp hoå nhêån thûác àûúåc chiïënlûúåc ba phêìn noái trïn. Ngên haâng Thïë giúáiàaä cam kïët höî trúå cho caác nûúác chõu khuãnghoaãng úã Àöng AÁ gêìn 18 tyã àö la vaâ àaä giaãingên hún 8 tyã àö la dûúái hònh thûác caáckhoaãn vay trong nùm kïí tûâ thaáng Baãy1997.

Viïåc phuåc höìi laåi sûå tùng trûúãng dûåatrïn caác caãi caách vïì mùåt cú cêëu luön àûúåcûu tiïn. Ngên haâng Thïë giúái àang giuápàúä caác chñnh phuã tùng caác khoaãn chi tiïutheo caác caách thûác coá hiïåu quaã, àùåc biïåt laâkhoaãn chi vïì xaä höåi. Ngên haâng Thïë giúáiàaä thöng qua 45 khoaãn vay lúán cho khuvûåc Àöng AÁ ngay nùm àêìu sau cuöåc khuãnghoaãng. Nhû vêåy, Ngên haâng Thïë giúái àaägiuáp àúä bùçng caách höî trúå tùng chi tiïungên saách, vaâ nhûäng nhu cêìu do chi tiïutùng mang laåi, vïì phêìn mònh, seä taåo racöng ùn viïåc laâm vaâ thu nhêåp. Troång têmcuãa chuáng töi khöng chó nhùçm vaâo söëlûúång cuãa viïåc chi tiïu, maâ quan troånghún, nhùçm vaâo chêët lûúång cuãa viïåc chitiïu. Trong quaá trònh chuêín bõ vaâ giaámsaát caác khoaãn vay naây, Ngên haâng Thïëgiúái àaä cöë vêën vïì chñnh saách vaâ trúå giuápvïì kyä thuêåt, tiïën haânh caác àöëi thoaåi coá sûåböí trúå búãi möåt nguöìn bao göìm caác nghiïncûáu kinh tïë, caác töíng kïët vïì chi tiïu cöngcöång, vaâ caác höåi nghõ coá sûå tham gia cuãacaác àöëi taác tûâ khu vûåc tû nhên vaâ caác töíchûác phi chñnh phuã (NGO). Vñ duå, thöngqua caác chûúng trònh àiïìu chónh cú cêëutrõ giaá haâng tó àö la taåi Thaái Lan,Inàönïsia, Haân Quöëc vaâ Philippin, Ngênhaâng Thïë giúái àang giuáp àúä caác chñnh phuãtùng cûúâng viïåc àiïìu chónh vaâ giaám saátkhu vûåc taâi chñnh àöìng thúâi vúái viïåc höîtrúå cho caác chñnh phuã naây trong viïåc cúcêëu laåi khu vûåc cöng ty vaâ khu vûåc ngênhaâng. Àiïìu naây coân coá nghôa laâ tiïën haânhcaãi thiïån viïåc cöng khai thöng tin vïì hoaåtàöång cuãa cöng ty vaâ thöng tin vïì taâi chñnh,quaãn lyá töët hún caác khoaãn núå vaâ caác khoaãnnúå dûå phoâng, cuâng vúái viïåc thûåc hiïån caãicaách hïå thöëng quy chïë vaâ phaáp lyá. Thöngqua viïåc cho caác dûå aán vay, àùåc biïåt laâ caácdûå aán vïì cú súã haå têìng, Ngên haâng Thïëgiúái àang tùng cûúâng thaão luêån àïí àûavaâo caác biïån phaáp baão vïå möi trûúâng nhùçmgiaãi quyïët caác vêën àïì taâi nguyïn thiïnnhiïn vaâ möi trûúâng àang bõ cuöåc khuãnghoaãng laâm cho trúã nïn trêìm troång thïm.Chñnh nhûäng nöî lûåc naây seä àoáng goáp vaâoviïåc phuåc höìi tùng trûúãng kinh tïë, möåt sûåtùng trûúãng maâ coá thïí duy trò àûúåc.

x

Àïí baão vïå ngûúâi ngheâo, ngûúâi thêëtnghiïåp vaâ ngûúâi giaâ caã trûúác taác àöång vïìmùåt xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãng, Ngênhaâng Thïë giúái àaä höî trúå chûúng trònh sûáckhoeã, giaáo duåc cú súã, trúå cêëp thûåc phêímtheo muåc tiïu, caác hoaåt àöång cöng cöångtaåo cöng ùn viïåc laâm vaâ sûã duång nhiïìulao àöång. Caác dûå aán taåo quyä phuác lúåi vaâcaác chûúng trònh trûúâng nöåi truá (stay-in-school) àaä àûúåc giúái thiïåu taåi Inàönïsiavaâ Thaái Lan, vaâ caác biïån phaáp caãi thiïånmaång lûúái an toaân xaä höåi (bao göìm caã thõtrûúâng lao àöång, caãi caách hïå thöëng trúå cêëphûu trñ, cung cêëp caác dõch vuå xaä höåi, canthiïåp coá àõnh hûúáng àïí giaãm àoái ngheâo)àaä àûúåc aáp duång taåi caác nûúác khaác. Vïì daâihaån, Ngên haâng Thïë giúái àang laâm viïåcnhùçm tùng cûúâng tñnh bïìn vûäng vïì mùåtxaä höåi vaâ nhên lûåc cuãa sûå phaát triïín àïígiaãi quyïët nhûäng yïëu keám vïì mùåt xaä höåitrong quaá trònh phaát triïín cuãa Àöng AÁ -àoá laâ sûå bêët bònh àùèng gia tùng vaâ thiïëunhûäng maång lûúái an toaân xaä höåi chñnhthûác nhû caác chïë àöå baão hiïím y tïë vaâ baãohiïím thêët nghiïåp - àöìng thúâi baão vïå vaâcuãng cöë caác thaânh tûåu vïì mùåt xaä höåi cuãakhu vûåc vïì giaáo duåc, y tïë vaâ caãi thiïån chêëtlûúång cuöåc söëng.

Ngên haâng Thïë giúái àang nhên röångcaác nöî lûåc cuãa mònh àïí huy àöång caác nguöìnhöî trúå tuâ bïn ngoaâi cho khu vûåc chõukhuãng hoaãng. Àaáng lûu yá laâ sûå àoáng goápquan troång nhêët cuãa Ngên haâng Thïë giúáikhöng phaãi laâ hoaåt àöång cung cêëp vöën maâchñnh laâ sûå höî trúå cho khu vûåc naây khöiphuåc laåi àûúåc niïìm tin trong caác nhaâ àêìutû trong vaâ ngoaâi nûúác bùçng nhûäng chñnhsaách laânh maånh. Viïåc khöi phuåc laåi niïìmtin vaâo tûúng lai chñnh laâ bñ quyïët àïí thuhuát àûúåc caác nguöìn vöën múái. Thöngthûúâng luön coá möåt khoaãng chïnh lïåch vïìthúâi gian giûäa viïåc thöng qua caác chñnhsaách laânh maånh vaâ sûå lêëy laåi loâng tin cuãathõ trûúâng. Ngên haâng Thïë giúái dûå àõnhàoáng vai troâ laänh àaåo trong viïåc huy àöångvöën úã giai àoaån naây. Noá seä tùng nguöìncho vay àïën möåt mûác giúái haån dûåa trïncaác quy chïë riïng cuãa mònh miïîn laâ phuâhúåp vúái sûå cho pheáp cuãa chñnh saách caãi

caách trong nûúác. Hún nûäa, cuâng vúái caácàöëi taác khaác Quyä tiïìn tïå quöëc tïë, Ngênhaâng Phaát triïín Chêu AÁ, caác chñnh phuãvaâ khu vûåc tû nhên - Ngên haâng Thïë giúáiseä tòm kiïëm nhûäng caách thûác múái àïí huyàöång vöën nhùçm höî trúå cho viïåc phuåc höìinhanh choáng nïìn kinh tïë.

Nhiïåm vuå trûúác mùæt coân rêët nhiïìu.Cuöåc khuãng hoaãng xaãy ra úã Àöng AÁ cuängtrêìm troång nhû cuöåc khuãng hoaãng núå úãMyä Latinh vaâo nhûäng nùm 1980. Búãi vòcuöåc khuãng hoaãng naây àaä laâm àaão löån caácàõnh chïë chñnh trõ vaâ kinh tïë àûúng thúâinïn hêìu nhû toaân böå xaä höåi úã Àöng AÁ cuängàang biïën àöíi möåt caách ghï gúám theonhûäng caách thûác maâ trûúác àoá 18 thaángkhöng möåt ai coá thïí àoaán biïët àûúåc. Roäraâng laâ têët caã caác nûúác Àöng AÁ àang thayàöíi nhûäng lïì löëi cuä trong viïåc quaãn lyá nïìnkinh tïë vaâ chñnh trõ. Caác cöng ty àaä tûângvay mûúån dïî daäi vaâ thûúâng xuyïn duângsûå tùng trûúãng nhanh choáng laâm vêåt thïëchêëp vay vöën àang dêìn dêìn tuên theo möåtkyã luêåt múái. Caác ngên haâng trûúác àêy vayàöìng yïn vaâ àö la àïí cho vay bùçng nöåi tïåmaâ chó cêìn möåt caái gêåt àêìu cuãa chñnh phuãàïí laâm laá chùæn thò nay phaãi chõu sûå giaámsaát chùåt cheä hún. Caác doanh nghiïåp vaâcaác ngên haâng àang tiïën haânh nhûäng thayàöíi sêu sùæc vïì quyïín súã hûäu vaâ töí chûácnhû caác nûúác Myä Latinh àaä tûâng laâm suöëtnhûäng nùm 1980 hay nûúác Myä trongnhûäng nùm 1930. Mùåc duâ coân quaá súám àïíkhùèng àõnh rùçng caác cöng ty vaâ ngên haângcoá thïí thoaát ra khoãi cuöåc khuãng hoaãng vúáiquyïìn súã hûäu ñt têåp trung hún, sûå àaåi diïånröång raäi hún vaâ tñnh minh baåch nhiïìu húncho caác cöí àöng chiïëm thiïíu söë, bao göìmcaã ngûúâi nûúác ngoaâi, vaâ möåt kyã luêåtnghiïm ngùåt hún do caånh tranh trïn caãhai thõ trûúâng vöën vaâ haâng hoaá mang laåi.Tûúng tûå, caác chñnh phuã vaâ viïåc àiïìu haânhàêët nûúác cuäng àang coá nhûäng thay àöíimaånh meä. Thêåm chñ khi àang coân phaãicaáng àaáng möåt phêìn gaánh nùång tûâ caác baãolaänh ngêìm trûúác àêy cho khu vûåc tû nhên,caác chñnh phuã àang tûå caãi töí àïí giaãm búátnhûäng khoaãn núå dûå phoâng naây vaâ giaãmvai troâ trûåc tiïëp cuãa mònh trong viïåc phên

xi

böí nguöìn vöën. Àöìng thúâi, hoå àaãm nhêånthïm nhûäng traách nhiïåm múái. Khi caác möëiquan hïå gia àònh truyïìn thöëng taåi nöngthön bõ phaá vúä búãi quaá trònh àö thõ hoaá,thò toaân böå xaä höåi úã trong khu vûåc àïìutröng àúåi úã chñnh phuã sûå giuáp àúä nhùçmàaãm baão phuác lúåi xaä höåi cho ngûúâi ngheâo,ngûúâi thêët nghiïåp, ngûúâi öëm àau vaâ ngûúâilúán tuöíi. Xeát vïì mùåt hêåu trûúâng, nhûäng

xu hûúáng chñnh trõ múái trong hoaåt àöångcêìm quyïìn - tûâ Haân Quöëc úã phña Bùæc choàïën Inàönïsia úã phña Nam - dûúâng nhûàaä baáo trûúác möåt sûå cöng khai múái, sûå longaåi vïì naån tham nhuäng vaâ tinh thêìntraách nhiïåm. Haânh trònh dêîn túái sûå höìiphuåc, vúái àêìy sûå bêët öín, àang dêëy lïn möåtcöng cuöåc lõch sûã nhùçm taåo nïn tûúng laicho treã em úã Àöng AÁ.

Jean - Michel Severino

Phoá chuã tõch Phuå traách Khu vûåc

Thaái Bònh Dûúng vaâ Àöng AÁ

xii

Toám tùæt

Ngên haâng Thïë giúái

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh úã Àöng AÁ àang nhanh choángchuyïín thaânh khuãng hoaãng vïì kinh tïë vaâ xaä höåi. Tiïìn cöng thûåc tïëàang giaãm xuöëng, vaâ caác thaânh phöë lúán trong khu vûåc àang àêìy ùæpngûúâi lao àöång nhaân röîi tòm kiïëm viïåc laâm. ÚÃ nöng thön, caãnh nhûängmaãnh àêët khö neã vaâ nguöìn tñn duång caån kiïåt cöång laåi vúái nhau àaä àedoaå cuöåc söëng cuãa rêët nhiïìu ngûúâi. Kïí tûâ thúâi àiïím khi cuöåc khuãnghoaãng xaãy ra sau ba thêåp kyã tùng trûúãng nhanh choáng, caã möåt thïëhïå cöng nhên vaâ nöng dên chûa tûâng bao giúâ chûáng kiïën nhûäng tònhcaãnh khùæc nghiïåt nhû vêåy, vaâ xaä höåi àaä chó taåo dûång àûúåc möåt ñt cúchïë chñnh thûác nhùçm giuáp cho hoå búát khöën khoá.

Nghiïn cûáu naây àûa ra möåt phên tñch vïì cuöåc khuãng hoaãng,cung cêëp möåt baáo caáo liïn quan àïën tiïën trònh phaát triïín trong khuvûåc, vaâ àïì ra caác àûúâng löëi chñnh saách coá aãnh hûúãng àïën töëc àöå cuãasûå phuåc höìi kinh tïë. Nhiïåm vuå cêëp baách haâng àêìu laâ khöi phuåc laåicaác àiïìu kiïån cho viïåc khúãi àöång laåi sûå tùng trûúãng kinh tïë trong toaânkhu vûåc . Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng àöëi vúái Thaái Lan, Haân Quöëc,lnàönïxia vaâ Malaisia, núi maâ sûå suy thoaái kinh tïë khöng hïì giaãmvaâ ngaây caâng sêu sùæc. Nhûäng nûúác khaác laâ nhûäng nûúác nhoã àangphaát triïín, cuäng àang caãm nhêån thêëy nhûäng àúåt soáng cuãa cún khuãnghoaãng vaâ àang phaãi chöëng cûå vúái sûå suy thoaái kinh tïë trêìm troång.Nïìn kinh tïë cuãa Àaâi Loan (Trung Quöëc), Viïåt Nam vaâ Trung Quöëccho àïën nay àaä traánh khöng bõ rúi vaâo sûå àònh àöën, nhûng cuäng vêînàang bõ àêíy xuöëng dûúái tònh traång tùng trûúãng theo xu thïë bònhthûúâng cuãa nhûäng nûúác naây.

Nguöìn göëc cuãa cuöåc khuãng hoaãngCho duâ sûå tùng trûúãng àaä caãi thiïån àûúåc cuöåc söëng cuãa nhûäng

ngûúâi ngheâo, nhûng noá cuäng taåo ra möåt söë nguöìn göëc dêîn àïën dïî bõtöín thûúng vaâo giûäa nhûäng nùm 1990. Thaânh cöng cuãa khu vûåc - sûåtùng trûúãng nhanh choáng, viïåc quaãn lyá kinh tïë thêån troång vaâ tyã lïånúå thêëp - àaä khiïën khu vûåc naây trúã nïn hêëp dêîn trong viïåc thu huátvöën tû nhên. Caác nguöìn vöën naây, trong khi thuác àêíy tùng trûúãng,àûúåc truyïìn qua caác kïnh trung gian laâ hïå thöëng taâi chñnh nöåi àõakhöng àûúåc quaãn lyá töët vaâ àaä giuáp tùng tñn duång trong nûúác. Töëc àöåvaâ mö hònh cuãa sûå tùng trûúãng, cuâng vúái caác doâng vöën vaâo khöng

xiii

àûúåc giaám saát thûúâng xuyïn, àaä dêîn àïënba àiïím yïëu trong nïìn taãng cuãa sûå tùngtrûúãng úã Àöng AÁ.

· Thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai lúán,àûúåc taâi trúå búãi caác nguöìn vöën ngùæn haån,àûa nïìn kinh tïë Àöng AÁ vaâo tònh thïëàaão löån bêët ngúâ.

· Tûå do hoaá thõ trûúâng taâi chñnhtrong nûúác thiïëu sûå àiïìu chónh vaâ giaámsaát thêån troång thñch húåp àaä taåo àiïìukiïån cho caác ngên haâng vaâ cöng ty nhêåncaác khoaãn vay khöng àûúåc baão hiïím tûânûúác ngoaâi vaâ khiïën hoå dïî bõ töín thûúngtrûúác nhûäng biïën àöång bêët ngúâ vïì tiïìntïå.

· Caác cöng ty, do thiïëu möåt thõtrûúâng traái phiïëu vaâ cöí phiïëu phaát triïíntoaân diïån, àaä vay ngên haâng quaá nhiïìuàïí nhùçm múã röång cöng viïåc kinh doanhmöåt caách nhanh choáng, vaâ trúã thaânhcaác cöng ty coá tyã lïå núå cao. Chñnh àiïìunaây khiïën hoå bõ töín thûúng trûúác sûåtùng laäi suêët.

Khi caác thõ trûúâng trúã nïn lo ngaåivïì khaã nùng bïìn vûäng cuãa tyã giaá höëi àoaáicöë àõnh cuãa Thaái Lan, caác doâng vöën àêìutû vaâo àaä chaãy ngûúåc ra. Giaá trõ taâi saãntuåt xuöëng - àùåc biïåt laâ bêët àöång saãn vaâvöën cöí phêìn - vaâ bêët thêìn biïën voâng xoaáylïn thaânh voâng xoaáy xuöëng. Giaá trõ taâi saãnsuåt giaãm àaä laâm giaãm cuãa caãi vaâ taåo ranhûäng khoaãn löî trïn baãng cên àöëi taâi saãncuãa caác cöng ty taâi chñnh, nhu cêìu giaãm,caác thõ trûúâng thu heåp laåi khiïën doâng vöënruát ra aâo aåt. Nhûäng khoaãn tiïìn chaåy toaánloaån àïí tòm möåt núi êín naáu an toaân khiïëntònh thïë caâng trúã nïn töìi tïå hún.

Thaách thûác chñnh: Phuåc höìi laåi sûåtùng trûúãng

Ngaây nay, thaách thûác chñnh laâ khöiphuåc laåi sûå tùng trûúãng bïìn vûäng vaâ cöngbùçng trong khu vûåc. Coá ba yïëu töë hònhthaânh nïn nïìn taãng cuãa chiïën lûúåc naây.

Thûåc hiïån caác cuöåc caãi caách vïì mùåtcú cêëu àïí khöi phuåc sûã tùng trûúãng kinhtïë’ àaåt chêët lûúång cao. Caách duy nhêët àïí

àaão ngûúåc tònh traång mêët thu nhêåp cuãangûúâi ngheâo úã caác nûúác laâ phuåc höìi laåi sûåtùng trûúãng kinh tïë. Nhûng chñnh chêëtlûúång cuãa sûå tùng trûúãng múái laâ quantroång. Nïëu sûå tùng trûúãng naây khöng àaãmbaão sûå bïìn vûäng vïì möi trûúâng, khöng tñnhàïën lúåi ñch cuãa ngûúâi ngheâo, hoùåc khöngtoaân diïån búãi vò thiïëu caác nïìn baãng vïì cúcêëu thò sûå phuåc höìi seä khöng àaåt àûúåcnhûäng kïët quaã nhû àaä hûáa heån. Àiïìu tiïnquyïët laâ phaãi khúi dêåy laåi nhu cêìu. Caáchoaåt àöång xuêët khêíu àang tùng chêåm búãicaác nûúác laáng giïìng cuäng àang trong tònhtraång suy thoaái, àêìu tû thò khöng öín àõnhdo sûå mêët khaã nùng traã núå coá tñnh hïå thöëngcuãa caác ngên haâng vaâ khu vûåc cöng ty, sûågiaãm suát vïì thu nhêåp vaâ cuãa caãi àaä laâmgiaãm nhu cêìu tiïu duâng. Taåi Inàönïsia,Haân Quöëc, vaâ Thaái Lan, ûúác tñnh coá àïën20-65% caác cöng ty coá löî vûúåt quaá vöën cöíphêìn. Caác cöng ty mêët khaã nùng traã núå,núå nhiïìu khöng thïí traã àûúåc caác moán núåcuãa mònh. Do vêåy, caác khoaãn cho vaykhöng sinh lúâi taåi nhûäng nûúác naây ûúác tñnhlïn àïën 20-40% Tònh traång naây àaä taåo ramöåt sûå tûå suy giaãm hïn tuåc theo voâng xoaáytrön öëc: sûå suy thoaái buöåc caác cöng ty phaãitrò hoaän hay vi phaåm nghôa vuå thanh toaánàöëi vúái ngên haâng, vaâ, khi söë lûúång caáckhoaãn vay khöng hiïåu quaã tùng lïn, doângtiïìn mùåt cuãa caác ngên haâng bõ chùån laåi,buöåc caác ngên haâng phaãi kyá kïët caác khoaãnvay múái cho caác cöng ty mêët khaã nùngthanh toaán vaâ thêåm chñ ài vay thïm àïítùng lûúång tiïìn mùåt, do àoá caâng laâm sûåsuy thoaái trúã nïn trêìm troång. Vò vêåy, baáocaáo naây têåp trung vaâo caác caãi caách vïì mùåtcú cêëu nhùçm phuåc höìi nhu cêìu möåt caáchbïìn vûäng: tùng cûúâng chi tiïu cho quaátrònh cú cêëu laåi taâi chñnh vaâ cöng ty, thiïëtlêåp möåt khuön khöí töët hún cho viïåc àiïìuhaânh taâi chñnh vaâ cöng ty, nêng cao quaãnlyá khu vûåc nhaâ nûúác vaâ caãi thiïån chñnhsaách vïì möi trûúâng. Chó coá tiïën triïín dûåatrïn sûå kïët húåp cuãa nhûäng nöåi dung cöngviïåc nïu trïn múái giuáp cho caác nûúác coáthïí àaãm baão rùçng tùng trûúãng seä mangtñnh bïìn vûäng vaâ vúái chêët lûúång cao.

Thûá hai, àaãm baão cho caác nhoámngûúâi coá thu nhêåp thêëp àûúåc baão vïå trong

xiv

suöët cuöåc khuãng hoaãng vaâ sau àoá hûúãnglúåi tûâ sûå phuåc höìi kinh tïë. Giaã sûã trong banùm túái, saãn lûúång giaãm liïn tuåc 10% vaâphên phöëi thu nhêåp giaãm 10%, thò söëngûúâi ngheâo taåi Inàönïsia, Thaái Lan,Malaisia vaâ Philippin coá thïí tùng gêëp àöi- tûâ khoaãng 40 triïåu lïn àïën hún 90 triïåu.Àêy laâ möåt àiïìu khoá coá thïí xaãy ra, nhûngvêîn laâ möåt phûúng aán coá thïí xaãy ra, vaâcaâng nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåcphuåc höìi sûå tùng trûúãng. Baáo caáo naây àûara chûúng trònh nghõ sûå cho caác chñnh saáchtaâi chñnh vò ngûúâi ngheâo, gúåi yá nhûäng caáchàïí duy trò thu nhêåp cuãa ngûúâi ngheâo vaâtêåp trung vaâo viïåc nêng cao caác dõch vuåxaä höåi giuáp giaãm nheå nhûäng hêåu quaã xêëunhêët cuãa cuöåc suy thoaái àöëi vúái ngûúâingheâo. Caác caãi caách trong hïå thöëng trúå cêëphûu trñ, thõ trûúâng lao àöång vaâ giaáo duåccoá thïí giuáp àûa caác nhoám ngûúâi coá thunhêåp thêëp vaâo con àûúâng phaát triïín kinhtïë bïìn vûäng.

Cuöëi cuâng, cöång àöìng thïë giúái cêìnphaãi laâm nhûäng gò coá thïí àïí khöi phuåc laåicaác doâng vöën quöëc tïë. Caác nûúác trong khuvûåc àang phaãi traãi qua möåt biïën àöíi lúánvïì nguöìn vöën cuãa khu vûåc tû nhên. Caácchñnh saách trong nûúác nhùçm lêëy laåi niïìmtin cuãa caác nhaâ àêìu tû chñnh laâ àiïìu kiïåncêìn thiïët àïí tùng cûúâng nguöìn vöën tûâ khuvûåc tû nhên. Vúái caác chñnh saách phuâ húåp,möåt nöî lûåc kõp thúâi nhùçm huy àöång thïmnguöìn taâi chñnh seä laâm giaãm ài aáp lûåc àöëivúái mûác tiïu duâng trong khu vûåc vaâ thuácàêíy tùng trûúãng. Nïëu huy àöång thïm àûúåc10 tyã USD tûâ nguöìn vöën bïn ngoaâi vaânguöìn vöën naây àûúåc sûã duång àïí taåo ra caáckhuyïën khñch vïì mùåt taâi chñnh, thò noá seäàem laåi möåt àöång lûåc maånh meä cho sûå tùng

trûúãng. Nïëu möåt vaâi khoaãn chi àûúåc daânhcho nhoám ngûúâi coá thu nhêåp thêëp thò noáseä laâm nheå búát taác haåi cuãa cún söët khuãnghoaãng. Baáo caáo naây khöng têåp trung vaâocú chïë huy àöång taâi chñnh cuå thïí möåt cuöåctrao àöíi àaä àûúåc biïët àïën úã moåi núi, tuynhiïn, àiïìu thiïët yïëu laâ phaãi àöëi mùåt vúáithaách thûác naây möåt caách thùèng thùæn.

Nhòn vïì tûúng laiSûå phuåc höìi úã Àöng AÁ coá veã lêu hún

so vúái Mïhicö vaâ aáchentina trong giai àoaån1994-1995 do vêën àïì mêët khaã nùng thanhtoaán cuãa ngên haâng vaâ cöng ty vaâ vò tònhtraång suy thoaái cuãa toaân khu vûåc, kïí caãNhêåt Baãn. Mùåc duâ coá sûå höî trúå nhêët àõnhcuãa nïìn kinh tïë toaân cêìu, nhûng nhûängsûå cöë úã Nga vaâ úã nhûäng thõ trûúâng taâi chñnhthïë giúái vaâo nhûäng thaáng gêìn àêy àaä coábiïíu hiïån àaáng ngaåi túái mûác nhûäng àiïímàang saáng cuäng coá thïí múâ dêìn. Nhûängtrêån luåt úã Trung Quöëc gêìn àêy coá aãnhhûúãng àïën triïín voång cuãa khu vûåc. Möåtnïìn kinh tïë toaân cêìu tùng trûúãng coá leä seälaâ yïëu töë quan troång nhêët àöëi vúái sûå phuåchöìi cuãa Àöng AÁ. Tuy nhiïn, ngûúâi ta coáthïí dïî bi quan quaá mûác vïì tûúng lai cuãakhu vûåc naây. Nhiïìu nûúác trong khu vûåcàang chuyïín àöíi nhanh choáng nhùçm banhaânh nhûäng chñnh saách múái vaâ chêëp nhêåncaác caách laâm ùn múái, minh baåch hún. Hoåtoã ra sùén saâng hoaåt àöång tñch cûåc vûúåt bêåc,hy sinh quyïìn lúåi ngaây nay cho mai sau.Haäy cûá xem tyã lïå tiïët kiïåm cao vêîn àangtiïëp tuåc diïîn ra cuãa khu vûåc thò roä. Nïëutöëc àöå caãi caách àûúåc àêíy nhanh vaâ nïëucöång àöìng thïë giúái àaáp ûáng möåt caách tñchcûåc thò khu vûåc naây chùèng bao lêu seä tiïëntrïn con àûúâng phuåc höìi.

1

Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ:Möåt caách nhòn khaái quaát

Chûúng möåt

Sau ba thêåp kyã phaát triïín vûúåt bêåc, kinh tïë caác nûúác Àöng AÁàaä rúi vaâo tònh traång àaáng lo ngaåi. Caác nïìn kinh tïë àaä möåt thúâi phaátàaåt nhû Thaái Lan, Haân Quöëc, lnàönïsia vaâ Malaisia seä suy giaãmtrong nùm nay. Singapo, Höìng Cöng (Trung Quöëc) vaâ Àaâi Loan, vúáihïå thöëng taâi chñnh maånh, coá lûúång dûå trûä ngoaåi tïå cao, cho àïën nayàaä traánh àûúåc nhûäng hêåu quaã töìi tïå nhêët do aãnh hûúãng lêy lan cuãacuöåc khuãng hoaãng tûâ caác nûúác khaác, nhûng thõ trûúâng xuêët khêíu vaâhoaåt àöång kinh doanh àïìu bõ thu heåp. Caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi,àûúåc baão höå cuåc böå nhúâ caác taâi khoaãn vöën nûãa àoáng nûãa múã vaâ tyã lïå

Giûäa thaáng Mûúâi, anh Sugiyanto, 21 tuöíi, coân àang lao àöång taåimöåt cöng trûúâng úã Jakarta. Saáu thaáng trûúác àoá, anh tûâ laâng Banjarjo úãtrung Java àaä túái thuã àö trïn möåt chuyïën xe buyát chaåy suöët àïm. (Trïntruyïìn hònh thêëy viïåc kiïëm tiïìn úã Jakarta khaá dïî daâng. Mùåc duâ, tûâ höìi àoátiïìn àaä trúã nïn khan hiïëm. Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh úã Inàönïsia àaäkhiïën nhiïìu dûå aán xêy dûång phaãi taåm ngûâng. Do viïåc laâm múái khanhiïëm, Sugiyanto phaãi trúã vïì nhaâ úã Banjarjo vaâo àêìu thaáng Mûúâi möåt vaâanh nhêån ra rùçng thoác luáa cuãa cha mònh cuäng àaä caån kiïåt. Thúâi tiïët khöhaån nhiïìu thaáng khiïën àöìng ruöång khö nûát khùæp núi. Khöng coá viïåc laâm,khöng coá mûa, khöng coá löëi thoaát. Suöët ngaây, Sugiyanto khöng coá viïåc gòngoaâi viïåc ngöìi chúâ trïn chiïëc xe mö tö vúái hy voång coá ngûúâi thuï chúã àïíkiïëm chuát ñt tiïìn. Nhûng ñt ngûúâi thuï. Dên laâng muöën daânh tiïìn àïí muanûúác duâng cho sinh hoaåt. - Margot Cohen, “Àêët nûúác khöng may mùæn”,Taåp chñ Far Eastern Economic Review, ngaây 25 thaáng Mûúâi hai 1997.

2 Àöng AÁ: Con àûúâng dêîn àïën phuåc höìi

thêëp cuãa núå ngùæn haån trïn lûúång dûå trûä,àaä phaãi àûúng àêìu vúái nhiïìu thaách thûácliïn quan túái khaã nùng suy giaãm xuêëtkhêíu vaâ suy giaãm doâng vöën tûâ ngoaâi vaâo.Caác nïìn kinh tïë nhoã hún, tûâ Möng Cöí túáiPhigi, cuäng bõ taác àöång maånh cuãa cún baäotaâi chñnh xung quanh. Nïìn kinh tïë quöëcàaão Solomon coá thïí bõ suy giaãm 10% hoùåcnhiïìu hún trong nùm 1998.

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh vaâ tiïìntïå àaä nhanh choáng chuyïín thaânh möåt cuöåckhuãng hoaãng xaä höåi. Trûúác àêy, kinh tïëphaát triïín öín àõnh àaä taåo nïìn taãng chocuöåc söëng cuãa ngûúâi ngheâo vaâ thay thïë chomöåt hïå thöëng chñnh thöëng vïì baão trúå xaähöåi. Ngaây nay, nhûäng àiïìu àoá àaä luâi vaâoquaá khûá. Thêët nghiïåp gia tùng. Lûúngthûåc tïë cuãa ngûúâi lao àöång coá thu nhêåpthêëp úã thaânh thõ giaãm àaáng kïí, vaâ úã nhiïìuthaânh phöë lúán trong khu vûåc, coá rêët nhiïìungûúâi lao àöång mong kiïëm àûúåc viïåc laâmàïí töìn taåi. Laåm phaát tùng coá thïí laâm choviïåc phên phöëi thu nhêåp trúã nïn töìi tïå húnvaâ laâm giaãm hún nûäa tiïìn lûúng thûåc tïëcuãa nhoám ngûúâi coá thu nhêåp thêëp. Haånhaán cuäng laâm cho tònh hònh thïm töìi tïå.Phêìn lúán diïån tñch àêët àai maâu múä cuãakhu vûåc bõ khö haån, nûát neã, khiïën cho nöngdên khoá tranh thuã àûúåc lúåi thïë maâ giaálûúng thûåc cao taåo cho hoå. Phuå nûä vaâ treãem ngheâo laâ nhûäng ngûúâi àêìu tiïn phaãiàöëi àêìu vúái nhûäng gay go, thaách thûác cuãacuöåc söëng do taác àöång cuãa viïåc giaãm thunhêåp naây. Cuäng nhû vêåy, úã möåt söë nûúác,aáp lûåc kinh tïë àaä thöíi buâng lïn nhûäng àõnhkiïën xaä höåi tiïìm taâng àöëi vúái nhûäng ngûúâithiïíu söë vaâ nhûäng ngûúâi nhêåp cû. Nhûängtaác àöång naây khöng chó giúái haån úã têìnglúáp dên ngheâo. Àöìng tiïìn mêët giaá vaâ sûåsuåp àöí cuãa thõ trûúâng vöën cöí phêìn àaä laâmtiïu biïën mêët caác khoaãn tiïìn tiïët kiïåm cuãatêìng lúáp trung lûu vaâ nhûäng ngûúâi múáiphêët lïn. Giaá trõ vöën cöí phêìn trong khuvûåc bõ giaãm hún 400 tyã USD, kïí tûâ ngaây 2thaáng Baãy 1997. Trong khi àoá, nhûäng nöîlûåc caãi thiïån chêët lûúång cuöåc söëng cuãa caáctêìng lúáp dên cû úã caác nûúác Àöng AÁ thöngqua àêìu tû maånh meä hún vaâo caác lônh vûåcnhû möi trûúâng vaâ xaä höåi phaãi taåm ngûânglaåi.

Nhûäng dêëu hiïåu vïì sûå öín àõnh taâichñnh múái, coá thïí laâ mong manh, àangxuêët hiïån úã böën trong nùm quöëc gia chêuAÁ chõu taác àöång cuãa khuãng hoaãng (HaânQuöëc, Philippin, Malaisia vaâ Thaái Lan).Kinh tïë Philippin àaä àûáng vûäng trûúác cuöåckhuãng hoaãng vaâ thïí hiïån sûác söëng àaángngaåc nhiïn. Sau sûå suåp àöí hïå thöëng taâichñnh, Thaái Lan vaâ Haân Quöëc àaä dêìn khöiphuåc giaá trõ àöìng tiïìn vaâ böí sung lûúångdûå trûä ngoaåi tïå quöëc gia. Inàönïsia vêîncoân àang nöî lûåc àïí thiïët lêåp sûå öín àõnhtûâng phêìn. Tuy nhiïn, phuåc höìi kinh tïënhû ngûúâi ta hy voång súám àaåt àûúåc vêîncoân laâ muåc tiïu xa vúâi. Trong khi triïínvoång phuåc höìi laâ chûa chùæc chùæn thò roäraâng laâ nhûäng thay àöíi diïîn ra do sûå kiïånnùm 1997 cuäng tûúng tûå nhû nhûäng àöíithay diïîn ra búãi cuöåc khuãng hoaãng núå úãcaác nûúác Myä Latinh trong nhûäng nùm1980. Mùåc dêìu thêët nghiïåp úã Àöng AÁkhöng trêìm troång túái mûác nhû úã möåt söënûúác Myä Latinh, nhûng nhûäng ngûúâi coámûác söëng chó trïn mûác ngheâo khöí laåi lúánhún nhiïìu, vò vêåy bêët cûá möåt sûå suy thoaáitiïëp theo naâo cuäng coá thïí laâm cho cuöåc söëngcuãa hoå trúã nïn khoá khùn hún. Hún thïë nûäa,cuá söëc suy thoaái àöëi vúái têìng lúáp trung lûuàaä diïîn ra nhû noá àaä tûâng xaãy ra sau giaiàoaån hûng thõnh cuãa nïìn kinh tïë tronglõch sûã loaâi ngûúâi, seä rêët sêu röång. Giaiàoaån cuöëi cuãa thïë kyã XX àöëi vúái Àöng AÁàang thay àöíi caách thûác tiïën haânh kinhdoanh, caách phên böí caác nguöìn lûåc vaâ caáchthûác àiïìu haânh kinh tïë, vaâ trong möåt söëtrûúâng húåp, àiïìu haânh chñnh trõ cuãa caácquöëc gia.

Nghiïn cûáu naây seä xem xeát nhûängthay àöíi noái trïn vaâ têåp trung vaâo caác vêënàïì liïn quan túái chñnh saách phuåc höìi kinhtïë bïìn vûäng. Nghiïn cûáu naây seä phaãn aãnhtrung thûåc tònh hònh cuãa khu vûåc, baáo caáovïì tiïën àöå nhûäng thay àöíi lúán diïîn ra trongnùm trûúác vaâ phên tñch nhûäng töìn taåi cêìnkhùæc phuåc àïí khöi phuåc nïìn kinh tïë phaáttriïín bïìn vûäng. Tuy nhiïn, caác nûúác trongkhu vûåc khöng thïí haâi loâng vúái töëc àöå tùngtrûúãng chó keáo daâi trong möåt thúâi gianngùæn maâ mong muöën tiïëp tuåc àaåt àûúåc töëcàöå tùng trûúãng cao nhû àaä tûâng àaåt àûúåc

3Cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Möåt caách nhòn khaái quaát

trong ba thêåp kyã qua. Caác chûúng tiïëp theoseä ài vaâo nhûäng chñnh saách naây. Chûúngnaây xem xeát nhûäng thaânh tûåu àaä àaåt àûúåctrong quaá khûá vaâ nguyïn nhên cuãa cuöåckhuãng hoaãng.

Liïåu àiïìu kyâ diïåu laâ coá thûåc khöng?Nhûäng thaânh tûåu to lúán vïì phuác lúåi

maâ caác nûúác Àöng AÁ àaåt àûúåc trong haithêåp kyã qua laâ àiïìu khöng phaãi baân caäi.Tònh traång ngheâo khöí àaä giaãm xuöëngkhöng chó theo chiïìu röång (con söë ngûúâingheâo) maâ coân theo chiïìu sêu (mûác àöångheâo). Tuöíi thoå trung bònh khi múái sinh,tyã lïå tûã vong cuãa treã sú sinh vaâ caác chó baáovïì ngûúâi biïët àoåc, biïët viïët àaä àûúåc caãi thiïånqua tûâng nùm, taåo nïn nhûäng bûúác caãithiïån thûåc sûå trong àúâi söëng nhên dên.Khu vûåc naây àaä thaânh cöng trong quaátrònh chuyïín sûå tùng trûúãng cao vaâ öínàõnh sang nêng cao mûác söëng cho ngûúâidên. Súã dô nhû vêåy laâ vò tùng trûúãng - àûúåchöî trúå búãi caác dõch vuå xaä höåi trïn diïån röång- àaä taåo ra cöng ùn viïåc laâm cho ngûúâingheâo vaâ nhiïìu cú höåi tùng nùng suêët laoàöång. Àiïìu kyâ diïåu laâ coá thûåc vaâ coá thïí caãmnhêån àûúåc.

Söë ngûúâi söëng trong caãnh ngheâo khöíúã khu vûåc naây àaä giaãm xuöëng möåt nûãatrong voâng 20 nùm qua. Biïíu àöì 1.1. chochuáng ta thêëy söë lûúång ngûúâi ngheâo coá mûác

söëng thêëp hún mûác ngheâo khöí quöëc tïë(1usd/ngaây)1 àaä giaãm tûâ 720 triïåu ngûúâixuöëng coân 350 triïåu ngûúâi. Hún thïë nûäa,töëc àöå giaãm tyã lïå ngûúâi ngheâo àaä tùngnhanh trong thêåp kyã qua: töíng söë ngûúâingheâo giaãm 27% giai àoaån 1975-1985 vaâgiaãm thïm 34% giai àoaån 1985-1995. Töëcàöå giaãm ngheâo khöí àaä diïîn ra nhanh húnúã bêët cûá khu vûåc àang phaát triïín naâo trïnthïë giúái, vaâ kïët quaã laâ, tyã lïå ngûúâi ngheâo úãkhu vûåc Àöng AÁ trong töíng söë ngûúâi ngheâotrïn thïë giúái àaä giaãm xuöëng. Nïëu vaâo thúâiàiïím nùm 1975, coá saáu trong söë 10 nûúácÀöng AÁ bõ xïëp vaâo caác nûúác ngheâo khöítuyïåt àöëi thò túái nùm 1995 chó coân hai trongsöë 10 nûúác noái trïn bõ xïëp vaâo diïån naây.

Ngay trong phaåm vi khu vûåc ÀöngAÁ, mûác àöå ngheâo vaâ tyã lïå giaãm àoái ngheâo úãcaác nûúác khaác nhau cuäng khaác nhau. Nùm1975, chó tñnh riïng söë ngûúâi ngheâo úãTrung Quöëc vaâ Inàönïsia àaä chiïëm 92%töíng söë ngûúâi ngheâo trong khu vûåc, chuãyïëu laâ do hai nûúác coá söë dên àöng nhêët.Tuy nhiïn, tûâ nùm 1975 úã hai nûúác naây,tònh traång ngheâo khöí àaä giaãm möåt tyã lïåàaáng kïí, 82% úã Inàönïsia vaâ 63% úã TrungQuöëc. Noái chñnh xaác hún, tñnh theo söëtuyïåt àöëi thò söë ngûúâi ngheâo àaä giaãm xuöëngmöåt nûãa úã Trung Quöëc vaâ gêìn 3/4 úãInàönïsia (nïëu tñnh theo tyã lïå phêìn trùmtrïn àêìu ngûúâi thò tyã lïå naây laâ 64,3% nùm1975 vaâ giaãm xuöëng 11,4% nùm 1995). Túáinùm 1995, söë ngûúâi ngheâo úã hai nûúác naâychiïëm 84% töíng söë ngûúâi ngheâo trong khuvûåc. Mùåc dêìu nhûäng thaânh tûåu àaåt àûúåccuãa Inàönïsia laâ àaáng kïí nhûng Malaisialaåi laâ nûúác coá tyã lïå giaãm cao nhêët trongnhûäng nùm tûâ 1975 túái 1995 (giaãm 95%,tûâ 17,4% xuöëng dûúái 1%) vaâ Thaái Lan laânûúác àûáng thûá hai (giaãm 90%, tûâ 8,1%xuöëng dûúái 1%).

Nhûäng thaânh tûåu naây àaåt àûúåc laânhúâ sûå tùng trûúãng kinh tïë cao trongnhûäng nùm vûâa qua. Möåt söë yïëu töë nùçmphña sau sûå tùng trûúãng naây. Àoá laâ chñnhphuã nhòn chung àaä:

ˆ Duy trò laåm phaát úã mûác thêëp vaâ tyã giaáhöëi àoaái coá sûác caånh tranh thöng quaNguöìn: Ngên haâng Thïë giúái 1997, Àiïìu kyâ diïåu cuãa moåi ngûúâi?

BIÏÍU ÀÖÌ 1.1


möåt söë chñnh saách kinh tïë vô mö baãothuã.

ˆ Àêìu tû vaâo nguöìn nhên lûåc thöng quacaác khoaãn chi tiïu cöng cöång vïì giaáoduåc.

ˆ Khuyïën khñch tiïët kiïåm úã mûác cao bùçngcaách duy trò tyã lïå laäi suêët thûåc dûúngvaâ baão vïå coá hiïåu quaã caác khoaãn tiïìngûãi úã caác töí chûác taâi chñnh2.

ˆ Haån chïë nhûäng meáo moá vïì giaá caã.

ˆ Khuyïën khñch tiïëp thu cöng nghïå múáivaâ hiïån àaåi tûâ nûúác ngoaâi.

ˆ Traánh àaánh thuïë ngêìm vaâ nhûängthaânh kiïën khaác khöng coá lúåi cho nöngnghiïåp.

Möåt söë nghiïn cûáu àaä khùèng àõnhrùçng, tyã lïå tiïët kiïåm cao, àêìu tû vaâo nguöìnnhên lûåc vaâ caác chñnh saách öín àõnh kinhtïë vô mö laâ nhûäng yïëu töë quyïët àõnh cuãasûå tùng trûúãng3.

Taåi sao Àöng AÁ laåi ài xuöëng?Vúái nhûäng thaânh tûåu kinh tïë vaâ xaä

höåi nöíi bêåt nhû thïë thò viïåc suy giaãm theovoâng xoaáy ài xuöëng bêët ngúâ úã caã nùm nûúácÀöng AÁ laâ rêët àaáng kinh ngaåc. Möåt vaâi vêënàïì vïì cú cêëu àaä àûúåc chuá yá vaâ phên tñchnhiïìu trûúác khi àöìng baåt (Thaái Lan) suåpàöí vaâo thaáng Baãy 1997. Vêåy thò liïåu caácvêën àïì vïì cú cêëu naây cuöëi cuâng coá dêîn àïënsûå kiïåt quïå cuãa mö hònh Àöng AÁ giöëng nhûmö hònh thay thïë nhêåp khêíu úã caác nûúácMyä Latinh àaä hoaân toaân kiïåt quïå trongthêåp kyã khuãng hoaãng cuãa nhûäng nùm1980 hay khöng? Hay cuöåc khuãng hoaãngúã Àöng AÁ laâ kïët quaã cuãa nhûäng sai lêìmkinh tïë vô mö ngùæn haån vaâ cún hoaãng loaåntaâi chñnh - möåt daång cuãa tai naån taâi chñnh- vô mö?

Tùng trûúãng nhanh, àö thõ hoaá vaâcöng nghiïåp hoaá àaä laâm xuêët hiïån nhiïìuvêën àïì múái vaâ khoá khùn àöëi vúái phaát triïíntrûúác khi xaãy ra khuãng hoaãng. Nhûäng vêënàïì naây nùçm trong ba khña caånh: Thûá nhêët,tùng trûúãng nhanh trong àiïìu kiïån thiïëucaác thõ trûúâng taâi chñnh vaâ thõ trûúâng vöën

àuã maånh vaâ coá sûå tham gia röång raäi cuãachñnh phuã, laâm cho caác khu vûåc taâi chñnhvaâ caác têåp àoaân thûúâng phaãi àêìu tû daâihaån bùçng nguöìn vöën vay núå ngùæn haån(àiïìu naây seä àûúåc thaão luêån úã dûúái). Thûáhai, tùng trûúãng kinh tïë huyã hoaåi caác cúchïë baão vïå truyïìn thöëng àöëi vúái ngûúâi thêëtnghiïåp, ngûúâi öëm àau vaâ ngûúâi giaâ. ÀöngAÁ àaä dûåa vaâo tyã lïå tiïët kiïåm caá nhên úã mûáccao vaâ caác möëi raâng buöåc gia àònh àïí chùmlo cho cha meå, öng baâ cuãa hoå, àöìng thúâidûåa vaâo chñnh sûå tùng trûúãng àïí laâm caáiphao cho thõ trûúâng lao àöång. Tùng trûúãngngaây caâng àoâi hoãi lûåc lûúång lao àöång phaãilûu àöång, dêîn àïën tònh traång di cû, múãröång quy mö tiïu duâng caá nhên, gêy ra aáplûåc cùng thùèng àöëi vúái nhûäng caách thûáctruyïìn thöëng trong quaá trònh giaãi quyïëtcaác vêën àïì xaä höåi úã caác nûúác àang chuyïínàöíi nhû Trung Quöëc vaâ Viïåt Nam, sûå múãröång vaâ phaát triïín cuãa caác thõ trûúâng àaägêy ra aáp lûåc àöëi vúái hïå thöëng phuác lúåi cuãacaác xaä vaâ cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác.ÚÃ nhûäng nûúác giaâu coá nhêët, baão àaãm viïåclaâm suöët àúâi trong khu vûåc cöng ty àangngaây caâng trúã nïn laåc hêåu do nhu cêìu cuãanïìn kinh tïë hiïån àaåi àoâi hoãi phaãi thay àöíinhanh choáng vaâ tñnh linh hoaåt cao. Thûába, möåt sûå yïëu keám thuöåc loaåi khaác phaátsinh tûâ viïåc khai thaác caác nguöìn lûåc quöëcgia, àùåc biïåt laâ rûâng. Tùng trûúãng kinh tïëúã Àöng Nam AÁ àûúåc thuác àêíy möåt phêìnbúãi viïåc khai thaác göî rûâng, caác nguöìn thuyãsaãn möåt caách quaá àaáng vaâ sûå laäng phñtrong nöng nghiïåp. Mùåc dêìu viïåc tñnh toaánthu nhêåp quöëc gia laâ rêët khoá khi tñnh túáicaác thiïåt haåi vïì möi trûúâng, nhûng möåt söëûúác tñnh cho rùçng mûác tùng trûúãng töíngsaãn phêím quöëc nöåi (GDP) cuãa Malaisia seäcoá thïí giaãm ài xêëp xó 20% nïëu chi àuã àïíbuâ àùæp laåi cho möi trûúâng.

Mùåc dêìu vêåy, chuáng ta khöng coánhiïìu bùçng chûáng àïí chûáng minh rùçngchó riïng nhûäng vêën àïì phaát triïín daâi haånkïí trïn àaä àuã àïí laâm chêåm laåi quaá trònhtùng trûúãng, laåi caâng khöng thïí àöåt ngöåtquay ngûúåc chiïìu quaá trònh tùng trûúãng.Tùng nùng suêët lao àöång nhòn chung cuängchó trong giúái haån thöng thûúâng cuãa caácnûúác àang phaát triïín4. Nïëu lêåp luêån nhû


vêåy thò “àiïìu kyâ diïåu” cuäng chùèng coá gò laâdiïåu kyâ. Tùng trûúãng kinh tïë nhanh choángúã Àöng AÁ so vúái caác nûúác khaác coá àûúåc laâdo nhûäng hy sinh - àûúåc thïí hiïån úã tyã lïåtiïët kiïåm rêët cao, laâm viïåc chùm chó - thïíhiïån úã sûå tùng voåt tyã lïå tham gia cuãa lûåclûúång lao àöång, vaâ àêìu tû vaâo giaáo duåc -thïí hiïån úã trònh àöå kyä nùng cuãa lûåc lûúånglao àöång. Nùng suêët lao àöång tûå baãn thênnoá khöng quan troång bùçng viïåc tùng thunhêåp bònh quên àêìu ngûúâi, duâ bùçng bêëtkyâ caách naâo, vaâ àún giaãn laâ Àöng AÁ àaä vûúåttröåi hún caác khu vûåc khaác trïn thïë giúáibùçng biïån phaáp àêìy yá nghôa naây.

Thêåm chñ nïëu tyã suêët hoaân vöën trïnàêìu tû röët cuöåc giaãm thò cêu hoãi àùåt ra laâkhi naâo vaâ liïåu rùçng nhû thïë coá àuã gêynïn sûå suy thoaái maånh meä, thêåm chñ gêynïn khuãng hoaãng hay khöng. Khi so saánhvúái mö hònh Solow truyïìn thöëng thò thêëyrùçng sûå phaát triïín kinh tïë úã Àöng AÁ àaävûúåt quaá nhûäng dûå àoaán úã hêìu hïët caácquöëc gia (xem höåp 1.1). Hún thïë nûäa, bêëtcûá sûå suy giaãm tùng trûúãng naâo gùæn vúáityã suêët hoaân vöën giaãm dêìn thò cuäng phaãilaâ khi àaä bûúác vaâo hùèn thïë kyã XXI, chûákhöng phaãi úã giûäa nhûäng nùm 1990.Nguöìn göëc chñnh cuãa cuöåc khuãng hoaãngseä phaãi tòm úã àêu àoá.

Sûå xuêët hiïån khaã nùng dïî bõ töínthûúng cú cêëu

Ba àöång lûåc taác àöång qua laåi àaä àûamöåt söë nûúác trong khu vûåc, trong àoá phaãikïí àïën Thaái Lan, Haân Quöëc vaâ Inàönïsia,àïën chöî bõ töín thûúng búãi caác cuá söëc tûâ bïnngoaâi: khaã nùng thu huát vöën cuãa tû nhêntùng, àùåc biïåt laâ vöën ngùæn haån. Söë vöën naâyluön tòm kiïëm nhûäng núi àêìu tû àïí coá lúåinhuêån cao hún; caác chñnh saách kinh tïë vômö àaä cho pheáp àûa vöën tûâ ngoaâi vaâo àïínaåp nùng lûúång cho sûå buâng nöí vïì tñnduång; vaâ thõ trûúâng taâi chñnh múái àûúåc tûådo hoaá song chûa àûúåc àiïìu tiïët àuã àaä tùnglïn nhanh choáng. Bûác tranh töíng thïí coáthïí àûúåc hònh dung nhû sau: vöën tûâ thõtrûúâng vöën trïn toaân cêìu, thûúâng laâkhöng liïn tuåc vaâ vûúåt quaá giúái haån húåplyá, taác àöång qua laåi vúái hïå thöëng taâi chñnh

àûúåc quaãn lyá keám trong nûúác àûúåc àûa vaâocaác nûúác naây àïí múã röång vöën tñn duångtrong nûúác. Àiïìu naây, tûå thên noá àaä àûúåcböåc löå trong viïåc giaá taâi saãn bõ thöíi phöìnglïn, àùåc biïåt úã Thaái Lan, vaâ àaä laâm tùngthïm söë núå quaá lúán cuãa caác haäng vöën àaäcoá möåt tyã lïå vöën vay quaá cao, laâm cho khuvûåc trúã nïn khöng àûúåc che chùæn trûúácnhûäng cuá söëc tûâ bïn ngoaâi do caác nhaâ àêìutû thay àöíi kyâ voång cuãa hoå àöëi vúái viïåc àêìutû vaâo khu vûåc naây.

Vöën luön coá sùénQuaá trònh toaân cêìu hoaá caác thõ

trûúâng taâi chñnh àaä diïîn ra vúái töëc àöåchoáng mùåt. Chó tñnh riïng giai àoaån 1990-1997, vöën tû nhên àûúåc àûa vaâo caác nûúácàang phaát triïín àaä tùng hún 5 lêìn, tûâ 42triïåu USD nùm 1990 túái 256 triïåu USDnùm 1997. Trong khi thûúng maåi thïë giúáichó tùng gêìn 5%/nùm, thò doâng vöën tû nhêntùng gêìn 30%/nùm. Nhûäng hònh thûác huyàöång vöën nhanh choáng nhêët nhû vay núåtûâ caác ngên haâng thûúng maåi vaâ àêìu tûgiaán tiïëp chñnh laâ nhûäng yïëu töë taåo nïntöëc àöå tùng trûúãng cao trïn vïì luöìng vöën.

Khuyïën khñch múã röång thõ trûúângvöën laâ sûå tòm kiïëm raáo riïët möåt tyã suêëthoaân vöën trïn àêìu tû cao hún. “Nhûäng thõtrûúâng múái nöíi lïn” àaä buâng nöí vaâ hûáa

a. Sú böåNguöìn: Hïå thöëng baáo caáo núå cuãa Ngên haâng Thïë giúái

Nguöìn vöën tû nhên cho caác nûúác àang phaát triïín vayàaä tùng voåt

BIÏÍU ÀÖÌ 1.2


heån möåt mûác lúåi nhuêån cao hún so vúái viïåcàêìu tû vaâo caác nûúác phaát triïín. Caác ngênhaâng vaâ töí chûác tñn duång, thûúâng bõ vûúángvaâo nhûäng thõ trûúâng nöåi àõa coá tñnh caånhtranh cao vaâ tùng trûúãng chêåm, àaä nhònra thïë giúái bïn ngoaâi, saâng loåc àïí tòm kiïëmcú höåi àêìu tû.

Chñnh sûå thaânh cöng cuãa Àöng AÁàaä khiïën cho noá trúã thaânh àõa àiïím lyátûúãng vaâ sûå kïët húåp cuãa caác yïëu töë nhûmûác tùng trûúãng nhanh, tyã lïå núå thêëp vaâquaãn lyá tïët kinh tïë vô mö àaä thu huát vöënàêìu tû nûúác ngoaâi tûåa nhû möåt thanh namchêm vêåy.

Tûâ vöën àêìu tû tûâ bïn ngoaâi túái sûå buâng nöítñn duång: Kinh tïë vô mö vaâ chñnh saách tyãgiaá höëi àoaái

Chñnh saách kinh tïë vô mö úã khu vûåcÀöng AÁ duâ khöng chuã àõnh cuäng àaäkhuyïën khñch caác töí chûác tû nhên nùæm lúåithïë cuãa viïåc dïî daâng tiïëp cêån vúái caác nguöìnvöën tûâ bïn ngoaâi. Caác doâng vöën naây àaäàûúåc duâng àïí taâi trúå cho cuöåc buâng nöí tñnduång ú ã trong nûúác. Caác nûúác nhûInàönïsia, Haân Quöëc, Malaisia vaâ ThaáiLan àaä traãi qua sûå gia tùng nhanh choángnhu cêìu trong nûúác. Töíng húåp caác chñnhsaách kinh tïë vô mö àûúåc sûã duång àïí àöëiphoá vúái nhûäng aáp lûåc quaá noáng vaâ caác doângvöën àöí vaâo trong nhûäng nùm 1990 laâmtùng sûác huát àöëi vúái lûúång vöën àêìu tû húnnûäa vaâo caác nûúác naây, àùåc biïåt laâ sûå tñchtuå caác khoaãn núå ngùæn haån àöëi vúái nûúácngoaâi phaãi traã. Tuy nhiïn, chñnh saách thùætchùåt tiïìn tïå nhùçm loaåi boã aãnh hûúãng cuãadoâng vöën vaâo vaâ múã röång tñn duång àaä laâmtùng laäi suêët trong nûúác cuäng nhû taåo rasûå chïnh lïåch vïì laäi suêët giûäa trong vaângoaâi nûúác vaâ vò thïë àaä vö tònh khuyïënkhñch caác nhaâ àêìu tû vay vöën tûâ nûúácngoaâi àïí àêìu tû vaâo trong nûúác. Tûâ cuöëinhûäng nùm 1980, xeát vïì phûúng diïån taâichñnh, nhòn chung chñnh phuã cuãa caác nûúáctrong khu vûåc luön coá böåi thu ngên saách,nhûng hoå cuäng chûa quen sûã duång coá hiïåuquaã chñnh saách taâi chñnh nhû laâ möåt cöngcuå kinh tïë vô mö. Trong khi chñnh saách taâichñnh úã phêìn lúán caác quöëc gia Àöng AÁ vêîn

coân rêët baão thuã xeát theo yá nghôa vïì cú cêëutrung haån, taác àöång taâi chñnh tiïìn tïå (thayàöíi cú cêëu taâi chñnh) trúã nïn tñch cûåc taåithúâi àiïím khi nhûäng aáp lûåc cêìu tùng lïnàöëi vúái nïìn kinh tïë naây5.

Phêìn lúán caác nûúác thuöåc Hiïåp höåicaác quöëc gia Àöng Nam A Á(ASEAN) àaäaáp duång chñnh saách neo danh nghôa bùçngcaách “neo” loãng àöìng tiïìn cuãa mònh vaâoàöìng àö la Myä trong thúâi gian dêîn àïënkhuãng hoaãng, vaâ thay àöíi tyã giaá höëi àoaáithûåc cuãa thúâi kyâ trûúác. Neo khöng chñnhthûác vaâo àöìng USD taåo ra sûå chïnh lïåchlúán vïì laäi suêët àaä khuyïën khñch luöìng vöëntûâ bïn ngoaâi vaâo. Laäi suêët danh nghôa roäraâng àaä khuyïën khñch vay vöën bïn ngoaâimaâ khöng cêìn coá biïån phaáp baão àaãm. Tyãgiaá höëi àoaái cên bùçng vaâ tyã giaá höëi àoaáithûåc luön caách biïåt do möåt mùåt laâ khaãnùng caånh tranh, lúåi nhuêån doanh nghiïåpgiaãm vaâ mùåt khaác laâ sûå tùng giaá bêët àöångsaãn. Tuy nhiïn, Singapo vaâ Höìng Cöng(Trung Quöëc) laâ ngoaåi lïå vò coá thõ trûúânglao àöång rêët linh hoaåt vaâ nùng suêët laoàöång cao. Vò thïë sûå gùæn kïët vúái àöìng USDúã Höìng Cöng (Trung Quöëc) hay chñnh saáchtiïìn tïå maånh úã Singapo khöng dêîn àïënchïnh lïåch tyã giaá höëi àoaái thûåc. Möåt yïëutöë khaác laâm cho vêën àïì trúã nïn phûác taåphún laâ trong nùm 1996 àöìng yïn Nhêåt àaägiaãm giaá so vúái àöìng USD, nghôa laâ nhûängàöìng tiïìn neo vaâo USD nay laåi mêët ài caãkhaã nùng caånh tranh taåi thõ trûúâng àöìngyïn vöën rêët quan troång. Nhûng taác àöångquan troång nhêët taåo ra búãi caác chñnh saáchnaây chñnh laâ sûå khuyïën khñch viïåc vay vöëntûâ bïn ngoaâi. Caác chñnh saách ngoaåi höëiàoáng vai troâ rêët quan troång trong viïåc huyàöång caác doâng vöën. Bùçng viïåc giaãm ài möëilo ngaåi vïì ruãi ro tyã giaá, ngûúâi ta thêëykhöng cêìn thiïët phaãi coá nhûäng àöång thaáibaão hiïím cho caác khoaãn tiïìn vay àoá, vaâhún thïë nûäa, nhûäng biïën àöång trong phaåmvi tûúng àöëi heåp cuãa tyã giaá höëi àoaái àaä taåonïn möåt khuynh hûúáng thiïn vïì caác khoaãnvay ngùæn haån.

Tûâ nùm 1994 àïën 1997, luöìng vöëntû nhên thûåc ài vaâo caác quöëc gia Àöng AÁàaä àoáng goáp möåt phêìn àaáng kïí vaâo mûác


Trong möåt baâi baáo rêët coá êën tûúång nùm 1994, PaulKrugman àaä thu huát sûå chuá yá túái nhûäng phaát hiïån (sau àoá àûúåcviïët thaânh saách) cuãa möåt söë nhaâ kinh tïë rùçng sûå tùng trûúãng úãÀöng AÁ coá àûúåc phêìn lúán laâ nhúâ tùng caác yïëu töë àêìu vaâo húnlaâ tùng hiïåu suêët sûã duång caác yïëu töë àêìu vaâo àûúåc khai thaác.Phaát hiïån naây laâ lyá do khiïën cho öng ta xem caác nïìn kinh tïëÀöng AÁ nhû laâ têåp húåp cuãa “nhûäng con höí giêëy” maâ tyã lïå tùngtrûúãng cuãa nhûäng nûúác naây seä suy thoaái khi bùæt àêìu quaá trònhgiaãm dêìn tyã suêët hoaân vöën. Liïåu coá nhûäng sûå kiïån naâo chûángminh cho quan àiïím naây khöng?

Sûå tñch tuå nhanh caác yïëu töë tùng trûúãng khöng àikeâm vúái sûå tùng nùng suêët lao àöång nhanh tûúng ûáng àaä lyá giaãimöåt caách lögñch rùçng töëc àöå tùng trûúãng cuöëi cuâng röìi seä phaãisuy giaãm khi tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn. Têët nhiïn, cêu hoãichuã chöët laâ khi naâo àiïìu naây seä xaãy ra vaâ giaãm bao nhiïu? Àïítraã lúâi cêu hoãi naây, biïíu àöì dûúái àêy cho thêëy mûác àöå tùng thunhêåp tñnh trïn àêìu ngûúâi vaâ mûác thu nhêåp tñnh trïn àêìu ngûúâinhû àaä dûå àoaán trong mö hònh tùng trûúãng Solow, vúái giaã àõnhrùçng tyã lïå tùng nùng suêët toaân böå caác yïëu töë saãn xuêët ào àûúåc(TFP) Òa 1%/nùm àöëi vúái lnàönïsia vaâ Haân Quöæc. Thïm vaâoàoá mö hònh àûúåc sûã duång àïí tñnh toaán mûác thu nhêåp vúái giaãàõnh töëc àöå tùng trûúãng TFP, tyã lïå tiïët kiïåm vaâ tyã lïå tùng trûúãnglûåc lûúång lao àöång laâ khöng àöíi vaâ bùçng vúái mûác trung bònhtrong giai àoaån 1991 - 1995. Biïíu àöì bïn gúåi yá rùçng, phuâ húåpvúái leä thûúâng tònh, möåt mö hònh tùng trûúãng àún giaãn, vêånhaânh chuã yïëu búãi sûå tñch tuå yïëu töë saãn xuêët vaâ coá mûác àöå tùngtrûúãng nùng suêët lao àöång thêëp, chñnh laâ mö hònh tùng trûúãngtùng quaá khûá cuãa caác nûúác naây.

Biïíu àöì àaä cho thêëy giaá trõ GDP thûåc tñnh trïn möîingûúâi lao àöång vaâ giaá trõ dûå tñnh theo mö hònh Solow, vúái giaãàõnh rùçng tyã lïå tùng trûúãng TFP cöë àõnh laâ 1%/nùm. Biïíu àöì

cuäng cho thêëy, theo lyá thuyïët, tyã lïå tùng trûúãng coá thïí hy voånggiaãm theo thúâi gian khi xuêët hiïån hiïån tûúång tyã suêët hoaân vöëngiaãm dêìn. Tuy nhiïn, tyã lïå tùng trûúãng giaãm tûâ tûâ. Nhû àaä chóroä àöëi vúái nhûäng nûúác trong baãng naây vaâ ba nûúác khuãnghoaãng khaác thò tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn chó coá thïí laâm suygiaãm tyã lïå tùng trûúãng khöng àaáng kïí trong khoaãng möåt vaâinùm túái so vúái mûác trung bònh tûâ trûúác àïën nay.

Nhûäng tñnh toaán naây nguå yá gò àöëi vúái nhûäng sûå kiïångêìn àêy úã Àöng AÁ? Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh, khöng coânnghi ngúâ gò nûäa, àaä aãnh hûúãng túái triïín voång tùng trûúãng àöëivúái nhûäng nûúác naây trong möåt vaâi nùm túái. Tuy nhiïn, mûác àöåsuy giaãm tyã lïå tùng trûúãng lúán hún vaâ nghiïm troång hún nhiïìuso vúái dûå tñnh laâ kïët quaã cuãa quaá trònh giaãm àún thuêìn töëc àöåtùng trûúãng nhanh choáng do tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn. Mùåcdêìu nhû öng Krugman àaä àïì cêåp, àêy laâ möåt àùåc àiïím quantroång vïì daâi haån, nhûng noá rêët ñt liïn quan túái sûå suåp àöí vïìtùng trûúãng gêìn àêy.

Mö hònh Solow seä noái gò?(Giaá trõ GDP/ngûúâi lao àöång)

Vïì nhûäng con höí giêëy vaâ sûå tùng nùng suêët

1960-1996 1997-2000 Sûå khaác biïåt

Thûåc

Dûå àoaán búãi mö hònh

Solow Dûå àoaán cuãa GEP

Dûå àoaán búãi mö hònh

Solow GEP Solow Inàönïsia 3,5 4,1 - 0,1 4,1 - 3,6 0,0 Haân quöëc 5,9 5,5 0,4 4,3 - 5,5 - 1,2 Malaysia 3,7 4,4 1,5 4,2 - 2,2 - 0,2 Philippin 0,7 2,9 1,2 2,1 0,5 - 0,8 Thaái Lan 4,0 4,1 - 1,8 3,9 - 5,8 - 0,2

Nhûäng dûå àoaán cuãa GEP lêëy tûâ Cêåp nhêåt Triïín voång kinh tïë thïë giúáiNguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

(Töëc àöå tùng trûúãng trung bònh GDP haâng nùm/ngûúâi lao àöång, %)Tyã suêët hoaân vöën giaãm dêìn vaâ caác thuã phaåm khaác

HÖÅP 1.1


tùng töíng giaá trõ GDP nhanh choáng cuãanùm nûúác Àöng AÁ. Ngoaåi trûâ Thaái Lan,núi maâ doâng vöën tû nhên thûåc ài vaâo nùm1994 chiïëm 14,5% GDP (xem biïíu àöì 1.3).

Àöng AÁ nhòn chung àaä thu huát gêìn60% töíng luöìng vöën ngùæn haån vaâo caácnûúác àang phaát triïín. Túái giûäa nhûäng nùm1990, phêìn lúán vöën tû nhên ngùæn haånàûúåc caác ngên haâng Nhêåt Baãn, theo chêncaác cöng ty cuãa hoå àêìu tû ra nûúác ngoaâi,àûa vaâo Haân Quöëc vaâ caác nûúác Àöng NamAÁ. Chêu Êu cuäng súám theo sau àïí tòmkiïëm gùæt gao lúåi nhuêån úã caác nûúác naây.Àïën nùm 1996, Ngên haâng Thanh toaánQuöëc tïë (BIS) baáo caáo rùçng khoaãn cho vaycuãa caác ngên haâng thuöåc EU laâ 318 tyãUSD, caác ngên haâng Nhêåt laâ 261 tyã USDvaâ caác ngên haâng Myä laâ 46 tyã USD (Baáocaáo triïín voång kinh tïë thïë giúái (WEO), 7)

Luöìng vöën ài vaâo naây àaä taåo nïn sûåbuâng nöí tñn duång úã hêìu hïët caác nûúác trongkhu vûåc. Taåi nùm nûúác Àöng AÁ, töíng lûúångtiïìn (M2) àaä tùng túái töëc àöå gêìn 20%/nùmtrong giai àoaån 1996-1997. Tyã lïå naây gêìngêëp 2 lêìn tyã lïå úã Trung Quöëc, Àaâi Loan(Trung Quöëc), Höìng Cöng (Trung Quöëc)vaâ Singapo - caác quöëc gia vaâ laänh thöí saunaây ñt bõ aãnh hûúãng búái nhûäng cuöåc têëncöng coá tñnh chêët àêìu cú. Sûå buâng nöí tñnduång, àïën lûúåt noá, laåi dêîn àïën viïåc tùnggiaá taâi saãn taåo ra hònh aãnh tyã suêët hoaân

vöën àêìu tû cao. Giaá bêët àöång saãn tùng úãmûác hai con söë taåi Bangkok, Seoul vaâJakarta trong nùm 1996. Giaá taâi saãn tùnglaâm tùng lûúång tiïìn kyá quyä taåi ngên haângvaâ tùng caác khoaãn cho vay. Àöìng thúâi, chuãsúã hûäu caác taâi saãn thuöåc têìng lúáp trunglûu vaâ thûúång lûu àaä caãm thêëy chùæc chênröìi vaâ tiïu duâng thoaãi maái hún. Tùng töíngcêìu laåi khuyïën khñch vay núå nûúác ngoaâinhiïìu hún.

Hïå thöëng taâi chñnh yïëu keám dêîn túái àêìu tûhiïåu quaã thêëp vaâ ruãi ro quaá cao

Khi doâng vöën ài vaâo tùng thò chêëtlûúång cuãa trung gian taâi chñnh quöëc tïëngaây caâng quan troång. Àêìu tû vaâo lônhvûåc coá tyã suêët hoaân vöën cao àöëi vúái nhûängngûúâi vay coá àöå tñn nhiïåm cao thò doâng vöënàêìu tû naây seä coá tiïìm nùng thuác àêíy tùngtrûúãng kinh tïë úã Àöng AÁ. Tuy nhiïn,phêìn vöën gia tùng cho àêìu tû dûúâng nhûcoá tyã suêët hoaân vöën thêëp hún. Kïí tûâ saunùm 1988, theo nhû àaä mö taã trong biïíuàöì 1.4, tyã lïå gia tùng vöën trïn àêìu ra úã ThaáiLan vaâ Haân Quöëc, sau nhûäng dao àöångtrong nhûäng thêåp kyã trûúác, àaä tùng haângnùm.

Caác quöëc gia Àöng AÁ tiïëp nhêån vöënnûúác ngoaâi trûúác hïët thöng qua hïå thöëngngên haâng trong nûúác hoùåc thöng qua caáckhoaãn vay trûåc tiïëp cuãa caác cöng ty trúãnïn dïî bõ taác àöång hún so vúái caác nûúác dûåachuã yïëu vaâo àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúácngoaâi6. Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng àöëi vúáitrûúâng húåp cuãa Thaái Lan. Caác quyïët àõnhtû nhên dêîn àïën viïåc tñch tuå quaá mûác caáckhoaãn núå trong baãng cên àöëi taâi saãn cuãacaác töí chûác taâi chñnh vaâ caác têåp àoaân phitaâi chñnh, àùåc biïåt laâ caác khoaãn núå ngoaåitïå ngùæn haån vûúåt quaá nguöìn ngoaåi tïå coáthïí coá àûúåc sûã duång ngay. ÚÃ möåt vaâi nûúácÀöng AÁ, vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980, caáckhoaãn núå ngùæn haån trong töíng núå nûúácngoaâi àaä bùæt àêìu tùng nhanh choáng.

Luöìng vöën vaâo vaâ sûå buâng nöí tñnduång àaä laâm tùng nhanh khaã nùng aãnhhûúãng theo hai hûúáng. Möåt mùåt, tyã lïå núångùæn haån trïn dûå trûä ngoaåi tïå, söë ào tûúngàöëi vïì khaã nùng thûåc hiïån nghôa vuå traã

Luöìng vöën tû nhên ngaây caâng trúã thaânh yïëu töë quan troångàöëi vúái Àöng AÁ

Nguöìn: Baáo caáo Taâi chñnh Phaát triïín toaân cêìu cuãa Ngên haângThïë giúái, 1998.

BIÏÍU ÀÖÌ 1.3


núå cuãa möåt quöëc gia tûâ caác nguöìn taâi saãncoá thïí chuyïín àöíi ngay thaânh tiïìn, àaä tùngnhanh choáng tûâ nùm 1994 túái 1997, ngoaåitrûâ Inàönïsia, nûúác vêîn luön duy trò möåttyã lïå cao. Tñnh túái thaáng Baãy 1997, ba quöëcgia bõ aãnh hûúãng nhiïìu nhêët laâ Haân Quöëc,Inàönïsia vaâ Thaái Lan àaä coá tyã lïå núå ngùænhaån trïn lûúång dûå trûä tùng trïn 150%.Malaisia vaâ Philippin coá khaá hún àöi chuát,vúái tyã lïå dûúái 100%. Tùng trûúãng tñn duångàûúåc thïí hiïån úã tyã lïå tiïìn cung ûáng trïndûå trûä ngoaåi tïå cao vaâ hai yïëu töë naây liïnquan vúái nhau, nhû thïí hiïån trong biïíu

àöì 1.5. Möåt pheáp tñnh röång hún vïì khaã nùngbõ taác àöång laâ tyã lïå tiïìn M2 trïn dûå trûängoaåi tïå àaä cho thêëy tiïìm nùng vïì möåt cuöåc“chaåy àua mua” trûä ngoaåi tïå cuãa möåt nûúácaáp duång chñnh saách tyã giaá höëi àoaái cöë àõnhkhi niïìm tin vaâo sûå öín àõnh cuãa àöìng nöåitïå mêët ài. Caác quöëc gia thûåc hiïån kiïím soaáthöëi àoaái vaâ caác taâi khoaãn vöën ñt múã hún seäñt bõ taác àöång hún do viïåc chuyïín tiïìn ranûúác ngoaâi khoá khùn hún.

Caác nûúác khaác nhau coá quy mö vaâhònh thûác núå khaác nhau. ÚÃ Thaái Lan, caáccöng ty taâi chñnh vaâ ngên haâng àûúåc höîtrúå búãi laäi suêët cûåc thêëp, caác khoaãn vaychuã yïëu àûúåc vay thöng qua caác kïnhchñnh phuã àûúåc tñnh dûåa trïn àöìng yïnNhêåt àïí àêìu tû vaâo bêët àöång saãn. Khoaãnnúå ngoaåi tïå thûåc cuãa caác töí chûác taâi chñnhtùng tûâ mûác tûúng àûúng 6% töíng tiïìn gûãitrong nûúác nùm 1990 lïn 1/3 vaâo nùm1996 (Triïín voång kinh tïë thïë giúái - GEP,1998). Caác ngên haâng Haân Quöëc cuängtùng lûúång tiïìn vay tûâ nûúác ngoaâi. Tuynhiïn, úã Inàönïsia caác têåp àoaân laåi laângûúâi àêìu tiïn thûåc hiïån viïåc vay vöën tûâcaác nguöìn nûúác ngoaâi, phêìn nhiïìu trongsöë vöën àoá àïën tûâ caác àõa chó “ngoaâi khúi”vaâo

Coá ba yïëu töë kinh tïë vi mö coá taácduång khuyïën khñch vay vöën tûâ nûúác ngoaâi.Yïëu töë thûá nhêët phaãi kïí àïën laâ baão hiïímngêìm. Tyã giaá höëi àoaái cöë àõnh laâ möåt vñduå, àaä khiïën cho caác töí chûác taâi chñnh chêëpnhêån ruãi ro úã mûác quaá àaáng, bao göìm caãruãi ro ngoaåi höëi lúán, röìi nhûäng ruãi ro naâylaåi àûúåc chuyïín qua cho caác phêìn coân laåicuãa nïìn kinh tïë trong nûúác. Thûá hai laâ chiphñ taâi chñnh trong nûúác cao vaâ thõ trûúângbõ phên leã cuäng àaä taác àöång thïm vaâoàöång cú vay tiïìn tûâ nûúác ngoaâi. Trong giaiàoaån 1991-1996, Thaái Lan laâ nûúác coá mûácchi phñ cho caác trung gian taâi chñnh trongnûúác chiïëm 28% töíng mûác laäi danh nghôacuãa àöìng baåt Thaái. Chi phñ vöën trong nûúáccao hún rêët nhiïìu so vúái chi phñ ài vay tûânûúác ngoaâi, thêåm chñ sau khi àaä tñnh àïënruãi ro ngoaåi höëi thò cuäng chó laâm tùng thïmyá àõnh vay vöën tûâ nûúác ngoaâi. Do viïåc chócaác têåp àoaân lúán nhêët vaâ coá àiïím xïëp haång

Nguöìn: Baáo caáo Taâi chñnh Phaát triïín toaân cêìu cuãa Ngên haângThïë giúái, 1998.

BIÏÍU ÀÖÌ 1.4


tñn nhiïåm cao nhêët múái thêm nhêåp àûúåcvaâo thõ trûúâng nûúác ngoaâi cho nïn nhûängtêåp àoaân vaâ ngên haâng naây àaä coá àûúåc lúåithïë thõ trûúâng vaâ, khöng nghi ngúâ gò nûäa,hoå àaä lúåi duång khaã nùng tiïëp cêån àûúåc vúáicaác laänh tuå chñnh trõ àïí baão vïå võ trñ cuãamònh, laâm cho caác nhaâ quaãn lyá caâng thêëykhoá khùn hún khi cöë gùæng haån chïë vay vöëntûâ nûúác ngoaâi xuöëng möåt mûác àöå thêåt thêåntroång. Thûá ba, viïåc taåo ra caác thõ trûúângtaâi chñnh vay vöën nûúác ngoaâi laâm cho caáctêåp àoaân trong nûúác coá thïí, do quy chïë vaâlúåi thïë vïì thuïë, coá àûúåc caác khoaãn vay vúáichi phñ thêëp hún so vúái thõ trûúâng trongnûúác. Tònh hònh naây cûåc kyâ nghiïm troångúã Thaái Lan.

Luöìng vöën àöí vaâo hïå thöëng taâichñnh cöng ty àaä laâm tùng àöå ruãi ro donhûäng thay àöíi bêët ngúâ vïì laäi suêët hay tyãgiaá höëi àoaái. Khu vûåc doanh nghiïåp àaätùng trûúãng nhanh choáng trong nhiïìuthêåp kyã trûúác trong böëi caãnh thõ trûúângtraái phiïëu chûa phaát triïín vaâ dûåa quaánhiïìu vaâo caác khoaãn vay ngên haâng. Túáicuöëi nùm 1996, tyã lïå vöën vay trïn vöën goápcuãa caác doanh nghiïåp Haân Quöëc àaä vûúåtquaá 317%, gêëp 2 lêìn so vúái tyã lïå naây úã Myävaâ gêëp 4 lêìn úã Àaâi Loan. 30 chaebol (siïucöng ty) haâng àêìu cuãa Haân Quöëc thêåm chñcoân coá tyã lïå cao hún nûäa, bònh quên khoaãng400% trong nùm 1996. Tûúng tûå nhû vêåy,gaánh nùång laäi suêët cuãa caác quöëc gia ÀöngAÁ rêët cao. Nùm 1995, Haân Quöëc coá tyã lïålaäi suêët trïn doanh söë cuãa têët caã caác têåpàoaân hoaåt àöång trong lônh vûåc cöng nghiïåpchïë taåo laâ khoaãng 6%, so vúái 2% cuãa ÀaâiLoan (Trung Quöëc) vaâ 1% cuãa Nhêåt Baãn.Àêy coá thïí laâ vêën àïì hoác buáa àöëi vúái caácnhaâ hoaåch àõnh chñnh saách kinh tïë vô mökhi khuãng hoaãng nöí ra: hoå coá thïí sûã duångbiïån phaáp àiïìu chónh laäi suêët àïí duy tròöín àõnh tyã giaá höëi àoaái nhûng vúái caái giaálaâ àêíy khu vûåc doanh nghiïåp vöën àaä coá tyãlïå vöën vay trïn vöën goáp rêët cao vaâo tònhtraång hiïím ngheâo vaâ haån chïë khaã nùngthanh khoaãn trong nûúác.

Xeát ngûúåc vïì quaá khûá, chuáng tacuäng thêëy roä raâng rùçng caác quy chïë cêìnthiïët àïí quaãn lyá sûå hoaâ nhêåp taâi chñnh toaân

cêìu àaä khöng bùæt kõp vúái luöìng vöën vaâo.Caác biïån phaáp caãi töí thiïëu tñnh nhêët quaánvaâ caác bûúác tûå do hoaá theo möåt trònh tûåbêët húåp lyá àaä goáp phêìn laâm tùng thïm khaãnùng dïî bõ töín thûúng cuãa nïìn kinh tïë úãcaác quöëc gia naây. Chùèng haån nhû quy chïëgiaám saát vaâ cêëp giêëy pheáp cuãa caác ngênhaâng thûúng maåi úã Haân Quöëc àaä cho pheápcaác nhoám cöng ty àûúåc súã hûäu caã ngênhaâng vaâ caác têåp àoaân maâ hoå àang cho vaytiïìn. ÚÃ Inàönïsia, söë lûúång caác ngên haângtùng nhanh choáng vaâ caác cú quan giaámsaát daânh quaá ñt thúâi gian kiïím tra sûå trungthûåc cuãa giúái chuã súã hûäu vaâ caác giaám àöëcàïí loaåi trûâ nhûäng trûúâng húåp ngûúâi xinvay khöng coá triïín voång hay coá àöå ruãi rogian lêån cao àûúåc vay vöën. ÚÃ Thaái Lan,quy mö caác hoaåt àöång cuãa caác cöng ty taâichñnh àaä tùng maånh vaâo nhûäng nùm 1990maâ khöng coá nhûäng caãi thiïån tûúng xûángtrong viïåc quaãn lyá giaám saát caác cöng tyàoá. ÚÃ möåt vaâi nûúác Àöng AÁ, taâi khoaãn vöënàûúåc tûå do hoaá. Viïåc gûãi vaâo vaâ ruát vöën ralaâ khaá àún giaãn vaâ dïî daâng àöëi vúái caác nhaâàêìu tû nûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, caác nhaâàêìu tû trong nûúác khöng phaãi laâ luön coácú höåi àêìu tû ra nûúác ngoaâi vaâ vò thïë khöngthïí phên taán ruãi ro cuãa hoå. Toám laåi, úã caácnûúác trong khu vûåc caác quy chïë àúâi hoãiquaãn lyá thêån troång ruãi ro tiïìn lïå, àaánh giaátñn duång vaâ baáo caáo taâi chñnh cöng cöång

Nguöìn: BIS, IMF vaâ GEF, 1998.

BIÏÍU ÀÖÌ 1.5


àïìu khöng àuã àaáp ûáng yïu cêìu. Quaã bomheån giúâ àaä àûúåc caâi. Viïåc tùng khaã nùnglûu chuyïín vöën toaân cêìu àaä laâm cho möåtlûúång tiïìn vöën khöíng löì àöí vaâo caác nûúáccoá töí chûác quaãn lyá taâi chñnh yïëu keám vaâtñnh minh baåch rêët haån chïë, cho vay theoquen biïët vaâ ngûúâi cho vay nûúác ngoaâithiïëu thêån troång. Caác hònh thûác baão laänhngêìm hay baão laänh cöng khai cuãa chñnhphuã àöëi vúái tyã giaá höëi àoaái vaâ möåt söë khoaãnàêìu tû àûúåc choån lûåa àaä laâm tùng thïmmûác àöå buâng nöí tñn duång taåi thõ trûúângnöåi àõa àïën mûác chñnh saách kñnh tïë vô möcuäng khöng thïí quaãn lyá àûúåc tònh hònhnûäa. Caác nûúác Àöng AÁ àaä chuöëc lêëy ruãi ro,tûå laâm cho mònh phaãi àöëi mùåt vúái nhûängcuá söëc theo möåt söë caách thûác sau:

ˆ Múã röång thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai,àûúåc taâi trúå búãi caác khoaãn vay ngùænhaån, àaä àêíy nïìn kinh tïë àïën chöî phaãiàöëi mùåt vúái sûå àaão doâng àöåt ngöåt cuãaluöìng vöën ài vaâo.

ˆ Sûå yïëu keám trong khu vûåc taâi chñnhàûúåc àiïìu tiïët yïëu keám àaä cho pheáp múãröång viïåc cho vay túái caác dûå aán àêìu tûcoá mûác àöå ruãi ro cao vúái caác giaá trõ taâisaãn àûúåc thöíi phöìng lïn, thûúâng laâ giûäaàöìng tiïìn vay vúái kyâ àaáo haån caác khoaãnvay khöng khúáp nhau, laâm cho caác töíchûác naây phaãi àöëi mùåt vúái ruãi ro vïì tyãgiaá höëi àoaái.

ˆ Caác têåp àoaân, thûúâng laâ coá caác möëi quanhïå bïn trong vúái caác ngên haâng vaâ ñtàûúåc khuyïën khñch sûã duång vöën möåtcaách coá hiïåu quaã, àaä trúã nïn coá tyã lïåvöën vay trïn vöën goáp lúán hún khi coáàûúåc caác phûúng aán cêëp vöën böí sungtûâ nûúác ngoaâi, vaâ vò thïë hoå ñt phaãi chõuaãnh hûúãng búãi caác cuá söëc vïì laäi suêët.

Têët caã nhûäng àiïìu noái trïn àaä àùåtcaác nûúác naây vaâo tònh thïë khuãng hoaãngtiïìm nùng coá thïí nöí bêët cûá luác naâo khi ngoâinöí àûúåc chêm lïn.

Ngoâi nöíSûå mêët cên bùçng kinh tïë vô mö vaâ

sûå yïëu keám cuãa khu vûåc taâi chñnh thïí hiïånroä nhêët trong trûúâng húåp cuãa Thaái Lan:

thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai lïn túái mûácrêët cao, bùçng 8% trong töíng GDP vaâ mûácthêm huåt àoá laåi àûúåc taâi trúå búãi luöìng tiïìnvay ngùæn haån tûâ bïn ngoaâi. Möåt lûúång lúántiïìn tûâ bïn ngoaâi àöí vaâo vaâ sûå buâng nöí tñnduång hûúáng àêìu tû chuã yïëu vaâo bêët àöångsaãn taåo ra möåt cún söët giaá vïì giaá bêët àöångsaãn. Khu vûåc tû nhên àaä vay möåt lûúånglúán tiïìn tûâ nûúác ngoaâi, tranh thuã lúâi hûáalaâ coá àaãm baão vïì tyã giaá höëi àoaái, àaä khöngphoâng bõ vúái ruãi ro vïì ngoaåi höëi. Caác töíchûác vay tiïìn cuãa Thaái Lan, maâ phêìn lúánlaâ caác cöng ty taâi chñnh àûúåc quaãn lyá yïëukeám, àaä àêìu tû vaâo thõ trûúâng bêët àöångsaãn àang buâng nöí. Vaâo giûäa nhûäng nùm1990, möåt nhaâ àêìu tû coá thïí vay àöìng yïnNhêåt vúái laäi suêët gêìn nhû bùçng khöng vaâàêìu tû vaâo caác toaâ nhaâ choåc trúâi úãBangkok maâ hoå hy voång seä cho tyã suêëthoaân vöën haâng nùm laâ 20%.

Nùm 1996, tùng trûúãng xuêët khêíubõ chûäng laåi. Sau thúâi kyâ tùng trûúãng 20qoãvaâo nùm 1995, xuêët khêíu thûåc sûå àaä giaãmbúát 1% nùm 1996. Mùåc dêìu xuêët khêíu cuãatêët caã caác nûúác Àöng AÁ àaä chûäng laåi phuâhúåp vúái xu thïë giaãm dêìn cêìu cuãa thïë giúái,nhûng Thaái Lan laâ nûúác bõ taác àöång maånhnhêët. Taác àöång naây laâ kïët quaã cuãa ba yïëutöë: mêët tñnh caånh tranh vïì tiïìn cöng laoàöång cuâng vúái sûå lïn giaá cuãa àöìng tiïìn;nhu cêìu àöëi vúái saãn phêím haâng hoaá cuãaThaái Lan, àùåc biïåt laâ haâng àiïån tûã, giaãmmaånh trïn thõ trûúâng thïë giúái; vaâ búãi vò sûåtùng trûúãng trïn caác thõ trûúâng cuãa ThaáiLan, àùåc biïåt laâ thõ trûúâng Nhêåt Baãn, àaägiaãm maånh meä. Cuâng luác àoá, giaá bêët àöångsaãn àaä chûäng laåi. Tyã lïå vùn phoâng khöngcoá ngûúâi thuï tùng trong nùm 1996, khicung vùn phoâng laâm viïåc bùæt àêìu vûúåt quaácêìu. Caác cöng ty taâi chñnh bùæt àêìu vêëp phaãikhoá khùn thûåc sûå vaâo àêìu nùm 1997.Chñnh phuã àöëi phoá laåi bùçng caách cung cêëpthïm vöën vaâo thõ trûúâng, chó laâm tùngthïm lûúång tiïìn cung ûáng trong thõtrûúâng vöën àaä sùén saâng têën cöng vaâo hïåthöëng neo tyã giaá.

Caác nhaâ àêìu tû coá vöën goáp laâ nhûängngûúâi àêìu tiïn ruát tiïìn cuãa mònh. Chó söëtrïn thõ trûúâng chûáng khoaán àaåt àónh àiïím


trong nùm vaâo thaáng Hai vaâ giaãm hún30% vaâo cuöëi nùm. Khi àûúâng cong laäi suêëtchûáng khoaán khöng coân coá lúåi cho nhûängngûúâi ài vay Thaái Lan thò viïåc vay vöënngùæn haån ngaây caâng trúã nïn phöí biïën. Thõtrûúâng bùæt àêìu nhêån thûác àûúåc rùçng giaábêët àöång saãn àang úã mûác cao quaá mûác vaâtyã giaá höëi àoaái laâ khöng phuâ húåp so vúáithûåc tïë. Àêìu nùm 1997, töíng luöìng vöëntrong khu vûåc tû nhên àaä bùæt àêìu thu heåplaåi. Vaâo nûãa àêìu nùm 1997, phaát haânh traáiphiïëu vaâ caác khoaãn cho vay húåp vöën giaãm30% so vúái cuâng kyâ nùm trûúác. Niïìm tinvaâo nïìn kinh tïë àaä bõ giaãm maånh khiSomprasong Land khöng traã àûúåc núåchûáng khoaán Eurobond.

Vaâo thaáng Hai 1997, khi àöìng baåtThaái Lan bõ têën cöng thò chñnh phuã àaä canthiïåp maånh meä àïí giûä tyã giaá höëi àoaái neo.Ngên haâng trung ûúng àaä phaát haânh 23tyã USD theo caác húåp àöìng ngoaåi höëi kyâ haåntrong khi dûå trûä cuãa hoå chó coân khoaãng 25tyã USD. Sûå höëët hoaãng, lo lùæng cuãa caác nhaâàêìu tû àaä laåi àùåt caác cöng ty taâi chñnh vaâomöåt aáp lûåc múái buöåc chñnh phuã phaãi búmmöåt söë lûúång tiïìn lúán vaâo àïí höî trúå cho caácnhaâ àêìu tû naây. Thêåm chñ vúái àiïìu kiïånphaãi tiïu nhiïìu àöìng baåt hún àïí àöíi lêëymöåt söë tiïìn àö la ñt hún. Ngay lêåp tûác ngûúâita nhêån thêëy vöën cêìn àûúåc baão àaãm antoaân hún vaâ lûúång dûå trûä nhû vêåy cuäng seägiaãm ài. Cuöëi cuâng, vaâo ngaây 2 thaáng Baãy1997, chñnh phuã àaä àêìu haâng caác lûåc lûúångcuãa thõ trûúâng vaâ thaã nöíi tyã giaá. Cuöåckhuãng hoaãng bùæt àêìu cöng phaá caác nûúácÀöng AÁ vaâ taác àöång túái thõ trûúâng taâichñnh thïë giúái.

Khi caác cún hoaãng loaån taâi chñnh bùætàêìu xuêët hiïån, viïåc Thaái Lan phaá giaá àöìngtiïìn cuãa mònh dêîn àïën möåt khöëi lûúång lúánvöën àûúåc àûa ra khoãi khu vûåc. Diïîn biïëntònh hònh úã Thaái Lan àaä buöåc caác nhaâ àêìutû phaãi xem xeát nghiïm tuác hún túái nhûängyïëu keám maâ trûúác àêy hoå àaä boã qua. Trongquaá trònh àoá, hoå àaä phaát hiïån àûúåc nhûängthöng tin múái laâm tùng möëi lo ngaåi cuãahoå, àùåc biïåt laâ caác vêën àïì liïn quan túái sûácmaånh cuãa hïå thöëng taâi chñnh vaâ têìm quantroång cuãa caác khoaãn núå ngùæn haån. Möëinghi ngaåi vïì thõ trûúâng àaä hònh thaânh dosûå thiïëu tñnh minh baåch cuãa khu vûåc taâichñnh vaâ doanh nghiïåp, vaâ quy mö cuängnhû thúâi haån cuãa caác khoaãn núå phaãi traã.Khi caác nhaâ àêìu tû àaä mêët ài niïìm tin rùçngnguöìn dûå trûä coá thïí thanh toaán àuã cho caáckhoaãn núå ngùæn haån thò lêåp tûác caã caác nhaâàêìu tû trong nûúác cuäng nhû nûúác ngoaâiàïìu höëi haã ruát vöën cuãa hoå ra khoãi khu vûåc8.Thõ trûúâng vò thïë cuäng trúã nïn khöëc liïåthún. Khöng nghi ngúâ gò nûäa, sûå thiïëu vùængmöåt cú cêëu àuã maånh àïí coá thïí xûã lyá khoaãnnúå cuãa ngên haâng vaâ cöng ty àaä goáp phêìnvaâo cún hoaãng loaån taâi chñnh úã quy möröång, taân phaá caác nûúác nhû Thaái Lan, HaânQuöëc, Inàönïsia vaâ, úã möåt mûác àöå thêëphún, caã Malaisia.

Bïånh dõch cuãa Àöng AÁ bùæt àêìu lêy lan

Nguöìn: Bloomberg.

BIÏÍU ÀÖÌ 1.6


Sûå lêy lan àoá àöìng thúâi cuäng dêînàïën sûå giaãm giaá caác taâi saãn vaâ gia tùngluöìng vöën àöí ra nûúác ngoaâi9. Chó trongvoâng saáu thaáng, luöìng vöën ài ra tûâ khuvûåc àaä lúán hún gêëp nhiïìu lêìn luöìng vöënài vaâo vaâ töíng luöìng vöën thûåc vaâo laâ êm12 tyã USD. Nhû àûúåc thïí hiïån trong baãng1.1 trong voâng möåt nùm, luöìng vöën thûåcàûa ra khoãi khu vûåc laâ trïn 100 tyã USD.

Quy mö vaâ mûác àöå nghiïm troång cuãanhûäng tröìi suåt trïn thõ trûúâng chûángkhoaán trûúác àêy úã Àöng AÁ vöën thêëp húnnhiïìu so vúái úã caác thõ trûúâng àang nöíi lïnúã Myä Latinh vaâ chó cao hún so vúái úã caácnûúác G-7 möåt chuát maâ thöi (Kaminsky vaâSchmukler, 1998). Tuy nhiïn, sûå suåt giaáchûáng khoaán kïí tûâ thaáng Baãy 1997 (caãàöìng nöåi tïå vaâ àöìng àöla) àaä trúã nïn trêìmtroång hún nhiïìu lêìn so vúái bêët cûá àúåt suåtgiaá naâo úã Àöng AÁ trûúác àêy vaâ vûúåt xa sovúái úã hêìu hïët caác nûúác Myä Latinh tiïëp theosau cuöåc khuãng hoaãng Tequila. Biïën àöångtyã giaá höëi àoaái àaä lïn àïën mûác rêët cao giûäaböën nûúác Àöng Nam AÁ tûâ thaáng Taám túáithaáng Hai vaâ thêåm chñ coân cao hún nûäatrong thúâi gian tûâ thaáng Mûúâi túái àêìuthaáng Giïng 1998. Kïí tûâ giûäa thaángGiïng, sûå dõch chuyïín cuâng chiïìu vïì tyãgiaá höëi àoaái thûåc àaä giaãm ài chuát ñt khiàöìng ringgñt (Malaisia), àöìng won (HaânQuöëc) vaâ àöìng baåt (Thaái Lan) cuâng lïn giaátrong khi àöìng rupi (Inàönïsia) tiïëp tuåcgiaãm giaá. Caác söë liïåu vïì cöí phiïëu vaâ caáccöng cuå thõ trûúâng vöën khaác trong quyá IV1997 vaâ nûãa àêìu nùm 1998 cho thêëy rùçngluöìng vöën tû nhên àaä ngûng trïå úã têët caãcaác quöëc gia Àöng AÁ.

Nïëu caác quöëc gia Àöng AÁ caånh tranh trïncuâng caác thõ trûúâng xuêët khêíu thò viïåc phaá giaá möåtàöìng tiïìn seä taåo möåt aáp lûåc caånh tranh lïn caácàöìng tiïìn khaác vaâ nhûäng àöìng tiïìn naây coá thïí bõbuöåc phaãi phaá giaá àïí duy trò khaã nùng caånh tranhcuãa àöìng baãn tïå. Liïåu sûå phaá giaá caånh tranh liïntuåc naây coá thïí giaãi thñch sûå mêët giaá maånh meä cuãaàöìng tiïìn hay khöng? Cêu traã lúâi dûúâng nhû laâkhöng. Chuáng ta tñnh cên àöëi tyã giaá cuãa caác àöìngtiïìn cuãa caác quöëc gia Àöng AÁ so vúái àöìng àöla, àïícoá thïí duy trò tyã giaá höëi àoaái thûåc úã mûác tyã giaá nhûhöìi thaáng Saáu 1995 thò xaãy ra hai tònh huöëng nhûsau: thûá nhêët, chó möåt quöëc gia phaá giaá àöìng tiïìnbaãn tïå vaâ tyã giaá höëi àoaái caånh tranh thûåc àöëi laåi vúáiàöìng àöla cuãa têët caã caác quöëc gia khaác vêîn khöngthay àöíi; thûá hai: têët caã nùm nûúác Àöng AÁ àöìngthúâi cuâng chõu taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng phaágiaá. Biïíu àöì dûúái àêy thïí hiïån kïët quaã tñnh toaáncuãa chuáng ta. Nïëu chó möåt quöëc gia phaá giaá àöìngtiïìn baãn tïå thò mûác suåt giaá cêìn thiïët seä biïën àöíi tûâ10% túái 20%. Nïëu têët caã nùm quöëc gia chõu aãnhhûúãng phaá giaá àöìng tiïìn cuãa hoå cuâng möåt luác thòmûác suåt giaá cêìn thiïët chó giaãm úã mûác 0,5 túái 1%.Sûå khaác biïåt giûäa hai tònh huöëng naây laâ tûúng àöëinhoã vaâ sûå phaá giaá caånh tranh toã ra laâ khöng àuã àïígiaãi thñch cho mûác suåt giaá thûåc tïë.

Phaá giaá caånh tranh: khöng hùèn àaä laânguyïn nhên cuãa phaãn ûáng dêy chuyïìn

Sûå mêët giaá thûåc so vúái àöìng àöla vaâ sûå phaá giaácêìn thiïët àïí àûa tyã giaá höëi àoaái thûåc trúã vïì mûácthaáng Saáu 1995 theo nhûäng giaã àõnh

Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

Luöìng vöën tû nhên thûåc úã nùm nïìn kinh tïë Àöng AÁ (tyã USD) 1996 1997 Vöën tû nhên (thuêìn) 97,1 -11,9 Caác nguöìn vöën khaác (ngoaâi khoaãn vay) 18,7 2,1 Àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi 6,3 6,4 Àêìu tû cöí phiïëu chñnh phuã 12,4 -4,3 Luöìng vöën (vay) 78,4 -14,0 Ngên haâng 55,7 -26,9 Phi ngên haâng 22,7 12,9

Nguöìn: IMF, luöìng vöën ài vaâo nïìn kinh tïë thõ trûúâng múái nöíi lïn

Luöìng vöën tû nhên àaão chiïìu... úã mûác àöå lúánBAÃNG 1.1

HÖÅP 1.2


Trong möåt möi trûúâng taâi chñnh höîn loaån úãÀöng AÁ nùm ngoaái, thò nhûäng thay àöíi thûúâng nhêåt,thûúâng laâ suåt giaãm vïì giaá, trïn thõ trûúâng cöí phiïëutöëi àa laâ 10% àaä trúã nïn phöí biïën. Möåt baâi viïët gêìnàêy do Kaminsky vaâ Schmulkler àûa ra àaä phêntñch 20 àúåt biïën àöång lúán nhêët trong ngaây vïì giaá cöíphiïëu (àöìng àöla Myä) úã Höìng Cöng, Inàönïsia. NhêåtBaãn, Haân Quöëc, Malaisia, Philippin, Singapo, ÀaâiLoan (Trung Quöëc) vaâ Thaái Lan tûâ thaáng Giïng1997 nghiïn cûáu xem nhûäng thöng tin naâo àaä taácàöång àïën thõ trûúâng trong nhûäng ngaây thõ trûúâng bõhoaãng loaån cûåc àiïím. Möåt àiïìu àùåc biïåt lyá thuá laâliïåu tin tûác vïì möåt quöëc gia coá thïí aãnh hûúãng túáithõ trûúâng úã nûúác khaác khöng vaâ nïëu coá thò àoá laânhûäng tin tûác gò. Cuäng nhû vêåy, liïåu coá phaãi laâ tintûác coá taác àöång thay àöíi xu thïë lêu daâi hay noá chógêy nïn nhûäng biïën àöíi nhêët thúâi maâ thöi? Caác nhaânghiïn cûáu àaä phên loaåi tin tûác thaânh baãy daångsau: tin tûác coá liïn quan àïën caác hiïåp ûúác, thoaãthuêån, hiïåp àõnh vúái caác töí chûác nûúác ngoaâi, khuvûåc taâi chñnh úã möîi nûúác, chñnh saách taâi chñnh vaâtiïìn tïå, caác töí chûác tû nhên laâm cöng taác xïëp haångmûác àöå tñn nhiïåm, khu vûåc kinh doanh bêët àöångsaãn vaâ caác tuyïn böë coá tñnh chñnh trõ.

Kïët quaã laâ gò? Sûå suåt giaá chó söë thõ trûúângchûáng khoaán lúán nhêët trong ngaây khöng thïí lyá giaãibúãi bêët cûá möåt tin tûác quan troång roä raâng naâo, duâ laâtin tûác vïì chñnh trõ hay kinh tïë, maâ dûúâng nhû àûúåcxuêët phaát búãi möåt baãn nùng cuãa baãn thên thõ trûúâng.Thûá hai, phêìn lúán caác biïën àöång àïìu àûúåc chêmngoâi tûâ caác tin tûác àõa phûúng, khöng phaãi tin tûáccuãa möåt quöëc gia lên cêån hay caác baån haâng lúán cuãaTöí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë (OECD). Mùåcdêìu vêåy, theo con mùæt cuãa thõ trûúâng thò nhûäng sûåkiïån coá nhûäng taác àöång quan troång nhêët laâ nhûängthöng tin vïì hiïåp àõnh kyá kïët vúái caác töí chûác quöëctïë, vïì kiïím soaát vöën, vïì caác cú quan xïëp haång mûácàöå tñn nhiïåm, vïì khu vûåc taâi chñnh vaâ caác sûå kiïånchñnh trõ cuäng nhû nhûäng tin àöìn khaác. Tuy nhiïn,möåt söë loaåi tin tûác tûâ nûúác ngoaâi cuäng coá nhûäng

Thöng tin vïì caác sûå kiïån trong vaâ ngoaâi nûúác taác àöång nhûthïë naâo túái thõ trûúâng chûáng khoaán

(Phêìn trùm chuyïín àöång haâng ngaây trung bònh lïn hoùåc xuöëng)

Nhûäng thanh maâu saáng chó caác cöng cuå khöng coá yá nghôa.

Àiïìu gò gêy ra nöîi lo súå cuãa thõ trûúâng?

taác àöång àaáng kïí àïën thõ trûúâng chûáng khoaán. Thñduå caác hiïåp àõnh kyá vúái caác töí chûác quöëc tïë - IMF,Ngên haâng Thïë giúái vaâ caác töí chûác khaác - coá taácàöång àaáng kïí taåi caã nûúác kyá kïët lêîn caác nûúác laánggiïìng. Thûåc tïë laâ nhûäng thöng tin tñch cûåc vïì möåthiïåp ûúác hay hiïåp àõnh úã möåt nûúác naâo àoá trongkhu vûåc thò tñnh trung bònh àïìu laâm thõ trûúâng chûángkhoaán úã nûúác khaác tùng 9%.

Trong khi caác phên tñch têåp trung vaâo caácchuyïín àöång lúán nhêët thûúâng nhêåt thò kïët quaã khöngnhêët thiïët phaãn aánh nhûäng cuá söëc taåo ra nhûäng taácàöång ngûúåc tûác thò. Trïn thûåc tïë, cöng trònh nghiïncûáu naây àaä cho thêëy rùçng, bònh quên, sûå höìi phuåctrong möåt ngaây cuãa caác khöëi thõ trûúâng àûúåc duy tròvaâ coá xu thïë thay àöíi. Àêy khöng phaãi laâ trûúâng húåpsuy giaãm cuãa thõ trûúâng. Trong voâng möåt vaâi ngaâycaác khoaãn thua thiïåt lúán nhêët trong möåt ngaây seäàûúåc buâ àùæp, àiïìu naây cho thêëy, noái chung, caácnhaâ àêìu tû thûúâng phaãn ûáng thaái quaá trûúác nhûängthöng tin xêëu.Nguöìn: Graciela Kaminsky vaâ Sergio Schmukler, 1998, “Àiïìugò khiïën thõ trûúâng hoaãng loaån? Biïn niïn sûã khuãng hoaãngchêu AÁ”, Ngên haâng Thïë giúái.

Sûå raâng buöåc thûúng maåi giûäa caácquöëc gia coá nghôa laâ cêìu nhêåp khêíu giaãmúã möåt nûúác seä dêîn túái giaãm xuêët khêíu úãcaác nûúác khaác. Tuy nhiïn, sûå liïn kïëtthûúng maåi naây chó giaãi thñch cho möåt

phêìn nhoã sûå biïën àöíi àöìng thúâi10. Xuêëtkhêíu trong khu vûåc giûäa caác quöëc giaÀöng AÁ chiïëm khoaãng 40% töíng giaá trõxuêët khêíu trong nùm 1996, tùng lïn tûâmûác 32% nùm 1990. Nïëu tñnh caã Nhêåt Baãn

HÖÅP 1.3


thò con söë naây seä tùng úã mûác 50%. Mûác àöåtrao àöíi thûúng maåi cao trong khu vûåc àaäphaãn aánh quaá trònh chuyïn mön hoaá vaâchuyïín möåt söë hoaåt àöång saãn xuêët kinhdoanh tûâ caác nûúác phaát triïín hún sang caácquöëc gia coá thu nhêåp thêëp hún trong khuvûåc. Khoaãng 3/4 giaá trõ thûúng maåi nöåi khuvûåc laâ viïåc mua baán nguyïn liïåu thö, caácyïëu töë àêìu vaâo trung gian vaâ thiïët bõ maáymoác, chiïëm hún 50% töíng lûúång nhêåpkhêíu cuãa Àöng AÁ àöëi vúái caác saãn phêím naây.Coá leä hònh thûác thûúng maåi naây àaä goápphêìn laâm tùng töëc àöå vaâ tñnh trûåc tiïëp cuãasûå lêy nhiïîm khuãng hoaãng. Nhû àaä thêëytrong höåp 1.2, nhûäng möëi liïn kïët naây laânhûäng cú chïë coá yá nghôa hún nhiïìu so vúáiviïåc phaá giaá àöìng tiïìn “àïí caånh tranh”.

Nhûäng hònh thaái lêy nhiïîm khaácthêåm chñ coân khoá àõnh lûúång hún. Caác möëiliïn hïå taâi chñnh trong khu vûåc, kïí caã viïåcthöng qua àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi,cho vay cuãa ngên haâng vaâ caác hoaåt àöångthõ trûúâng vöën coá thïí dêîn àïën viïåc nhûängsûå kiïån úã möåt nûúác coá thïí taác àöång tiïucûåc túái möåt nûúác khaác trong khu vûåc11. Caácnhaâ àêìu tû tûâ bïn ngoaâi khu vûåc coá thïí bõbuöåc phaãi baán taâi saãn úã möåt nûúác khi coá sûåthua thiïåt úã caác nûúác khaác. Cêëu truác thõtrûúâng ngoaåi höëi cuäng coá thïí àoáng vai troâquan troång. Cuäng nhû vêåy, nhûäng sûå kiïånúã möåt nûúác coá thïí buöåc nhûäng ngûúâi thamgia thõ trûúâng phaãi àiïìu chónh mö hònhphaát triïín cuãa hoå úã Àöng AÁ möåt caách röångraäi hún. Àiïìu naây coá thïí taåo ra nhûäng taácàöång tiïu cûåc túái giaá taâi saãn úã rêët nhiïìucaác quöëc gia khaác. Nhûäng cöng böë vïì hoaänthûåc hiïån hay sûãa àöíi trong caác hiïåp àõnhàa phûúng úã möåt nûúác àûúåc ài keâm vúáinhûäng taác àöång tiïu cûåc vïì giaá caã úã nhûängnûúác khaác, àùåc biïåt trïn thõ trûúâng chûángkhoaán. Phên tñch biïën àöång tyã giaá höëi àoaáivaâ giaá chûáng khoaán khi caác nûúác phaãn ûánglaåi trûúác nhûäng thöng baáo vaâ sûå kiïån úã caácthõ trûúâng caác nûúác Àöng AÁ khaác cho thêëyrùçng chuáng coá hiïåu ûáng lan toaã maånh meä.Nhûäng taác àöång naây khöng chó giúái haån úãÀöng AÁ, maâ coân túái möåt söë nûúác khaác úãngoaâi khu vûåc (xem höåp 1.3).

Tûâ cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh - tiïìn tïådêîn túái khuãng hoaãng kinh tïë - xaä höåi

Khi cuöåc khuãng hoaãng úã Thaái Lanlan röång ra caác nûúác Àöng Nam AÁ vaâ sangHaân Quöëc thò cuöåc khuãng hoaãng tiïìn tïåàaä trúã thaânh khuãng hoaãng taâi chñnh. Cuöåckhuãng hoaãng taâi chñnh naây, àïën lûúåt noá,laåi biïën thaânh khuãng hoaãng kinh tïë vaâkhuãng hoaãng xaä höåi. Nhûäng cuöåc khuãnghoaãng naây àaä taác àöång maånh meä túái chñnhtrûúâng caác nûúác Haân Quöëc vaâ Thaái Lan,núi maâ quaá trònh chuyïín àöíi hêìu nhûkhöng bõ giaán àoaån. Inàönïsia àaä phaãi traãiqua möåt cuöåc khuãng hoaãng chñnh trõ coânmaånh meä hún nhiïìu.

Luöìng vöën ài ra trong nùm 1997 àoâihoãi nhûäng thay àöíi maånh meä trong caáncên taâi khoaãn vaäng lai. Nhûäng khoaãnthùång dû múái trong taâi khoaãn vaäng lai chuãyïëu laâ do kòm haäm nhêåp khêíu vaâ giaãm thunhêåp chûá khöng phaãi nhúâ xuêët khêíu (xembiïíu àöì 1.6). Khi xuêët khêíu àaä àaåt àûúåcmöåt mûác àöå tùng trûúãng thò baãn thên noávêîn khöng àuã àïí àiïìu chónh caán cên taâikhoaãn vaäng lai maâ khöng phaãi cùæt giaãmmaånh caác hoaåt àöång kinh tïë. Cên bùçngàêìu tû - tiïët kiïåm tû nhên cuäng phaãi àiïìuchónh laåi vaâ nhû thïë àaä laâm giaãm cêìu.

Caác chñnh saách taâi chñnh vaâ tiïìn tïåàaä àûúåc thùæt chùåt àïí giuáp caác nûúác naâyàöëi phoá vúái caác vuå hoaãng loaån taâi chñnhdêîn àïën hiïån tûúång àöìng tiïìn cuãa caác nûúácbõ mêët giaá maånh meä. Caác nûúác naây àaä dûåàõnh tùng laäi suêët àïí tùng giaá taâi saãn trongnûúác, khiïën cho caác taâi saãn naây trúã nïnhêëp dêîn hún àöëi vúái ngûúâi súã hûäu caác quyängoaåi tïå. Nhûng chñnh àiïìu naây laåi dêînàïën nhûäng àiïìu kiïån buöåc phaãi àaánh àöíirêët khoá khùn. Laäi suêët cao laâm tùng thïmkhoá khùn cho khu vûåc doanh nghiïåp vöënàaä núå nêìn chöìng chêët. Laäi suêët tùng vaâoàuáng thúâi àiïím lúåi nhuêån cuãa hoå giaãmmaånh trong thúâi kyâ suy thoaái tiïëp diïîn vaârêët nhiïìu doanh nghiïåp khöng thïí traãàûúåc núå laäi. Caác khoaãn cho vay khöng hiïåuquaã trong baãng töíng kïët taâi saãn cuãa caácngên haâng tùng, buöåc hoå phaãi thu huát caác


Ngên haâng lnàönïsia àaä phaãi chõu töín thêëtlêu daâi tûâ sûå yïëu keám roä raâng cuãa mònh. Thêåm chñtrûúác cuöåc khuãng hoaãng giai àoaån 1997 - 1998, rêëtnhiïìu ngên haâng àaä lêm vaâo tònh traång khöng traãàûúåc núå hoùåc coá quaá ñt vöën. Nhûng ngên haâng trungûúng khöng coá àuã chûác nùng, quyïìn haån àïí laâm gòàoá coá tñnh quyïët àõnh àöëi vúái caác chuã ngên haâng, vaânhûäng nùm thaáng tùng trûúãng nhanh choáng àaä laâmgiaãm nheå búát nhûäng yïëu keám nghiïm troång naây.Khi àöìng rupi (lnàönïsia) bùæt àêìu bõ suåt giaá vaâothaáng Baãy 1997 thò niïìm tin cuãa nhûäng ngûúâi gûãitiïìn àaä bõ lung lay. Vaâ cuöåc thaáo lui àaä bùæt àêìu tûânhiïìu ngên haâng tû nhên cuãa nûúác naây vaâo thaángTaám 1997.

Tiïëp theo àoá, theo möåt phêìn cuãa chûúngtrònh àêìu tiïn cuãa Quyä tiïìn tïå quöëc tïë, ngaây 1 thaángMûúâi möåt 1997, Böå trûúãng Taâi chñnh àaä thöng baáoàoáng cûãa 16 ngên haâng tû nhên loaåi nhoã. Mùåc duâàaä àûa ra nhûäng hònh thûác baão hiïím cho ngûúâi gûãitiïìn vúái söë lûúång nhoã, nhûng ngûúâi gûãi tiïìn vêînhoaãng súå vaâ möåt vaâi ngên haâng tû (bao göìm möåtsöë ngên haâng tû lúán nhêët) àaä phaãi traãi qua nhûängkhoá khùn trêìm troång. Lo súå vïì triïín voång phaãi àoángcûãa thïm nhiïìu ngên haâng nûäa, Ngên haânglnàönïsia bùæt àêìu àûa vaâo thõ trûúâng nhûäng khoaãntiïìn lúán àïí giûä cho caác ngên haâng hoaåt àöång vaâtraánh möåt cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë vô mö.

Trong nhûäng thaáng cuöëi nùm 1997, höî trúåkhêín cêëp tùng cûúâng khaã nùng thanh toaán cho caácngên haâng cuãa Ngên haâng lnàönïsia àaä tùng nhanhchoáng, ûúác tñnh àaåt gêìn 1 50% so vúái töíng lûúångtiïìn cú súã hay 5 lêìn so vúái töíng söë tiïìn trûúác khicuöåc khuãng hoaãng buâng nöí. Ngên haâng lnàönïsiaàaä triïåt tiïu taác àöång cuãa sûå thiïëu huåt tñn duångkhêín cêëp naây àöëi vúái töíng lûúång tiïìn cú súã trongnùm 1997. Kïët quaã laâ àaåt àûúåc sûå tùng trûúãng öínàõnh cuãa töíng lûúång tiïìn cú súã (khoaãng 35%) trongnûãa cuöëi nùm 1997. Khoaãng 3/4 söë vöën tñn duångkhêín cêëp àaä àûúåc cung cêëp cho böën ngên haâng lúánnhêët. Têët caã caác ngên haâng naây sau àoá àaä àûúåctiïëp quaãn búãi Ban Taái thiïët, Ngên haâng lnàönïsia.Tuy nhiïn, àêìu nùm 1998, viïåc múã röång tñn duångkhêín cêëp àaä àaåt túái mûác baáo àöång. Àïën cuöëi thaángHai, töíng lûúång tiïìn höî trúå khêín cêëp àaä tùng gêëpàöi so vúái cuöëi nùm 1997 vaâ töíng lûúång tiïìn cú súãàaä tùng àaáng kïí (túái 70% cuöëi thaáng Ba 1998 sovúái chûa àïën 35% cuöëi nùm 1997). Hún nûäa, laåmphaát tùng nhanh (àaåt mûác kyã luåc 1 3%/thaáng vaâothaáng Hai 1998) vaâ giaá trõ cuãa àöìng rupi cuäng giaãmmaånh nhû thïí hoân àaá àang chòm dêìn xuöëng àaáyhöì. lnàönïsia dûúâng nhû àaä úã bïn búâ vûåc thùèm, vaârêët coá thïí lêm vaâo naån laåm phaát phi maä.

Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.

“Tiïìn cuãa baån hay tyã giaá höëi àoaái cuãa baån”: Vêën àïì tiïìn tïå tiïën thoaái lûúäng nan cuãaInàönïsia cuöëi nùm 1997

khoaãn vay múái àïí cöë gùæng duy trò luöìngtiïìn mùåt.

Chñnh saách taâi chñnh àaä àûúåc sûãduång nhùçm buâ àùæp caác chi phñ àïí cú cêëulaåi núå vaâ kiïìm chïë laåm phaát trong tûúnglai. Taåi Thaái Lan, chûúng trònh kinh tïëthaáng Taám 1997 àùåt ra muåc tiïu thùæt chùåtchi tiïu taâi chñnh úã mûác 3% trong töíngGDP vúái muåc tiïu taåo ra 1% thùång dû.Chûúng trònh àêìu tiïn cuãa Inàönïsia àùåtra muåc tiïu thùæt chùåt úã mûác 1,2% töíngGDP. Nhûäng muåc tiïu naây coá thïí khöngcoá taác duång cùæt giaãm quaá nhiïìu nïëu nhûnhûäng giaã àõnh vïì tùng trûúãng kinh tïëàûúåc thûåc hiïån. Chùèng haån, tùng trûúãngúã Inàönïsia theo kïë hoaåch laâ 5% trongnùm taâi chñnh 1997/1998 vaâ 3% nùm 1998/

1999, nhûäng söë liïåu naây khöng coá gò mêuthuêîn vúái ûúác tñnh riïng taåi thúâi àiïím àoá.Do töëc àöå tùng trûúãng laâ khöng hiïån thûåcnïn tònh hònh taâi chñnh sau àoá àaä bõ thuheåp laåi. Thûåc vêåy, khi sûå suy thoaái bùæt àêìuböåc löå roä thò chñnh saách laåi trúã nïn múã röångnhiïìu hún (àiïím naây chuáng töi seä quaylaåi thaão luêån úã chûúng 7).

Trong nùm 1998, caác nûúác nhû ThaáiLan, Haân Quöëc, Inàönïsia vaâ Malaisia àaärúát khoãi löå trònh tùng trûúãng, rúi vaâo tònhtraång suy thoaái maånh meä vaâ àöëi mùåt vúáikhaã nùng phaãi cùæt giaãm maånh meä kinhtïë. Vúái cuöåc suy thoaái úã Nhêåt thò HöìngCöng (Trung Quöëc) cuäng dûúâng nhû bûúácvaâo tònh traång naây trong nùm 1998. Àöëivúái Philippin vaâ Singapo tònh hònh coá khaá

HÖÅP 1.4


Thûúng maåi vaâ saãn xuêëtBIÏÍU ÀÖÌ 1.7


Thûúng maåi vaâ saãn xuêët

hún, nhûng nïìn kinh tïë cuãa caác nûúác naâycuäng coá thïí seä phaãi traãi qua hiïån tûúång“giaãm töëc àöå tùng trûúãng”, tûác laâ töëc àöåtùng trûúãng kinh tïë quaá chêåm túái mûáckhöng thïí thu huát àûúåc söë lao àöång tùngthïm trïn thõ trûúâng lao àöång.

Túái giûäa nùm 1998, caác chó söë liïnquan túái hoaåt àöång cuãa khu vûåc saãn xuêëtcho thêëy ñt coá dêëu hiïåu phuåc höìi. Thaái Lan,nûúác àêìu tiïn bõ lêm vaâo voâng suy thoaái,coá thïí ài lïn nïëu chó söë baán leã vaâ chó söësaãn xuêët vêîn giûä nguyïn khöng tuåt xuöëng.Haân Quöëc dûúâng nhû cuäng àang ài lïn.Malaisia vaâ Philippin vêîn chûa khaá lïnàûúåc. Xuêët khêíu khöng tùng buöåc phaãi thu

heåp nhêåp khêíu vaâ giaãm saãn lûúång àêìu ra(xem biïíu àöì l.6). Àiïìu naây àûúåc möåt phêìndo khu vûåc taâi chñnh vaâ cöng ty úã nùmnûúác Àöng AÁ àaä bõ tï liïåt trong cuöåc suythoaái. Do nhûäng gaánh nùång laäi suêët àeâ lïnkhöëi dõch vuå nïn caác cöng ty khöng coânmuöën àêìu tû ngay caã trong caác ngaânh xuêëtkhêíu tiïìm taâng thu àûúåc nhiïìu lúåi nhuêån.Caác cöng ty taâi chñnh àang chõu aáp lûåc cuãaviïåc lûu chuyïín tiïìn mùåt, nhûng do caáckhoaãn tiïìn gûãi bõ ruát ra vaâ caác khoaãn vaykhöng àûa àûúåc vaâo saãn xuêët àaä khöngtaái taåo àûúåc vöën trong kinh doanh. Niïìmtin vaâo nhûäng nhaâ àêìu tû ngoaâi nûúác vaâtrong nûúác coá nhûäng nguöìn thu tûâ bïn

BIÏÍU ÀÖÌ 1.7


ngoaâi khöng coân nûäa.

Naån thêët nghiïåp tùng lïn do caác nïìnkinh tïë bõ thu heåp laåi. Àûúng nhiïn, úã têëtcaã caác nûúác trong khu vûåc, naån thêët nghiïåpàaåt mûác cao nhêët trong voâng 20 nùm qua.ÚÃ möåt vaâi nûúác àaä phaãi thêìm lùång gaánhchõu; noái möåt caách khaác, sûå giaãm xuöëngnaây àaä dêîn àïën nhûäng phaãn khaáng cuãaxaä höåi.

Nhûäng tia hy voång cuãa sûå öín àõnhtaâi chñnh trong nhûäng àaám mêy àen coá leäàang àûúåc caác nûúác gùæng sûác giûä gòn. TrûâInàönïsia, tyã giaá höëi àoaái àaä vuåt tùngtrong möåt thúâi gian rêët ngùæn, trong nûãanùm àêìu 1998 vaâ thêåm chñ tùng ngay tûâthaáng Giïng. Trong khi àoá, chñnh saáchkinh tïë vô mö phaãi thêån troång cên bùçngviïåc thanh toaán núå cuãa caác cöng ty vaâ khuvûåc taâi chñnh àang gùåp khoá khùn vúái duytrò sûå öín àõnh úã mûác naâo àoá àöëi vúái tyã giaáhöëi àoaái. Inàönïsia àaä phaãn ûáng laåi vúáitònh thïë tiïën thoaái lûúäng nan naây vaâo cuöëinùm 1997 bùçng caách tùng cêëp thïm tiïìncho ngên haâng. Kïët húåp vúái viïåc khöng thïítheo saát hïët àûúåc caác hoaåt àöång chñnh saách,àiïìu àoá àaä dêîn àïën kïët quaã laâ giaá àöìngrupi àaä giaãm 50%, àêíy nïìn kinh tïë vaâo àïënbïn búâ cuãa cuöåc laåm phaát phi maä (xem höåp1.4). Phêìn lúán caác nûúác khaác àaä coá khaãnùng giaãm laäi suêët vaâ hoå àaä laâm giaãm búátàûúåc tònh hònh cùng thùèng úã Thaái Lan,Malaisia, Haân Quöëæc vaâ caác thõ trûúâng lúánkhaác cuãa caác nûúác khöng bõ aãnh hûúãng.Dêîu sao thò sûå hiïån diïån cuãa taâi khoaãn vöënmúã vaâ nguy cú tiïìm taâng cuãa möåt àúåt ruátvöën maånh meä ra khoãi khu vûåc laâm giaãmhiïåu quaã cuãa chñnh saách tiïìn tïå taåi bêët kyâmöåt nûúác naâo

Kïët luêån vaâ töí chûác cuãa nghiïn cûáunaây

Sûå suy thoaái úã Àöng AÁ àaä kïët húåpcaác cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng vaâ tiïìntïå vúái caác cún hoaãng loaån taâi chñnh khuvûåc thaânh möåt cuöåc khuãng hoaãng àùåc biïåtnguy hiïím. Chuáng àe doaå sûå söëng coân cuãahïå thöëng ngên haâng vaâ khu vûåc doanhnghiïåp cuãa caác quöëc gia naây vaâ chön vuâi

khaã nùng phuåc höìi nhanh choáng. Chùæcchùæn laâ caác vêën àïì vïì cú cêëu coá göëc rïî sêuxa àaä xuêët hiïån trûúác nùm 1997 - trongkhu vuåc taâi chñnh, maång lûúái baão trúå xaähöåi vaâ möi trûúâng - cêìn àûúåc quan têmnhiïìu hún nûäa, nïëu muöën àaåt àûúåc möåtsûå tiïën böå. Tuy nhiïn, caác quöëc gia àanggiaãi quyïët nhûäng vêën àïì naây (mùåc duâ trûúácàêy coân rêët chêåm chaåp) vaâ sûác phaá hoaåisêu röång bùæt nguöìn tûâ sûå suåp àöí kinh tïëtûâ thaáng Baãy 1997 àaä vûúåt quaá nhûäng gòcoá thïí àûúåc coi laâ thuöåc vïì nhûäng xu hûúángcoá tñnh cú cêëu naây.

Luöìng vöën ài vaâo, thûúâng khöngàûúåc cên nhùæc cêín thêån vaâ thiïëu thêåntroång, àaä àûúåc chuyïín qua hïå thöëng taâichñnh trong nûúác khöng àûúåc quaãn lyá àiïìuhaânh têët vaâ tiïëp sûác cho cuöåc buâng nöí tñnduång trong nûúác. Àêy laâ möåt sïri caác cuöåccaá cûúåc maâ luác àêìu àûúåc hoaân laåi dûúái hònhthûác tùng trûúãng maånh. Nhûng khi luöìngvöën vaâo àêíy giaá caã taâi saãn lïn cao vaâ laâmtùng tyã lïå núå (tyã lïå vöën vay trïn vöën goáp)cuãa caác doanh nghiïåp, chuáng àaä laâm chokhu vûåc phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng cuá söëác vïìthay àöíi kyâ voång cuãa caác nhaâ àêìu tû. Nhònlaåi quaá khûá ta thêëy rùçng tùng trûúãngnhanh choáng àaä àeã ra sûå yïëu keám vïì cúcêëu trïn ba khña caånh sau:

ˆ Thêm huåt taâi khoaãn vaäng lai úã mûác caoàûúåc taâi trúå búãi caác khoaãn vay ngùænhaån àaä àöåt ngöåt àêíy nïìn kinh tïë ÀöngAÁ vaâo tònh thïë àaão ngûúåc hoaân toaân.

ˆ Tùng trûúãng thõ trûúâng taâi chñnh trongnûúác vaâ sûå höåi nhêåp vúái caác thõ trûúângtrïn toaân cêìu khiïën cho sûå àiïìu chónhtrong nûúác trúã nïn löîi thúâi, khöng phuâhúåp vaâ àêíy caác ngên haâng vaâo tònhtraång mêët cên àöëi giûäa taâi saãn coá vaânúå. Viïåc thiïëu caác quy àõnh thñch húåpàaä taåo àiïìu kiïån cho caác ngên haâng vaâtêåp àoaân coá àûúåc khaã nùng vay vöën tûâbïn ngoaâi khöng haån chïë vaâ sûå mêët cênàöëi trong thúâi haån àaáo haån cuãa caáckhoaãn vay àaä laâm cho caác töí chûác naâydïî bõ töín thûúng búãi caác cún biïën àöångtiïìn tïå bêët thûúâng

ˆ Caác cöng ty, khöng coá caác nguöìn taâi


chñnh thay thïë naâo khaác, àaä vay möåtkhoaãn tiïìn lúán tûâ ngên haâng àïí taâi trúåcho sûå phaát triïín nhanh choáng cuãamònh, vaâ vò thïë hoå àaä trúã nïn coá tyã lïåvöën vay trïn vöën goáp quaá cao, laâm chohoå phaãi chõu gaánh nùång laäi suêët cao.

Àiïìu quan troång cêìn lûu yá laâ caácthêët baåi chñnh saách trong nûúác chó giaãithñch àûúåc möåt phêìn cho sûå xuêët hiïån khaãnùng dïî bõ töín thûúng naây cuãa nïìn kinhtïë vaâ caác cuöåc khuãng hoaãng hïå quaã sauàoá. Thêët baåi cuãa thõ trûúâng taâi chñnh quöëctïë trong luác àang lïn cuäng nhû trong quaátrònh àöí vúä cuäng coá yá nghôa khöng keámphêìn quan troång. Baãn nùng cuãa bêìy, àaântrong thõ trûúâng taâi chñnh àaä khöng giuápàûúåc bao nhiïu cho Àöng AÁ. Möåt àiïìu coânàang tranh caäi laâ kyâ voång cuãa caác nhaâ àêìutû àaä trúã nïn biïën àöång hún do sûå thiïëuvùæng caác dûä liïåu àûúåc chûáng thûåc vïì taâichñnh cöng ty, höì sú ngên haâng vaâ thêåmchñ tònh hònh dûå trûä cuãa caác ngên haângtrung ûúng. Trong nhûäng nùm buâng nöívaâ phaát triïín, viïåc thiïëu dûä liïåu laâm haånchïë yá nghôa nhûäng lúâi caãnh baáo cêìn thêåntroång, coân trong khi àöí vúä thò noá laåi laâmtùng thïm tònh traång hoaãng loaån. Tûúngtûå nhû vêåy, caác töí chûác tû nhên xïëp haångmûác àöå tñn nhiïåm vaâ caác nhaâ laâm cöng taácàiïìu tiïët cuãa khöëi OECD, àùåc biïåt laâ úã NhêåtBaãn vaâ chêu Êu, àaä khöng bêåt àeân àoã àïícoá thïí ngùn chùån viïåc cho vay quaá mûác.Cuäng nhû vêåy, cêu hoãi àûúåc àùåt ra vïì caáckhoaãn tiïìn cûáu trúå súám cuãa caác töí chûác àaphûúng; vúái sûå nhêån thûác muöån maângrùçng phaãi chùng hoå àaä thu heåp laåi hay hoåàaä vö tònh àêíy nïìn kinh tïë cuãa caác nûúácnaây luán sêu hún vaâo tònh traång suy thoaái?Liïåu caác chûúng trònh naây laâ quaá toaân diïånhay caác chûúng trònh naây àaä laâm quaá taãinùng lûåc hoaåch àõnh chñnh saách trongnûúác cuãa caác quöëc gia naây? Cêu traã lúâi xaácàaáng cho nhûäng vêën àïì naây vaâ nhûäng vêënàïì khaác nûäa àoâi hoãi phaãi coá caác cuöåc nghiïncûáu khaác vaâ sêu hún. Nhûng dêîu sao, roäraâng laâ caách xûã lyá vêën àïì khaác nhau cuãacaác töí chûác tû nhên vaâ nhûäng chñnh saáchquöëc nöåi khaác nhau trong voâng möåt hoùåchai nùm trûúác cuöåc khuãng hoaãng rêët coá

thïí àaä chùån àûáng àûúåc cuöåc khuãng hoaãnghoùåc kiïìm chïë chuáng úã nhûäng giai àoaånàêìu. Cuöåc khuãng hoaãng khöng phaãi laâ doàõnh mïånh àùåt ra tûâ trûúác.

Mùåc dêìu coân coá nhiïìu vêën àïì cêëpthiïët cêìn àûúåc laâm saáng toã, nghiïn cûáu naâychó têåp trung vaâo giaãi quyïët hai cêu hoãi:

Khu vûåc coá aáp duång nhûäng chñnhsaách naâo àïí khùæc phuåc nhûäng vêën àïìnghiïm troång cuãa mònh vaâ thiïët lêåp sûåphuåc höìi vûäng chùæc? Cuöåc khuãng hoaãngÀöng AÁ àûúåc xem laâ cêu chuyïån vïì sûå tùngtrûúãng nhanh choáng àûúåc xêy dûång trïnmöåt nïìn moáng khöng vûäng chùæc maâ sauàoá àaä phaãi àûúng àêìu vúái gioá baäo cuãa thõtrûúâng vöën quöëc tïë. Giúâ àêy, trêån àöång àêëttaâi chñnh àaä xuêët hiïån, khu vûåc seä phaãixêy dûång sûå thaânh cöng trïn möåt nïìn taãngmúái, trïn sûå caånh tranh thûúng maåi, trïnsûå vûäng maånh cuãa khu vûåc taâi chñnh vaâtrïn cú súã kiïím soaát vaâ taâi trúå cho caác vûåcdoanh nghiïåp. Ba chûúng sau seä xem xeátchi tiïët hún, daânh sûå quan têm àùåc biïåthún túái caác möëi liïn kïët giûäa caác chñnh saáchkinh tïë vô mö vaâ vi mö. ÚÃ möîi chûúng seätòm hiïíu caác yïëu töë cöët loäi cuãa vêën àïì, trònhbaây baáo caáo tiïën àöå cuãa caác haânh àöång àûúåcaáp duång trong nhûäng nùm àêìu sau khi coácuöåc khuãng hoaãng vaâ àûa ra quan àiïímvïì caác chñnh saách trong tûúng lai.

Khi àaä taåo àûúåc sûå höìi phuåc thò caácnûúác seä laâm thïë naâo àïí duy trò phaát triïínlêu bïìn? Thêåm chñ trûúác nùm 1997, caácvêën àïì cêëu truác sêu xa - trong khu vûåccöng ty vaâ khu vûåc taâi chñnh, baão trúå xaähöåi vaâ möi trûúâng - àaä àoâi hoãi coá sûå quantêm nhiïìu hún nïëu nhû tiïën böå àûúåc duytrò. Caác nhoám coá thu nhêåp thêëp vaâ möitrûúâng roä raâng àaä bõ aãnh hûúãng maånh meä.Trong khi chñnh phuã àaä nöî lûåc giaãi quyïëtvêën àïì naây trong nhiïìu nùm, viïåc khaithaác bûâa baäi phuåc vuå phaát triïín kinh tïëkïí tûâ thaáng Baãy 1997 àaä khiïën cho caácgiaãi phaáp naây caâng trúã nïn bûác xuác hún.Chûúng 5 vaâ 6 têåp trung vaâo caác khu vûåcxaä höåi vaâ möi trûúâng vaâ chûúng cuöëi cuângseä àïì cêåp chiïën lûúåc cuãa khu vûåc àöëi vúáiviïåc khöi phuåc vaâ phaát triïín kinh tïë.


Chuá thñch1. Ngûúäng ngheâo khöí theo tiïu

chuêín quöëc tïë laâ mûác thu nhêåp 1 USD/ngaây àûúåc tñnh dûåa trïn khaái niïåm ngangbùçng sûác mua theo mûác giaá nùm 1985.

2. Caác yïëu töë khaác cuäng rêëët quantroång: tyã lïå tiïët kiïåm cao cuãa chñnh phuãvaâ doanh nghiïåp, sûå öín àõnh kinh tïë vô mö,chñnh saách dên söë vaâ caác chñnh saách khaáccuãa chñnh phuã

3. Trong àoá, xem Ngên haâng Thïëgiúái. Pheáp maâu nhiïåm cuãa Àöng AÁ nùm1993, Ngên haâng phaát triïín chêu AÁ, ChêuAÁ phaát triïín, 1997.

4. Ûúác tñnh tùng trûúãng TFP úã chêuAÁ so vúái caác nghiïn cûáu gêìn àêy, àûúåc lûåachoån theo phûúng phaáp tñnh, theo quöëc giavaâ khoaãng thúâi gian tñnh.Ûúác tñnh vïì sûå tùng trûúãng TFP cuãa Àöng AÁ

Bosworth & Collins (1996)

Young (1995)

Pheáp maâu

nhiïåm cuãa Àöng AÁ (1993)

Sarel (1997)

Höìng Cöng 2,3 3,4 Inàönïsia 0,8 1,5 1,2 Haân Quöëc 1,5 1,7 2,2 Malaisia 0,9 0,5 2,0 Philippin - 0,4 -0,8 Singapo 1,5 0,2 2,1 2,2 Àaâi Loan (TQ) 2,0 2,1 2,7 Thaái Lan 1,8 1,3 2,0 Àöng AÁ 1,1 Myä 0,3 0,3 Caác nûúác cöng nghiïåp khaác 1,1

5. Phêìn naây dûåa vaâo baâi viïët cuãaP.Alba. A.Bhattacharya, S. Claessens.S.Ghosh vaâ L.Hernandez, “Tñnh dïî biïënàöång vaâ dïî lêy lan trong möåt thïë giúái taâichñnh gùæn kïët chùåt cheä: nhûäng baâi hoåc ruátra tûâ kinh nghiïåm cuãa Àöng AÁ gêìn àêy”.Baáo caáo trònh baây taåi PAFTAD, Phiïn hoåplêìn thûá 24 “Tûå do hoaá vaâ caãi caách taâi chñnhchêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng”, ngaây 20-22thaáng Nùm 1998. Chiïìng Mai. Thaái Lan

6. Kaminsky vaâ Richart. 1997khùèng àõnh rùçng phaát hiïån naây cuäng àuáng

vúái nhiïìu nûúác khaác.

7. Caác yïëu töë khuãng hoaãng tiïìn tïåvaâ vô mö chiïëm 16% töíng laäi suêët danhnghôa bònh quên khoaãng 16% trong suöëtgiai àoaån naây, trong khi tyã lïå khöng bõ ruãiro àöëi vúái àöìng àö la chiïëm trung bònh28% chñ phñ laäi suêët danh nghôa.

8. Ngoaåi trûâ Thaái Lan, caác nhaâ àêìutû nûúác ngoaâi roä raâng laâ khöng àoáng vaitroâ gêy ra cuöåc khuãng hoaãng. Söë liïåu vïìcaác quyä tûúng trúå vaâ quyä hûu trñ nùæm cöíphêìn vöën goáp vaâ caác taâi saãn khaác úã caác nûúácÀöng AÁ khöng cho thêëy möåt doâng vöën lúánài ra khoãi caác nûúác naây trong giai àoaånthaáng Baãy - Mûúâi hai 1997. Caác nhaâ àêìutû nûúác ngoaâi dûúâng nhû àaä giaãm lûúångtaâi saãn nùæm giûä trûúác khi coá cuöåc khuãnghoaãng, àùåc biïåt trong trûúâng húåp cuãa ThaáiLan, vaâ tùng lûúång taâi saãn nùæm giûä, àùåcbiïåt trong möåt vaâi thaáng àêìu cuãa nùm1998. Caác quyä vaâ caác nhaâ àêìu tû ngùæn haånàoáng vai troâ haån chïë trong viïåc chêm ngoâicho cuöåc khuãng hoaãng (xem Eichengreenvaâ Mathleson). Vöën àûúåc ruát öì aåt ra khoãikhu vûåc chuã yïëu do: (a) caác nhaâ cho vaynûúác ngoaâi miïîn cûúäng quay voâng caáckhoaãn cho vay ngùæn haån sau thaáng Mûúâihai 1997 (laâm cho khoaãng 50 tyã USD vöënra khoãi khu vûåc àöëi vúái caác nûúác bõ aãnhhûúãng) vaâ (b) viïåc caác têåp àoaân trong nûúácmua ngoaåi tïå àïí trang traãi caác khoaãn núåvaâ trong trûúâng húåp cuãa lnàönïsia laâ viïåcruát chaåy vöën ra nûúác ngoaâi.

9. Viïåc phên àõnh taách biïåt aãnhhûúãng lan toaã vúái nhûäng chuyïín dõchàöìng thúâi do coá nhûäng àiïím àöìng nhêëttrong nhûäng biïën àöång úã nhûäng yïëu töë cúbaãn laâ àiïìu rêët quan troång. Tuy nhiïn,trong thûåc tïë, àiïìu naây laâ rêët khoá khùn.Vñ duå nhû giaá caác taâi saãn phaãn aánh kyâvoång cuãa thõ trûúâng vïì söë tiïìn thûåc thu vïìtrong tûúng lai seä lïå thuöåc vaâo kyâ voångàöëi vúái caác thöng söë kinh tïë cú baãn vaâ quanniïåm cuãa thõ trûúâng vïì mûác àöå ruãi ro vaâkhaã nùng sùén saâng chêëp nhêån ruãi ro. Nïëunhûäng àiïìu kiïån cùn baãn vaâ mûác àöå ruãi rothay àöíi tûúng tûå nhau úã têët caã caác nûúácÀöng AÁ trong giai àoaån naây, thò nhûäng


chuyïín dõch àöìng thúâi coá thïí gia tùng nhûlaâ möåt phaãn ûáng húåp lyá, têët yïëu cuãa thõtrûúâng. Tûúng tûå nhû vêåy, doâng vöën coáthïí thïí hiïån caác dõch chuyïín àöìng thúâi docoá nhûäng thay àöíi tûúng tûå àöëi vúái nhûängyïëu töë cú baãn.

10. Mc. Kibbon vaâ Martin. 1998, kïëtluêån tûâ caách lêåp mö hònh cuãa hoå rùçng “sûå

lan truyïìn khöng phaát sinh thöng quathûúng maåi trûåc tiïëp hoùåc thöng qua taâikhoaãn vöën” (1998:43). Xem Hoekman vaâMartin. 1998.

11. Xem Calvo vaâ Reinhart àïí coábùçng chûáng vïì caác nûúác Myä Latinh saucuöåc khuãng hoaãng Mïhicö 1995.

23

Thûúng maåi vaâ caånh tranhChûúng hai

Thûúng maåi àaä tûâng laâ àöång lûåc tùng trûúãng cuãa sûå phaát triïínnhanh choáng cuãa Àöng AÁ trong suöët 30 nùm qua. Àïí thuác àêíy xuêëtkhêíu phaát triïín, chñnh phuã caác nûúác Àöng AÁ luác àêìu àaä àûa ra caácbiïån phaáp khuyïën khñch khaác nhau nhû giaãm thuïë, höî trúå muanguyïn vêåt liïåu àêìu vaâo, cêëp tñn duång vúái laäi suêët cho vay ûu àaäi.Nhûäng biïån phaáp chñnh saách naây àûúåc thuác àêíy búãi niïìm tin rùçngkhi chuyïín dõch cú cêëu kinh tïë cöng nghiïåp hûúáng vaâo caác ngaânhkinh tïë múái vaâ hiïån àaåi hún seä laâm tùng caác cú höåi àaåt àûúåc möåt nïìnkinh tïë nùng àöång coá mûác lúåi tûác cao nhúâ quy mö lúán. Sau àoá thò sûåphuå thuöåc vaâo caác biïån phaáp chñnh saách coá tñnh bao quaát hún ngaâycaâng cao, àoá laâ caác caãi caách thûúng maåi vaâ chïë àöå àêìu tû, tyã giaá höëiàoaái húåp lyá vaâ caác chñnh saách kinh tïë vô mö khaác. Do vêåy, phêìn àoánggoáp cuãa thûúng maåi vaâo GDP (töíng saãn phêím quöëc nöåi) àaä tùng lïnàaáng kïí, tûâ 15% nùm 1970 lïn hún 50% trong nùm 1995. Xuêët khêíutùng hún 10% hêìu nhû möîi quyá. Trong thúâi kyâ 1970-1995, giaá trõ

“Hai taâu chúã göî cho töí húåp Weyerhaeuser úã khu vûåc Têy Bùæc Thaái Bònh Dûúng

thaã neo trïn vuâng biïín ngoaâi khúi Haân Quöëc, haâng hoaá chúã trïn taâu khöng àûúåc giao

chuyïín - coá thïí laâ khöng thïí giao chuyïín. Chó laâ vò khi caác taâu naây cêååp caãng, caác khaách

haâng Haân Quöëc tûâ chöëi thanh toaán söë göî maâ hoå khöng coân cêìn duâng àïí dûång nhaâ vaâ söë

àöì göî maâ hoå cuäng khöng thïí baán àûúåc khi cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh chêu AÁ lan ra

Cöng ty Tiffany, vöën kinh doanh phaát àaåt caác àöì trang sûác trïn Àaåi löå söë nùm (úã

New York - N.D), cuäng àang vêåt löåån vúái taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng úã Hawaii, khaách

du lõch Nhêåt Baãn vöën laâ nhûäng ngûúâi thûúâng àïën àêy vaâ mua nhûäng thûá haâng naây gêìn

àêy àaä khöng coân trúã laåi nûäa. Vaâ haäng kinh doanh giaây khöíng löì Reebok International

baáo caáo rùçng haâng hoaá baán cho caác khaách haâng chêu AÁ cuãa haäng àaä giaãm suát. Haäy gheá

qua cûãa haâng kinh doanh giaây Rockport möåt àaåi lyá cuãa haäng Reebok - nùçm caånh khu

buön baán sêìm uêët Myondong cuãa thuã àö Seoul. Do coá quaá ñt khaách haâng àïí phuåc vuå, caác

nhên viïn baán haâng núi àêy giïët thúâi gian bùçng caách lau boáng nhûäng àöi giaây baây baán “

- Louis Uchitelle , “Caác nïìn kinh tïë chêu AÁ gùåp khoá khùn àang gêy nhûäng maãng töëi lïn

nïìn kinh tïë Myä”, Túâ New York Times, ngaây 14 thaáng Mûúâi hai 1997.


xuêët khêíu bònh quên àêìu ngûúâi tùng tûâ100 lïn 400 USD úã Haân Quöëc vaâ tûâ 80 USDlïn 850 USD úã Thaái Lan.

Nhûng sang nùm 1996, thûúng maåigiaãm maånh vúái quy mö suy giaãm chûatûâng thêëy trong lõch sûã gêìn àêy. Tûâ quyáI-1995, tùng trûúãng xuêët khêíu úã nùm nûúácÀöng AÁ (Thaái Lan, Haân Quöëc, Inàönïsia,Malaisia vaâ Philippin) vaâ caác nûúác ÀöngAÁ khaác tûâ mûác cao kyã luåc bùæt àêìu giaãmmaånh (xem biïíu àöì 2.1). Àïën hïët quyá I-1996, tùng trûúãng xuêët khêíu giaãm xuöëngbùçng 0 úã nùm nûúác Àöng AÁ noái trïn vaâxuöëng mûác êm úã caác nûúác Àöng AÁ khaác,trong àoá coá caã Trung Quöëc vaâ caác nïìn kinhtïë múái cöng nghiïåp hoaá (NIES). Nhû àaäàïì cêåp trong chûúng I, nhûäng sûå kiïån naâyxaãy ra àöìng thúâi vúái nhûäng taác àöång xêëungaây möåt gia tùng caã tûâ bïn trong lêîn bïnngoaâi úã caác quöëc gia naây. Khi maâ nhûängtin tûác vïì tònh hònh tùng trûúãng xuêët khêíuàang giaãm ài úã têët caã caác nûúác Àöng AÁ -möåt khu vûåc núi maâ thûúng maåi laâ möåtàöång lûåc thuác àêíy tùng trûúãng quan troånghún bêët cûá möåt núi naâo khaác trïn thïë giúái- lan ra thò nhûäng möëi lo ngaåi vïì caác yïëutöë taác àöång tûâ bïn ngoaâi vaâ caác vêën àïìcaånh tranh trúã nïn roä neát hún.

Chûúng naây àùåt ra nhûäng cêu hoãi:sûå suy giaãm xuêët khêíu coá phaãi laâ möåt vêën

àïì mang tñnh chu kyâ coá thïí giaãi quyïët möåtcaách tûúng àöëi nhanh choáng thöng quaàiïìu chónh tyã giaá hay àêy laâ möåt vêën àïìcoá tñnh cú cêëu sêu sùæc hún? Liïåu xuêët khêíucoá dêîn túái sûå höìi phuåc nïëu nhû khu vûåcvêîn chòm trong sûå suy thoaái?

Nhûäng nguyïn nhên suy giaãm xuêëtkhêíu nùm 1996

Sûå suy giaãm tùng trûúãng xuêët khêíugêìn àêy phaãn aánh nhûäng yïëu töë coá tñnhchu kyâ trong nïìn kinh tïë thïë giúái vaâ caãtrong phaåm vi nïìn kinh tïë khu vûåc. Àoá laâ:

ˆ Tùng trûúãng thûúng maåi thïë giúái giaãmmaånh

ˆ Àöìng yïn xuöëng giaá taåi Nhêåt Baãn

ˆ Sûå lïn giaá cuãa tyã giaá thûåc úã möåt söë nûúácÀöng AÁ

ˆ Giaá möåt söë mùåt haâng xuêët khêíu chuãyïëu úã möåt söë nûúác trong khu vûåc giaãmàaáng kïí.

Tûâ mûác cao kyã luåc coá tñnh chu kyâtrong nùm 1995, tùng trûúãng xuêët khêíuthïë giúái giaãm maånh nhêët trong voâng 15nùm qua, tûâ khoaãng 20% xuöëng coânkhoaãng 4% tñnh theo giaá trõ àöìng àö laMyä trong voâng möåt nùm. ÚÃ khu vûåc ÀöngAÁ, tùng trûúãng xuêët khêíu giaãm àïìu, mùåcduâ mûác àöå suy giaãm coá khaác nhau úã möîinûúác (xem baãng 2.1). Riïng úã nùm nûúácÀöng AÁ, Thaái Lan bõ taác àöång nghiïmtroång nhêët, coá mûác tùng xuêët khêíu danhnghôa êm trong nùm 1996, sau àoá àïën HaânQuöëc. Kïí tûâ nùm 1996 trúã ài, mûác tùngxuêët khêíu khu vûåc vêîn àaåt mûác thêëp,ngoaåi trûâ Philippin vaâ Trung Quöëc.

Àöìng yïn mêët giaá maånh trong nùm1995 àaä laâm trêìm troång thïm nhûäng taácàöång tiïu cûåc cuãa suy giaãm xuêët khêíu thïëgiúái lïn nhiïìu nûúác Àöng AÁ. Nhêåt Baãnvûâa laâ möåt thõ trûúâng chñnh cuãa caác nhaâsaãn xuêët Àöng AÁ khaác, laåi vûâa laâ möåt àöëithuã caånh tranh trïn caác thõ trûúâng xuêëtkhêíu. Mùåc duâ thúâi gian trûúác àoá, tûâ nùm1992 àïën 1994, àöìng yïn lïn giaá àaä àêíynhêåp khêíu tùng nhanh, nhûng ngay sauNguöìn: IMF, IFS.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.1

25Thûúng maåi vaâ caånh tranh

àoá àöìng yïn àöåt ngöåt giaãm giaá àaä àêíy giaátrõ thûåc cuãa haâng hoaá nhêåp khêíu tuöåt döëc.Àiïìu naây chuã yïëu àaä taác àöång àïën caác nûúácvaâ laänh thöí trong khu vûåc coá cú cêëu xuêëtkhêíu tûúng tûå vúái Nhêåt Baãn nhû HaânQuöëc, Höìng Cöng vaâ Trung Quöëc. Nùm1996, nhêåp khêíu cuãa Nhêåt Baãn tûâ HaânQuöëc giaãm 8,5% vaâ tûâ Höìng Cöng giaãm6,6%, trong khi àoá nhêåp khêíu tûâ TrungQuöëc, núi sûã duång nhiïìu lao àöång hún, laåitùng 10% vaâ tûâ Philippin laâ hún 23%.Àöìng yïn xuöëng giaá cuäng taác àöång maånhàïën tònh hònh xuêët khêíu cuãa khu vûåc túáicaác thõ trûúâng cuãa caác nïìn kinh tïë chêåmphaát triïín, nhûäng núi maâ caác quöëc gia vaâlaänh thöí cöng nghiïåp hoaá cuãa Àöng AÁ -Höìng Cöng, Àaâi Loan, Singapo vaâ HaânQuöëc - caånh tranh vúái Nhêåt Baãn. Àiïìu naâyàùåc biïåt àuáng vúái Haân Quöëc laâ nûúác coámûác tùng trûúãng xuêët khêíu thûåc luön coáxu hûúáng phaãn aánh nhûäng thay àöíi trongtyã giaá giûäa àöìng yïn vaâ àö la Myä, tûác laâtùng khi àöìng yïn lïn giaá vaâ giaãm khiàöìng yïn xuöëng giaá (xem biïíu àöì 2.2).

Mùåc duâ tònh hònh tyã giaá cuãa khuvûåc trong nhûäng nùm 1990 laâ öín àõnh,song möåt söë nûúác Àöng AÁ àaä bùæt àêìu coátònh traång tyã giaá thûåc tïë lïn giaá tûâ giûäanùm 1995 cho àïën quyá II-1997 (xem biïíuàöì 2.3), kïí caã Philippin (15%), Thaái Lan(12%) vaâ Inàönïsia (11%). Viïåc lïn giaá naâycoá thïí àaä gêy taác haåi àïën tònh hònh xuêëtkhêíu cuãa nhûäng nûúác naây.

Möåt söë nïìn kinh tïë chêu AÁ cuäng chõusûå taác àöång búãi sûå giaãm giaá maånh caác mùåthaâng xuêët khêíu chñnh cuãa hoå. Tñnh dûåatrïn giaá nhêåp khêíu cuãa Myä theo xuêët xûáhaâng hoaá, giaá nhêåp khêíu tûâ caác nûúác chêuAÁ giaãm maånh nhêët, giaãm 25% so vúái giaánhêåp khêíu cuãa caác nûúác cöng nghiïåp phaáttriïín (xem biïíu àöì 2.4). Riïng khu vûåcchêu AÁ, chó coá Philippin coá mûác giaá xuêëtkhêíu tùng trong thúâi gian àêìu xaãy ra cuöåckhuãng hoaãng.

Giaãm giaá nhiïìu nhêët xaãy ra vúái

BIÏÍU ÀÖÌ 2.3

Ghi chuá: Tùng coá nghôa laâ lïn giaáNguöìn: Quyä tiïìn tïå quöëc tïë.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.2

Nguöìn: IMF, IFS.

Xuêët khêíu gêìn àêy cuãa Àöng AÁ giaãm(Tñnh % theo giaá trõ àöìng USD)

1994 1995 1996 1997 Thaái Lan 19 20 - 1 3 Haân Quöëc 14 23 4 5 Inàönïsia 8 12 9 7 Malaysia 20 21 6 1 Phillipin 17 24 14 21 Trung Quöëc 25 19 2 21 Höìng Cöng (Trung Quöëc) 11 13 4 4 Singapo 24 18 5 - 1 Àaâi Loan (Trung Quöëc) 9 17 4 4 9 nûúác Àöng AÁ 19 21 4 8 Nhêåt Baãn 9 10 - 8 2 Myä 9 12 7 10 Thïë giúái 14 20 4 4

Nguöìn: IMF, IFS, ûúác tñnh

BAÃNG 2.1 BIÏÍU ÀÖÌ 2.2

BIÏÍU ÀÖÌ 2.3


ngaåch xuêët khêíu haâng àiïån tûã cuãa nûúácnaây - giaãm tûâ mûác cao nhêët khoaãng 150USD/chiïëc nùm 1993 xuöëng dûúái 10 USDchiïëc trong nùm 1997. Giaá caác mùåt haângsaãn xuêët coá tyã lïå sûã duång nhiïìu nhên cöng,nhû saãn phêím dïåt kim vaâ may mùåc, öínàõnh hún - àêy laâ möåt lyá do quan troång àïíTrung Quöëc, möåt nûúác vêîn chuã yïëu dûåavaâo phûúng thûác saãn xuêët coá sûã duångnhiïìu nhên cöng hún, duy trò àûúåc mûáctùng trûúãng xuêët khêíu cao (xem biïíu àöì2.5).

Chu kyâ hay cú cêëu?Mùåc duâ viïåc giaãm tùng trûúãng xuêët

khêíu cuãa Àöng AÁ trong nùm 1996 vaâ thúâigian sau àoá coá thïí phêìn nhiïìu laâ do sûåhöåi tuå bêët bònh thûúâng vaâ rêët khöng maycuãa caác yïëu töë tiïu cûåc coá tñnh chu kyâ, songcoân coá nhûäng vêën àïì caånh tranh hay cúcêëu taác àöång dêîn túái sûå suy giaãm naây. Möåtsöë yïëu töë khöng öín àõnh àaä àûúåc phaát hiïånkhi nghiïn cûáu tiïën trònh vaâ cú cêëu cuãahïå thöëng xuêët khêíu úã Àöng AÁ. Möåt trongnhûäng khña caånh nöíi bêåt trong hoaåt àöångxuêët khêíu cuãa Àöng AÁ laâ sûå chuyïín dõchnhanh trong thaânh phêìn mùåt haâng xuêëtkhêíu tûâ caác ngaânh coá tyã lïå sûã duång nhêncöng vaâ taâi nguyïn cao sang nhûäng ngaânhcoá tyã lïå sûã duång vöën vaâ kyä thuêåt cao hún(xem biïíu àöì 2.6). Nùm 1990, hêìu hïët caácnûúác vaâ laänh thöí Àöng AÁ vêîn coân phuåthuöåc nhiïìu vaâo caác mùåt haâng xuêët khêíudûåa trïn thïë maånh taâi nguyïn, chiïëmkhoaãng 40% töíng söë haâng xuêët khêíu úãTrung Quöëc, Thaái Lan vaâ Singapo; 54% úãMalaisia; 72% úã Inàönïsia. Höìng Cöng,Haân Quöëc vaâ Àaâi Loan chuã yïëu phuå thuöåcvaâo caác saãn phêím àûúåc saãn xuêët bùçng cöngnghïå thêëp - khoaãng 60% caác saãn phêímxuêët khêíu. Àöìng thúâi, khoaãng 30% haângxuêët khêíu cuãa Malaisia vaâ Singapo laâ caácsaãn phêím àûúåc saãn xuêët bùçng cöng nghïåcao, trong khi àoá Trung Quöëc laåi khöngxuêët khêíu nhûäng mùåt haâng naây. Àïën nùm1996, coá sûå thay àöíi lúán trong cú cêëu xuêëtkhêíu cuãa Àöng AÁ. Singapo vaâ Malaisiaàaä tùng gêëp àöi söë lûúång haâng xuêët khêíuàûúåc saãn xuêët bùçng cöng nghïå cao cuãa hoå.Coân Thaái Lan thò tùng gêëp 3 lêìn.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.4

BIÏÍU ÀÖÌ 2.5

Nguöìn: Böå Lao àöång Myä

ngaânh cöng nghiïåp àiïån tûã, àùåc biïåt àöëivúái maáy vi tñnh, linh kiïån baán dêîn vaâ viïînthöng, nhûäng mùåt haâng maâ Àöng AÁchuyïn saãn xuêët. Haân Quöëc bõ taác àöångàùåc biïåt maånh khi chñp maáy tñnh DRAM16 MB - mùåt haâng chiïëm phêìn lúán kim

BIÏÍU ÀÖÌ 2.4

BIÏÍU ÀÖÌ 2.5


Inàönïsia àaä giaãm xuêët khêíu caác mùåthaâng àûúåc saãn xuêët dûåa vaâo thïë maånh taâinguyïn, nhûng hêìu hïët caác mùåt haâng xuêëtkhêíu vêîn laâ nhûäng haâng hoaá cêëp thêëp nïëuàem xïëp trïn nêëc thang so saánh mûác àöåsûã duång cöng nghïå. Coân nïëu so saánh vïì cúcêëu, thò cú cêëu xuêët khêíu cuãa Mïhicö thayàöíi ñt hún trong cuâng thúâi gian naây.

Thûåc traång naây khöng phaãn aánh sûåsuy giaãm vïì tñnh caånh tranh hay caác vêënàïì cú cêëu khaác, maâ phaãn aánh sûå giaânhthïm thõ phêìn vaâ chuyïín àöíi nhanh choángdo thûúng maåi vaâ àêìu tû mang laåi, möåtàiïìu chùæc chùæn xaãy ra vïì mùåt lyá thuyïët.Coân àiïìu bêët bònh thûúâng úã àêy laâ töëc àöåchuyïín àöíi cú cêëu xuêët khêíu.

Àiïìu gò êín sau hiïån tûúång naây? Mùåcduâ sûå chuyïín àöíi cú cêëu nhanh úã Àöng AÁcoá gùæn vúái thûåc tïë laâ sûå tñch tuå vöën vaâ nhên

lûåc bònh quên àêìu ngûúâi tùng nhanh húncaác nûúác àang phaát triïín khaác song trongnhûäng nùm gêìn àêy, caã hai yïëu töë “àêíy”,vaâ “keáo” àïìu àaä taác àöång àêíy nhanh viïåcchuyïín àöíi cú cêëu naây úã caác nûúác Àöng AÁso vúái caác khu vûåc àang phaát triïín khaác.Trûúác hïët, sûå caånh tranh trïn thõ trûúânghaâng hoaá àûúåc saãn xuêët vúái tyã lïå sûã duångnhên cöng cao hún tûâ nhûäng nûúác saãn xuêëtcoá mûác chi phñ thêëp nhû Trung Quöëc coáthïí àaä laâ möåt yïëu töë “àêíy” quan troång,àùåc biïåt trong nhûäng nùm gêìn àêy. Thûáhai, àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi tûâcaác nûúác phaát triïín laâ möåt àöång lûåc àùçngsau yïëu töë “keáo” ngay taåi caác nïìn kinh tïëmúái cöng nghiïåp hoaá (NIEs) thïë hïå thûáhai úã Àöng AÁ. Thûá ba, sûå phên böí laåi cúsúã saãn xuêët cuãa caác nïìn kinh tïë múái cöngnghiïåp hoaá thïë hïå möåt (Haân Quöëc, HöìngCöng, Àaâi Loan vaâ Singapo) sang caác nûúáclaáng giïìng vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980 khimaâ tiïìn lûúng vaâ chi phñ úã caác nûúác naâytùng lïn cuäng laâm maånh thïm yïëu töë“keáo”.

Chõu taác àöång cuãa caác yïëu töë naây,cú cêëu xuêët khêíu Àöng AÁ coá nhûäng neátàùåc trûng laâ: (a) súám thoaát khoãi cú cêëuxuêët khêíu caác mùåt haâng àûúåc saãn xuêëtvúái tyã lïå sûã duång nhiïìu nhên cöng hún, sûãduång tay nghïì thêëp; (b) chuyïn mön hoaávaâo caác mùåt haâng xuêët khêíu saãn xuêët bùçngcöng nghïå cao, chuã yïëu laâ haâng àiïån tûã;vaâ (c) coá caác möëi liïn kïët trong khu vûåcchùåt cheä. Nhûäng neát àùåc trûng naây àaä laâmcaác nïìn kinh tïë Àöng AÁ ngaây caâng trúã nïnphuå thuöåc lêîn nhau vaâ vaâo möåt söë ñt húncaác saãn phêím xuêët khêíu cuãa mònh. Mùåcduâ nhûäng nûúác naây àaä thïí hiïån khaã nùngthñch ûáng vúái caác thay àöíi tûâ bïn ngoaâitrong caác thêåp kyã qua, song cú cêëu xuêëtkhêíu múái naây coá thïí àaä àùåt hoå trûúác ruãi rolúán hún vïì bêët öín àõnh xuêët khêíu vaâ “nguycú lêy lan”.

Caånh tranh giûäa Trung Quöëc vaâ caácnûúác xuêët khêíu coá chi phñ thêëëp khaác

Sûå tham gia nhanh cuãa Trung Quöëcvaâo caác thõ trûúâng thïë giúái coá thïí àaä thuácàêíy caác nûúác chêu AÁ coá thu nhêåp thêëp hún

Ghi chuá: Caác saãn phêím sûåa vaâo taâi nguyïn (RB) tûác laâ caác àöì ùn qua chïë biïënvaâ thuöëc laá, caác saãn phêím göî àún giaãn, caác saãn phêím loåc dêìu, têíy nhuöåm, dathuöåc (khöng phaãi laâ caác saãn phêím bùçng da), saãn phêím cao su vaâ hoaá hûäu cú;caác saãn phêím sûã duång cöng nghïå thêëp (LT) nhû caác saãn phêím dïåt, may mùåc,giaây deáp vaâ caác saãn phêím bùçng da khaác, àöì chúi, caác saãn phêím nhûåa, àöì nhûåavaâ kim loaåi àún giaãn, trang bõ nöåi thêët, thuyã tinh; caác saãn phêím sûã duång cöngnghïå trung bònh (MT) tûác laâ caác saãn phêím ö tö, hoaá chêët, maáy cöng nghiïåp vaânhûäng saãn phêím àiïån tûã àún giaãm; vaâ nhûäng saãn phêím sûã duång cöng nghïåcao (HT) tûác laâ caác hoaá phêím, dûúåc phêím, maáy moác àiïån tûã vaâ àiïån maáy phûáctaåp vaâ caác duång cuå chñnh xaác. Caác söë liïåu gêìn caác cöåt laâ tyã troång thûåc trong töíngkim ngaåch xuêët khêíu cuãa danh muåc mùåt haâng tûúng ûáng trong nùm 1996.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.6 BIÏÍU ÀÖÌ 2.6


súám thoaát nhanh ra khoãi tònh traång xuêëtkhêíu nhûäng mùåt haâng àûúåc saãn xuêët vúáityã lïå sûã duång lao àöång cao. Caãi töí cú cêëu -àiïìu maâ Trung Quöëc àaä thûåc hiïån trongvaâi nùm gêìn àêy -cuâng vúái nhûäng taác àöångtûå thên cuãa àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâivaâ xuêët khêíu, àaä caãi thiïån àaáng kïí khaãnùng caånh tranh quöëc tïë cuãa Trung Quöëc.Tuy nhiïn, caác chñnh saách tyã giaá laåi khöngàem laåi möåt thuêån lúåi àaáng kïí naâo cho võthïë caånh tranh cuãa Trung Quöëc (xem höåp2.1).

Biïíu àöì 2.7 cho thêëy thõ phêìn cuãaTrung Quöëc trïn thõ trûúâng thïë giúái àöëivúái nhoám saãn phêím (àûúåc xaác àõnh trongDanh muåc phên loaåi thûúng maåi quöëc tïëtiïu chuêín hai con söë (SITC)) tûâng laânhûäng haâng hoaá xuêët khêíu thuöåc 10 mùåthaâng dêîn àêìu cuãa Inàönïsia, Malaisia vaâThaái Lan trong caác nùm 1988-1990 .Malaisia vaâ Thaái Lan tiïëp tuåc tùng thõphêìn thïë giúái àöëi vúái 10 mùåt haâng xuêëtkhêíu àûáng àêìu cuãa hoå, nhûng vúái töëc àöåthêëp hún nhiïìu so vúái Trung Quöëc.Inàönïsia àaä mêët thõ phêìn trïn thõ trûúângthïë giúái àöëi vúái nhûäng saãn phêím naây.

Gia tùng thõ phêìn àöëi vúái caác saãnphêím àûáng àêìu cuãa Inàönïsia, Malaisiavaâ Thaái Lan suy giaãm coá thïí laâ do möåt söëyïëu töë. Àiïìu naây coá thïí phaãn aánh sûåchuyïín dõch thöng thûúâng sang caác saãnphêím cao cêëp hún, àiïìu naây hùèn àaä xaãyra möåt caách àöåc lêåp vúái caác haânh àöång cuãaTrung Quöëc, hay coá thïí àaä thûåc sûå phaãnaánh möåt sûå àöíi chöî trïn thõ trûúâng bùçngcaác àöëi thuã caånh tranh dûåa vaâo mûác chiphñ thêëp hún. Trong khi rêët khoá phên biïåtsûå khaác nhau giûäa caác taác àöång naây, phêntñch caác söë liïåu thöëng kï àaä cho thêëy rùçngtrong thúâi kyâ 1989-1992, sûå tùng thõ phêìnthïë giúái cuãa Trung Quöëc khöng liïn quannhiïìu àïën sûå suy giaãm thõ phêìn thïë giúáicuãa caác mùåt haâng naây úã Inàönïsia,Malaisia vaâ Thaái Lan; tuy nhiïn, sûå giatùng thõ phêìn gêìn àêy cuãa Trung Quöëctrong nhoám 10 mùåt haâng xuêët khêíu haângàêìu coá liïn quan àïën sûå suy giaãm chuát ñttrong thõ phêìn cuãa nhûäng mùåt haâng naâyàöëi vúái Malaisia vaâ Thaái Lan (xem baãng 2.2)

Àùåc biïåt, Thaái Lan àang mêët dêìntñnh caånh tranh àöëi vúái caác mùåt haâng xuêëtkhêíu coá chi phñ saãn xuêët thêëp. Hún 35%haâng xuêët khêíu cuãa Thaái Lan vêîn laânhûäng saãn phêím àûúåc saãn xuêët bùçng cöngnghïå thêëp nhû haâng dïåt, may vaâ àöì chúi.Àiïìu naây buöåc Thaái Lan phaãi chia seã phêìnlúán thõ phêìn xuêët khêíu trûúác sûå caånhtranh ngaây caâng tùng vúái giaá nhên cöngthêëp cuãa caác nûúác nhû Trung Quöëc, núimaâ hún 50% saãn phêím xuêët khêíu laâ saãnphêím cöng nghïå thêëp. Chi phñ tñnh theoàún võ thuï nhên cöng úã Thaái Lan cao húnnhiïìu so vúái caác àöëi thuã caånh tranh laánggiïìng, àoá laâ coân chûa tñnh àïën sûå gia tùngnùng suêët tûúng ûáng (xem biïíu àöì 2.8).Trong ngaânh saãn xuêët quêìn aáo chi phñ giúâcöng úã Trung Quöëc nùm 1995 laâ 0,25 USD,trong khi àoá úã Thaái Lan laâ 1,11 USD.

Sûå chuyïn mön hoaá heåp trong ngaânhcöng nghiïåp àiïån tûã

Möåt trong nhûäng neát nöíi bêåt trongcú cêëu xuêët khêíu àang coá sûå dõch chuyïíncuãa Àöng AÁ vaâ sûå gia tùng chuyïn mönhoaá trong thúâi kyâ tûâ nùm 1990 àïën 1995laâ sûå phaát triïín àêìy êën tûúång trong ngaânhcöng nghiïåp àiïån tûã úã têët caã caác nûúác ÀöngAÁ, àùåc biïåt trong nhoám nùm nûúác Àöng AÁ.Têët caã caác nûúác naây àïìu cho thêëy möåt sûånhaãy voåt àaáng kïí vïì tyã troång xuêët khêíu,kïí caã caác mùåt haâng àiïån tûã: hún 50% xuêëtkhêíu úã Malaisia, hún 45% úã Philippin, gêìn40% úã Haân Quöëc vaâ gêìn 1/3 úã Thaái Lan(xem biïíu àöì 2.9). Trung Quöëc vaâInàönïsia coá tyã troång mùåt haâng naây trongcú cêëu xuêët khêíu thêëp hún nhiïìu, nhûng

1989-1992 1993-1996 Inàönïsia 0,167 (3,98) - 0,070 (- 1,01) Malaysia - 0,041 (- 1,24) - 0,087 (- 2,99)* Thaái Lan - 0, 091 (- 1,11) - 0,128 (- 2,57)*

Àöng AÁ nhûúâng thõ phêìn cho Trung Quöëc(Biïën àöång co giaän thõ phêìn cuãa Àöng AÁ so vúái thõ phêìn cuãaTrung Quöëc)

BAÃNG 2.1

Ghi chuá: t-söë liïåu thöëng kï trong ngoùåc àún*: Kyá hiïåu biïën àöång àaáng kïí úã mûác 5%Nguöìn: Bhattacharya, Ghosh vaâ Jensen, 1998.


Sûå phaá giaá àöìng tiïìn cuãa Trung Quöëc nùm 1994 liïåucoá thuác àêíy cuöåc khuãng hoaãng khöng?

Nhiïìu nhaâ phên tñch àaä lêåp luêån rùçng sûåphaá giaá àöìng tiïìn cuãa Trung Quöëc nùm 1994 laâ möåtnguyïn nhên sêu xa cho cuöåc khuãng hoaãng kinh tïëhiïån àang nhêën chòm Àöng AÁ. Lêåp luêån naây quaáàún giaãn. Àêìu tiïn, sûå giaãm giaá cuãa tyã giaá höëi àoaáidanh nghôa nhoã hún nhiïìu tyã giaá höië àoaái chñnhthûác, cú baãn laâ do sûå thöëng nhêët nhûäng tyã giaá höëiàoaái töìn taåi song song taåi thúâi àiïím àoá. Sûå phaá giaácuãa Trung Quöëc nùm 1994 laâ möåt phêìn trong chûúngtrònh caãi caách hïå thöëng höëi àoaái vaâ àiïìu chónh tiïìntïå nhùçm thöëng nhêët caác thõ trûúâng trao àöíi ngoaåihöëi, cuãng cöë hïå thöëng tyã giaá höëi àoaái phûác taåp vaâhuyã boã chñnh saách Chûáng nhênå trao àöíi ngoaåi höëi(FEC) - möåt loaåi tiïìn àùåc biïåt cho du khaách vaâ chongûúâi nûúác ngoaâi úã Trung Quöëc. Àaä thöëng nhêët àûúåcmöåt hïå thöëng tyã giaá löån xöån vaâ phûác taåp thaânh hïåchuyïín àöíi SWAP hoùåc thõ trûúâng tûå do vúái tyã giaá8,7 NDT ùn 1 àö la Myä. Tûâ giûäa nhûäng nùm 1980,vúái caác chñnh saách giaãi phoáng dêìn thõ trûúâng cuãachñnh phuã, Trung Quöëc àaä taåo ra hún möåt 100 thõtrûúâng ngoaåi höëi SWAP cuåc böå giuáp cho nhûäng cöngty coá vöën àêìu tû nûúác ngoaâi kinh doanh xuêët khêíumua baán ngoaåi tïå theo tyã giaá chuyïín àöíi SWAP quyàõnh trïn thõ trûúâng. Hïå thöëng naây nhùçm cên àöëinhûäng nhu cêìu chuyïín àöíi ngoaåi tïå cho nhûängdoanh nghiïåp coá vöën àêìu tû nûúác ngoaâi trong nhoámcaác doanh nghiïåp sao cho nhûäng doanh nghiïåpnaây khöng àaão löån dûå trûä ngoaåi höëi chñnh thûác dochñnh phuã quaãn lyá. Thõ trûúâng chuyïín àöíi SWAPcuåc böå khöng coá tñnh thöëng nhêët cao vaâ tyã giaá höëiàoaái giûäa caác thõ trûúâng cuäng khaác nhau. Trûúác àêy,caác cöng ty trong nûúác (hêìu hïët laâ cöng ty nhaâ nûúác)phaãi kïët höëi ngoaåi tïå thu àûúåc do xuêët khêíuí theomöåt tyã giaá chñnh thûác cuãa chñnh phuã vaâ chó àûúåcmua ngoaåi höëi theo tyã giaá naây àïí nhêåp nhûäng mùåthaâng àûúåcå duyïåt. Trong möåt thêåp kyã, tûâ nùm 1984àïën thaáng Giïng 1994 hai hïå thöëng naây àaä dêìnàûúåc thöëng nhêët do caác cöng ty trong nûúác àûúåcpheáp tham gia vaâo thõ trûúâng chuyïín àöíi SWAPtheo tyã lïå tùng dêìn vïì xuêët khêíu. Vaâ thaáng Mûúâi hai1993, nhûäng caái goåi laâ “quyïìn àûúåc giûä laåi lïn túái80%”. Do àoá haâng loaåt haâng xuêët khêíu Trung Quöëcàûúåc baán theo tyã giaá hoaán àöíi trïn thõ trûúâng SWAPtrûúác khi coá sûå thöëng nhêët tyã giaá höëi àoaái vaâo thaángGiïng 1994 ûúác tñnh nhûäng nhaâ xuêët khêíu giaãm laäithu àûúåc tûâ 7 àïën 8%. Nhûng, àöëi nghõch vúái nhûängàaánh giaá chung, tyã giaá höëi àoaái cuãa Trung Quöëcgiaãm theo tûâng quyá tûâ thaáng Giïng 1994. Theo Quyätiïìn tïå quöëc tïë (LMF) ûúác tñnh tûâ thaáng Giïng 1994àïën thaáng Saáu 1997 tyã lïå hoaán àöíi coá hiïåu lûåc trïnthûåc tïë cho àöìng nhên dên tïå (RMB) àaä tùng khoaãng31 %, phaãn aánh mûác laåm phaát tùng nhanh vaâ sûåmêët giaá danh nghôa trung bònh úã Trung Quöëc tronggiai àoaån vûâa qua. (Vaâo thaáng Giïng 1998 tyã giaáhöëi àoaái danh nghôa laâ 8.2 àöìng nhên dên tïå trïn 1USD). Vò thïë khoá maâ coá thïí lêåp luêån laâ sûå mêët giaácuãa àöìng tiïìn Trung Quöëc coá aãnh hûúãng àaáng kïínaâo àoá àïën nhûäng nïìn kinh tïë cuãa caác nûúác lêncêån.

Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái.

HÖÅP 2.1 BIÏÍU ÀÖÌ 2.7


töëc àöå gia tùng nhanh cuãa caác mùåt haângnaây úã hai nûúác cuäng rêët gêy êën tûúång. Sûåtoaân cêìu hoaá saãn xuêët - laâm giaãm chuöîigiaá trõ thaânh caác khêu chuyïn mön hoaávaâ taách rúâi - àaä laâ möåt yïëu töë chñnh êínàùçng sau sûå gia tùng nhanh choáng caác mùåthaâng àiïån tûã xuêët khêíu cuãa Àöng AÁ. Dovêåy maâ 64% lûúång öí àôa cûáng (HDD) hiïånnay trïn thïë giúái àûúåc saãn xuêët úã ÀöngAÁ, têåp trung úã Singapo, Malaisia vaâ ThaáiLan, 38% caác saãn phêím baán dêîn trïn toaâncêìu àûúåc saãn xuêët úã Àöng AÁ.

Nhûäng cuöåc chiïën tranh giaá caã vaâcaånh tranh dûä döåi laâ hai àùåc àiïím cuãangaânh saãn xuêët àiïån tûã toaân cêìu, naãy sinhtûâ (a) sûå tiïu chuêín hoaá vaâ saãn xuêët àaåitraâ, laâm haån chïë khaã nùng àa daång hoaásaãn phêím; (b) xu thïë luön úã vaâo tònh traångthûâa nùng lûåc saãn xuêët. Caác nûúác Àöng AÁquaá tham voång trong viïåc tùng cöng suêëtvaâ múã röång thõ phêìn, nhûng chñnh trongquaá trònh naây hoå cuäng trúã nïn dïî bõ taácàöång hún búãi caác yïëu töë nhû caán cênthûúng maåi giaãm suát vaâ vêën àïì thûâa cöngsuêët. Chiïën lûúåc cuãa Haân Quöëc (xem höåp2.2) laâ möåt vñ duå àiïín hònh cho thêëy caáchaäng trong nûúác phaãi gaánh chõu nhûängruãi ro tûâ chiïën lûúåc phaát triïín cöng nghiïåp.

Thaái Lan laâ möåt trûúâng húåp cuå thïí húnHaân Quöëc, khi tiïìn cuãa vaâ vöën liïëng tûâbïn ngoaâi àöí vaâo möåt caách quaá dïî daângàaä khuyïën khñch caác haäng saãn xuêët trongnûúác àêìu tû lúán vaâo ngaânh cöng nghiïåpàiïån tûã nhû laâ caác nhaâ cung cêëp àöåc lêåpcêëp hai cho caác têåp àoaân àa quöëc gia. Tuynhiïn, àiïìu naây laåi àaä àùåt hoå trûúác caácvêën àïì thûâa cöng suêët, caånh tranh giaá caãgay gùæt vaâ dïî bõ töín thûúng trûúác caác ruãiro lúán.

Haân Quöëc vaâ Thaái Lan àaä phaát triïíncaác cöng ty quöëc gia trong ngaânh cöngnghiïåp àiïån tûã, nhûng Malaisia vaâPhilippin laåi coá möåt chiïën lûúåc an toaân hún:laâ möåt phêìn trong möåt hïå thöëng saãn xuêëtquöëc tïë àa daång hún thöng qua caác möëiliïn kïët trûåc tiïëp vúái caác haäng saãn xuêët àaquöëc gia. Caác cöng ty quöëc gia coá maác haânghoaá nöíi tiïëng toaân cêìu, coá khaã nùngnghiïn cûáu vaâ phaát triïín cho riïng mònhvaâ tiïëp cêån àûúåc vúái caác nguöìn vöën trïnthïë giúái, têët caã nhûäng àiïìu naây àaä phêìnnaâo giuáp hoå giaãm àûúåc nhûäng ruãi ro vïìthõ trûúâng. Coân caác haäng saãn xuêët trongnûúác cuãa Haân Quöëc vaâ Thaái Lan bõ àùåttrûúác caác vêën àïì nhu cêìu vöën àêìu tû lúánàïí coá thïí hoaâ nhêåp tònh traång thûâa cöng

Ghi chuá: chó söë naây do chi phñ lûúng theo lao àöång tñnh bùçngàöìng àö la trïn möîi àö la trõ giaá gia tùng cho möîi cöng nhên.Nguöìn: Anderson vaâ nhûäng ngûúâi khaác, 1997.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.8

Nguöìn: UN Comtrade.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.9 BIÏÍU ÀÖÌ 2.8 BIÏÍU ÀÖÌ 2.9


suêët vaâ ruãi ro giaá caã. Coá thïí giaán tiïëp thêëyroä nhûäng vêën àïì naây qua xu thïë (biïënàöång) giaá thaânh àún võ saãn phêím àöëi vúáitöíng thïí caác mùåt haâng xuêët khêíu (xembiïíu àöì 2.10). Tûâ nùm 1995, Haân Quöëc àaächõu mûác suy giaãm lúán nhêët trong giaáthaânh àún võ saãn phêím caác mùåt haâng xuêëtkhêíu, sau àoá àïën Thaái Lan. Ngûúåc laåi,Philippin laåi thûåc sûå cho thêëy coá sûå caãithiïån roä rïåt trong giaá thaânh saãn phêím caácmùåt haâng xuêët khêíu trûúác khi kinh tïë suygiaãm gêìn àêy. Philippin àaä coá mûác thunhêåp tûâ xuêët khêíu tùng lïn vò nûúác naâychuã yïëu dûåa vaâo àêìu tû nûúác ngoaâi tûâ caáctöí chûác àa phûúng, trong khi àoá Haân Quöëcvaâ Thaái Lan laåi khöng lûåa choån laâm nhûvêåy vaâ hêåu quaã laâ giúâ àêy hoå phaãi àöëi mùåtvúái caác vêën àïì kinh tïë trêìm troång.

Thûúng maåi trong khu vûåc chêu AÁ:

BIÏÍU ÀÖÌ 2.10

Nguöìn: IMF, IFS, Datastream.

Haân Quöëc: Baåc to, baåi lúánSûå thaânh cöng cuãa Haân Quöëc trong ngaânh

cöng nghiïåp àiïån tûã toaân cêìu phêìn lúán laâ do caáccöng ty Haân Quöëc àêìu tû nhiïìu vaâ têåp trung phaáttriïín ngaânh cöng nghiïåp chïë taåo saãn phêím baándêîn, vai troâ cuãa caác chaebel (caác têåp àoaân kinh tïëlúán) vaâ chñnh saách cöng nghiïåp saãn xuêët chïë taåosaãn phêím baán dêîn cuãa Haân Quöëc phaát triïín maånhmeä, múã röång thõ phêìn cuãa nûúác naây tûâ chöî hêìunhû khöng coá gò lïn túái 1/3 thõ trûúâng saãn phêímDRAM cuãa thïë giúái. Tuy nhiïn, sûå múã röång nhanhchoáng naây cuäng dêîn àïën möå söë nguy cú àöí vúä: (a)80% quy trònh saãn xuêët thiïët bõ baán dêîn laåi têåptrung quaá heåp vaâo saãn xuêët caác chñp àiïån tûã DRAM,(b) ngaânh naây chuã yïëu dûåa vaâo nhêåp khêíu caác saãnphêím trung gian vaâ thiïët bõ saãn xuêët tûâ bïn ngoaâi,vaâ (c) ngaânh naây cuäng yã laåi quaá nhiïìu vaâo àêìu tûvúái söë lûúång lúán túái caác nguöìn tñn duång sùén coá tûâhïå thöëng taâi chñnh trong nûúác.

Àïën nùm 1996, caác chip DRAM 4MB haågiaá do caác haäng àêìu tû quaá nhiïìu vaâ rúi vaâo tònhtraång thûâa cöng suêët, ngoaâi ra coân do nhiïìu tiïën böåkhoa hoåc cöng nghïå trong viïåc saãn xuêët caác chip coákhaã nùng lûu giûä söë liïåu cao hún. Trûúác khi xaãy rasûå suåp àöí giaá caã naây, Haân Quöëc àaä quaá chuá troångtùng cöng suêët, boã qua möåt thûåc tïë laâ nhu cêìuàang giaãm ài, tònh traång dû thûâa cung cêëp haânghoaá àang tùng lïn vaâ sûå xuêët hiïån cuãa caác chip thïëhïå múái. Möåt neát nöíi bêåt trong chiïën lûúåc cuãa HaânQuöëc laâ àaä gùæn caác thúâi àiïím àêìu tû cao vúái nhûängàúåt cùæt giaãm thu nhêåp vöën àaä thûúâng khöng öín

àõnh, dêîn túái nhûäng chu kyâ phaát triïín lïn cao röìixuöëng thêëp (boom-bust). Caác chaebol coá thïí aápduång möåt chiïën lûúåc nhû vêåy búãi vò hoå coá khaã nùngtiïëp cêån vúái caác nguöìn vöën reã vaâ coá khaã nùng gaánhchõu ruãi ro úã quy mö quöëc tïë, nhûng xeát cho cuâng,àaánh canh baåc lúán vaâo möåt cûãa heåp laâ saãn phêímchip àiïån tûã DRAM àaä dêîn caác chaebol àïën nhûängthêët baåi lúán.

Nguöìn: Phoâng àiïìu tra Myä, 1998.

BIÏÍU ÀÖÌ 2.10

HÖÅP 2.2

Nguöìn: Kishimoto, Viïån nghiïn cûáu Nomura, 1998).


Hiïåu ûáng àöminöTrong nhiïìu thêåp kyã, thûúng maåi

àaä laâ möåt àöång lûåc thuác àêíy tùng trûúãngúã Àöng AÁ vaâ, gêìn àêy hún, thûúng maåitrong khu vûåc (giûäa caác nûúác trong khuvûåc vúái nhau) àaä ngaây caâng goáp phêìn vaâosûå tùng trûúãng chung. Nùm 1996, thûúngmaåi giûäa caác nûúác trong khu vûåc chiïëmkhoaãng 40% töíng kim ngaåch xuêët khêíu,tùng tûâ 32% nùm 1990 (xem baãng 2.3).Nïëu nhû tñnh caã Nhêåt Baãn thò tyã lïå thûúngmaåi trong khu vûåc tùng túái 50%. Sûå têåptrung vaâo thûúng maåi trong khu vûåc ÀöngAÁ àaä phaãn aánh àûúåc quaá trònh chuyïn mönhoaá àang diïîn ra giûäa caác nûúác trong khuvûåc. Àêët nûúác ñt phuå thuöåc vaâo thûúng maåivúái caác nûúác Àöng AÁ nhêët laâ Philippin,chó coá 25% töíng haâng xuêët khêíu sang chñnnûúác chêu AÁ, vò vêåy coá thïí lyá giaãi àûúåccho nhûäng hoaåt àöång xuêët khêíu maånh meähún cuãa Philippin sau cuöåc khuãng hoaãng.Coân Singapo, Höìng Cöng (Trung Quöëc) vaâMalaisia laâ nhûäng nïìn kinh tïë phuå thuöåcnhiïìu nhêët vaâo thûúng maåi (40 àïën 45%)vúái caác nûúác Àöng AÁ khaác. Nhêåt Baãn laâmöåt thõ trûúâng chñnh cuãa caác nïìn kinh tïëÀöng AÁ, trûâ Höìng Cöng vaâ Singapo.

Têìm quan troång vaâ sûå phuå thuöåclêîn nhau cuãa nhûäng möëi liïn kïët thûúngmaåi naây laâ möåt trong nhûäng àùåc àiïím cuãa“Sûå thêìn kyâ cuãa chêu AÁ”. Chñnh noá àaä thuácàêíy sûå phaát triïín nhanh choáng trong khuvûåc. Nhûng sau cuöåc khuãng hoaãng nùm1997, cuäng chñnh nhûäng möëi liïn kïët naâyàaä trúã thaânh möåt àiïìu bêët lúåi, búãi leä chuángàaä taåo ra möåt con àûúâng lêy lan töëët nhêëtcho khuãng hoaãng lan ra khùæp Àöng AÁ.Nhûng àiïìu quan troång laâ nhûäng quanhïå thûúng maåi trong khu vûåc möåt lêìn nûäalaåi trúã thaânh taâi saãn vaâ phûúng caách àïíphuåc höìi kinh tïë

ÚÃ möåt chûâng mûåc naâo àoá nhûänghaâng xuêët khêíu Àöng AÁ coá thïí caånh tranhvúái nhau àûúåc khöng vaâ hoå böí sung chonhau àïën mûác naâo? Sûå tûúng höî trong tyãlïå xuêët khêíu cho thêëy möåt caãnh khaá phûáctaåp (xem baãng 2.4). Sûå tûúng höî thêëp phaãnaánh sûå khaác biïåt trong caác nguöìn taâi

nguyïn thiïn nhiïn vaâ caác hònh thûácchuyïn mön hoaá, nhûng traái laåi sûå tûúnghöî cao laåi phaãn aánh nhûäng cú cêëu xuêëtkhêíu giöëng nhau. Inàönïsia vaâ TrungQuöëc coá caác möëi liïn hïå qua laåi ñt chùåt cheävúái caác nûúác khaác trong khu vûåc. Nhêåt Baãncoá möëi quan hïå qua laåi chùåt cheä vúái HaânQuöëc vò hai nûúác naây caånh tranh vúái nhautrïn thõ trûúâng khu vûåc vaâ caã trïn thõtrûúâng thïë giúái. Mùåt khaác, xuêët khêíu cuãaTrung Quöëc vaâ Philippin coá möëi liïn hïåqua laåi rêët ñt vúái haâng hoaá xuêët khêíu cuãaNhêåt Baãn vaâ do vêåy maâ chuáng coá tñnh chêëtböí trúå. Àiïìu naây lyá giaãi taåi sao Trung Quöëcvaâ Philippin vêîn tiïëp tuåc xuêët khêíu sangNhêåt Baãn sau khi àöìng yïn xuöëng giaá,trong khi xuêët khêíu cuãa Haân Quöëc sangNhêåt Baãn laåi giaãm.

Caác möëi quan hïå qua laåi khùng khñtgiûäa möåt söë nûúác vaâ laänh thöí nhû HöìngCöng - Trung Quöëc hay Singapo - Malaisia- Philipin laåi coá xu hûúáng phaãn aánh traoàöíi thûúng maåi trong nöåi böå ngaânh hún laâsûå caånh tranh. Khoaãng 3/4 khöëi lûúånghaâng hoaá trao àöíi trong khu vûåc laâ haânghoaá trung gian vaâ tû liïåu saãn xuêët, àiïìunaây cho thêëy möåt phêìn àaáng kïí caác mùåthaâng xuêët khêíu laâ nhûäng haâng hoaá böí trúåcho nhau. Àêy laâ möåt sûå phaãn aánh giaiàoaån àêìu tiïn cuãa sûå phên böí laåi tûâ caácNIEs sang caác nûúác laáng giïìng, àiïìu naâyhùèn seä laâm cho thûúng maåi trong khu vûåctrúã nïn chõu àûång töët hún caác cuá söëc vïìcêìu trong nûúác so vúái nïìn thûúng maåi àûúåcàõnh hûúáng vaâo haâng hoaá thaânh phêím.Nhûng cuäng vò vêåy maâ nhûäng àùåc àiïímnaây àaä laâm gia tùng tñnh nhaåy caãm cuãathûúng maåi trong khu vûåc chêu AÁ trûúáccaác biïën àöång vïì cêìu trïn thïë giúái. Vò sûåtham gia thûúng maåi cuãa möîi nûúác cuängcaånh tranh lêîn nhau trïn caác thõ trûúângthïë giúái nïn sûå suy giaãm tùng trûúãng xuêëtkhêíu thïë giúái (gùæn vúái sûå xuöëng giaá maånhgêìn àêy cuãa möåt söë àöìng tiïìn) caâng coá khaãnùng gêy ra nhûäng töín thêët lúán vïì àiïìukiïån thûúng maåi.

Trong chûâng mûåc maâ thûúng maåikhu vûåc àûúåc àõnh hûúáng chuã yïëu búãi möåtquaá trònh xuêët khêíu chung gùæn vúái sûå


phên böí laåi caác ngaânh cöng nghiïåp coá sûãduång nhiïìu nhên cöng chûá khöng phaãi búãimöåt quaá trònh höåi nhêåp kinh tïë thûåc thuå,sêu sùæc hún, thò nhûäng thaânh tûåu maâthûúng maåi trong khu vûåc àaåt àûúåc laâ ñthún tiïìm nùng maâ noá coá. Neát àùåc biïåt trongnhûúåc àiïím cuãa thûúng maåi khu vûåc naâylaâ têët caã caác nïìn kinh tïë Àöng AÁ vêîn tiïëptuåc duy trò möåt söë choån loåc caác ngaânh saãnxuêët àûúåc baão höå cao úã trong nûúác nhû caácngaânh hoáa dêìu, saãn xuêët theáp, vaâ chïë taåoö tö, vaâ àiïìu naây àaä haån chïë sûå höåi nhêåpkinh tïë sêu hún. Nhûäng yïëu töë naây coá thïílyá giaãi sûå yïëu keám cuãa hoaåt àöång thûúng

maåi giûäa caác nûúác trong khu vûåc chêu AÁ,àùåc biïåt laâ trong nùm 1996 vaâ gêìn àêy.

Xuêët khêíu Chêu AÁ sau hêåu quaã cuãacuöåc khuãng hoaãng

Tònh hònh xuêët khêíu úã Àöng AÁ, àùåcbiïåt laâ úã nhûäng nûúác chõu khuãng hoaãng,àaä trúã nïn trò trïå, mùåc duâ àaä àûúåc kñchthñch bùçng sûå mêët giaá thûåc tïë cuãa nöåi tïå -khoaãng 40% úã Thaái Lan, 57% úã Haân Quöëc,46% úã Philippin vaâ 55% úã Malaisia trongkhoaãng thúâi gian tûâ thaáng Baãy 1997 àïënthaáng Baãy 1998 (vaâ tyã giaá tiïëp tuåc dao

Trung Quöëc

Höìng Cöng Inàönïsia

Haân Quöëc Malaysia Philippin Singapo

Thaái Lan

Àaâi Loan (Trung Quöëc)

Nhêåt Baãn

Àöng AÁ

Trung Quöëc 0 24 1 4 1 1 2 1 2 19 56 Höìng Cöng 27 0 1 1 1 1 5 1 3 5 47 Inàönïsia 4 4 0 6 2 1 8 2 4 27 58 Haân Quöëc 7 8 2 0 2 1 5 2 3 14 45 Malaysia 3 5 1 3 0 1 20 4 3 13 53 Philippin 1 5 1 2 2 0 5 5 3 16 40 Singapo 2 9 1 3 19 2 0 6 4 8 53 Thaái Lan 3 5 1 1 3 1 14 0 2 17 48 Àaâi Loan (Trung Quöëc) 13 23 2 2 3 1 4 3 0 12 63 Nhêåt Baãn 5 6 2 7 4 2 5 4 7 0 42 Àöng AÁ 5 10 2 4 4 1 6 3 4 9 49

BAÃNG 2.3Haâng xuêët khêíu trong nöåi böå khu vûåc (tñnh theo tûâng nûúác)(Tyã lïå phêìn trùm haâng xuêët khêíu)

Nguöìn: UN Comtrade

Trung Quöëc

Höìng Cöng

(Trung Quöëc) Inàönïsia

Haân Quöëc Malaysia Philippin Singapo

Àaâi Loan

(Trung Quöëc)

Nhêåt Baãn

Trung Quöëc 1,00 ,85 ,53 ,35 ,40 ,54 ,26 ,41 ,29 Höìng Cöng (Trung Quöëc) ,81 1,00 ,72 ,23 ,31 ,58 ,16 ,25 ,63 Inàönïsia ,20 ,34 1,00 ,18 ,34 ,31 ,10 ,16 ,17 Haân Quöëc ,35 ,69 ,29 1,00 ,67 ,72 ,50 ,55 ,80 Malaysia ,36 ,69 ,37 ,78 1,00 ,82 ,76 ,74 ,77 Philippin ,32 ,64 ,14 ,76 ,92 1,00 ,64 ,65 ,73 Singapo ,36 ,66 ,32 ,69 ,91 ,88 1,00 ,94 ,79 Àaâi Loan (Trung Quöëc) ,43 ,70 ,32 ,90 ,77 ,72 ,76 1,00 ,81 Nhêåt Baãn ,15 ,06 ,01 ,78 ,38 ,38 ,44 ,48 1,00

BAÃNG 2.4Tûúng quan trong tyã lïå haâng xuêët khêíu trong vaâ ngoaâi khu vûåc, 1996 (trïn àûúâng cheáo: möëi tûúng quan trongthõ trûúâng thïë giúái, dûúái àûúâng cheáo: möëi tûúng quan trong thõ trûúâng khu vûåc)

Nguöìn: UN Comtrade (Teho SITC göìm 3 con söë, 174 nhoám haâng)


àöång úã Inàönïsia). Lyá giaãi phêìn naâo chosûå höìi phuåc khoá khùn naây nùçm trong cúcêëu thûúng maåi giûäa caác nûúác trong khuvûåc. Búãi vò caác nûúác Àöng AÁ vûâa caånhtranh lêîn nhau laåi vûâa böí trúå cho nhau,sûå phaá giaá cuãa caác àöìng tiïìn khöng manglaåi hiïåu quaã nhû mong muöën

Taác àöång lïn khöëi lûúång xuêët khêíu.Phaá giaá tiïìn tïå 40% seä tùng kim ngaåchxuêët khêíu úã nhûäng nûúác khuãng hoaãng lïntûâ 20% àïën 30% dûåa trïn tñnh co giaän giaácaã bònh thûúâng. Tñnh àïën thaáng Tû 1998,chó coá Haân Quöëc àaåt mûác tùng kim ngaåch

xuêët khêíu àaä àûúåc dûå baáo naây, tùngkhoaãng 30% (tñnh theo tyã lïå haâng nùm).Tùng kim ngaåch xuêët khêíu úã caã Philippinvaâ Trung Quöëc àûúåc duy trò úã mûác trïn20% (tñnh theo tyã lïå haâng nùm). Tuy nhiïn,phaãn ûáng toaân diïån trong kim ngaåch xuêëtkhêíu cuãa Thaái Lan laâ àaáng thêët voång, mùåcduâ coá chuát ñt khúãi sùæc ban àêìu. Trong nûãaàêìu nùm 1998, kim ngaåch xuêët khêíu ThaáiLan àûúåc ûúác tñnh chó tùng úã mûác 7% túái8%; Malaisia cuäng àûúåc ûúác tñnh úã mûáctûúng tûå. Nïëu àem so saánh vúái möåt trûúânghúåp tûúng tûå laâ Mïhicö thò khöëi lûúång xuêët

Nhûäng thaách thûác maâ caác cöng ty xuêët khêíuThaái Lan phaãi àöëi mùåt àûúåc nïu ra trong baãn àiïìu traàûúåc thûåc hiïån trong khoaãng thúâi gian tûâ thaáng Mûúâimöåt 1997 àïën thaáng Tû 1998. Hún 1.200 cöng ty àûúåcphoãng vêën vïì taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng àïëntònh hònh hoaåt àöång cuãa hoå, nhûäng khoá khùn maâ hoågùåp phaãi trong quaá trònh cú cêëu laåi vaâ nhûäng vêën àïìkhoá khùn daâi haån trong viïåc caãi thiïån võ thïë caånh tranhcuãa hoå. Gêìn 70% caác cöng ty Thaái Lan àang hoaåtàöång úã mûác cöng suêët thêëp hún mûác höìi thaáng Giïng1997 vaâ hún 50% àaä coá cùæt giaãm lûåc lûúång lao àöång.Caác cöng ty xuêët khêíu àaä cöë gùæng duy trò hoaåt àöång úãmûác khaá hún chuát ñt, song vêîn coá khoaãng hún 40% söëcöng ty naây hiïån thuï ñt nhên cöng hún. Khoaãng 30%caác cöng ty naây hiïån thuï ñt nhên cöng hún. Khoaãng30% caác cöng ty xuêët khêíu tin rùçng hoå seä laåi tùng cöngsuêët trong voâng möåt nùm.

Hêìu hïët caác cöng ty Thaái Lan àïìu baáo caáorùçng cêìu giaãm laâ khoá khùn chuã yïëu maâ hoå àang gùåpphaãi; tiïëp theo àoá laâ sûå mêët giaá cuãa àöìng baåt laâm giatùng chi phñ àêìu vaâo. Do vêåy, caác cöng ty àang gùåpphaãi sûå thu heåp nguöìn tiïìn; taâi chñnh cuäng laâ möåt vêënàïì khoá khùn vaâ laäi suêët cao hún laâm cho hoå khoá khùnhún àïí traã núå caác khoaãn vay. Do cêìu giaãm vaâ laäi suêëtcao hún nïn hêìu hïët caác cöng ty àïìu khöng tòm kiïëmcaác nguöìn tñn duång böí sung, nhûng khoaãng 1/3 söëcöng ty thûâa nhêån rùçng hoå khöng coá àuã nguöìn taâichñnh. Theo baãn àiïìu tra, thaách thûác to lúán nhêët laâ baánhaâng chûá khöng phaãi tòm vöën àïí saãn xuêët nhiïìu haânghoaá hún.

Vïì daâi haån, caác cöng ty xuêët khêíu cho biïët hoågùåp khoá khùn hún trong viïåc tùng nùng suêët lao àöångso vúái caác cöng ty khöng hoaåt àöång trong lônh vûåc xuêëtkhêíu (phi xuêët khêíu). Khöng coá gò àaáng ngaåc nhiïnkhi hoå cho rùçng caác vêën àïì nhû thuã tuåc haãi quan, thamnhuäng vaâ tïå quan liïu haânh chñnh laâ nhûäng aách tùæcnghiïm troång. Caác nhaâ kinh doanh nhòn nhêån taâi chñnhnhû laâ möåt haån chïë nghiïm troång úã mûác vûâa phaãi, vaâmöåt trong nhûäng thaách thûác lúán nhêët laâ laâm sao coáàûúåc khaã nùng tiïëp cêån vúái nguöìn tñn duång daâi haån.

Ghi chuá: Söë liïåu dûåa trïn sûå àaánh giaá cuãa caác cöng ty khaão saát vïìnhûäng trúã ngaåi àöëi vúái viïåc saãn xuêët vaâ tùng saãn lûúång, xïëp loaåitheo mûác 1= khöng coá vêën àïì gò túái 5= coá vêën àïì nghiïm troång.Nguöìn: Dollar vaâ Hallward - Driemeier, 1998

Hiïån taåi, hún 80% caác khoaãn vay àïën haån thanh toaántrong voâng möåt nùm. Àiïìu naây khöng chó taåo ra möåt sûåbêët cêåp giûäa thúâi haån tñn duång vaâ caác dûå aán maâ caáccöng ty àaä tham gia vaâo, maâ coân haån chïë khaã nùng tûåtraánh àûúåc taác àöång do chi phñ vöën gêy ra cuãa caáccöng ty. Mùåc duâ sûå giaãm giaá àöìng baåt àaä àûúåc dûåàoaán laâ laâm tùng khaã nùng caånh tranh cho Thaái Lan,song hêìu hïët caác cöng ty Thaái Lan qua àiïìu tra àïìucoi chi phñ thuï nhên cöng laâ möåt trúã ngaåi lúán trongviïåc múã röång saãn xuêët.

Nguöìn: Dollar vaâ Hallward-Driemeier, 1998.

Nhûäng yïëu töë haån chïë tònh hònh xuêët khêíu úã Thaái Lan

HÖÅP 2.3


khêíu cuãa Mïhicö àaåt trïn 30% sau khiphaá giaá àöìng peso úã mûác tûúng àûúng.

Bûác tranh höîn húåp caác phaãn ûángxuêët khêíu thûåc traái ngûúåc vúái nhau coá thïíàûúåc giaãi thñch chuã yïëu búãi caác möëi liïnkïët phûác taåp trong khu vûåc. Nhû àaä thêëytrong baãng 2.4, Thaái Lan vaâ Malaisia phuåthuöåc nhiïìu vaâo thõ trûúâng Singapo nhûmöåt thõ trûúâng xuêët khêíu, Haân Quöëc caånhtranh vúái Nhêåt Baãn, coân Philippin chó phuåthuöåc úã mûác khiïm töën vaâo khu vûåc maâthöi. Vò gêìn 50% haâng hoaá xuêët khêíu qualaåi laâ trong khu vûåc, nïn sûå suy suåp nhêëtthúâi trong tùng trûúãng úã khu vûåc Àöng AÁàaä gêy ra möåt töín thêët àaáng kïí trong kimngaåch xuêët khêíu caác nûúác. Nhu cêìu nhêåpkhêíu giaãm khoaãng 25% úã caác nûúác chõukhuãng hoaãng, coân úã Nhêåt Baãn úã mûác êmvaâ úã nhûäng nûúác khaác trong khu vûåc giaãmmaånh, thêåm chñ caã úã Trung Quöëc cuänggiaãm. Do vêåy kim ngaåch xuêët khêíu trongkhu vûåc thûåc sûå giaãm suát khoaãng 5%.

Caác yïëu töë khaác cuäng taác àöång àïënphaãn ûáng gêy trò trïå naây, möåt söë yïëu töëphaát sinh trûåc tiïëp tûâ cuöåc khuãng hoaãngvaâ söë khaác àaä manh nha, nhûng chó àïën

luác naây múái trúã nïn roä raâng. Sûå khan hiïëmtñn duång úã nhûäng nûúác chõu khuãng hoaãngvaâ sûå mêët ài caác khoaãn tñn duång thûúngmaåi do khuãng hoaãng taâi chñnh gêy ra cuängàaä àûúåc truâ àõnh seä coá aãnh hûúãng àïën phaãnûáng vïì tònh hònh cung (vaâ caã cêìu nhêåpkhêíu) úã nhûäng nûúác chõu khuãng hoaãng.Qua àiïìu tra, caác cöng ty xuêët khêíu úã ThaáiLan àaä tòm ra thïm nhûäng yïëu töë haån chïëkhaác: caác haån chïë vïì cú súã haå têìng vaâ thiïëunhên cöng coá tay nghïì cao (xem höåp 2.3).

Giaá xuêët khêíu. Mûác tùng khöëi lûúång(xuêët khêíu) cuãa Haân Quöëc àaä hêìu nhû bõtriïåt tiïu búãi giaá thaânh àún võ saãn phêímxuêët khêíu giaãm khoaãng 20% tñnh theo tyãlïå haâng nùm. Hún nûäa, caác söë liïåu vïì nhêåpkhêíu cuãa Myä cho thêëy rùçng töëc àöå giaãmgiaá cuãa caác NIEs úã chêu AÁ àang tùng lïn -tûâ 6% trong quyá III-1997 lïn túái 12% trongquyá I-1998. Nguyïn nhên àaáng kïí cuãa sûåsuy giaãm naây laâ do àöìng àöla Myä lïn giaákeáo theo giaá cuãa caác mùåt haâng xuêët khêíugiaãm ài trong thûúng maåi thïë giúái, àiïìunaây xaãy ra khöng chó vúái giaá caã xuêët khêíucuãa chêu AÁ. Ngûúåc laåi, àöìng yïn giaãm giaáso vúái àöìng àöla cuäng taác àöång àïën giaá caã

Mùåc duâ Singapo àaä traánh àûúåc khuãng hoaãngtiïìn tïå khu vûåc khaá töët, song sûå duy giaãm maånh caáchoaåt àöång kinh tïë úã caác nûúác coân laåi trong khu vûåccuäng àaä bùæt àêìu taác àöång àïën nûúác naây. Mûác tùngGDP cuãa Singapo dûå tñnh giaãm maånh trong nùm1998 tûâ mûác cao 7,8% cuãa nùm 1997. Trong quyá I,GDP thûåc giaãm 1,4% so vúái quyá IV nùm trûúác; àiïìunaây phaãn aánh sûå suy giaãm maånh trong saãn xuêët vaâthûúng maåi. Vaâo cuöëi thaáng Saáu 1998 Chñnh phuãSingapo àaä àiïìu chónh giaãm àaáng kïí mûác dûå baáochñnh thûác, tûâ -0,5% túái 1,5%. Àïí thuác àêíy nïìnkinh tïë, chñnh phuã nûúác naây àaä thöng baáo giaãmthuïë bêët àöång saãn vaâ tùng chi cho phaát triïín cú súãhaå têìng.

Tûúng lai cuãa Singapo gùæn chùåt vúái tûúnglai cuãa caác nûúác laáng giïìng. Àoá laâ möåt nïìn kinh tïëmúã úã mûác àöå cao; quy mö thûúng maåi lúán gêëp 4 lêìnGDP vaâ mûác tiïu duâng cuãa ngûúâi khöng thûúâng truáchiïëm 20% töíng söë tiïu duâng cuãa khu vûåc tû nhên.Singapo nhêån khoaãng 20% xuêët khêíu cuãa Malaisia,14% cuãa Thaái lan vaâ 8% cuãa Inàönïsia. Möåt söë

haâng xuêët khêíu cuäng àûúåc tiïu thuå trong nûúác, nhûngphêìn lúán àûúåc taái xuêët - khoaãng möåt nûãa töíng söëhaâng xuêët khêíu cuãa Singapo. Singapo nùçm trongsöë nhûäng nhaâ àau tû lúán nhêët vaâo Malaisia, ThaáiLan vaâ Inàönïsia, trong nùm 1996, mûác àêìu tû trûåctiïëp ra nûúác ngoaâi (FDI) cuãa Singapo vaâo caác nûúácnaây ûúác tñnh laâ 14%. Àêìu tû cuãa Singapo vaâoMalaisia ngang bùçng vúái Nhêåt Baãn. Do vêåy, kïí tûâkhi cuöåc khuãng hoaãng nöí ra úã Thaái Lan vaâ traânsang caác nûúác Malaisia vaâ Inàönïsia, Singapo àaänïu yá kiïën thaânh lêåp möåt diïîn àaân àa phûúng àïíbaão laänh thû tñn duång cuãa caác ngên haâng Inàönïsia.Thaáng Tû 1998, Singapo àaä trònh baây chi tiïët möåtkïë hoaåch cêëp khoaãn baão laänh tñn duång thûúng maåi5 tyã USD cho Inàönïsia. Àïí tiïëp tuåc àoáng vai troâmöåt trung têm cung cêëp caác dõch vuå thûúng maåi,vêån taãi taâu thuyã vaâ caãng biïín cuãa khu vûåc, Singapocoá thïí thêëy coá lúåi khi múã röång vai troâ phöëi húåp haânhàöång cuãa mònh.


HÖÅP 2.4Vai troâ quan troång cuãa Singapo trong cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ


cuãa caác nûúác chêu AÁ vaâ chõu taác àöång trûåctiïëp nhêët laâ Haân Quöëc.

Giaãm giaá xuêët khêíu chêu AÁ cuängcoá thïí laâ do caånh tranh vïì giaá caã tûúngûáng. Caác nûúác chêu AÁ coá xu thïë caånh tranhmaånh vúái nhau hún laâ vúái caác àöëi thuã xuêëtkhêíu khaác trïn thïë giúái, phêìn lúán laâ vòtñnh tûúng àöìng ngaây caâng cao hún trongcú cêëu xuêët khêíu. Àiïìu naây chó ra rùçngnïëu têët caã caác nûúác Àöng AÁ àïìu haå giaáxuêët khêíu àöìng thúâi thò khöng coá möåt nûúácnaâo tùng àûúåc thõ phêìn hay tùng kimngaåch xuêët khêíu vaâ taác àöång chuã yïëu vêînseä laâ giaá xuêët khêíu giaãm ài. Àêy coá thïí laâmöåt nguyïn nhên chñnh cuãa nhûäng nûúácchõu khuãng hoaãng, àùåc biïåt laâ trong lônhvûåc haâng àiïån tûã. Taác àöång tûúng tûå coáthïí thêëy qua tònh hònh xuêët khêíu nöngsaãn (xem höåp 2.5).

Ngûúåc laåi, sau cuöåc khuãng hoaãngàöìng peso nùm 1995, giaá thaânh àún võ saãnphêím xuêët khêíu laåi khöng giaãm nhiïìutrong giai àoaån khöëi lûúång xuêët khêíu cuãaMïhicö tùng. Coá ba àiïìu lyá giaãi cho vêënàïì naây: (a) giaá trõ bùçng àöìng àöla cuãathûúng maåi quöëc tïë tùng nhanh trong nùm1995, khöng giöëng nhû hiïån taåi; (b) phêìnlúán sûå tùng trûúãng xuêët khêíu nhanh cuãaMïhicö laâ xuêët khêíu qua laåi giûäa caác haängsang Myä tûâ caác nhaâ maáy maquiladora(khu chïë xuêët); (c) khöng coá khuãng hoaãngkhu vûåc lan röång nghiïm troång nhû úãÀöng AÁ.

Triïín voång vaâ chñnh saáchNhûäng vêën àïì vaâ triïín voång trûúác

mùæt. Do sûå trò trïå cuãa mûác tùng trûúãngthûúng maåi thïë giúái tñnh theo giaá danhnghôa cuãa àöìng àöla, sûå vûäng maånh cuãaàöìng àöla Myä, sûå suy giaãm cuãa tùngtrûúãng vaâ nhêåp khêíu cuãa Nhêåt Baãn vaâ sûåsuåp àöí thûúng maåi trong nöåi böå khu vûåcchêu AÁ nïn tònh hònh xuêët khêíu khöngthïí höìi phuåc nhanh. Thûåc ra, rêët coá thïícoân coá nhûäng cuá söëc tiïu cûåc gêy bêët öínàõnh àöëi vúái nïìn kinh tïë khu vûåc. Ruãi ronaây àoâi hoãi phaãi coá sûå chuá yá úã cêëp ra quyïëtàõnh chñnh saách cao nhêët. Xuêët khêíu chêuAÁ phuå thuöåc trûåc tiïëp hoùåc giaán tiïëp vaâo

tùng trûúãng thûúng maåi thïë giúái. Bêët cûácuá söëc naâo nûäa túái giaá trõ àöìng àöla àöëivúái caác àöìng tiïìn khaác seä laâm tùng sûå bêëtöín àõnh. Moåi nöî lûåc cuãng cöë seä coá xu thïëàêíy giaá àöìng àöla xuöëng thêëp nûäa. Tyã giaáhöëi àoaái yïn - àöla cuäng cêìn àûúåc àùåc biïåtquan têm vò bêët kyâ cuá söëc naâo aãnh hûúãngàïën noá àïìu taác àöång tiïu cûåc àïën caác khaãnùng höìi phuåc cuãa khu vûåc.

Ngoaâi vêën àïì tyã giaá, cêìn coá caác biïånphaáp àïí laâm söëng laåi nïìn thûúng maåi thïëgiúái vaâ nhu cêìu nhêåp khêíu úã caác nûúác cöngnghiïåp phaát triïín. Àiïìu söëng coân laâ phaãiài theo chñnh saách múã cûãa caác thõ trûúângtoaân cêìu thûá khöng phaãi laâ chuã nghôa baãohöå khu vûåc, àùåc biïåt laâ úã Têy Êu, núi maâsûå höìi phuåc tiïëp tuåc seä cuãng cöë cêìu cuãathïë giúái , song chó khi maâ khu vûåc naây múãcûãa àöëi vúái têët caã caác thõ trûúâng trïn thïëgiúái Nûúác Myä àaä vaâ àang giuáp duy trò caácthõ trûúâng múã vaâ giûä öín àõnh möåt khöëilûúång nhêåp khêíu lúán hún, àiïìu naây rêëtquan troång àöëi vúái sûå höìi phuåc úã chêu AÁ.Nhêåt Baãn àaä thöng baáo biïån phaáp kñchthñch taâi chñnh, nhûng nûúác naây phaãi àaãmbaão rùçng biïån phaáp kñch thñch naây coá hiïåuquaã trong thuác àêíy tùng trûúãng vaâ nhêåpkhêíu. Töëc àöå vaâ thaânh cöng cuãa sûå höìiphuåc úã Àöng AÁ phuå thuöåc rêët nhiïìu vaâokhaã nùng cuãa chêu Êu, Myä vaâ Nhêåt Baãntrong viïåc àiïìu chónh sûå mêët cên àöëithûúng maåi lúán.

Caác nguöìn tñn duång thûúng maåicuäng giuáp cho sûå höìi phuåc vaâ laâm tùng cêìutrong khu vûåc chêu AÁ. Nhêåt Baãn vaâ caácnûúác coá mûác thu nhêåp cao khaác trong khuvûåc nhû Singapo (xem höåp 2.4), coá thïí seähöî trúå cho viïåc thûåc hiïån nhûäng yá tûúãngnaây. Khuyïën khñch caác luöìng vöën àêìu tûtrûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi (FDI) túái caác nûúácchõu khuãng hoaãng, àùåc biïåt àöëi vúái caácngaânh kinh tïë coá thïí saãn xuêët caác haânghoaá trao àöíi àûúåc, seä laâ möåt cöng cuå chñnhsaách quöëc gia coá tñnh söëng coân àïí thuác àêíyxuêët khêíu vaâ thûúng maåi. Giaãi quyïët caácvêën àïì cuãa cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnhvaâ hïå thöëng ngên haâng laâ àiïìu cú baãn, àùåcbiïåt laâ àaãm baão cho caác haäng saãn xuêëthaâng xuêët khêíu coá tñn chó töët khaã nùng


Nhûäng thay àöíi trong xuêët khêíu theo muâa vuå úã Thaái Lan tûâ quyá I - 1997 àïën quyá I - 1998Tyã troång bònh quên (%) Saãn lûúång (% thay àöíi) Giaá (% thay àöíi) Giaá thïë giúái (% thay àöíi)

Gaåo 36,3 75,9 - 23,4 - 14,1Cao su 38,2 15,5 - 39,3 - 39,0Caác saãn phêím tinh böåt sùæn 12,9 8,3 - 15,6 - 10,7Thõt gaâ àöng laånh 6,9 49,7 - 25,5 - 8,3Hoa quaã tûúi 0,7 99,0 - 31,6 - 7,0Caâ phï 3,8 8,2 33,9 11,7Laá thuöëc laá 0,7 -24,9 - 23,0 - 17,9Ngö 0,4 203,9 - 57,3 - 6,9Töíng cöång 100,0 39,7* - 26,7 - 21,8

* Bònh quên theo troång söë.Nguöìn: Baãn tin haâng thaáng cuãa Ngên haâng Trung ûúng Thaái Lan; Söë liïåu haâng hoaá cuãa Ngên haâng Thïë giúái.

thay àöíi thò lûúång xuêët khêíu coá thïí tùng lïn àaáng kïído kïët quaã cuãa sûå suy giaãm cêìu trong nûúác sau khi giaátiïu duâng tùng maånh.

Möåt sûå lyá giaãi àún giaãn vïì baãn chêët cuãa nhûängthay àöíi vïì giaá caã vaâ saãn lûúång do cuöåc khuãng hoaãnggêy ra coá thïí thêëy àûúåc qua viïåc kiïím chûáng nhûängthay àöíi vïì khöëi lûúång xuêët khêíu nöng saãn vaâ giaá caãgiûäa quyá I-1997 vaâ quyá I-1998. Caác kïët quaã (trongbaãng dûúái àêy) àaä cho thêëy möåt sûå gia tùng àaáng kïívïì khöëi lûúång xuêët khêíu theo muâa vuå cuãa Thaái Lan kïítûâ khi coá cuöåc khuãng hoaãng. Sûå gia tùng bònh quêngêìn 40% laâ kïët quaã cuãa sûå gia tùng khöëi lûúång xuêëtkhêíu cuãa têët caã caác haâng hoaá àûúåc quan têm, trûâ thuöëclaá. Möåt söë trong nhûäng gia tùng naây - vñ duå, 76% àöëivúái gaåo, 99% àöëi vúái hoa quaã tûúi vaâ hún 200% àöëi vúáingö laâ rêët lúán. Sûå gia tùng khöëi lûúång bònh quên lúángêëp hai lêìn tùng trûúãng khöëi lûúång cuãa töíng thïí caácmùåt haâng.

Tuy nhiïn, nhûäng gia tùng trong khöëi lûúångxuêët khêíu naây laåi àûúåc buâ àùæp búãi sûå suy giaãm àaángkïí cuãa giaá caã tñnh theo giaá trõ àöìng àöla cuãa hêìu hïëtcaác mùåt haâng naây. Sûå giaãm giaá quöëc tïë cuãa cuâng caácmùåt haâng naây coá thïí lyá giaãi sûå suy giaãm giaá xuêët khêíucaác mùåt haâng àoá. Tuy nhiïn, sûå giaãm giaá naây laâ àùåcbiïåt lúán so vúái giaá thïë giúái àöëi vúái caác haâng hoaá nhûgaåo, hoa quaã vaâ ngö, nhûäng mùåt haâng maâ Thaái Lanàaä tùng maånh khöëi lûúång xuêët khêíu. Mùåc duâ nhûänggia tùng nhúâ vaâo tùng khöëi lûúång xuêët khêíu naây laâ rêëtquan troång, song dûúâng nhû khoaãng 80% sûå giaãm giaácaác mùåt haâng nöng saãn naây coá thïí àûúåc lyá giaãi búãinhûäng biïën àöång vïì giaá caã thïë giúái.

Tònh hònh xuêët khêíu nöng saãn trong thúâi giantúái cuãa Thaái Lan seä hïët sûác quan troång. Giaá caã àûúåccuãng cöë nhúâ àöìng baåt vûäng, khöng coân nghi ngúâ gònûäa, seä laâm tùng saãn xuêët haâng hoaá nöng saãn, àem laåinhiïìu muâa vuå hún àïí xuêët khêíu. Tuy nhiïn, dûúângnhû laâ sûå caãi thiïån nhiïìu vïì giaá nöng saãn nhúâ phaá giaáàöìng baåt seä khöng thïí duy trò àûúåc lêu daâi.

Nguöìn: Mc Kibbin vaâ Martin, 1998.

Trûúác cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ nùm 1997,caán cên thûúng maåi Thaái Lan noái chung laâ cên bùçng.Tuy nhiïn, tûâ khi cuöåc khuãng hoaãng nöí ra, theo söë liïåutûâ caác nguöìn haån chïë, dûúâng nhû caán cên thûúng maåitöíng thïí àaä bõ taác àöång maånh. Trong khi kim ngaåchxuêët khêíu àûúåc ûúác tñnh tùng khoaãng 16,6% (theoNgên haâng Trung ûúng Thaái Lan, 1998). Sûå suy giaãmtrong caán cên thûúng maåi naây laâm cho Thaái Lan khoákhùn hún trong viïåc àaåt àûúåc sûå höìi phuåc caán cênthanh toaán vaäng lai, möåt sûå cêìn thiïët goáp phêìn àiïìuchónh àöëi vúái cuöåc khuãng hoaãng.

Phêìn lúán lyá do giaãm giaá àöëi vúái caác mùåt haângxuêët khêíu khaác nhau coá thïí laâ do sûå cêìn thiïët àöëi vúáicaác nhaâ xuêët khêíu phaãi chêëp nhêån giaá thêëp nïëu hoåmuöën tùng thõ phêìn cuãa mònh trïn caác thõ trûúâng thïëgiúái. Caác nöng saãn khöëi lûúång lúán nhû gaåo, cao su vaângö àûúåc xem nhû laâ caác mùåt haâng thuêìn chuãng àûúåcbaán ñt hay nhiïìu úã mûác giaá nhû nhau trïn toaân thïë giúái,trûâ sûå chïnh lïåch do chi phñ vêån chuyïín vaâ caác yïëu töëkhaác. Tuy nhiïn, cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ àaä laâ möåtcuá söëc lïn toaân böå nïìn kinh tïë thïë giúái àïën mûác gêytaác àöång maånh lïn giaá caã thïë giúái àöëi vúái rêët nhiïìu loaåihaâng hoaá nhû cao su, mùåt haâng maâ caác nûúác chõukhuãng hoaãng laâ nhûäng saãn xuêët quan troång. Hún nûäa,thêåm chñ caác loaåi haâng hoaá coá veã thuêìn chuãng thûúângcuäng bao göìm nhiïìu àùåc tñnh dêîn àïën sûå khaác nhauàaáng kïí vïì giaá haâng hoaá trïn caá thõ trûúâng thïë giúái.

Viïåc àiïìu chónh vïì söë lûúång trong hoaåt àöångxuêët khêíu nöng saãn cuäng laâ möåt khña caånh quan troångtrong caán cên thûúng maåi Thaái Lan. Kïí tûâ khi cuöåckhuãng hoaãng bùæt àêìu vaâo nûãa cuöëi nùm 1997, àaä coárêët ñt cú höåi àïí caác nhaâ saãn xuêët àiïìu chónh caác quyïëtàõnh vïì saãn lûúång cuãa hoå sao cho tûúng ûáng vúái caácbiïån phaáp khuyïën khñch giaá múái. Sûå gia tùng àaáng kïítrong caác yïëu töë àêìu vaâo nhû phên boán vaâ nûúác àaäxaãy ra trong vuå thu hoaåch luáa thûá hai vaâo cuöëi nùm1997. Mùåc duâ Thaái Lan khöng bõ taác àöång cuãa El Ninogêy haån haán nghiïm troång nhû Inàönïsia, nhûng caácyïëu töë khñ hêåu khö hanh àaä laâm giaãm saãn lûúång cuãanhiïìu vuå thu hoaåch haâng nùm nhû nhaän vaâ sêìu riïng.Têët nhiïn, ngay caã nïëu saãn lûúång thu àûúåc khöng

HÖÅP 2.5Nöng nghiïåp Thaái Lan: Laâm nhiïìu, ùn ñt


tiïëp cêån vúái caác khoaãn vay.

Vïì trung haån. Ngay caã khi caác yïëutöë chu kyâ trong thûúng maåi thïë giúái àûúåccaãi thiïån vaâ xuêët khêíu tûâ caác nûúác ÀöngAÁ höìi phuåc, caác vêën àïì chñnh saách cú baãnvêîn cêìn phaãi àûúåc chuá yá. Thûá nhêët, cêìnphaãi traánh caác chñnh saách cöng nghiïåpkhöng roä raâng vaâ caãi tiïën khöng chó kyã luêåttrong khu vûåc taâi chñnh maâ coân caã quyàõnh vïì kïë toaán vaâ àiïìu haânh cöng ty. Thûáhai, chñnh saách trong nûúác nïn nöî lûåc thuhuát àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi trúã laåivúái caác ngaânh nghïì xuêët khêíu, khöng chóàïí àêìu tû trûåc tiïëp trûúác mùæt, maâ coân laâmgiaãm caác ruãi ro vaâ tùng khaã nùng hoaåtàöång thaânh cöng trong möåt möi trûúângsaãn xuêët toaân cêìu múái. Thûá ba, àïí khuyïënkhñch hoaåt àöång thûúng maåi trong khuvûåc chêu AÁ ñt chõu taác àöång vaâ chùåt cheähún cêìn phaãi giaãm maånh caác raâo chùænthûúng maåi giûäa caác nûúác, àùåc biïåt trongcaác ngaânh saãn xuêët thay thïë haâng nhêåpkhêíu coá mûác àöå sûã duång vöën cao vaâ coá quymö lúán, maâ khöng chó dûåa trïn nïìn taãngàõnh hûúáng xuêët khêíu. Cuöëi cuâng, chñnhphuã caác nûúác phaãi tiïëp tuåc àêìu tû vaâo giaáoduåc, àùåc biïåt giaáo duåc úã cêëp trung hoåc vaânêng cêëp nguöìn nhên lûåc nhùçm caãi thiïånkhaã nùng caånh tranh vïì nhên cöng. Caácthoaã thuêån phöëi húåp haânh àöång trong khuvûåc àaä vaâ àang àûúåc thûåc hiïån khaá húåp lyácho àïën nay, song cêìn phaãi hûúáng xa húnvaâo viïåc phên tñch vaâ àõnh hûúáng chñnhsaách so vúái nhûäng gò àang laâm hay àaä laâmtrong thúâi kyâ khuãng hoaãng.

Chuá thñch1. Nhûäng kïët quaã naây àïìu dûåa trïn

ûúác lûúång maãng (nhûäng aãnh hûúãng cöëàõnh) àöëi vúái möîi nûúác cho mûúâi mùåt haângchïë taåo xuêët khêíu àûáng àêìu trong nhûängnûúác naây (Bhattacharya, Ghosh vaâ

Jansen, 1998).

Vñ duå, trong trûúâng húåp S cho biïëtthõ phêìn trïn thïë giúái cuãa Malaisia, SC laâthõ phêìn tûúng ûáng cuãa Trung Quöëc.toaán tûã sai phên vaâ chó söë i vaâ t cho biïëtchuãng loaåi haâng vaâ thúâi gian tûúng ûáng.Nhûäng biïën söë giaã c(i) laâ giaá trõ khaác chonhoám saãn phêím vúái maä söë coá hai chûä söëSITC, trong khi söë d(t) tñnh möåt giaá trõkhaác trong tûâng thúâi kyâ; c(i) loaåi boã sûå khaácbiïåt cöë àõnh giûäa caác nhoám saãn phêím, coând(t) loaåi boã nhûäng yïëu töë liïn quan túái thúâigian quen thuöåc cuãa têët caã caác thõ trûúâng.D laâ möåt biïën söë 0 àûúåc duâng àïí chia giaiàoaån 1989-1996 thaânh hai giai àoaån nhoã:1989-1992 vaâ 1993-1996. Hïå söë ??? vaâ ???2 xaác àõnh nhûäng aãnh hûúãng thay thïëcuãa 1% gia tùng thõ phêìn Trung Quöëctrong giai àoaån hai. Quy mö cuãa mêîu hònhnaây göìm 80 quan saát.

2. Ernst. 1998.

3. Ernst, 1998.

4. Diwan vaâ Hoekman, 1998.

5. Nhûäng nghiïn cûáu ban àêìu chothêëy laâ nïëu giaá xuêët khêíu cuãa Àöng AÁtùng 10% thò khöëi lûúång haâng xuêët khêíutùng tûâ 4% àïën 6% (xem Dasgupta. Huluvaâ Das Gupta. 1995).

6. Giaá nhêåp khêíu cuäng seä giaãmtûúng tûå hoùåc úã mûác àöå tûúng tûå vaâ vò vêåyàiïìu naây khöng nhêët thiïët gêy ra mêët maátthu nhêåp vïì àiïìu kiïån thûúng maåi mêåudõch. Chó khi giaá tûúng quan giaãm thò àiïìukiïån thûúng maåi múái bõ xêëu ài möåt caáchàaáng kïí.

7. Muscatelli vaâ nhûäng ngûúâi khaác(1994).

),()()()()(),( ),(),( tietDtDtdicatiAS tiSCtiSC 2211

1 2

39

Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trungtêm cuãa cuöåc khuãng hoaãng

Chûúng ba

Lim Beng Poon àang phaãi gaánh chõu hêåu quaã cuãa... Öng Lim, möåt caán böå quaãn lyá cêëp phoâng cuãa möåt ngên

haâng thûúng maåi Malaisia, caãm thêëy vö cuâng àau loâng khi giaá trõ cuãa àöìng ringgit giaãm maånh so vúái àöìng àöla

Myä. Sûå giaãm giaá trõ naây àaánh vaâo àuáng chöî àau nhêët cuãa öng àoá laâ viïåc chùm lo cho hai àûáa con àang theo

hoåc àaåi hoåc taåi Myä, vaâ öng phaãi traã tiïìn hoåc cho caác con bùçng àöla Myä. Öng than vaän: “Bêy giúâ söë tiïìn töi phaãi

chi tùng hún 15%. Laåy Chuáa, hy voång rùçng nhûäng khoá khùn naây seä qua ài” (trñch trong “Cú höåi cuãa anh àaä

àïën” Alkman Granitsas vaâ nhûäng ngûúâi khaác, Far Eastern Economic Review, ngaây 11 thaáng Chñn 1997).

Indra Gunawan... àûáng nhû trúâi tröìng cuâng vúái àaám àöng tuå têåp bïn ngoaâi truå súã chñnh taåi Jakarta cuãa Ngên

haâng Harapan Santosa. Àêy laâ möåt trong 16 ngên haâng maâ Chñnh phuã Inàönïsia àaä phaãi ra lïånh àoáng cûãa

höìi àêìu thaáng Mûúâi möåt nhùçm cûáu vaän hïå thöëng taâi chñnh àang bõ khuãng hoaãng. Sûå kiïån naây àaä laâm àöng

kïët tiïìn gûãi tiïët kiïåm cuãa haâng ngaân ngûúâi vaâ cuäng aãnh hûúãng túái cuöåc söëng cuãa 6.000 nhên viïn ngên haâng.

Gunawan laâ möåt trong söë hoå. Anh noái: “Töi àïën àêy thay mùåt cho caác àöìng nghiïåp cuãa töi. Hoå laâ nhûäng ngûúâi

laâm cöng ùn lûúng bònh thûúâng nhû nhûäng ngûúâi laái xe hay nhûäng nhên viïn vùn phoâng khaá c, nhûng bêy

giúâ hoå àaä bõ lêm vaâo caãnh thêët nghiïåp. Möåt luác sau nhûäng caãnh saát àïën vaâ xua àuöíi anh ài trong khi cöí anh

vêîn àeo [têëm biïín phaãn àöëi] NAÅN NHÊN CUÃA SÛÅ THANH LYÁ - Suresh Unny, “Trêån chiïën tiïëp theo”, Taåp chñ

Far Eastern Economic Review, ngaây 20 thaáng Mûúâi möåt 1997.

Trong nhiïìu nùm, caác “con höí” chêu AÁ àaä duy trò àûúåc mûác laäisuêët thûåc dûúng vaâ khöng ngûâng tûå do hoaá hïå thöëng taâi chñnh cuãahoå vaâ nöî lûåc xêy dûång möåt maång lûúái thïí chïë höî trúå cho caác hoaåtàöång trïn(1). Khu vûåc taâi chñnh phaát triïín sêu röång hún do caác yïëu töëcú baãn trïn àêy àaä khuyïën khñch hoaåt àöång gûãi tiïìn tiïët kiïåm cuãangûúâi dên thöng qua hïå thöëng caác ngên haâng trong nûúác (xem biïíuàöì 3.1). Hiïån tûúång naây traái ngûúåc vúái thûåc traång àaä diïîn ra úã caácnûúác àang phaát triïín trong thúâi kyâ khuãng hoaãng taâi chñnh khi maâvai troâ trung gian taâi chñnh trong nûúác thûúâng yïëu. Vñ duå nhû úãMïhicö nùm 1994, tñn duång trong nûúác chó chiïëm dûúái 50% töíng saãn


phêím quöëc nöåi (GDP), vaâ úã AÁchentina, consöë naây laâ dûúái 20% nùm 1995. Mùåc duâ hïåthöëng taâi chñnh úã caác nûúác Àöng AÁ àaä àaåtàûúåc nhûäng tiïën böå nhêët àõnh song vêînhoaåt àöång theo phûúng thûác khöng coá thõtrûúâng traái phiïëu, thiïëu sûå giaám saát antoaân vaâ, úã möåt söë nûúác, vai troâ can thiïåpcuãa chñnh phuã coân lúán. Nhûäng yïëu keámnaây àaä dêîn àïën caác sai lêìm nghiïm troångtrong viïåc phên böí caác nguöìn lûåc, khu vûåctaâi chñnh ngêåp sêu vaâo caác lônh vûåc hoaåtàöång coá nhiïìu ruãi ro, cú cêëu taâi saãn núå cuängmang nhiïìu ruãi ro vaâ sûå phaát triïín thïíchïë keám. Cho maäi àïën gêìn àêy, caác yïëukeám naây vêîn coân bõ “che àêåy” búãi töëc àöåtùng trûúãng cao, tyã lïå tiïët kiïåm lúán vaânguöìn ngên saách döìi daâo.

Xeát vïì khña caånh huy àöång vöën cöíphêìn, trong nùm 1996, khu vûåc chêu AÁ coátyã lïå huy àöång qua thõ trûúâng cöí phiïëu trïnGDP cao nhêët trong söë caác nûúác phaát triïínvaâ àang phaát triïín (xem biïíu àöì 3.1). Xeátvïì sûå chu chuyïín cuãa caác nguöìn vöën múái,hïå thöëng ngên haâng úã hêìu hïët caác nûúácÀöng AÁ àaä àaãm àûúng vai troâ trung giantaâi chñnh. Khi maâ thõ trûúâng cöí phiïëu phaáttriïín maånh trong nhûäng nùm 1990 thò thõtrûúâng traái phiïëu vaâ caác loaåi chûáng khoaánkhaác laåi bõ tuåt hêåu. Taåi nhûäng nûúác maâthõ trûúâng traái phiïëu coá phaát triïín möåtchuát, vñ duå nhû úã Haân Quöëc, thò ngên haângthûúâng àoáng vai troâ baão laänh cho caác loaåitraái phiïëu vaâ caác loaåi chûáng khoaán cöngty khaác vaâ giao dõch trïn thõ trûúâng thûácêëp coân bõ haån chïë. Hún nûäa, nhûäng thayàöíi nhanh vïì cú cêëu trong nïìn kinh tïë thûåclaåi àoâi hoãi phaãi coá sûå caãi tiïën trong caáchthûác quaãn lyá hoaåt àöång saãn xuêët cuãa caáccöng ty; vaâ àöëi vúái àiïìu naây thò caác thõtrûúâng chûáng khoaán mang yá nghôa rêëtquan troång. Viïåc thiïëu caác thõ trûúâng vöënphaát triïín coá nghôa laâ viïåc giaám saát caáccöng ty vïì cú baãn laâ traách nhiïåm cuãa caácngên haâng vaâ viïåc giaám saát naây àaä khöngàûúåc böí trúå búãi caác töí chûác taâi chñnh khaác.Hïå thöëng taâi chñnh phaát triïín khêåp khiïîngnaây cuäng coá nghôa laâ coân thiïëu sûå phêntaán ruãi ro vaâ àiïìu naây àaä laâm gia tùng taácàöång cuãa caác cuá xöëc túái hïå thöëng ngênhaâng.

Thêåm chñ ngay tûâ trûúác nùm 1997,hïå thöëng taâi chñnh phaát triïín khêåp khiïîngàaä laâ möåt thaách thûác àöëi vúái sûå phaát triïín.Taåi têët caã caác nûúác trong khu vûåc caác thõtrûúâng taâi chñnh phi ngên haâng àûúåc múãra àïí huy àöång caác nguöìn vöën daâi haånnhùçm höî trúå taâi chñnh cho cú súã haå têìng -vúái nhu cêìu vöën àêìu tû haâng nùm lïn túái150 tyã USD - cuäng nhû àêìu tû daâi haån chocaác lônh vûåc khaác, kïí caã àêìu tû cho xêydûång nhaâ úã. Hïå thöëng lûúng hûu hiïån taåicuãa nhiïìu nûúác cuäng rêët cêìn phaãi àûúåc caãitöí, àùåc biïåt laâ viïåc quaãn lyá caác quyä àêìu tûvaâ àiïìu naây cuäng coá nghôa rùçng caác thõtrûúâng vöën cêìn phaãi àûúåc phaát triïín húnnûäa. Tuy hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ coánguöìn nhên lûåc tûúng àöëi treã, song xeát

BIÏÍU ÀÖÌ 3.1

41Khu vûåc taâi chñnh: ÚÃ trung têm cuãa cuöåc khuãng hoaãng

trïn toaân khu vûåc (chêu AÁ) thò vêën àïì söëngûúâi cao tuöíi tùng nhanh àaä gêy sûác eápàoâi hoãi phaãi thuác àêíy caãi töí hïå thöëng lûúnghûu. Khöng giöëng nhû caác xu thïë diïîn raúã caác khu vûåc àang phaát triïín khaác, viïåccaác cöng ty nûúác ngoaâi àûúåc tham gia vaâolônh vûåc dõch vuå taâi chñnh úã caác nûúác ÀöngAÁ coân gùåp nhiïìu caãn trúã lúán.

Tuy nhiïn, nhûäng khoá khùn úã caácnûúác Àöng AÁ laåi naãy sinh trong hïå thöëngngên haâng(2).Cuäng giöëng nhû caác nûúácàang phaát triïín khaác, hïå thöëng ngên haângúã caác nûúác Àöng AÁ coá möåt söë yïëu keám nhû:tyã lïå àuã vöën cuãa caác ngên haâng thêëp; haånmûác cho vay àöëi vúái caác àöëi tûúång ài vaylaâ caác caá nhên hay nhoám ngûúâi vay liïnquan àûúåc quy àõnh chûa húåp lyá vaâ viïåcthûåc hiïån cuäng khöng nghiïm tuác; caác quytrònh phên loaåi taâi saãn vaâ caác quy àõnh(trñch lêåp quyä) phoâng ngûâa caác töín thêët(coá thïí phaát sinh trong quaá trònh hoaåtàöång) khöng àaåt tiïu chuêín quöëc tïë viïåccöng khai hoaá thöng tin vaâ sûå minh baåchcuãa hoaåt àöång ngên haâng coân yïëu keám;thiïëu nhûäng quy àõnh vïì möåt chñnh saáchgiaãi thoaát cho caác töí chûác taâi chñnh gùåpkhoá khùn; vaâ cöng taác giaám saát hoaåt àöångcoân non yïëu.

Nhûäng yïëu keám trong cöng taácquaãn lyá caác ngên haâng, cuâng vúái caác chñnhsaách cuãa chñnh phuã thûúâng coá aãnh hûúãnghoùåc trûåc tiïëp hoùåc giaán tiïëp túái sûå yïëu keámàoá, àaä dêîn àïën tònh hònh hoaåt àöång khönghiïåu quaã. Coá leä àiïím yïëu nhêët laâ viïåc phaáttriïín thïí chïë cuãa caác ngên haâng coân haånchïë. Vñ duå, hêìu hïët viïåc cho vay tiïìn àïìudûåa trïn phûúng thûác thïë chêëp chûá khöngphaãi dûåa trïn cú súã ngên lûu vaâ àiïìu naâylaâm cho viïåc phên tñch khaã nùng sinh lúåihoùåc ruãi ro cuãa dûå aán cho vay caâng thïmröëi rùæm. Nguöìn tñn duång thûúâng coá xuhûúáng àïën vúái caác caá nhên hoùåc töí chûác coáquan hïå vúái chñnh phuã hoùåc vúái öng chuãcaác ngên haâng tû nhên vaâ àûúåc roát vaâocaác ngaânh àûúåc ûu àaäi, chûá ñt dûåa trïn caácdoâng tiïìn luên chuyïín àûúåc dûå kiïën, kïëtquaã phên tñch khaã nùng thûåc tiïîn vaâ giaátrõ cuãa caác taâi saãn thïë chêëp coá khaã nùngthu höìi.

Àïí khùæc phuåc nhûäng yïëu keám naây,trong vaâi nùm gêìn àêy, caác nûúác Àöng AÁàaä tùng cûúâng têåp trung vaâo viïåc phaáttriïín möåt hïå thöëng taâi chñnh hoaåt àöånghiïåu quaã vaâ coá tñnh caånh tranh hún. Sûåkiïím soaát gùæt gao cuãa nhaâ nûúác àöëi vúái hïåthöëng taâi chñnh, mùåc duâ àaä coá taác àöång tñchcûåc úã möåt söë nûúác trong khu vûåc, àaä vaâàang àûúåc boã dêìn úã nhiïìu nûúác. Caác nûúácàaä nhêån thûác àûúåc sûå cêìn thiïët phaãi nêngcêëp vaâ khùæc phuåc nhûäng yïëu keám vïì cúcêëu trong hïå thöëng taâi chñnh cuãa mònh vaâphaát triïín àa daång hoaá theo nhiïìu chiïìuhûúáng khaác nhau. Vñ duå, möåt uyã ban cuãaHaân Quöëc àaä àïì xuêët möåt söë thay àöíi cúbaãn trong hïå thöëng taâi chñnh cuãa hoå ngaytûâ àêìu nùm 1997. Chñnh phuã Philippin àaä

Caác trung têm nûúác ngoaâi: Trûúâng húåp cuãa Thaái LanCú cêëu töí chûác vaâ nhûäng chñnh saách khuyïën khñch àùåc

biïåt cuãa Trung têm hoaåt àöång ngên haâng quöëc tïë Bangkok(BIBF) àaä goáp phêìn khöng nhoã dêîn àïën cuöåc khuãng hoaãng úãThaái Lan. Thaáng Ba 1993, 46 ngên haâng thûúng maåi trongnûúác vaâ nûúác ngoaâi àaä àûúåc pheáp tham gia vaâo caác hoaåt àöångngên haâng quöëc tïë taåi Bangkok. Nùm 1994 caác ngên haânghoaåt àöång theo cú chïë BIBF àûúåc hûúãng nhiïìu àùåc quyïìnhún, bao göìm caã quyïìn àûúåc múã caác chi nhaánh ngoaâi àõaphêån Bangkok vaâ phaát haânh chûáng chó tiïìn gûãi theo thoaãthuêån. Do coá nhûäng khuyïën khñch àùåc biïåt, BIBF àaä taåo ramöåt kïnh quan troång cho khu vûåc taâi chñnh trong nûúác huyàöång caác nguöìn vöën ngoaåi tïå ngùæn haån (hònh thûác cho vay“ra-vaâo”). Do caác hiïåp ûúác thuïë song phûúng giûäa Thaái Lanvaâ Nhêåt Baãn, caác ngên haâng Nhêåt Baãn coá thïí duâng caác nguöìnthu nhêåp khaác cuãa caác cöng ty Thaái Lan taåi Nhêåt Baãn, chiïëmkhoaãng ¼ thõ phêìn cuãa BIBF, sùén saâng chõu thuïë gûãi tiïìn vaâtiïën haânh cho caác cöng ty cuãa Thaái Lan vay vúái laäi suêët rêëtthêëp. Viïåc cung cêëp vöën naây caâng àûúåc taåo àiïìu kiïån thuêån lúåihún khi caác ngên haâng nûúác ngoaâi tham gia vaâo BIBF àûúåckhuyïën khñch trúã thaânh caác chi nhaánh ngên haâng àêìy àuã, viïåcphï duyïåt múã chi nhaánh naây chuã yïëu phuå thuöåc vaâo khöëilûúång caác khoaãn cho vay. Mûác laäi suêët cho vay quöëc tïë thêëp úãmûác lõch sûã, àùåc biïåt àöëi vúái àöìng yïn Nhêåt Baãn, cuäng laâ möåtyïëu töë khaác laâm cho nguöìn vöën trúã nïn döìi daâo vaâ chi phñ chovay thêëp. Chñnh vò vêåy, lûúång tiïìn cho vay “ra-vaâo” àaä tùngmaånh trong nhûäng nùm 1993-1996, tûâ 194 tyã baåt lïn túái 794tyã baåt. Phaãn aánh sûå tùng trûúãng nhanh cuãa phûúng thûác chovay “ra-vaâo” cuãa BIBF naây, caác khoaãn cho vay bùçng ngoaåi tïåcuãa caác ngên haâng thûúng maåi Thaái Lan àïën cuöëi nùm 1996àaä tùng lïn túái 31,5 tyã USD, chiïëm 17% töíng söë tiïìn vay cuãakhu vûåc tû nhên, trong khi àoá caác taâi saãn núå ngùæn haån nûúácngoaâi cuãa caác ngên haâng naây cuäng tùng maånh.

Nguöìn: Kawai vaâ Iwatsubo, 1998.

HÖÅP 3.1


tùng cûúâng cöng taác kiïím soaát caác ngênhaâng. Tuy nhiïn, trong khi gùåp khoá khùntrong viïåc kiïím soaát vïì söë lûúång, thò dûúângnhû nhûäng caãi tiïën vïì chêët lûúång cöng taácgiaám saát laåi khöng bùæt kõp vúái nhûäng bûúácphaát triïín nhanh choáng cuãa khu vûåc taâichñnh, àùåc biïåt trûúác töëc àöå höåi nhêåp taâichñnh quöëc tïë hiïån nay. ÚÃ möåt söë nûúáckhaác, thûúâng laâ àïí giaãi quyïët cuöåc khuãnghoaãng taâi chñnh trong nhûäng nùm gêìnàêy, hoå àaä chuá troång túái cöng taác cuãng cöëchêët lûúång giaám saát - cuâng vúái viïåc tùngtyã lïå àuã vöën, caãi tiïën caác tiïu chñ cho vay,núái röång quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi, nêngcao hún nhûäng yïu cêìu vïì khaã nùng thanhtoaán vaâ tùng cûúâng tñnh minh baåch. Tuyvêåy, úã caác nûúác Àöng AÁ, sûå khêín thiïët phaãicaãi töí laåi coá veã úã mûác thêëp hún.

Do caác ngên haâng hoaåt àöång coá veãlaânh maånh nïn ñt coá yïu cêìu chñnh thûáchoùåc cöng khai àùåt ra àöëi vúái chñnh phuãtrong viïåc caãi töí hún nûäa. Söë liïåu trongbaáo caáo thûúâng niïn cuãa caác ngên haângthûúng maåi cho thêëy rùçng khaã nùng sinhlúâi xaác àõnh àûúåc cuãa nhiïìu ngên haângÀöng AÁ trong nhûäng nùm 1990 cao húnso vúái úã caác nûúác khaác. Trong khi toaân böåmûác chi phñ trung gian, àûúåc tñnh toaántheo mûác chïnh lïåch roâng vïì laäi suêët (xembiïíu àöì 3.2), cuãa caác nûúác Àöng AÁ úã mûáccao, thò tyã lïå giûäa chi phñ thu nhêåp (xembiïíu àöì 3.3) laåi khöng cho thêëy sûå keám hiïåuquaã vïì töíng thïí.

Tuy vêåy, hoaåt àöång cuãa hïå thöëng taâichñnh úã möåt söë nûúác Àöng AÁ roä raâng toã rakeám hiïåu quaã. Caác ngên haâng thuöåc súãhûäu nhaâ nûúác cuãa Inàönïsia, caác cöng tytaâi chñnh Thaái Lan vaâ caác ngên haâng àaåilyá Haân Quöëc cho thêëy caác dêëu hiïåu hoaåtàöång ngaây caâng yïëu keám vaâ ruãi ro giatùng. Hïå thöëng taâi chñnh manh muán - (vñduå nhû caác ngên haâng thûúng maåi úãInàönïsia) vaâ caác quy àõnh hay caác caãntrúã khaác àaä haån chïë sûå caånh tranh lêînnhau giûäa caác loaåi hònh dõch vuå taâi chñnh(vñ duå, giûäa caác ngên haâng thûúng maåi vaâcaác cöng ty taâi chñnh úã Thaái Lan) - caânglaâm yïëu ài tñnh caånh tranh vaâ öín àõnh,àöìng thúâi cuäng goáp phêìn laâm gia tùng ruãi

ro. Vñ duå, úã Thaái Lan, caác cöng ty taâi chñnhkhöng àûúåc huy àöång tiïìn gûãi ; vò thïë hoåphaãi dûåa vaâo caác nguöìn vöën coá chi phñ caohún, vaâ àiïìu naây taåo ra àöång cú khuyïënkhñch cho vay vaâo caác dûå aán coá nhiïìu ruãiro hún. Möåt söë lúán caác cöng ty taâi chñnh coávöën ñt cuãa Thaái Lan vaâ caác ngên haâng cuãaInàönïsia, vñ duå, àaä giaãm giaá trõ àaåi lyá(franchise value) cuãa caác töí chûác taâi chñnh,vaâ do vêåy aãnh hûúãng túái caác khuyïën khñchàïí hoaåt àöång thêån troång hún. Sûác caånhtranh vaâ sûå phaát triïín thïí chïë cuãa caác hïåthöëng ngên haâng noái chung caâng bõ caãntrúã búãi sûå tham gia haån chïë cuãa caác ngênhaâng nûúác ngoaâi vaâo thõ trûúâng trongnûúác.

Nhûäng haån chïë naây, cho duâ mangtñnh àún leã hay töíng thïí ài nûäa, cuäng chûaàuã àïí dêîn àïën sûå àöí vúä ngay cuãa hïå thöëngtaâi chñnh. Têët caã caác nûúác Àöng AÁ àaä phaáttriïín töët trong mêëy thêåp kyã qua bêët chêëpnhûäng yïëu keám noái trïn. Trûúác àêy, töëcàöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh vaâ tyã lïå tiïìngûãi tiïët kiïåm trong nûúác cao àaä giuáp chohêìu hïët hïå thöëng ngên haâng cuãa caác nûúácÀöng AÁ traánh àûúåc nhûäng hêåu quaã bêëtlúåi. Tiïìn gûãi tiïët kiïåm cuãa dên chuáng giatùng, dûúái daång tiïìn gûãi ngên haâng vaâ nhúâsûå vêån àöång cuãa caác nguöìn vöën vaâ mûác lúåinhuêån cuãa caác doanh nghiïåp noái chung

BIÏÍU ÀÖÌ 3.2


khaá cao àaä cho pheáp caác ngên haâng coá thïígiaän nhûäng khoaãn cho vay khöng sinh lúâi(NPLS) vaâ tiïëp tuåc haåch toaán caác taâi saãntöìn trïn söí saách maâ khöng gùåp phaãi nhûängtruåc trùåc naâo vïì khaã nùng thanh toaán. Húnnûäa, võ thïë taâi khoaá maånh meä àaä giuáp chochñnh phuã coá thïí cam kïët, laâm yïn loângcaác nhaâ àêìu tû vaâ nhûäng ngûúâi gûãi tiïìntiïët kiïåm rùçng chñnh phuã coá khaã nùng hêåuthuêîn hïå thöëng ngên haâng. Tuy nhiïn,nhûäng yïëu keám trong lônh vûåc taâi chñnhàaä laâm tùng nguy cú xaãy ra möåt cuöåc khuãnghoaãng taâi chñnh

Quaá trònh giaãi phoáng taâi chñnhkhöng song haânh vúái sûå giaám saát phuâ húåpàaä goáp phêìn laâm tùng thïm ruãi ro. Tûå dohoaá taâi chñnh trong vaâ ngoaâi nûúác àaä dêînàïën viïåc caånh tranh ngaây caâng tùng àöëivúái nhûäng ngûúâi ài vay coá võ thïë tñn duångtöët, laâm giaãm caác giaá trõ àùåc quyïìn cuãa caácngên haâng vaâ thuyïët phuåc caác ngên haângnaây theo àuöíi caác chiïën lûúåc àêìu tû coánhiïìu ruãi ro hún. Sûå ra àúâi nhanh choángcuãa caác töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng(NBFIS), thûúâng thiïëu kyã luêåt nöåi böå, thiïëugiaám saát vaâ thiïëu kyã luêåt thõ trûúâng, cuänglaâ möåt nguyïn nhên quan troång nûäa dêînàïën sûå caånh tranh àöëi vúái caác ngên haâng,àùåc biïåt laâ úã Haân Quöëc vaâ Thaái Lan. húnnûäa, caác töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng(NEIS) thûúâng ñt àûúåc kiïím soaát vaâ chõusûå quaãn lyá loãng leão hún so vúái caác ngênhaâng, nïn sûå phaát triïín cuãa caác töí chûácnaây (vïì söë lûúång vaâ toaân böå nguöìn vöën hoaåtàöång) àaä trûåc tiïëp goáp phêìn laâm tùng khaãnùng àöí vúä cuãa hïå thöëng taâi chñnh. Söë liïåuvïì tûâng ngên haâng vaâ töí chûác phi ngênhaâng àaä chûáng minh cho kïët luêån naây: caáccöng ty taâi chñnh Thaái Lan vaâ caác ngênhaâng thûúng maåi Haân Quöëc àaä phaát triïínrêët nhanh vaâ dûåa nhiïìu vaâo caác nguöìn vöënvay ngoaåi tïå. Hoaåt àöång cuãa caác ngênhaâng nhaâ nûúác noái chung laâ keám hiïåu quaãnhêët vaâ coá tyã lïå cho vay khöng sinh lúâi(NPLS) cao nhêët.

Taác àöång keáo daâi cuãa caác chñnh saáchtrûúác àêy trong viïåc àöëi phoá vúái nïìn taâichñnh suy yïëu àaä laâm gia tùng aãnh hûúãngcuãa nhûäng yïëu töë bêët lúåi trïn àêy. Caác

nûúác Thaái Lan (giai àoaån 1983-1987),Malaisia (1985-1988) vaâ Inàönïsia (1994)àaä traãi qua nhûäng cuöåc khuãng hoaãng taâichñnh vaâ khùæc phuåc bùçng möåt phêìn haytoaân böå caác khoaãn cûáu trúå tûâ cöng quyä. Caáckhoaãn cûáu trúå naây laåi caâng cuãng cöë quanniïåm ngêìm àõnh vïì sûå baão àaãm cuãa chñnhphuã àöëi vúái tiïìn gûãi, hoùåc thêåm chñ vúái caáctaâi saãn núå khaác cuãa ngên haâng, phaá vúänguyïn lyá thõ trûúâng. Trong möåt vaâitrûúâng húåp, viïåc quaãn lyá caác töí chûác taâichñnh àaä àûúåc cú cêëu laåi khöng àûúåc caãithiïån, vaâ àiïìu naây caâng laâm giaãm suát àöångcú khuyïën khñch hoaåt àöång thêån troångtrong tûúng lai.

Sûå buâng nöí vaâ taân luåi cuãa khu vûåc taâichñnh.

Nhû àaä trònh baây trong chûúng 1,töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë cao trong khuvûåc, phêìn naâo nhúâ kïët quaã cuãa cöng cuöåccaãi töí cú cêëu, àaä dêîn àïën nhûäng aáp lûåc àöëivúái yïëu töë cêìu chuã yïëu theo hûúáng àêìu tû.Mùåc duâ tyã lïå laåm phaát úã möåt söë nûúác coátùng, nhûng aáp lûåc lïn cêìu chuã yïëu àûúåcthïí hiïån úã sûå gia tùng thêm huåt taâi khoaãnvaäng lai. Caác nguöìn vöën àêìu tû tû nhêncuäng goáp phêìn vaâ laâm tùng aáp lûåc lïn cêìu.Caác nguöìn àêìu tû tû nhên laâm tùng aáplûåc àöëi vúái caác yïëu töë kinh tïë vô mö trong

Cú cêëu hïå thöëng ngên haâng trûúác cuöåc khuãng hoaãng(Söë lûúång caác töí chûác taâi chñnh)

Caác ngên haâng

thûúng maåi tû nhên trong nûúác

Caác ngên haâng nhaâ nûúác

Caác ngên haâng àaåi lyá

Caác cöng ty taâi chñnh hoùåc

chûáng khoaán

Caác töí

chûác taâi

chñnh nûúác ngoaâi

Töíng söë

Inàönïsia 144 34a 0 0 44 222 Haân quöëc 26 8 30 53 52 169 Malaysia 23 1 12 40 14 90 Philippin 40 2 0 0 14 56b

Thaái Lan 15 5 0 108 14 142

a. Göìm caã 27 ngên haâng quöëc doanh khu vûåc b. Söë liïåu chûa tñnh àïën caác töí chûác tiïët kiïåm vaâ ngên haâng úã nöng thön.

Nguöìn: Tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái dûåa trïn caác nguöìn söë liïåu chñnh thûác

BAÃNG 3.1


BIÏÍU ÀÖÌ 3.3


nûúác vò ba lyá do. Thûá nhêët, do caác nûúácàïìu thûåc hiïån tûå do hoaá taâi khoaãn vöën, viïåctòm àïën vúái caác khoaãn vay ngoaâi nûúác coáthïí giuáp àiïìu tiïët aáp lûåc lïn cêìu dïî daânghún. Thûá hai, nhúâ coá töëc àöå tùng trûúãngcao nïn caác nûúác Àöng AÁ trúã nïn hêëp dêînhún àöëi vúái caác nhaâ àêìu tû. Lyá do cuöëi cuânglaâ laåm phaát giaá taâi saãn vöën àaä tiïìm êín laåiàûúåc thöíi buâng thïm búãi caác nguöìn vöënàêìu tû tû nhên. Kïët quaã laâ caác nguöìn vöënàêìu tû àöí vaâo caác nûúác Àöng AÁ coá xuhûúáng vêån àöång rêët lúán cuâng nhõp vúái caácchu kyâ phaát triïín kinh tïë vô mö trong nûúác- àùåc biïåt laâ úã Inàönïsia, Thaái Lan vaâ HaânQuöëc. Sûå kïët húåp caác chñnh saách kinh tïë vômö àaä àûúåc sûã duång àïí àöëi phoá vúái caác aáplûåc gia tùng vaâ caác nguöìn vöën àêìu tû trongnhûäng nùm 1990 àaä taåo thïm àöång lûåc chonhûäng nguöìn vöën àêìu tû gia tùng - àùåcbiïåt laâ àöëi vúái sûå tñch tuå caác khoaãn núå nûúácngoaâi ngùæn haån vaâ khöng àûúåc baão hiïímvïì ruãi ro ngoaåi höëi. Chñnh saách vïì tyã giaáhöëi àoaái cuäng àoáng vai troâ quan troångtrong viïåc khuyïën khñch caác luöìng vöënàêìu tû. Quan niïåm vïì ruãi ro tyã giaá thêëpàaä haån chïë caác àöång cú phoâng ngûâa àöëivúái caác khoaãn vay nûúác ngoaâi vaâ, hún nûäa,laåi taåo ra möåt xu hûúáng tòm àïën vúái caác

Höåp 3.1

khoaãn vay ngùæn haån bùçng ngoaåi tïå.

Toám laåi, sûå kïët húåp caác chñnh saáchàaä thuác àêíy àöång cú vay núå nûúác ngoaâi maâkhöng thûåc hiïån caác biïån phaáp baão hiïímruãi ro ngoaåi höëi. Trong nhûäng nùm 1994-1996, chñnh saách naây àûúåc noái àïën nhiïìunhêët úã Thaái Lan vaâ Inàönïsia, vaâ hêåu quaãlaâ núå ngùæn haån úã hai nûúác naây tùng lïnrêët nhanh. Cú chïë quaãn lyá cuäng coá aãnhhûúãng rêët lúán àïën nhûäng khaác biïåt vïì àöångcú vaâ khaã nùng ài vay úã möîi nûúác. Vñ duå, úãInàönïsia, caác ngên haâng bõ haån chïë söëlûúång ngoaåi tïå hoå coá thïí vay vaâ chó caáccöng ty múái àûúåc vay nhiïìu tiïìn tûâ caácnguöìn bïn ngoaâi. Taåi Haân Quöëc vaâ ThaáiLan, caác töí chûác taâi chñnh phi ngên haâng(NBFIs) khaá tûå do trong viïåc vay nûúácngoaâi. Coân úã Malaisia, sau khi àaä coánhûäng khoaãn vay nûúác ngoaâi lúán vaâo àêìunhûäng nùm 1980, caã caác cöng ty vaâ caác töíchûác taâi chñnh àïìu bõ haån chïë úã mûác àöåmaâ hoå coá thïí kiïím soaát àûúåc ruãi ro vïì ngoaåihöëi, chñnh vò vêåy söë núå nûúác ngoaâi cuãa nûúácnaây vaâo thúâi àiïím giûäa nùm 1997 tûúngàöëi thêëp.

Trong möåt baãn nghiïn cûáu gêìn àêy, Demirguc-Kunt vaâDetragachia (1998) àaä tiïën haânh phên tñch quan hïå nhên quaãgiûäa khuãng hoaãng ngên haâng vaâ quaá trònh tûå do hoaá taâi chñnhúã 53 nûúác trong giai àoaån tûâ 1980 àïën 1995. Kïët quaã caác cuöåcàiïìu tra cuãa hoå cho thêëy khuãng hoaãng ngên haâng thûúâng naãysinh trong caác hïå thöëng taâi chñnh àûúåc tûå do hoaá, àùåc biïåttrong caác hïå thöëng coá möi trûúâng thïí chïë yïëu keám. Àùåc biïåt,àöëi vúái viïåc tuên thuã luêåt phaáp, mûác àöå tham nhuäng vaâ nùnglûåc thûåc hiïån caác cam kïët laâ caác àùåc àiïím liïn quan mang tñnhthïí chïë. Xem xeát sûå vêån àöång cuãa caác giaá trõ àùåc quyïìn cuãangên haâng sau khi àûúåc tûå do hoaá vaâ caác möëi quan hïå giûäa tûådo hoaá taâi chñnh, khuãng hoaãng ngên haâng, phaát triïín taâi chñnhvaâ tùng trûúãng àïìu khùèng àõnh quan àiïím cho rùçng tûå do hoaátaâi chñnh cêìn phaãi àûúåc tiïën haânh möåt caách thêån troång, àùåcbiïåt khi maâ caác àõnh chïë, cêìn thiïët àïí baão àaãm viïåc tuên thuãluêåt phaáp vaâ nghôa vuå thûåc hiïån caác cam kïët, caác quy àõnh vïìhûúáng dêîn thûåc thi vaâ giaám saát hoaåt àöång chûa àûúåc phaáttriïín àêìy àuã, duâ rùçng àaä àûúåc sûå öín àõnh kinh tïë vô mö. Tuynhiïn, úã hêìu hïët caác nûúác coá caác mûác laäi suêët bõ taác àöångnghiïm troång thò tûå do hoaá taâi chñnh àaä coá nhûäng taác àöång tñchcûåc túái tùng trûúãng, song àïí tiïën haânh tûå do hoaá (hún nûäa) thòcêìn phaãi ài cuâng vúái möåt möi trûúâng thïí chïë hoaá àaä àûúåc caãithiïån àïí coá thïí duy trò nhûäng thaânh quaã àaä àaåt àûúåc.

Nguöìn: Alba vaâ nhûäng ngûúâi khaác, 1998

Coá phaãi tûå do hoaá laâ chúi vúái lûãa hay khöng?

BIÏÍU ÀÖÌ 3.4

HÖÅP 3.2


Hïå thöëng taâi chñnh úã caác nûúác ÀöngAÁ noái chung àaä khöng laâm töët vai troâ trunggian huy àöång caác nguöìn vöën. Trïn thûåctïë, caác nûúác naây, àùåc biïåt laâ Thaái Lan, àaäphuå thuöåc quaá nhiïìu vaâo caác ngên haângchûá khöng phaãi vaâo àêìu tû nûúác ngoaâi nïnlaâ nûúác dïî bõ taác àöång nhêët Nhû àaä nïutrong chûúng 1, sûå baão laänh ngêìm cuãachñnh phuã, chi phñ àêìu tû trong nûúác caovaâ viïåc thaânh lêåp caác trung têm taâi chñnhnûúác ngoaâi, têët caã caác yïëu töë naây àaä taåo raàöång lûåc vay núå nûúác ngoaâi quaá nhiïìu. Caácnhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi cuäng phêìn naâo coálöîi trong tònh traång vay quaá nhiïìu naây, vòhoå khöng phaãi luác naâo cuäng coá thïí tñnhtoaán àûúåc chñnh xaác mûác àöå ruãi ro hoùåcàaánh giaá àêìy àuã vïì caác nûúác hoùåc caá nhênngûúâi ài vay. Mûác phñ baão hiïím ruãi ro khaácnhau giûäa nhûäng ngûúâi ài vay phi chñnhphuã úã caác nûúác Àöng AÁ, mùåc duâ àaä thêëphún so vúái caác thõ trûúâng àang phaát triïínkhaác, coân giaãm nhanh hún so vúái caác àöëitûúång ài vay úã caác thõ trûúâng àang phaáttriïín khaác trong nhûäng nùm 1990, vaâ choàïën cuöëi nùm 1996 vaâ àêìu nùm 1997 thòmûác naây chó cao hún möåt chuát so vúái mûáctñnh toaán àöëi vúái caác khoaãn cho vay daâihaån daânh cho caác cöng ty cuãa Myä. Thûåc tïëchïnh lïåch laäi suêët cho vay giaãm naâythûúâng ài cuâng vúái viïåc àaánh giaá khöngàuáng vïì ruãi ro vaâ tònh hònh hoaåt àöång; vñduå, tñnh àïën cuöëi thaáng Nùm 1997 caác nhaâàêìu tû àaä mua möåt khöëi lûúång lúán caác traáiphiïëu ngùæn haån cuãa caác cöng ty Inàönïsiachó sau vaâi ngaây nghiïn cûáu.

Nhûäng taác àöång ngaây caâng tùng cuãacaác mûác àêìu tû cao vaâ khöng ngûâng giatùng, caác nguöìn àêìu tû tû nhên vaâ taâi saãntùng nhanh cuâng vúái nhûäng yïëu keám tiïìmêín trong hïå thöëng taâi chñnh, àaä dêîn túáichöî tñch tuå möåt loaåt khaã nùng dïî bõ töínthûúng, kïí caã khaã nùng àöí vúä hoaåt àöångngên haâng gia tùng, aáp lûåc gia tùng àöëivúái caác khu vûåc coá nhiïìu ruãi ro, vaâ viïåcvay ngùæn haån bùçng ngoaåi tïå vaâ cho vaydaâi haån bùçng nöåi tïå gia tùng. Nhû àaä thêëytrong biïíu àöì 3.4, nhûäng taác àöång naâykhöng chó aãnh hûúãng túái chñnh saách vô mö,maâ coân coá aãnh hûúãng qua laåi lêîn nhau.Tuy nhiïn, coá sûå khaác nhau giûäa caác nûúác

vïì vai troâ quan troång maâ chuáng àoáng caãtrong viïåc chêm ngoâi khuãng hoaãng lêîntrong tiïën trònh cuãa cuöåc khuãng hoaãngmöåt khi noá nöí ra.

Taåi têët caã caác nûúác Àöng AÁ, tûå dohoaá taâi chñnh, tiïët kiïåm taâi chñnh tùng vaâsûå gia tùng caác luöìng chu chuyïín vöën àêìutû àaä dêîn àïën sûå gia tùng töíng khöëi lûúångtiïìn tïå trong nûúác. Nhûng khi chñnh phuãkhöng thïí àaánh giaá àûúåc sûå tùng trûúãngtiïìn tïå vaâ tñn duång, cuäng nhû caác luöìngvöën àêìu tû quaá mûác, thò khaã nùng thanhtoaán bõ àêíy lïn vaâ sûå tiïìn tïå hoaá caác nïìnkinh tïë naây àaä dêîn àïën kïët quaã laâ sûå giatùng trong hoaåt àöång cho vay cuãa caác ngênhaâng vaâ caác töí chûác taâi chñnh phi ngênhaâng, mùåc duâ biïn àöå vaâ thúâi haån cuãa caácchu kyâ naây, cuâng vúái möëi quan hïå cuãa caáctöí chûác naây vúái sûå tûå do hoaá taâi chñnh vaâsûå gia tùng caác luöìng vöën àêìu tû, khaácnhau giûäa caác nûúác. Vñ duå, úã Malaisia,Philippin vaâ Thaái Lan, tñn duång ngênhaâng vaâ phi ngên haâng daânh cho khu vûåctû nhên bùæt àêìu tùng vúái töëc àöå nhanh

Ghi chuá: Thúâi kyâ luöìng vöën vaâo cao úã caác nûúác khaác nhau coá khaácnhau: úã Trung Quöëc (1993-1996), ÊËn Àöå (1992-1996), Inàönïxia(1990-1996), Haân Quöëc (1991-1996), Malaisia (1989-1996),Pakistan (1992-1996), Philñppin (1990-1996), Thaái Lan (1988-1996). Thúâi kyâ trûúác khi coá luöìng vöën vaâo cho túái nùm nùm trûúáckhi coá nhiïìu luöìng vöën vaâo.Nguöìn: Thöëng kï cuãa Quyä tiïìn tïå quöëc tïë. Tyã lïå tùng trûúãng àûúåctñnh trïn cú súã haâng nùm theo mûác tùng thûåc.

BIÏÍU ÀÖÌ 3.5


hún vaâ trïn cú súã bïìn vûäng tiïëp theo sûågia tùng àöåt ngöåt cuãa caác luöìng vöën àêìutû vaâo. Mûác tùng trûúãng cao naây àaä haånchïë khaã nùng cuãa caác ngên haâng trongviïåc àaánh giaá húåp lyá mûác àöå ruãi ro. Ngûúåclaåi, úã Inàönïsia, tùng trûúãng tñn duångngên haâng vaâ phi ngên haâng daânh chokhu vûåc tû nhên trung thúâi kyâ coá àêìu tûvöën tûâ bïn ngoaâi vaâo trong nûúác thêëp húnso vúái nhûäng nùm trûúác khi coá sûå gia tùngvöën àêìu tû nûúác ngoaâi, coá leä möåt phêìn laâdo nûúác naây àaä tiïën haânh möåt cuöåc caãi töítaâi chñnh sêu röång trûúác thúâi kyâ coá nhiïìuluöìng vöën vaâo (xem biïíu àöì 3.5).

Nguy cú àöí vúä ngaây caâng tùng cuãakhu vûåc taâi chñnh àaä khöng àûúåc phaát hiïåntrong thúâi gian buâng nöí cho vay vò mûáctùng trûúãng trong caác danh muåc cho vaycuãa caác ngên haâng àaä àem laåi nhûängkhoaãn lúåi nhuêån thêëy àûúåc ngaây caângtùng. Biïíu àöì 3.3 vaâ 3.5 cho thêëy úã nhûängnûúác coá töëc àöå tùng trûúãng tñn duång cao -trûâ Philippin - thò khaã nùng sinh lúâi thêëyàûúåc cuãa khu vûåc ngên haâng gia tùng àïìuàùån qua têët caã caác chó söë. Ngûúåc laåi, úãnhûäng nûúác coá mûác àöå buâng nöí cho vaythêëp hún - so saánh vïì giaá trõ tuyïåt àöëi hoùåctyã lïå trong GDP - thò sûå gia tùng khaã nùngsinh lúâi cuäng thêëp hún hoùåc khöng coá, tuyâthuöåc vaâo viïåc sûã duång caác chó söë vïì khaãnùng sinh lúâi.

Cho vay àöëi vúái khu vûåc bêët àöångsaãn cuäng tùng nhanh, vaâ haån mûác cho vaycuãa khu vûåc ngên haâng daânh cho khu vûåcnaây, úã nhûäng nûúác coá tyã lïå tùng trûúãngtñn duång trong GDP tùng cao hún, cuängnhiïìu hún (xem biïíu àöì 3.6) (6). Àiïìu naâyàaä gêy ra nhûäng ruãi ro vò caã thõ trûúângbêët àöång saãn vaâ thõ trûúâng chûáng khoaánúã Àöng AÁ àïìu rêët bêët öín àõnh. Biïën àöånggiaá bêët àöång saãn trong nhûäng nùm 1990úã hai nûúác Philippin vaâ Malaisia laâ caonhêët, vúái tyã lïå giûäa giaá cao nhêët vaâ giaáthêëp nhêët úã hai nûúác naây laâ 3 vaâ 2 kïí tûâkhi caác luöìng vöën àêìu tû gia tùng. Song, úãcaã hai nûúác naây, tyã lïå nhaâ àêët boã tröëngkhaá thêëp, chó úã mûác 2% trong nùm 1996(vaâ úã Philippin, haån mûác tñn duång cuãa khuvûåc ngên haâng daânh cho bêët àöång saãn

cuäng coá veã thêëp). Taåi Thaái Lan vaâInàönïsia, chïnh lïåch giaá bêët àöång saãnthêëp hún, vúái tyã lïå cao/thêëp úã hai nûúác naâylaâ: 1,25 vaâ 1,32. Tuy nhiïn, tyã lïå nhaâ àêëtboã tröëng trong nùm 1996 laåi tûúng àöëi cao,khoaãng 14% vaâ àang gia tùng. Taåi caácnûúác Àöng Nam AÁ, àùåc biïåt laâ úã Thaái Lan,khöëi lûúång cöng viïåc xêy dûång vaâo cuöëinùm 1996 àaä cho thêëy laâ mûác cung tronglônh vûåc bêët àöång saãn àaä vûúåt quaá so vúáimûác cêìu cuãa hai nùm tiïëp theo (1997-1999).

Song, tònh hònh úã caác nûúác cuäng

*Söë liïåu cho nùm àêìu tiïn cuãa Inàönïxia laâ 1992 thay vò 1991.Nguöìn: Goldman- Sachs, Nghiïn cûáu ngên haâng, thaáng Chñn1997

BIÏÍU ÀÖÌ 3.6


khaác nhau àaáng kïí. Vñ duå, úã Haân Quöëc,caác ngên haâng khöng tham gia nhiïìu vaâolônh vûåc bêët àöång saãn. Tuy nhiïn, caácngên haâng Haân Quöëc laåi tùng tyã lïå àêìu tûvaâo mua traái phiïëu vaâ caác loaåi chûángkhoaán lïn túái gêìn 20% (ngoaâi ra, caác ngênhaâng Haân Quöëc coân múã röång viïåc baão laänhcho caác loaåi chûáng khoaán maâ caác cöng typhaát haânh). Ngoaåi trûâ Philippin, noáichung têët caã caác nûúác àïìu tùng tyã lïå àêìutû vaâo traái phiïëu vaâ chûáng khoaán.

ÚÃ Thaái Lan, Malaisia vaâ Philippin,haån mûác cho vay ngoaåi tïå cuãa caác ngênhaâng tùng maånh kïí tûâ cuöëi nhûäng nùm1980 (xem biïíu àöì 3.7). Àöìng thúâi, àöëi vúáiThaái Lan vaâ Philippin, khöëi lûúång caác taâisaãn núå nûúác ngoaâi cuãa caác töí chûác taâi chñnhphi ngên haâng cuäng tùng nhanh. ÚÃInàönïsia, haån mûác cho vay ngoaåi tïå cuãacaác ngên haâng cuäng tùng àaáng kïí cho túáinùm 1994 múái giaãm àöi chuát. Cuäng trongthúâi gian naây, caác ngên haâng thûúng maåiHaân Quöëc khöng cho thêëy coá sûå gia tùnghaån mûác cho vay ngoaåi tïå nhiïìu, khöngnhû caác ngên haâng àaåi lyá vaâ caác doanhnghiïåp àïìu àaä tùng maånh caác khoaãn àêìutû vaâ vay ngoaåi tïå.

Sûå khêåp khiïîng vïì thúâi haån thanhtoaán cuäng taåo nïn khaã nùng chõu aãnhhûúãng ruãi ro khaác, àùåc biïåt vïì khña caånhtaâi chñnh àöëi ngoaåi. Mûác núå nûúác ngoaâi cuãacaác nûúác Àöng AÁ luác àêìu tûúng àöëi thêëpso vúái caác tiïu chuêín quöëc tïë (xem biïíu àöì3.7), ngoaåi trûâ Inàönïsia. Tuy nhiïn,trong nhûäng nùm 1991-1996 núå nûúácngoaâi ngùæn haån bùæt àêìu tùng nhanh (xembiïíu àöì 3.9) vaâ hêìu hïët caác khoaãn vay naâyàïìu khöng àûúåc dûå phoâng ruãi ro biïën àöångngoaåi höëi. Núå nûúác ngoaâi ngùæn haån úã caácnûúác Thaái Lan, Philippin, Haân Quöëc vaâMalaisia tùng cûåc nhanh. Núå nûúác ngoaâingùæn haån cuãa caác ngên haâng Inàönïsiakhöng tùng nhanh, nhûng núå cuãa caáccöng ty laåi tùng nhanh. Cuöåc khuãnghoaãng nöí ra àaä cho ngûúâi ta thêëy roä rùçngsöë núå ngùæn haån naây thêåm chñ coân cao húnrêët nhiïìu so vúái con söë dûå tñnh búãi vò rêëtnhiïìu moán núå vaâ khoaãn vay phi ngênhaâng vûúåt ra khoãi khuön khöí caác quy àõnh

cuãa quöëc gia vaâ caác chuêín mûåc quöëc tïë (cuãaNgên haâng thanh toaán quöëc tïë-BIS).

Biïíu hiïån roä neát nhêët cuãa khaã nùngbõ töín thûúng laâ tyã lïå giûäa núå nûúác ngoaâingùæn haån vaâ nguöìn dûå trûä ngoaåi tïå trûúáckhi cuöåc khuãng hoaãng xaãy ra (xem biïíuàöì 3.10). Thaáng Baãy 1997, núå ngùæn haåncuãa caác nûúác Haân Quöëc, Thaái Lan vaâInàönïsia nhiïìu hún mûác dûå trûä ngoaåi tïårêët nhiïìu - cao hún nhiïìu so vúái caác nûúácàang phaát triïín. Tyã lïå cao núå ngùæn haåntrïn taâi saãn ngoaåi tïå coá khaã nùng chi ngayàaä laâm cho caác nûúác dïî bõ töín thûúng húnnhiïìu ngay caã àöëi vúái àöìng tiïìn cuãa nûúáchoå vaâ àiïìu naây coá thïí xuêët hiïån do sûå giaãmloâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tû.

Caác hoaåt àöång àêìu tû coá nhiïìu ruãiro hún, cuâng vúái khaã nùng dïî àöí vúä cuãa

Biïíu àöì 3.7

Nguöìn: IMF, IFS.

BIÏÍU ÀÖÌ 3.7


khu vûåc ngên haâng vaâ núå ngùæn haån nûúácngoaâi chöìng chêët, àaä laâm cho nïìn kinh tïëvô mö vaâ taâi chñnh caâng thïm dïî bõ töínthûúng. Quaá trònh töín thûúng naây coá thïídiïîn ra ngay caã khi khöng coá caác luöìngàêìu tû tû nhên. Tuy nhiïn, viïåc múã röånghöåi nhêåp quöëc tïë, sûå tiïëp cêån dïî daâng vúáicaác nguöìn vöën tû nhên laâ nhûäng chêët xuáctaác laâm tùng mûác àöå töín thûúng. Tuy vêåy,caác nûúác khaác nhau bõ töín thûúng úã nhûängmûác àöå khaác nhau. Malaisia vaâ Philippinbõ aãnh hûúãng ñt hún. ÚÃ Thaái Lan, caác cöngty taâi chñnh vaâ viïåc cho vay nhiïìu vaâo lônhvûåc bêët àöång saãn laâm cho nûúác naây bõ ruãiro nhiïìu hún; úã Haân Quöëc, caác ngên haângàaåi lyá chõu núå nûúác ngoaâi ngùæn haån lúánnhêët; vaâ úã Inàönïsia, vay núå cuãa caác cöngty rêët lúán.

Mûác àöå töín thûúng khaác nhau úã caácnûúác chuã yïëu laâ do quy trònh tûå do hoaá taâichñnh úã caác nûúác coá khaác nhau. Vñ duå, úãHaân Quöëc, caác cöng ty bõ haån chïë mûác àöåhuy àöång vöën tûâ nûúác ngoaâi hoùåc baán caáccöí phiïëu bùçng nöåi tïå cho caác nhaâ àêìu tûnûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, caác ngên haâng àaåilyá coá toaân quyïìn vay nûúác ngoaâi vaâ laâ àöëitûúång cuãa sûå giaám saát haån chïë. Nhiïìungên haâng àaåi lyá trïn thûåc tïë chõu sûå kiïímsoaát cuãa caác têåp àoaân lúán vaâ coá thïí khúithöng nguöìn vöën nûúác ngoaâi àïën vúái hoå.

Thûåc tïë laâ coá rêët ñt caác nhaâ quan saátcoá thïí àoaán trûúác àûúåc laâ cuöåc khuãnghoaãng seä nöí ra vaâ àiïìu àoá chûáng minhrùçng nguyïn nhên cuãa cuöåc khuãng hoaãngkhöng chó laâ sûå yïëu keám cuãa lônh vûåc taâichñnh, maâ quan troång hún, coân phuå thuöåcvaâo mûác àöå dïî bõ töín thûúng cuãa cú cêëutaâi chñnh (xem höåp 3.3).

Xêy dûång laåi tûâ àöëng tro taân: Tiïën lïnvaâ taái thiïëtCaãi tiïën khuön khöí àiïìu tiïët

Ngay tûâ khi cuöåc khuãng hoaãng bùætàêìu nöí ra, caác nûúác trong khu vûåc àaä bùætàêìu tòm caách caãi töí khuön khöí àiïìu tiïët vaâgiaám saát cuãa mònh àöëi vúái caác àõnh chïë taâichñnh. Caác nûúác àaä nhêån thêëy nhu cêìucêìn phaãi caãi töí caác chó tiïu vïì àuã vöën, tiïu

chñ phên loaåi caác khoaãn vay, vaâ viïåc trñchlêåp dûå phoâng cho vay nhùçm tiïën gêìn túáicaác thöng lïå quöëc tïë hún. Khöng phaãi têëtcaã nhûäng yïu cêìu naây àïìu mang tñnh cêëpbaách, vaâ möåt söë yïu cêìu naây seä àûúåc thûåchiïån qua tûâng giai àoaån àïí caác ngên haângcoá thúâi gian àiïìu chónh vaâ tñch luyä nguöìnvöën. Möåt söë nûúác àaä tùng cûúâng caácnguyïn tùæc vïì cöng khai hoaá thöng tin,xaác àõnh roä traách nhiïåm vaâ nghôa vuå (phaáplyá) cuãa nhûäng ngûúâi quaãn lyá caác töí chûáctaâi chñnh, àöìng thúâi cuäng tùng cûúâng vaitroâ cuãa caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Caácnûúác naây àaä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böå nhêëtàõnh trong viïåc aáp duång àuáng chöî caác cöngcuå àïí cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh, bao göìmviïåc phaát triïín caác maång lûúái thïí chïë vaâphaáp chïë àïí giaãi quyïët nhûäng vûúáng mùæc,khoá khùn cuãa caác töí chûác taâi chñnh yïëukeám vaâ nhûäng taâi saãn khöng sinh lúâi.

Têët caã caác nûúác àïìu múã röång thõtrûúâng hún nûäa cho caác nhaâ àêìu tû nûúácngoaâi bùçng caác quy àõnh thöng thoaánghún trong viïåc trao àöíi taâi saãn trong nûúác(caã bùçng hònh thûác thöng qua caác cöng cuåthõ trûúâng vöën vaâ hònh thûác àêìu tû trûåctiïëp cuãa nûúác ngoaâi) vaâ caã bùçng hònh thûácnúái loãng nhûäng quy àõnh vïì thaânh lêåp cúsúã hoaåt àöång. Vñ duå, Haân Quöëc àaä hoaântoaân tûå do hoaá viïåc ngûúâi nûúác ngoaâi muatraái phiïëu trong nûúác vaâ huyã boã nhûänghaån chïë trûúác àêy vïì quyïìn súã hûäu àöëi vúáicaác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Hiïån Thaái Lanàaä cho pheáp súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái caácngên haâng vaâ caác cöng ty (coá möåt söë haånchïë nhêët àõnh) vaâ Inàönïsia àaä tûå do hoaásúã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái hêìu hïët caác töíchûác vaâ cöng ty taâi chñnh, trûâ möåt vaâitrûúâng húåp àùåc biïåt.

Cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh

Àiïìu quan troång nhêët laâ caác nûúáctrong khu vûåc àaä thûåc hiïån möåt söë biïånphaáp cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh (xembaãng 3.4). Thaái Lan àaä cho àoáng cûãa húnmöåt nûãa trong töíng söë 91 cöng ty taâi chñnhcuãa nûúác naây trong khi Haân Quöëc àaä choàoáng cûãa khoaãng möåt nûãa söë ngên haângàaåi lyá. Inàönïsia àaä vaåch ra ngay möåt kïë


hoaåch giaãi quyïët nhûäng ngên haâng àaä bõmêët khaã nùng thanh toaán: nûúác naây àaächo àoáng cûãa 16 töí chûác taâi chñnh vaâ àùåt54 töí chûác khaác, bao göìm möåt söë ngênhaâng lúán, nùçm dûúái sûå kiïím soaát cuãa cúquan cú cêëu laåi caác ngên haâng. Chñnh phuãHaân Quöëc àaä trûåc tiïëp nùæm quyïìn giaámsaát hai ngên haâng thûúng maåi bõ mêët khaãnùng thanh toaán, taái cú cêëu vöën cuãa caácngên haâng naây vaâ dûå àõnh trong tûúnglai gêìn seä baán chuáng cho caác nhaâ àêìu tûnûúác ngoaâi. Nûúác naây cuäng àaä cho àoángcûãa 16 trong töíng söë 30 ngên haâng àaåi lyá.Chñnh phuã Haân Quöëc vaâ lnàönïxia àaä coábiïån phaáp höî trúå caác ngên haâng thûúngmaåi bùçng caách tiïëp nhêån caác khoaãn chovay khoá àoâi vaâ cung cêëp baãng töíng kïët taâisaãn. ÚÃ Thaái Lan, möåt söë ngên haâng thûúng

maåi cuãa nûúác naây àaä àûúåc nhêån thïmnguöìn vöën múái thöng qua phaát haânh cöíphiïëu múái vaâ coá túái böën ngên haâng thûúngmaåi Thaái Lan coá sûå tham gia cöí phêìn cuãacaác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Malaisia àangtrong quaá trònh cú cêëu laåi hïå thöëng caáccöng ty taâi chñnh cuãa mònh thöng qua caácbiïån phaáp nhû cho àoáng cûãa vaâ saáp nhêåp- coá liïn quan túái 31 cöng ty taâi chñnh - vaâàaä lêåp ra möåt cú quan chõu traách nhiïåm

Nguöìn: Hïå thöëng baáo caáo núå, Àêìu tû thïí chïë.

Caác chó söë vïì kïë toaán vaâ caác chuêín mûåc hoaåt àöång Àõnh nghôa caác khoaãn cho vay khöng sinh lúâi

(NPL) Mûác trung bònh Mûác thêëp Tyã lïå vöën/taâi saãn (Söë thaáng quaá

haån) (Phêìn trùm núå) (% NPL)* (%)

Malaysia 3 1,5 1,5, 20, 50, 100 8 hiïån nay; 10 vaâo nùm

1999

Inàönïsia 3 vaâo nùm 2001 1,0 5, 15, 50, 100 4 hiïån nay; 12 vaâo nùm

1999 Haân quöëc 3 0,5 2, 25, 75, 100 8

Philippin 3

1,0 (tùng lïn àïën 2,0 vaâo thaáng 10-

1999) 2, 25, 50, 100 10 Thaái Lan 3 vaâo nùm 2001 1,0 2, 25, 50, 100 8,5

* Nhêën maånh àùåc biïåt, tiïu chuêín phuå, coân nghi ngúâ, nhûäng tiïu chuêín vïì thua löî Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

Tyã lïå súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái caác töí chûác hiïån haânh

Inàönïsia Khöng giúái haån Malaysia 30% cöí phêìn Philippin 60% cöí phêìn Haân quöëc 10% cöí phêìn

25%-33% trong caác trûúâng húåp coá pheáp àùåc biïåt

Thaái Lan 100% trong voâng 100 nùm

Nguöìn: Caác êën phêím khaác nhau cuãa caác chñnh phuã

BAÃNG 3.2

BAÃNG 3.3

BIÏÍU ÀOÂ 3.8


tiïëp nhêån caác khoaãn cho vay khöng sinhlúâi (NPLS) cuãa caác ngên haâng vaâ cöng tytaâi chñnh.

Mùåt khaác, caác nûúác cuäng àaä haån chïësöë lûúång caác biïån phaáp giaãi quyïët caác àõnhchïë taâi chñnh yïëu keám. Àiïìu quan troångnhêët laâ bùçng nhûäng nöî lûåc khöi phuåc niïìmtin cuãa caác nhaâ àêìu tû caã trong vaâ ngoaâinûúác, hêìu hïët caác chñnh phuã àaä ra caác baãnbaáo caáo vïì khaã nùng thanh toaán cuãa hïåthöëng taâi chñnh nûúác mònh. Thaái Lan, HaânQuöëc, Inàönïsia vaâ Malaisia àïìu àaä phaáthaânh caác baão laänh chñnh thûác Baão laänhcuãa Chñnh phuã Inàönïsia laâ àêìy àuã nhêët

vò noá àïì cêåp têët caã caác khoaãn tiïìn gûãi vaâcaác bïn cho vay, bùçng caã àöìng rupi (tiïìnInàönïsia) vaâ ngoaåi tïå vaâ àöëi vúái caã caáctaâi saãn nùçm trong cuäng nhû nùçm ngoaâicaác baãng kïët toaán taâi saãn (nhûäng khoaãnnúå cöí phêìn vaâ núå thûá cêëp vaâ nhiïìu loaåi núåkhaác khöng bao göìm trong àoá). Trongtrûúâng húåp cuãa Haân Quöëc, chñnh phuãcuäng àaä àûáng ra baão laänh möåt khöëi lûúånglúán söë núå nûúác ngoaâi cuãa caác ngên haângàaåi lyá vaâ caác töí chûác taâi chñnh khaác; nhûängmoán núå naây àûúåc cú cêëu laåi thaânh caáckhoaãn cho vay vúái mûác laäi suêët cao húnvaâ thúâi haån thanh toaán daâi hún túái 10 nùm.

Àaä coá ai àoaán trûúác àûúåc töíng khuãng hoaãng khöng? Ai laâ ngûúâi tiïn àoaán àuáng hún vïì cuöåc khuãng hoaãngÀöng AÁ: thûúng nhên caác nûúác súã taåi, caác nhaâ phên tñch vaânhaâ dûå àoaán, hay caác cú quan àõnh giaá? Möåt cuöåc nghiïn cûáugêìn àêy cuãa Kaufmann, Mehrez vaâ Schmukler (1998) àaä chothêëy nhûäng chó söë khaác nhau vïì nhûäng dûå àoaán cuãa thõ trûúângdûåa trïn Nghiïn cûáu tñnh caånh tranh toaân cêìu (GCS) cuãa töíchûác Standards & Poor, Dõch vuå ruãi ro toaân cêìu cuãa Mc Graw-hill, xïëp haång cuãa Moody vaâ Standards & Poor. Xem ra chó coáthûúng nhên vaâ nhûäng nhaâ àêìu tû trong khu vûåc laâ àoaán trûúácàûúåc cuöåc khuãng hoaãng úã Thaái Lan vaâ Haân Quöëc, vaâ trongmöåt chûâng mûåc ñt hún úã Malaisia. Khöng ai dûå àoaán trûúácàûúåc cuöåc khuãng hoaãng úã Indonesia. Traái laåi, nhûäng nhaâ phêntñch vaâ dûå àoaán quöëc tï vaâ nhûäng thõ trûúâng taâi chñnh quöëc tïëàaä khöng tiïn àoaán àûúåc möåt caách roä raâng vïì möåt cuöåc khuãnghoaãng trong bêët kyâ nûúác naâo úã böën nûúác naây.

Caác cú quan àaánh giaá àïìu àaánh giaá rêët cao vïì ÀöngAÁ... cho túái thaáng Baãy nùm 1997Àaánh giaá xïëp haång tiïìn tïå cuãa töí chûác Standard &Poor

Nguöìn: Kaufmann, Mehrez, vaâ Schmukler, 1998.

HÖÅP 3.3


Nhúâ coá sûå baão laänh naây maâ chñnh phuã àaähaån chïë àûúåc mûác àöå maâ caác chuã núå tûnhên cuãa caác àõnh chïë taâi chñnh coá thïí phaãichia seã gaánh nùång taái cú cêëu vïì mùåt taâichñnh. Nhû vêåy, chñnh phuã trïn thûåc tïëàaä trúã thaânh chuã súã hûäu cuãa rêët nhiïìu töíchûác taâi chñnh bõ mêët khaã nùng thanh toaánvaâ àiïìu naây coá nghôa laâ trúã thaânh möåt nhêntöë quan troång trong viïåc quyïët àõnh quymö cuãa caác lûåa choån taái cú cêëu khu vûåc taâichñnh. Hêìu hïët caác nûúác àïìu àang vaåchra kïë hoaåch sûã duång nhûäng hònh thûác baãolaänh naây thay cho caác hònh thûác baão hiïímtiïìn gûãi chñnh thûác bõ haån chïë hún. Tuynhiïn, quaá trònh naây phaãi diïîn ra tûâ tûânhùçm duy trò loâng tin cuãa cöng chuáng àöëivúái hïå thöëng taâi chñnh

Phaãn ûáng úã nhûäng núi khaác trong khu vûåc Àöng AÁ

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh úã caácnûúác Àöng AÁ àaä laâm cho nhiïìu nûúác trïnthïë giúái phaãi tùng cûúâng nöî lûåc toaân cêìuàïí phaát triïín hïå thöëng taâi chñnh maånh meähún trong caác thõ trûúâng àang nöíi lïn vaâcaác nûúác àang phaát triïín. Trung Quöëcàang tiïën haânh nöî lûåc thuác àêíy quy trònhcú cêëu laåi doanh nghiïåp vaâ caãi töí khu vûåctaâi chñnh. Rêët nhiïìu doanh nghiïåp nhaânûúác laâm ùn thua löî àaä phaãi àoáng cûãa vaâtaâi saãn bõ thanh lyá. Caác hoaåt àöång theo

mêîu Resolution Trust Company seä tiïëp tuåcquy trònh caãi töí phi têåp trung hoaá caácdoanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ thûåc hiïånnhiïåm vuå tû nhên hoaá trûúác mùæt. Chñnhphuã Trung Quöëc cöng böë rùçng hoå seä daânh32 tyã USD cho ngên haâng trung ûúngnêng vöën cuãa mònh àïí coá thïí hoaåt àöångtuên thuã theo caác chuêín mûåc maâ Ngênhaâng thanh toaán quöëc tïë (Basle) àïì ra. Àêychó laâ möåt lûúång tiïìn nhoã so vúái töíng söë taâisaãn khöng sinh lúâi trong hïå thöëng taâichñnh cuãa Trung Quöëc, vaâ nhiïìu nguöìntaâi chñnh khaác cuãa àêët nûúác cuäng àûúåc huyàöång àïí phuåc vuå cho cöng cuöåc caãi töí hiïånnay. Chñnh phuã coá thïí thaânh lêåp möåt hoùåcnhiïìu hún nûäa nhûäng töíng cöng ty quaãnlyá taâi saãn àïí trúå giuáp cho viïåc kiïím kï taâisaãn cuãa caác ngên haâng thûúng maåi quöëcdoanh coá hïn quan túái caác khoaãn cho vaykhöng sinh lúâi cuãa caác doanh nghiïåp nhaânûúác. Tuy nhiïn, hiïån nay Trung Quöëcàang phaãi àûúng àêìu vúái möåt sûå lûåa choånkhoá khùn giûäa viïåc duy trò sûå öín àõnh xaähöåi vaâ khöi phuåc hïå thöëng taâi chñnh. Töëcàöå cuãa cöng cuöåc caãi töí seä phuå thuöåc vaâosûå cên bùçng cuãa hai hoaåt àöång naây. Àïí coáàûúåc tùng trûúãng kinh tïë vûäng maånh,chñnh phuã phaãi quyïët têm, nhûng khöngàûúåc noáng vöåi trong quaá trònh caãi töí.

Cho àïën nay, rêët ñt caác cöng ty cuãacaác nûúác Àöng AÁ àaä àûúåc cú cêëu laåi. Têët caãcaác nûúác Àöng AÁ gêìn àêy àaä cöë gùæng thuácàêíy quaá trònh cú cêëu laåi doanh nghiïåpbùçng viïåc xêy dûång möåt möi trûúângkhuyïën khñch, trong àoá coá caác chuêín mûåctöët hún vïì kïë toaán vaâ kï khai, caác quy àõnhvïì phaá saãn, tõch biïn taâi saãn, àaánh thuïëvaâ caác quy tùæc kïë toaán. Inàönïsia àaä aápduång luêåt phaá saãn múái vaâo thaáng Taám1998, Thaái Lan xem xeát laåi luêåt phaá saãncuãa hoå vaâo thaáng Ba 1998, Haân Quöëc àaäàûa thïm möåt söë àiïìu khoaãn múái trong quytrònh töí chûác laåi doanh nghiïåp vaâo thaángHai 1998. Tuy nhiïn, luêåt àònh cöng vêînthïí hiïån nhiïìu àiïím yïëu keám vaâ chûa àûúåcthûã nghiïåm. Cöng taác àaâo taåo laåi tay nghïìcaán böå cöng nhên viïn coân bõ haån chïë vaâchûa mang laåi hiïåu quaã. ÚÃ caác nûúác ÀöngAÁ, viïåc tõch biïn caác taâi saãn thïë chêëp coânrêët haån chïë - trûúác àêy viïåc naây thûúâng

Núå ngùæn haån thúâi kyâ 1989 - 1992 vaâ 1993 - 1996

Nguöìn: Cú súã dûä liïåu Triïín voång kinh tïë thïë giúái cuãa Quyä tiïìn tïåquöëc tïë.

BIÏÍU ÀÖÌ 3.9


phaãi mêët vaâi nùm múái hoaân têët. Hiïån nay,caác nûúác trong khu vûåc naây àang nhêånàûúåc trúå giuáp vïì kyä thuêåt trïn quy mö lúánnhû coá caác chuyïn viïn vaâ cöë vêën kiïímtoaán nûúác ngoaâi sang giuáp trong cöng taácxaác àõnh giaá trõ taâi saãn vaâ caác kïë hoaåchphuåc höìi caác töí chûác taâi chñnh cuãa nûúácmònh.

Caác quöëc gia trong khu vûåc cuäng àaäkhuyïën khñch phaát triïín thõ trûúâng vöënbùçng caách xoaá boã nhûäng caãn trúã vïì quyàõnh vaâ nhûäng khoá khùn vïì thuïë, àöìngthúâi xêy dûång möåt cú chïë thïí chïë cho caácthõ trûúâng sú cêëp vaâ thûá cêëp. Nhu cêìu huy

chuêín hoaá vaâ húåp lyá hoaá viïåc phaát haânhtraái phiïëu chñnh phuã. Nhúâ coá nhûäng nöîlûåc naây, chñnh phuã möåt söë nûúác àaä xêydûång àûúåc cú súã vûäng chùæc cho hïå thöëngtaâi chñnh cên bùçng hún, ñt dûåa vaâo nguöìnvöën tûâ caác ngên haâng hún, coá khaã nùngphên taán ruãi ro töët hún vaâ cho pheáp giaámsaát àûúåc hoaåt àöång cuãa caác cöng ty chùåtcheä hún. Tuy nhiïn, vêîn coân nhiïìu trúãngaåi, àùåc biïåt laâ trúã ngaåi àöëi vúái viïåc phaáthaânh traái phiïëu cöng ty.

Chûúng trònh trûúác mùæt: khöi phuåcnguöìn tñn duång

ÚÃÃ caác nûúác lnàönïxia, Haân Quöëc vaâMalaisia tyã lïå tùng trûúãng tñn duång, dophaãi àiïìu chónh àïí haån chïë laåm phaát, àaägiaãm maånh kïí tûâ sau cuöåc khuãng hoaãng(xem biïíu àöì 3.11). Àiïìu naây àuáng nhû sûåphaãn aánh cuãa caác cöng ty, àùåc biïåt laâ vaâoàêìu nùm 1998, vïì viïåc thiïëu vöën cho saãnxuêët vaâ xuêët khêíu. Vöën vay tùng úã ThaáiLan chó laâ sûå tùng giaã taåo vaâ coá thïí àûúåcgiaãi thñch laâ do ngên haâng tùng haån mûáctñn duång cho caác khaách haâng hiïån àangcoá dû núå àïí giûä cho söë núå khöng sinh lúâikhöng tùng lïn, mùåc duâ hoå àang gùåp phaãikhoá khùn taâi chñnh. Cêìn phaãi thêån troång

àöång nguöìn vöën cöng cöång àïí cú cêëu laåihïå thöëng ngên haâng àaä taåo àiïìu kiïån thuácàêíy sûå phaát triïín cuãa thõ trûúâng traái phiïëu.Chñnh phuã Thaái Lan vaâ Haân Quöëc àaä cöngböë hoå seä phaát haânh traái phiïëu bùçng 15%GDP möîi nûúác. Ban àêìu nhûäng traái phiïëunaây seä àûúåc baán cho caác töí chûác taâi chñnhàïí giuáp tùng thu nhêåp vaâ phêìn àêìu tû taâisaãn cöë àõnh cuãa caác töí chûác naây, vaâ viïåcbuön baán nhûäng traái phiïëu naây trïn thõtrûúâng thûá cêëp seä bõ haån chïë. Trong tûúnglai, traái phiïëu do chñnh phuã ban haânh seätrúã thaânh thûúác ào chuêín cho caác loaåi traáiphiïëu cöng ty vaâ nhû vêåy thûåc hiïån àûúåcchûác nùng maâ trûúác àoá noá khöng thûåc hiïånàûúåc khi núå trong nûúác úã mûác rêët thêëp.Ngoaâi ra, möåt söë nûúác nhû Haân Quöëc seä

Núå ngùæn haån so vúái phêìn trùm töíng dûå trûä

Nguöìn: BIS, IMF.

Caác chó söë thïí hiïån tiïën böå cuãa quaá trònh cuãng cöë cú cêëu

Söë lûúångcaác töí

chûác taâi chñnh

ban àêìu

Söë lûúång bõ àoáng

cûãa hoùåc ngûâng

hoaåt àöång kinh

doanh

Söë lûúångàang àûúåc quöëc

hûäu hoaá hoùåc

àang bõ giaám saát

Söë lûúångseä bõ saáp

nhêåp

Söë lûúång baán cho caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi

hoùåc chuyïín thaânh liïn

doanh Inàönïsia 222 16 54 4 0 Haân quöëc 169 16 2 5 0 Malaysia 90 0 4 31 0 Thaái Lan 142 53 18 0 4 Philippin 56a 2 0 0 0

Ghi chuá: a. Trûâ caác ngên haâng tiïët kiïåm vaâ ngên haâng úã nöng thön

Nguöìn: Theo caác taâi liïåu cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái thu thêåp tûâ caác êën phêím cuãa chñnh phuã

BAÃNG 3.4

BIÏÍU ÀÖÌ 3.10


Tyã lïå tùng trûúãng nhûäng khoaãn vay thêåtBIÏÍU ÀÖÌ 3.11


tòm hiïíu sûå tiïën triïín cuãa töíng vöën vaykhi àaánh giaá caác àiïìu kiïån tñn duång. Khinïìn kinh tïë bõ khuãng hoaãng, thöng thûúângkhöng thïí xaác àõnh àûúåc tñn duång ngênhaâng giaãm laâ do coá sûå thay àöíi vïì cunghay cêìu. Möåt mùåt, caác cöng ty thûúâng vayñt tiïìn hún vò hoå àêìu tû ñt hún; mùåt khaác,coá thïí laâ do caác ngên haâng khöng muöëncho vay, vaâ vò thïë seä nêng laäi suêët lïn caohún hoùåc seä tûâ chöëi möåt söë àïì nghõ cho vaytiïìn. Caác phên tñch vïì töíng söë vöën vay vaâlaäi suêët cuãa caác khoaãn vay naây cho thêëylaâ àiïìu kiïån cho vay úã Inàönïsia, Haân Quöëcvaâ Malaisia rêët chùåt cheä trong quyá àêìunùm 1998, coân úã Thaái Lan vaâ Philippinthò núái loãng hún (xem höåp 3.4).

Trong tònh traång hïët sûác khöng öínàõnh, rêët nhiïìu ngên haâng coá xu hûúángcùæt giaãm tñn duång vaâ àêìu tû nhûäng taâi saãncoá khaã nùng thanh toaán cao naây vaâo nhûänglônh vûåc ñt ruãi ro hún nhû chûáng khoaánnhaâ nûúác. Vò töíng cêìu nöåi àõa àaä thu heåplaåi vaâ giaá trõ xuêët khêíu khöng tùng, nïntyã lïå tùng vïì cêìu tñn duång àaä giaãm xuöëng.Àöìng thúâi, taâi saãn vaâ lúåi nhuêån cuãa caáccöng ty àïìu giaãm, vaâ giaá trõ taâi saãn giaãmàaä keáo theo giaá trõ cuãa àöì thïë chêëp cuäng bõmêët giaá. Hêåu quaã laâ caác ngên haâng khöngcoân hûáng thuá vúái nhûäng húåp àöìng vay múái.Thêåm chñ caác ngên haâng coân miïîn cûúängkhi phaãi cho vay tiïìn; võ thïë taâi chñnh cuãahoå bõ giaãm àaáng kïí do nhûäng thua thiïåt

Nguöìn: Ding, Domac vaâ Ferri, 1998.

Vêën àïì suy giaãm tñn duång sau cuöåc khuãng hoaãng chêu AÁàaä àûúåc baân luêån rêët nhiïìu. Trïn thûåc tïë, möåt söë àùåc thuâ cuãacaác nïìn kinh tïë Àöng AÁ nhû hïå thöëng taâi chñnh dûåa vaâo ngênhaâng vaâ tyã lïå vöën vay cao àaä laâm cho caác nûúác naây àùåc biïåt dïîbõ söëc tiïìn tïå/taâi chñnh. Trong hoaân caãnh nhû vêåy, kïnh tñnduång àöìng thúâi cuäng laâ kïnh truyïìn söëc seä dêîn àïën suy giaãmtñn duång. Àùåc biïåt, kïnh tñn duång naây cho thêëy rùçng möåt cuásöëc tiïìn tïå/taâi chñnh thûúâng aãnh hûúãng xêëu àïën lûu chuyïíncaác luöìng vöën vay tûâ ngên haâng àïën caác khaách haâng - nghôalaâ, caác höå gia àònh hoùåc caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã maângoaâi vöën vay ngên haâng ra khöng coân nguöìn vay naâo khaácthay thïë. Vò vêåy, viïåc ngûâng cho caác àún võ vay - vöën phuå thuöåcvaâo nguöìn vay tûâ ngên haâng - coá thïí seä aãnh hûúãng túái sûå phaáttriïín cuãa nïìn kinh tïë.

Tuy nhiïn, trïn thûåc tïë khoá coá thïí xaác àõnh àûúåc nhûängaãnh hûúãng cuãa kïnh tñn duång àöëi vúái suy giaãm tñn duång. Nïëuchó dûåa vaâo töíng tñn duång khöng thò khöng àuã àïí kïët luêån rùçngàaä coá sûå chuyïín dõch lúán vïì cung vöën vay: thêåm chñ viïåc tñnduång giaãm coá thïí laâ do cêìu giaãm hoùåc ngûng. Phûúng phaápthûúâng sûã duång àïí khùæc phuåc àiïìu naây têåp trung vaâo caã haikhña caånh: töíng tñn duång vaâ sûå chïnh lïåch lúåi nhuêån giûäakhoaãn vay cuãa ngên haâng vaâ caác taâi saãn khöng ruãi ro khaác nhûtraái phiïëu cuãa chñnh phuã. Nïëu chïnh lïåch naây tùng lïn maâtöíng tñn duång laåi giaãm ài thò coá thïí xaác àõnh rùçng cung vöën vayhoùåc àang giaãm hoùåc tùng chêåm hún so vúái cêìu. Tuy nhiïn,cêìn phaãi coá nhûäng xaác minh khaác nûäa. Chïnh lïåch lúåi nhuêåntùng coá thïí chó phaãn aánh möåt thûåc tïë laâ lúåi nhuêån coá ruãi ro tùngdo bõ aãnh hûúãng cuãa nhûäng cuá söëc tiïu cûåc laâm giaãm giaá trõthuêìn cuãa caác àún võ kinh tïë do phaãi chi tiïu taâi chñnh nhiïìuhún. Vò vêåy, sûå chïnh lïåch lúåi nhuêån taåo ra suy giaãm tñn duång,aãnh hûúãng àïën nhûäng ngûúâi chó biïët vay tiïìn ngên haâng chñnhlaâ sûå chïnh lïåch lúåi nhuêån giûäa laäi suêët ngên haâng cho vay vaâtraái phiïëu cuãa cöng ty. Chïnh lïåch lúåi nhuêån giûäa traái phiïëucöng ty vaâ traái phiïëu chñnh phuã laâ thûúác ào phêìn thûúãng choruãi ro chung.

Ding, Domac vaâ Ferri (1998) àaä aáp duång phûúng phaápnaây àïí nghiïn cûáu cuöåc khuãng hoaãng úã caác nûúác vaâ cho thêëyrùçng trong mêëy thaáng àêìu sau khuãng hoaãng, tñn duång tùng öìaåt, trong khi taác àöång tiïu cûåc cuãa noá àùåc biïåt aãnh hûúãng xêëutúái caác doanh nghiïåp vaâ ngên haâng nhoã.

Cuâng vúái sûå suy giaãm töíng tñn duång, viïåc tùng hai loaåichïnh lïåch lúåi nhuêån kïí trïn úã Haân Quöëc cho thêëy caã phêìn lúåinhuêån coá ruãi ro vaâ chïnh lïåch lúåi nhuêån cuå thïí cuãa nhûängngûúâi ài vay phuå thuöåc vaâo ngên haâng àaä tùng roä rïåt sau khiàöìng won àöåt ngöåt bõ mêët giaá vaâ laäi suêët tùng. ÚÃ Haân Quöëcngûúâi ta thêëy rùçng viïåc tùng chïnh lïåch lúåi nhuêån kïí trïn àaägêy ra hêåu quaã mang tñnh hïå thöëng laâ saãn xuêët cöng nghiïåpgiaãm (theo Domac vaâ Ferri, 1998).

Suy giaãm tñn duång úã Àöng AÁ

HÖÅP 3.4


trong giao dõch ngoaåi tïå vaâ phêìn àêìu tûtaâi saãn cöë àõnh àang ngaây caâng giaãm giaá,vaâ caác quy àõnh hoaåt àöång bõ thùæt chùåt hún.

Nhûäng yïëu töë vi mö êín sau sûå suygiaãm tñn duång naây cuäng àaä tûâng xaãy ranhiïìu lêìn. Vaâo giûäa vaâ cuöëi nhûäng nùm1980, taâi saãn cuãa caác ngên haâng thûúngmaåi cuãa caác nûúác cöng nghiïåp phaát triïínphõu sûác eáp lúán do caác hoaåt àöång laâm ùnvúái caác nûúác àang phaát triïín luác àoá àanggùåp khoá khùn vïì traã núå vaâ giaá thõ trûúângbêët àöång saãn giaãm maånh. Sûå suy giaãm àoáchó qua ài khi nhûäng hoaåt àöång laâm ùntrïn àûúåc giaãi quyïët. Viïåc thaáo gúä nhûängkhoá khùn àoá phêìn naâo àûúåc thûåc hiïånthöng qua kïë hoaåch Brady, àûúåc lêåp ra àïígiaãi quyïët nhûäng khoaãn núå cuãa caác nûúácàang phaát triïín, khöi phuåc thõ trûúâng súcêëp, vaâ tùng vöën tûâ lúåi nhuêån àïí laåi. ÚÃ NhêåtBaãn nhûäng aãnh hûúãng cuãa caác vêën àïì hiïånnay àöëi vúái khu vûåc taâi chñnh cuãa nïìn kinhtïë cuäng coá nguyïn nhên tûúng tûå tûâ nhûängyïëu töë vi mö, do caác quy àõnh vïì tiïìn tïåloãng leão vaâ tyã lïå laäi suêët rêët thêëp. Vò vêåy,cêìn phaãi coá nhûäng chñnh saách caãi thiïån cúcêëu trong lônh vûåc taâi chñnh thò múái hyvoång hoaân toaân khöi phuåc àûúåc caác luöìngtñn duång.

Tuy vêåy, cuäng coá möåt söë biïån phaápngùæn haån coá thïí giuáp laâm tùng tñn duång.Trûúác hïët, cêìn phaãi coá sûå trúå giuáp chonhûäng ngên haâng naâo sùén saâng cho vaytiïìn àöëi vúái nhûäng cöng ty coá nùng lûåc hoaåtàöång thûåc sûå, nhûng lûúång vöën hoå cêìn vaylaåi vûúåt quaá khaã nùng cuãa ngên haâng àoá.Hònh thûác cho vay “con núå thuöåc súã hûäu”hay “DIP” naây laâ möåt trong nhûäng phûúngthûác cêëp vöën tiïu biïíu cuãa caác nïìn kinh tïëthõ trûúâng àöëi vúái caác cöng ty àang trongthúâi kyâ cú cêëu laåi töí chûác cuãa mònh. Àêycoá thïí laâ möåt biïån phaáp cêëp baách coá thïítiïën haânh vúái nhiïìu cöng ty. Tuy nhiïn,caác ngên haâng phaãi hïët sûác thêån troång vòtrong caác nïìn kinh tïë naây, nhûäng khoákhùn thûúâng rêët lúán vaâ nùng lûåc töí chûácàïí caãi töí laåi cöng ty thûúâng rêët yïëu. Nhûängquy àõnh vïì traã moán núå cuä cêìn phaãi àûúåcduy trò àöëi vúái nhûäng con núå coá khaã nùngtraã.

ÚÃ möåt söë nûúác, chñnh saách naây chócoá thïí coá hiïåu lûåc nïëu chñnh phuã nhanhchoáng choån ra àûúåc nhûäng töí chûác coá khaãnùng laâ caác ngên haâng vaâ caác cöng ty. Vñduå, úã Inàönïsia, àïí khöi phuåc tñn duång hoåàaä phaãi lêåp ra möåt cú chïë nhanh choángtrúå giuáp cho möåt söë ngên haâng coá nùnglûåc töí chûác töët hún, vaâ nguöìn vöën vay seäàûúåc chuyïín cho caác cöng ty thöng quangên haâng àoá. Mùåc duâ möåt söë ngên haânghiïån nay àang coá caác danh muåc àêìu tû taâisaãn yïëu keám, vêîn coá möåt söë biïån phaáp àïígiuáp àúä ngay möåt vaâi ngên haâng trong söënaây; nhûäng ngên haâng maånh vïì mùåt thïíchïë cêìn phaãi laâm noâng cöët cho hïå thöëngngên haâng àaä àûúåc cú cêëu laåi.

Ngoaâi ra, möåt söë khoaãn taâi trúå àùåcbiïåt cuäng seä rêët cêìn thiïët. Vïì taâi trúå thûúngmaåi, Haân Quöëc, Inàönïsia vaâ Thaái Lan àaäthiïët lêåp caác chûúng trònh höî trúå nhaâ nûúác.Caác ngên haâng trung ûúng mua taâi saãnthïë chêëp bùçng hoaá àún xuêët khêíu, àöìngthúâi chñnh phuã höî trúå caác ngên haângthûúng maåi phaát haânh thû tñn duång (LC).Möåt söë nûúác coá thïí yïu cêìu höî trúå nhiïìuhún nûäa àöëi vúái taâi trúå thûúng maåi vaâ vöënhoaåt àöång. Sûå höî trúå naây coá thïí dûúái daångbaão laänh cho hoaåt àöång cuãa ngên haâng töëthún ngay taåi nûúác hoå chûá khöng nhêët thiïëtphaãi laâ baão laänh tñn duång trûåc tiïëp, àêìyàuã cho caác khoaãn vay hay caác khoaãn tñnduång àùåc biïåt. Àöìng thúâi, caác baão laänh naâycêìn coá sûå giuáp àúä cuãa möåt töí chûác thûá ba,nhû Inàönïsia vaâ Thaái Lan àaä nhêån àûúåcbaão laänh dûå phoâng cuãa Ngên haâng phaáttriïín chêu AÁ vaâ möåt söë töí chûác cho vaysong phûúng khaác.

Trûúác mùæt, caác biïån phaáp cuå thïí trûåctiïëp àïí giuáp caác cöng ty thuác àêíy lûu thöngtiïìn tïå vaâ do vêåy seä thuác àêíy àûúåc tñn duånglaâ nhûäng biïån phaáp coá hiïåu quaã nhêët. Caáccöng ty Àöng AÁ khaá maånh nïn caác biïånphaáp cêìn mang tñnh tûå lûåa choån vaâ traánhcaác biïån phaáp gêy hêåu quaã nghiïm troångthûúâng liïn quan àïën caác kïë hoaåch dochñnh phuã chó àaåo. Nhûäng kïë hoaåch àoá coáthïí bao göìm viïåc giaãm thuïë, cêëp vöën chocaác giao dõch àûúåc thïë chêëp, vaâ thuác àêíyluên chuyïín vöën thöng qua àiïìu chónh


lûúng. Sûå trúå giuáp cuäng coá thïí thöng quamöåt söë biïån phaáp liïn quan àïën thuïë, vñduå, Thaái Lan àaä xoaá boã thuïë thu nhêåp àöëivúái nhûäng khoaãn laäi göåp chûa àûúåc traã. Viïåcxêy dûång cêín thêån caác biïån phaáp trûúác mùætnaây rêët cêìn thiïët, tuy nhiïn, khöng khöngnïn àoáng vai troâ laâ caác biïån phaáp lêu daâi,cöë àõnh. Giaãi quyïët triïåt àïí vêën àïì thu heåptñn duång àoâi hoãi phaãi coá caác chûúng trònhcú cêëu laåi caác ngên haâng.

Nhiïåm vuå khoá khùn vaâ töën keám cuãacöng cuöåc cú cêëu laåi caác ngên haâng

Nhûäng khoá khùn mang tñnh hïåthöëng cuãa ngên haâng àaä xuêët hiïån úã caácnûúác Àöng AÁ. Quaá trònh àoáng cûãa caác ngênhaâng vaâ töí chûác taâi chñnh khaác vaâ cú cêëulaåi hïå thöëng ngên haâng seä rêët khoá khùnvaâ töën keám. Ûúác tñnh cuãa khu vûåc tû nhêncho thêëy tyã lïå giûäa núå khoá àoâi vaâ töíng dû

núå cuãa caác nûúác Àöng AÁ (trûâ Höìng Cöng(Trung Quöëc) vaâ Singapo) úã khoaãng giûäa10% vaâ 60%. Tyã lïå giûäa núå khoá àoâi vaâ GDPlaâ 10% àïën 40%. Con söë ûúác tñnh chñnhthûác chûa àûa ra àûúåc nhûäng tyã lïå naây,tuy nhiïn, úã möåt söë nûúác ngûúâi ta àaä àûara àûúåc tyã lïå giûäa núå khoá àoâi trïn töíng dûnúå laâ trïn 20%. Nïëu tñnh thïm danh muåcàêìu tû taâi saãn yïëu keám cuãa caác töí chûác taâichñnh khaác nhû caác cöng ty baão hiïím vaâcaác quyä àêìu tû thò töíng söë núå khoá àoâi coânlúán hún nhiïìu, àùåc biïåt úã hai nûúác HaânQuöëc vaâ Inàönïsia. Chó söë baão àaãm vöëncuãa caác ngên haâng cuäng rêët thêëp; tyã lïå vöën/töíng taâi saãn sau khi àaä trûâ caác khoaãn núåkhoá àoâi ûúác tñnh chó coân vaâo khoaãng tûâ -17% (úã Inàönïsia) àïën -4% (úã Malaisia). Tyãlïå naây úã caác ngên haâng Singapo, HöìngCöng (Trung Quöëc) vaâ Philippin dao àöångtrong khoaãng 10% àïën 16%.

Chi phñ cho viïåc cú cêëu laåi nguöìn vöën (söë núå göëc)

Chi phñ taâi chñnh àïí cú cêëu laåi ngên haâng: Ba phûúng aánDo söë lûúång lúán vaâ sûå khöng chùæc chùæn cuãa caác chñnh saách

hiïån nay nïn ta chó coá thïí àûa ra möåt söë phûúng aán minh hoaåcho töíng chi phñ taâi chñnh cuãa cöng taác cú cêëu laåi caác ngênhaâng nhû trònh baây trong baãng dûúái àêy. Nhûäng phûúng aán àoáthïí hiïån chi phñ taâi chñnh thûåc, àoá cuäng laâ söë tiïìn thûåc àïí phuåchöìi laåi danh muåc àêìu tû taâi saãn yïëu keám maâ chñnh phuã phaãi chi.Caã ba phûúng aán naây cho thêëy rùçng (a) 1/3 söë núå khoá àoâi àûúåcchuyïín cho chñnh phuã dûúái daång taái cú cêëu vöën seä àûúåc phuåchöìi vaâ (b) nhûäng moán núå khoá àoâi khöng àûúåc chuyïín giao chochñnh phuã seä àûúåc xoaá vaâ tñnh vaâo lúåi nhuêån thu àûúåc trongtûúng lai. Söë naây seä àûúåc cöång vúái chi phñ taâi chñnh bùçng thuïësuêët nhên vúái lûúång àoång caác khoaãn núå khoá àoâi. Chi phñ taâichñnh haâng nùm seä laâ gaánh nùång vïì laäi suêët àöëi vúái caác khoaãndûå trûä cöng cöång àûúåc cêìn àïën.

Phûúng aán thêëp. Theo phûúng aán naây, coá ñt töí chûác chiaseã nhûäng moán núå khoá àoâi vaâ khöng coá quaá trònh taái cú cêëu vöën.Chi phñ taâi chñnh duy nhêët laâ khoaãn núå bõ xoaá trûâ vaâo lúåi nhuêån.

Phûúng aán trung bònh. Theo phûúng aán naây, söë lûúång töíchûác cuâng chia seã nhûäng moán núå khoá àoâi cuäng ñt, nhûng seäthûåc hiïån quy trònh cú cêëu laåi vöën túái àöå caác ngên haâng khöngcoân phaãi chõu nhûäng khoá khùn lúán vïì nguöìn vöën. Nhûäng moánnúå khoá àoâi khaác coân laåi sau taái cú cêëu vöën seä àûúåc xoaá vaâ khêëutrûâ vaâo lúåi nhuêån.

Phûúng aán cao. Trong phûúng aán naây, nhûäng moán núå khoáàoâi seä àûúåc nhiïìu àún võ chia seã vaâ tyã lïå taái cú cêëu vöën laâ 4%töíng söë taâi saãn coân laåi. Bêët kyâ moán núå khoá àoâi naâo coân laåi seäàûúåc xoaá vaâ khêëu trûâ vaâo lúåi nhuêån.

Núå khoá àoâi so vúái phêìn trùm taâi saãn chñnh.Thêëp vaâ trung bònh:20,0 20,0 30,0 20,0 10,0 10,0 5,0 20,0 5,0

Cao:35,0 35,0 20,0 20,0 30,0 20,0 10,0 10,0 5,0 20,0

Nguöìn: ûúác tñnh cuãa caác nhên viïn Ngên haâng Thïëgiúái,Demirguc, Kunt vaâ Huizinga (1998); Ngên haâng Deutsche,JP Morgan, IFS.

HÖÅP 3.5


Do chñnh phuã caác nûúác àaä baão laänhcho nghôa vuå núå cuãa caác töí chûác taâi chñnh,vaâ chñnh lúåi ñch quöëc gia cuäng àoâi hoãi phaãisúám giaãi quyïët nhûäng khoá khùn naây nïnhêìu hïët caác chi phñ cú cêëu laåi hïå thöëng taâichñnh àûúåc chuyïín sang daång núå taâi chñnh.Trûâ möåt söë khoaãn núå coá thïí do khu vûåc tûnhên chõu traách nhiïåm, ngûúâi ta dûå tñnhrùçng caác chi phñ maâ chñnh phuã phaãi gaánhchõu chiïëm túái 30%GDP. Theo kinhnghiïåm quöëc tïë thò àêy laâ con söë quaá cao.Cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng cuãa Chilïnùm 1982 laâ cuöåc khuãng hoaãng “àùæt giaá”nhêët tûâ trûúác túái nay, theo àoá chñnh phuãphaãi daânh túái 41% GDP àïí khùæc phuåc, tuynhiïn, con söë naây cuäng khöng cao húnnhiïìu lùæm so vúái dûå tñnh chi phñ cuãa khuvûåc tû nhên hiïån nay cuãa möåt söë nûúácÀöng AÁ. Tuy nhiïn, nhûäng àêìu tû lúán trûåctiïëp cuãa chñnh phuã coá thïí giuáp giaãm àûúåctöíng chi phñ noái trïn bùçng caách traánh àûúåckhuãng hoaãng tinh thêìn do phaãi liïn tuåctrúå cêëp vaâ bùçng caách thu àûúåc lúåi nhuêåntûâ caác luöìng tñn duång. Nhûng àöëi vúáinhûäng nguöìn vöën lúán, àoâi hoãi chñnh phuãphaãi coá khaã nùng hún nûäa àïí huy àöång vaâthanh toaán caác nguöìn vöën khöng bõ laåmphaát vaâ tùng nùng lûåc quaãn lyá taâi chñnh.ÚÃ möåt söë nûúác nhû Inàönïsia khöng chopheáp aáp duång phûúng thûác naây cho caáckhoaãn vay cuãa chñnh phuã.

Caác nguyïn tùæc cú cêëu laåi ngên haângÚÃ caác nûúác Àöng AÁ, thaách thûác lúán

àùåt ra laâ laâm sao phaãi duy trò àûúåc loângtin trong khi giaãi quyïët vúái caác cöng ty taâichñnh khöng coân khaã nùng traã núå. Rêëtnhiïìu ngên haâng trong khu vûåc naâymuöën coá vöën vaâ muöën àûúåc cuãng cöë àïí khöiphuåc khaã nùng lûu thöng tñn duång. Muåctiïu àùåt ra àöëi vúái viïåc taåo vöën cho caácngên haâng úã Àöng AÁ laâ 8% hoùåc cao hún.Thúâi haån àïí àaåt àûúåc muåc tiïu naây khaácnhau úã möîi nûúác, nhûng caác nhaâ giaám saátngên haâng thûúâng àùåt thúâi haån 1 àïën 2nùm. Nhûäng ngên haâng naâo khöng khöiphuåc àûúåc tiïìm nùng vöën trong thúâi haåntrïn cêìn phaãi tòm kiïëm sûå giuáp àúä tûâ bïnngoaâi.

Kinh nghiïåm quöëc tïë cho thêëy möåtsöë nguyïn tùæc cú cêëu laåi ngên haâng nhûsau. Thûá nhêët, chó nhûäng töí chûác coá thïíhoaåt àöång hiïåu quaã múái àûúåc tiïëp tuåc hoaåtàöång, vaâ khi cú cêëu laåi thò thiïåt haåi phaãiàûúåc phên böí möåt caách minh baåch vaâ haånchïë töëi àa chi phñ cho nhûäng ngûúâi àoángthuïë. Thûá hai, viïåc cú cêëu laåi phaãi cuãng cöëcaác nguyïn tùæc taâi chñnh bùçng viïåc chiaseã thiïåt haåi trûúác hïët cho caác cöí àöng, sauàoá múái àïën caác chuã núå vaâ coá thïí, möåt söëngûúâi gûãi tiïìn nhiïìu. Thûá ba, phaãi coá caác

Ghi chuá: Caâng nhiïìu chêëm caâng töët (nghôa laâ taác duång töët)Nguöìn: Àaánh giaá cuãa caác nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.

Baãng 3.5

biïån phaáp duy trò nguyïn tùæc tñn duång àöëivúái ngûúâi vay vöën cuãa ngên haâng vaâ coánhûäng biïån phaáp khuyïën khñch tùng vöëntûâ nguöìn tû nhên múái. Thûá tû, töëc àöå cúcêëu laåi phaãi nhanh àïí coá thïí àaãm baão khöiphuåc àûúåc tñn duång, àöìng thúâi duy trò àûúåcloâng tin cuãa quêìn chuáng àöëi vúái hïå thöëngngên haâng. Vúái nhûäng nguyïn tùæc naây,chñnh phuã coá thïí àaánh giaá nhûäng lûåa choånchñnh saách coá sùén. Baãng 3.5 trònh baây khaáiquaát nhûäng lûåa choån cho viïåc cú cêëu laåingên haâng.

Viïåc lûåa choån bêët kyâ möåt phûúng aánnaâo cuäng àïìu coá caái àûúåc caái mêët (xembaãng 3.5). Vñ duå, nïëu chñnh phuã coá yá àõnh“cûáu giuáp” ngên haâng àang gùåp khoá khùnbùçng caách lêëy tiïìn cuãa chñnh phuã àïí tùngnguöìn vöën cuãa ngên haâng àoá, phûúng aánnaây seä coá ûu àiïím laâ nhanh, nhûng chiphñ cho viïåc buâ löî àoá cuäng seä cao vaâ khöngkhuyïën khñch àûúåc caác nhaâ quaãn lyá cuãa

BAÃNG 3.5


ngên haâng tòm caách caãi tiïën hoaåt àöång cuãangên haâng mònh. Mùåt khaác, nïëu chñnh phuãàõnh tiïën haânh taái cêëp vöën cho ngên haângàang gùåp khoá khùn vaâ sau àoá baán ài thòchi phñ taâi chñnh seä thêëp, khuyïën khñchngên haâng àoá nêng cao chêët lûúång hoaåtàöång vaâ laâm tùng àûúåc loâng tin cuãa xaä höåiàöëi vúái hïå thöëng ngên haâng àoá, song laåimêët nhiïìu thúâi gian hún. Biïån phaáp thanhlyá vaâ traã hïët núå cho chuã núå vaâ ngûúâi gûãitiïìn laâ caách laâm nhanh, khuyïën khñchàûúåc hoaåt àöång cuãa ngên haâng vaâ àoâi hoãichi phñ taâi chñnh tûúng àöëi thêëp, nhûnglaåi laâm aãnh hûúãng nghiïm troång àïën uytñn cuãa xaä höåi àöëi vúái hïå thöëng ngên haâng.Caác nûúác khaác nhau phaãi tòm ra giaãi phaápcên àöëi nhûäng lûåa choån àaánh àöíi naây chonûúác mònh vaâ phaãi cùn cûá vaâo nguöìn göëcgêy ra khoá khùn mang tñnh hïå thöëng naây.

Nhûäng biïån phaáp àaä àûúåc aáp duångcho àïën nay

Cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh khöngchó dûâng úã viïåc chia seã traách nhiïåm àöëivúái nhûäng thêët thoaát hiïån taåi, maâ coânphên böí quyïìn súã hûäu vaâ kiïím soaát nïìnkinh tïë trong tûúng lai. Möîi nûúác àïìu phaãitraãi qua quaá trònh ài àïën quyïët àõnh vïìkinh tïë vaâ chñnh trõ àïí giaãi quyïët nhûängvêën àïì trïn. Chñnh phuã Haân Quöëc àaä aápduång möåt chûúng trònh höîn húåp kïët húåpcaã giaãi phaáp phi têåp trung vaâ têåp trung.Caác ngên haâng àûúåc cêëp thïm möåt phêìnvöën vaâ möåt söë khoaãn núå khoá àoâi àaä àûúåcchuyïín cho Cöng ty quaãn lyá taâi saãn HaânQuöëc cuãa chñnh phuã (KAMCO). Cöng tynaây coá traách nhiïåm cú cêëu laåi nhûängkhoaãn núå trïn. Thaái Lan àaä cho thaânh lêåpcú quan taái cú cêëu taâi chñnh chõu traáchnhiïåm giuáp caác cöng ty taâi chñnh vaâ ngênhaâng thûúng maåi phuåc höìi hoaåt àöång cuãamònh. Cöng ty quaãn lyá taâi saãn thuöåc súãhûäu nhaâ nûúác Thaái Lan coá thïí caånh tranhvúái khu vûåc tû nhên àïí mua laåi taâi saãncuãa caác cöng ty taâi chñnh bõ phaá saãn vaâsau àoá töí chûác baán caác taâi saãn àoá, bao göìmcaã hònh thûác baán àêëu giaá trong khi caácngên haâng úã Thaái hêìu hïët àïìu duy trò àûúåchoaåt àöång cuãa hoå nhúâ coá sûå trúå giuáp cho

Ngên haâng Thïë giúái àaä phöëi húåp chùåt cheä vúái chñnh phuãcaác nûúác gùåp khuãng hoaãng nhùçm cú cêëu laåi hïå thöëng taâi chñnhcuãa hoå. Thaáng Chñn 1997, Thaái Lan àaä àûúåc trúå giuáp möåtkhoaãn viïån trúå taâi chñnh trõ giaá 15 triïåu USD nhùçm cuãng cöë khaãnùng höìi phuåc vaâ tñnh hiïåu quaã cuãa hïå thöëng taâi chñnh nûúácnaây. Tiïëp ngay sau àoá laâ khoaãn viïån trúå trõ giaá 350 triïåu USDvaâo thaáng Mûúâi hai 1998 tûâ nguöìn Vöën vay höî trúå quaãn lyá kinhtïë. Thaái Lan coân nhêån àûúåc möåt khoaãn vay khaác vaâo thaángSaáu 1998 tûâ Vöën vay àiïìu chñnh taâi chñnh vaâ kinh tïë. Ngênhaâng Thïë giúái àaä giuáp Thaái Lan thaânh lêåp möåt cú quan taái cúcêëu taâi chñnh coá chûác nùng quaãn lyá cöng cuöåc caãi töí cuãa caáccöng ty taâi chñnh vaâ möåt cöng ty quaãn lyá taâi saãn cuäng àaä àûúåcthaânh lêåp chõu traách nhiïåm giaãi quyïët taâi saãn núå khï àoång.

Inàönïsia cuäng àaä nhêån àûúåc möåt khoaãn vay trõ giaá 20triïåu USD tûâ nguöìn vöën vay trúå giuáp caãi töí ngên haâng àïí giuápcho Cú quan cú cêëu laåi ngên haâng Inàönïsia múái àûúåc thaânhlêåp giaãi quyïët nhûäng khoá khùn cho caác cöng ty taâi chñnh. Töíchûác naây cuäng àaä höî trúå caác nöî lûåc cuãa chñnh phuã trong viïåc taáicú cêëu caác moán núå cuãa caác cöng ty. Nguöìn Vöën vay höî trúå caãitöí chñnh saách vaâo thaáng Baãy 1998 cuäng àaä cam kïët cho chñnhphuã nûúác naây vay 1 tyã USD àïí hoå thûåc hiïån muåc tiïu öín àõnhhïå thöëng ngên haâng, cuãng cöë loâng tin cuãa ngûúâi gûãi tiïìn vaâàaãm baão duy trò caác hoaåt àöång dõch vuå töët cuãa khu vûåc naâytrong nïìn kinh tïë. Khoaãn vay trõ giaá 3 tyã USD cuãa nguöìn Vöënvay taái xêy dûång nïìn kinh tïë (ERL) cho Haân Quöëc vaâo thaángMûúâi hai 1997 àaä giuáp cho cöng taác khöi phuåc laåi hoaåt àöångcuãa hïå thöëng taâi chñnh. Hiïån nay, chñnh phuã nûúác naây àaä coáchûúng trònh taåm ngûng hoaåt àöång cuãa caác töí chûác taâi chñnhlaâm ùn thua löî, trúå giuáp tùng vöën cuãa caác ngên haâng, caãi tiïëncöng taác giaám saát, chêëm dûát moåi hiïån tûúång cho vay trûåc tiïëp,cuãng cöë caác dõch vuå baão hiïím tiïìn gûãi vaâ tùng cûúâng hiïåu quaãhoaåt àöång cuãa caác töí chûác taâi chñnh. Tiïëp theo khoaãn vay tûâERL, thaáng Ba 1998 möåt khoaãn vay khaác trõ giaá 2 tyã USD tûânguöìn Vöën vay àiïìu chónh cú cêëu àaä àûúåc cêëp cho nûúác naâyàïí höî trúå cho cöng taác phaát triïín vaâ cú cêëu laåi khu vûåc taâichñnh, caãi töí khu vûåc caác cöng ty vaâ phaát triïín thõ trûúâng vöën.Ngên haâng Thïë giúái hiïån àang laâm viïåc vúái Chñnh phuã HaânQuöëc àïí giuáp xêy dûång möåt hïå thöëng taâi chñnh hoaåt àöång coáhiïåu quaã, mang tñnh àa daång vaâ caånh tranh cao, bao göìm caãcaác ngaânh baão hiïím vaâ chûáng khoaán.

Àöëi vúái Malaisia, Ngên haâng Thïë giúái àaä cho nûúác naây vaymöåt khoaãn vaâo thaáng Saáu 1998 lêëy tûâ nguöìn Vöën vay phuåc höìicho khu vûåc xaä höåi vaâ kinh tïë. Khoaãn vay naây nhùçm cuãng cöëkhu vûåc taâi chñnh thöng qua viïåc cuãng cöë caác cöng ty taâi chñnh,tiïën haânh saát nhêåp, cú cêëu laåi nguöìn vöën cuãa caác töí chûác ngênhaâng, caãi thiïån cöng taác baão vïå quyïìn lúåi nhaâ àêìu tû vaâ giaãmruãi ro quyïët toaán, vaâ tûå do hoaá nhanh mûác àöå súã hûäu nûúácngoaâi. Nïëu caác chûúng trònh naây àûúåc thûåc hiïån thaânh cöng,chuáng seä goáp phêìn cuãng cöë loâng tin cuãa xaä höåi àöëi vúái thõtrûúâng vöën vaâ nêng cao tñnh minh baåch cuãa thõ trûúâng naây.

Nhûäng nöî lûåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái trúå giuáp khuvûåc taâi chñnh

Nguöìn: Taâi liïåu vay núå cuãa Ngên haâng Thïë giúái.

HÖÅP 3.6


khaã nùng thanh toaán ngùæn haån cuãa Ngênhaâng Trung ûúng Thaái Lan. Cú quan cúcêëu laåi ngên haâng Inàönïsia àaä tiïëp nhêån54 ngên haâng vaâ bùæt àêìu cú cêëu laåi caácdanh muåc àêìu tû cuãa caác ngên haâng naây.Trong quaá trònh cú cêëu laåi khu vûåc taâichñnh, hiïån nay Thaái Lan àang tiïën triïínnhanh nhêët, àùåc biïåt laâ cú cêëu laåi hoaåtàöång cuãa caác cöng ty taâi chñnh. Tuy nhiïn,ngay caã nhû vêåy cöng viïåc vêîn chûa àûúåchoaân têët.

Quaá trònh taái cú cêëu naây àoâi hoãi phaãicoá chñnh saách cêín troång xaác àõnh ngênhaâng naâo hoùåc cöng ty naâo cêìn cú cêëu laåi.Vñ duå, úã Inàönïsia, viïåc khöi phuåc laåi tñnduång àïí laâm vöën hoaåt àöång vaâ taâi trúåthûúng maåi seä phuå thuöåc vaâo viïåc coá tòmra àûúåc möåt cú chïë höî trúå cho caác ngênhaâng àaä phuåc höìi töí chûác cuãa mònh haykhöng, vaâ qua àoá höî trúå cho caác cöng ty.Hiïån nay, caác ngên haâng naây coá thïí vêîncoân caác danh muåc àêìu tû taâi saãn yïëu keám,nhûng nhûäng ngên haâng maånh vïì töí chûácvaâ coá thïí laâm noâng cöët cho möåt hïå thöëngngên haâng àûúåc cú cêëu laåi - do khöng thïíàoáng cûãa àûúåc toaân böå hïå thöëng ngênhaâng nïn khoá coá thïí tòm àûúåc biïån phaápthay thïë naâo töët hún. ÚÃ Haân Quöëc, nhûängmöëi liïn kïët sêu röång giûäa cöng taác cú cêëulaåi caác ngên haâng vaâ doanh nghiïåp cuângvúái sûå phaát triïín vïì mùåt thïí chïë coá haåncuãa caác ngên haâng àoâi hoãi chñnh phuã phaãicoá möåt vai troâ lúán hún trong viïåc cú cêëu laåidoanh nghiïåp. Nïëu khöng, caác ngên haângseä bõ rúi vaâo tònh traång khöng öín àõnh dosöë lûúång vöën khoá àoâi quaá lúán vaâ phaãichuyïín chuáng sang daång cöí phêìn, maâlûúång cöí phêìn naây khöng thïí xûã lyá nhanhàûúåc. Ngoaâi ra, nhûäng hêåu quaã xaä höåi vaâchñnh trõ to lúán ài keâm vúái viïåc cú cêëu laåicaác doanh nghiïåp coá thïí ngùn caãn caácngên haâng buöåc caác doanh nghiïåp tiïënhaânh cú cêëu laåi.

Biïån phaáp kïët húåp giûäa phi têåptrung vaâ têåp trung aáp duång úã Haân Quöëccoá thïí laâ biïån phaáp thñch húåp. Cöng ty quaãnlyá taâi saãn, KAMCO, hoùåc möåt töí chûác múáiàûúåc thaânh lêåp naâo àoá coá thïí tiïëp nhêåncaác danh muåc àêìu tû taâi saãn yïëu keám tûâ

caác töí chûác taâi chñnh. Möåt khi caác cöng tyàaä tiïën haânh cú cêëu laåi hoaåt àöång möåt caáchthñch húåp, hoå seä àûúåc trúå cêëp taâi chñnhthöng qua hònh thûác chuyïín caác moán núåthaânh cöí phêìn. Möåt phûúng thûác khaác coáthïí aáp duång àïí khuyïën khñch caác cöng tytiïën haânh cú cêëu laåi hoaåt àöång cuãa hoå laâphûúng thûác nûúác Anh àaä aáp duång àïí caãitöí caác cöng ty cuãa hoå trong nhûäng nùm1990. Quy tùæc Luên àön naây àang àûúåcûáng duång úã Haân Quöëc vaâ caác nûúác Àöng AÁkhaác. Cöí phêìn do caác cöng ty naây giûä coáthïí laâ cú súã cho möåt hïå thöëng lûúng hûutû nhên àûúåc taâi trúå vaâ möåt cú cêëu phuåthuöåc nhiïìu vaâo thõ trûúâng vöën, qua àoá coáthïí caãi thiïån cú cêëu laåi cöng ty. Biïån phaápnaây coá thïí laâm giaãm àûúåc tyã lïå núå/cöí phêìnvaâ taåo ra möåt lúáp cöí àöng múái bïn ngoaâinhûäng ngûúâi seä giaám saát caác cöng ty vaâtaåo sûå cên bùçng trong vai troâ giûäa nhûängngûúâi saáng lêåp cöng ty vaâ nhûäng “ngûúâitrong cuöåc” trong viïåc quaãn lyá hoaåt àöångcuãa cöng ty.

Nhiïåm vuå trung haån cuãa khu vûåctaâi chñnh vaâ khu vûåc cöng ty laâ caãi thiïåncöng taác quaãn lyá caác töí chûác taâi chñnh vaâphi taâi chñnh; phaát triïín thõ trûúâng vöën;thuác àêíy cú chïë khuyïën khñch hoaåt àöångchung cho caác töí chûác taâi chñnh vaâ xêydûång caác hïå thöëng taâi chñnh cên bùçng húnthöng qua viïåc khuyïën khñch thõ trûúângvöën. Cuäng giöëng nhû caác nûúác àaä tûâng bõkhuãng hoaãng taâi chñnh, cöng taác cú cêëulaåi khu vûåc taâi chñnh cuãa caác nûúác Àöng AÁseä laâ möåt quaá trònh lêu daâi. Möëi quan têmchñnh laâ laâm thïë naâo àïí ngùn chùån àûúåcnhûäng yïëu töë múái naãy sinh coá thïí laâmphûúng haåi àïën sûå phaát triïín cuãa khu vûåctaâi chñnh trong tûúng lai.

Nhûäng khoá khùn cuãa caác nûúác ÀöngAÁ khöng thïí àûúåc giaãi quyïët chó trong hïåthöëng ngên haâng. Nhûäng khoá khùn cuãacaác ngên haâng hiïån nay coá liïn quan mêåtthiïët àïën nhûäng khoá khùn cuãa caác cöngty. Do vêåy, àïí tòm ra àûúåc möåt giaãi phaápcho khu vûåc taâi chñnh àang gùåp khuãnghoaãng hiïån nay, cêìn phaãi hiïíu roä àûúåcnhûäng khoá khùn cuãa caác cöng ty. Chuángta seä àïì cêåp vêën àïì naây trong chûúng sau.


Chuá thñch1 . Xem “Pheáp mêìu nhiïåm cuãa Àöng

AÁ”. 994 vaâ Stiglitz vaâ Uy, 1996.

2. Classens vaâ Glaessner. 1997.

3. Töíng chi phñ trung gian laâ möåtchûác nùng cuãa nhiïìu yïëu töë bao göìm hiïåuquaã hoaåt àöång vaâ tñnh caånh tranh cuãa khuvûåc taâi chñnh. Sûã duång dûä liïåu trong baáocaáo haâng nùm cuãa caác ngên haâng thûúngmaåi, caác chi phñ hoaåt àöång cuãa caác ngênhaâng úã Àöng AÁ chûa thïí hiïån hïët töíng thïímûác àöå keám hiïåu quaã so vúái caác nûúác phaáttriïín. Ngoaâi ra. so vúái ngay caã caác nûúácàang phaát triïín thò caác ngên haâng úã ÀöngAÁ dûúâng nhû coá chi phñ khöng cao húnnhiïìu. Nhûng theo tñnh toaán thò lúåi nhuêåncuãa caác ngên haâng Àöng AÁ trong thúâi kyânaây laåi cao hún so vúái caác nûúác khaác (trûâ

Haân Quöëc).

4. Classens vaâ Glaessner. 1998.

5. Kaminsky vaâ Reinhart nùm 1997àaä khùèng àõnh kïët quaã naây taåi nhiïìu nûúác.

6. Lûu yá rùçng söë liïåu vïì cho vay àêìutû bêët àöång saãn trong möåt nûúác coá thïí khaácnhau vaâ möåt söë nûúác khöng tñnh àûúåc hïëtmûác àöå hoaåt àöång cuãa hïå thöëng ngên haângtrong lônh vûåc bêët àöång saãn (vñ duå khoaãnvay cho nhûäng ngûúâi xêy dûång bêët àöångsaãn laåi khöng àûúåc tñnh laâ khoaãn vay cholônh vûåc bïët àöång saãn).

7. Möåt uyã ban tû nhên úã lnàönïxiathaão luêån vúái möåt nhoám chuã núå vïì kïëhoaåch khöng coá baão laänh chuã quyïìn trõ giaá70 tyã USD. Thoaã thuêån vïì kïë hoaåch naâyàaä àaåt àûúåc trïn nguyïn tùæc vaâo ngaây 4thaáng Saáu 1998.

62

Caác cöng ty trong caãnhkhöën cuâng

Chûúng böën

Nhûäng vïët nûát tûâ nïìn moáng trong viïåc laâm ùn cuãa caác cöng tyúã Àöng AÁ bùæt àêìu xuêët hiïån roä rïåt tûâ trûúác thaáng Baãy 1997, nhûngcuöåc khuãng hoaãng àaä dòm caác cöng ty xuöëng vûåc thùèm. Sûå kiïåt quïåvïì taâi chñnh trong khu vûåc caác cöng ty àaä trúã nïn coá tñnh hïå thöëng.

Taåi möåt vuâng ngoaåi ö buåi bùåm cuãa Surabaya, thaânh phöë lúánthûá nhò cuãa Inàönïsia, möåt nhaâ maáy chïë biïën töm àang hoaåt àöångnhöån nhõp. Haâng trùm phuå nûä treã gêåp ngûúâi trïn töm àöng laånh,phên loaåi àïí àûa xuöëng taâu gûãi ài Nhêåt Baãn vaâ chêu Êu. Hoå nùçmtrong söë haâng nghòn ngûúâi àang laâm viïåc cho haäng Sekar, möåt trongsöë nhûäng têåp àoaân kinh doanh nöíi tiïëng úã Surabaya, do nùm anh emnhaâ Harry laâm chuã. Cho àïën nùm 1994, caác cöng ty Sekar theo àuöíimöåt chiïën lûúåc coá leä laâ khön ngoan nhêët àöëi vúái giúái doanh nghiïåpInàönïsia noái chung. Hoå boân ruát taâi nguyïn thiïn nhiïn phong phuácuãa àêët nûúác àïí kiïëm lêëy nhûäng àöìng ngoaåi tïå quyá giaá. Sau àoá, nhaâHarry àaä àöíi hûúáng vaâ bùæt àêìu kiïëm àûúåc nhûäng taâi saãn hêëp dêînhún nhûng ñt tñnh chêët saãn xuêët hún, ài chïåch xa khoãi nghïì nghiïåpgöëc cuãa mònh. Lúåi nhuêån cuãa Sekar túái trïn 13 triïåu USD nùm 1996,nhûng Sekar laåi coá thïí vay àûúåc gêëp 30-40 lêìn söë tiïìn àoá tûâ caác nhaâàêìu tû quöëc tïë trong vaâi thaáng cuãa nùm sau, yïn trñ rùçng seä àaão àûúåcnúå khi àïën haån traã. Bêìu trúâi àaä sêåp xuöëng Sekar vaâo ngaây 14 thaángTaám 1997, caái ngaây maâ Inàönïsia tûâ boã hïå thöëng tyã giaá höëi àoaái neocoá àiïìu chónh. Sekar, cuäng nhû nhiïìu cöng ty Inàönïsia khaác, àaäàaánh cuöåc rùçng àöìng rupi seä duy trò tònh traång mêët giaá tûâ tûâ so vúáiàöìng àöla nhû àaä keáo daâi caã thêåp kyã. Nhûng àöìng rupi àaä chòm xuöëngnhû möåt hoân àaá keáo theo caã söë phêån cuãa Sekar. Hiïån nay Sekar -cuäng giöëng nhû nhûäng ngûúâi chuyïn phên loaåi töm cuãa noá - àangngêåp trong vuäng nûúác lêìy buân. Caác cuöåc àaâm phaán vúái caác ngên haângvaâ caác töí chûác àêìu tû àang àûúåc tiïën haânh àïí cú cêëu laåi caác khoaãn núåcuãa Sekar. - Heuny Sender, “Cuöåc chúi àaä kïët thuác, Taåp chñ Far EastemEconomic Review, ngaây 22 thaáng Giïng 1998.

63Caác cöng ty trong caãnh khöën cuâng

Ngûúâi ta ûúác tñnh rùçng 2/3 söë haäng cuãaInàönïsia àaä phaãi chõu caác khoaãn löî vûúåtquaá vöën cöí phêìn; con söë naây laâ 2/5 úã HaânQuöëc vaâ 1/4 úã Thaái Lan. Laäi suêët àaä tùng5 àïën 10%, tyã giaá höëi àoaái àaä giaãm khoaãng30 àïën 40%, caác khoaãn vay cuãa ngên haângnöåi àõa thò khan hiïëm, coân vöën nûúác ngoaâithò caån kiïåt. Tyã lïå núå trïn vöën goáp (goåi tùætlaâ tyã lïå núå) cao, nhûäng khoaãn vay ngùænhaån, vaâ caác khoaãn vay nûúác ngoaâi khöngàûúåc baão hiïím laâm naãy sinh möåt loaåt ruãiro toã ra thûåc sûå nguy haåi trong àiïìu kiïånmûác giaá cuãa vöën trong nûúác vaâ nûúác ngoaâithay àöíi. Chûâng naâo maâ tyã lïå tùng trûúãngcoân cao thò nhûäng ruãi ro tûâ viïåc vay quaánhiïìu tiïìn trïn cú súã àöìng vöën haån heåpvêîn coân coá thïí quaãn lyá àûúåc. Vaâo giûäanhûäng nùm 1990, nhiïìu cöng ty vêîn tiïëptuåc vay tiïìn duâ àûáng trûúác tònh traång mûácsinh lúåi ngaây möåt giaãm.

Hiïån tûúång suåt giaá àöìng tiïìn vaâtùng voåt laäi suêët möåt caách àöåt ngöåt cöångvúái sûå suåt giaãm vïì cêìu àaä biïën nhûäng yïëukeám trúã thaânh sai lêìm chïët ngûúâi. Caáccöng ty àang laâm ùn phaát àaåt, àûúåc quaãnlyá töët böîng nhiïn cuäng nùçm trïn búâ vûåcphaá saãn cuâng vúái caác cöng ty laâm ùn keámcoãi. Hiïån nay, nhiïåm vuå khoá khùn nhêëtcuãa caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách laâ laâmsao àûa ra àûúåc möåt khuön khöí chñnh saáchàuáng àïí taách caác cöng ty coá khaã nùng traãnúå ra khoãi caác cöng ty khöng coá khaã nùngtraã núå, laâm öín àõnh vaâ höìi sinh nhûäng cöngty coá khaã nùng duy trò hoaåt àöång kinhdoanh. Vïì mùåt ngùæn haån, àiïìu naây àoâi hoãicaác biïån phaáp chñnh saách àïí cú cêëu laåi khuvûåc cöng ty, vaâ vïì mùåt trung haån, àoâi hoãinhûäng thay àöíi àöëi vúái sûå quaãn lyá caác cöngty vaâ möëi liïn hïå giûäa khu vûåc cöng ty vaâkhu vûåc taâi chñnh. Sûå laänh àaåo maånh meäcuãa chñnh phuã àaä vaâ àang trúã nïn hïët sûácquan troång

Sûå hònh thaânh tònh traång dïî bõ töínthûúng trong khu vûåc cöng ty

Àùçng sau àiïìu kyâ diïåu. Nhûäng tyã lïånúå cao khiïën khu vûåc cöng ty dïî bõ töínthûúng trûúác nhûäng cún söët laâ kïët quaãlögñch cuãa chiïën lûúåc tùng trûúãng vaâ hïå

thöëng taâi chñnh cöng ty cuãa Àöng AÁ.Nhiïìu thêåp kyã qua, caác chñnh phuã ÀöngAÁ àaä theo àuöíi möåt chiïën lûúåc hûúáng vaâoxuêët khêíu rêët nùng nöí. Hoå khuyïën khñchcaác nhaâ xuêët khêíu bùçng caác hònh thûácnhû cêëp tñn duång trûåc tiïëp, roát caác khoaãnvay vaâ cho miïîn thuïë. Caác cöng ty naây àoâihoãi phaãi coá nhûäng nguöìn lûåc to lúán àïí liïntuåc nêng cêëp cöng nghïå vaâ duy trò àûúåctñnh caånh tranh trïn thõ trûúâng quöëc tïë.Khoaãn lúåi nhuêån sau thuïë khöng àuã àïíduy trò möåt chiïën lûúåc àêìy tham voång nhûvêåy trong khi thõ trûúâng vöën laåi chûa àûúåcphaát triïín àêìy àuã; kïët quaã laâ caác cöng typhaãi vay quaá nhiïìu. Möåt àöång lûåc àaä àûúåchònh thaânh - töëc àöå tùng trûúãng tùngnhanh hún vaâ tyã lïå tiïët kiïåm cuäng lúán hún- laâm tùng thïm doâng chaãy nhûäng khoaãnvay tûâ caác ngên haâng vaâo caác haäng. Cúcêëu taâi chñnh àoâi hoãi phaãi coá sûå húåp taácgiûäa caác cöng ty, ngên haâng vaâ chñnh phuã.Chiïën lûúåc naây taåo ra möåt tyã lïå núå cao,nhûng chñnh phuã àaä taåo ra möåt bûúác àïåmàïí chöëng laåi nhûäng cún söët mang tñnh hïåthöëng àoá. Chiïën lûúåc naây cuäng àaä àêíyÀöng AÁ ài lïn nhû sao bùng vïì mùåt cöngnghïå, nùng suêët, vaâ mûác söëng maâ trïnthûåc tïë àaä vûúåt quaá têët caã caác nûúác khaác.

Vaâo nhûäng nùm 1980, caác chñnhphuã Àöng AÁ bùæt àêìu tûâ tûâ ruát boã nhûängquyïët àõnh vïì taâi chñnh coá aãnh hûúãng túáichñnh saách cöng nghiïåp. Chiïën lûúåc naâycoá lúåi cho caác nïìn kinh tïë trong quaá trònhtoaân cêìu hoaá, nhûng noá cuäng taåo ra möåtkhoaãng tröëng trong nhûäng höî trúå vïì thïíchïë vaâ àiïìu tiïët. Trong nhûäng nùm 1990,caác chñnh phuã úã chêu AÁ thûåc hiïån thaáo boãmöåt caách cùn baãn viïåc àiïìu tiïët vïì mùåt taâichñnh: hoå thaáo boã hoùåc núái loãng sûå kiïímsoaát vïì vay nûúác ngoaâi cuãa caác cöng ty vaâtûâ boã sûå àiïìu phöëi trong viïåc ài vay vaâ àêìutû, nhûng àaä thêët baåi trong viïåc tùngcûúâng giaám saát ngên haâng (xem höåp 4.1).Sau khi nhûäng haån chïë vïì vay nûúác ngoaâiàûúåc núái loãng, caác cöng ty trong nûúác phaáthiïån ra rùçng caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâicuäng rêët nhiïåt tònh trong viïåc cho caác cöngty chêu AÁ vay vúái chi phñ thêëp. Ngûúâi chovay vaâ ngûúâi ài vay àïìu cho rùçng nhõp àöåtùng trûúãng kinh tïë nhanh seä àûúåc duy


trò vaâ tyã giaá höëi àoaái seä öín àõnh; nhûängngûúâi cho vay nûúác ngoaâi cuäng phúát lúânhûäng giúái haån caãnh baáo cuãa chñnh hoåtrong viïåc cho nhûng cöng ty coá tyã lïå núåcao vay vúái lyá do Àöng AÁ chó laâ möåt phêìnnhoã trong danh muåc àêìu tû cuãa hoå vaâ hoåcêìn phaãi laâm ùn. Núå nûúác ngoaâi, chuã yïëulaâ cuãa tû nhên vaâ núå ngùæn haån, tùng lïnvaâ nhûäng löî höíng lúán khöng àûúåc che chùænàaä hònh thaânh.

Trong khi àoá thò mö hònh vïì àêìu tûàaä qua nhiïìu thay àöíi. Vaâo nhûäng nùm1980, sûå tùng voåt vïì àêìu tû chuã yïëu àûúåchûúáng vaâo caác haâng hoaá coá thïí xuêët khêíuàûúåc, nhûng vaâo nhûäng nùm 1990, hêìuhïët vöën àêìu tû àûúåc chuyïín sang caác haânghoaá khöng thïí xuêët khêíu àûúåc, àùåc biïåt laâbêët àöång saãn vaâ kïët cêëu haå têìng. Trongmöåt nïìn kinh tïë múã vúái chñnh saách tyã giaá

höëi àoaái cöë àõnh, giaá caã cuãa nhûäng haânghoaá coá thïí xuêët khêíu àûúåc khöng tùng lïndo coá sûå caånh tranh cuãa haâng nhêåp khêíu.Hêåu quaã laâ, àùåc biïåt úã Thaái Lan vaâ úã caãnhûäng nûúác bõ taác àöång cuãa khuãng hoaãngkhaác, núi tyã giaá höëi àoaái danh nghôa thòàûúåc cöë àõnh vaâ giaá caã trong nûúác thò tùng,khoaãng caách giûäa giaá cuãa haâng coá thïí xuêëtkhêíu àûúåc vaâ khöng thïí xuêët khêíu àûúåclaâ rêët àaáng kïí. Bûúác biïën àöíi naây trongàêìu tû àaä laâm tùng khaã nùng dïî bõ töínthûúng cuãa caác cöng ty vaâ caác töí chûác taâichñnh trûúác caác àúåt suy thoaái coá tñnh chukyâ.

Möåt cú súã taâi chñnh mong manh cho quaátrònh toaân cêìu hoaá caác nïìn kinh tïë

Nùm nùm trûúác khi xaãy ra khuãnghoaãng, caác hoaåt àöång taâi chñnh cuãa khu

Chñnh saách can thiïåp cuãa Chñnh phuã Haân Quöëc, àaáng chuáyá nhêët laâ chñnh saách àêíy maånh cöng nghiïåp nùång vaâ cöngnghiïåp hoaá chêët (HCI), thûúâng àûúåc àaánh giaá bùçng mûác àöåthaânh cöng hay thêët baåi cuãa chñnh saách cöng nghiïåp. Tuynhiïn, coá möåt caách tiïëp cêån quan troång khaác àïí àaánh giaá chñnhsaách can thiïåp cuãa chñnh phuã àoá laâ ûúác tñnh caái giaá phaãi traã vïìmùåt taâi chñnh gùæn vúái sûå can thiïåp àoá. Sûå can thiïåp cuãa chñnhphuã àaä laâm naãy sinh nhûäng chi phñ trûåc tiïëp dûúái daång trúå giaácho nhûäng khu vûåc coá tñnh chiïën lûúåc thöng qua nhûäng khoaãnvay coá tñnh chñnh saách vaâ miïîn thuïë, àùåc biïåt laâ trong giai àoaånàêíy maånh HCI nhûäng nùm 1973-1979. Sûå can thiïåp cuäng laâmphaát sinh nhûäng chi phñ giaán tiïëp dûúái daång nhûäng khoaãn chovay khöng sinh lúâi cöång döìn laåi vaâ nhûäng khoá khùn naãy sinhtrong danh saách vöën àêìu tû cuãa caác ngên haâng thûúng maåi.

Viïåc thuác àêíy khu vûåc HCI phaát triïín àûúåc höî trúå bùçng möåtloaåt nhûäng cöng cuå thuïë vaâ taâi chñnh. Trong giai àoaån àêíymaånh HCI, ngên saách cuãa chñnh phuã daânh cho HCI lïn túái 5%töíng ngên saách. Hún nûäa, viïåc giaãm thuïë lúåi tûác túái 10% cho banùm àêìu vaâ 50% cho hai nùm tiïëp theo àaä taåo ra nhûäng thuïësuêët thûåc aáp duång cho caác ngaânh chiïën lûúåc chó bùçng 1/3 thuïësuêët bònh thûúâng maâ thöi; vaâo luác cao àiïím cuãa giai àoaån àêíymaånh HCI laâ nùm 1997, khoaãn thuïë thêët thu laâ khoaãng 82 tyãwon (tûúng àûúng 3% töíng thu tûâ thuïë). Nguöìn taâi chñnh chuãyïëu àöí vaâo HCI laâ nhûäng khoaãn vay chñnh saách àûúåc ûu tiïncho caác ngaânh cöng nghiïåp chuã chöët. Vñ duå, nùm 1997, 45%töíng tñn duång nöåi àõa cuãa hïå thöëng ngên haâng àûúåc böë trñ àïícêëp trûåc tiïëp cho lônh vûåc HCI. Nhûäng trúå cêëp ngêìm vïì laäi suêëtcho lônh vûåc HCI chó riïng nùm 1977 ûúác tñnh bùçng 75 tyã won,chiïëm 0,4% töíng saãn phêím quöëc dên (GNP) (àûúåc tñnh bùçngcaách aáp duång möåt tyã lïå chïnh lïåch laäi suêët laâ 3 àïën 4% so vúáilaäi suêët caác khoaãn vay cuãa ngên haâng noái chung). Tuy nhiïn,sûå ûúác tñnh naây cêìn àûúåc xem xeát úã mûác thêëp hún nûäa. Nhûäng

ngaânh cöng nghiïåp maâ nguöìn tñn duång bõ xiïët laåi thò buöåc phaãiài vay tiïìn theo laäi suêët cuãa thõ trûúâng tûå do. Khoaãn trúå giaá thûåctïë cho HCI vò vêåy lïn àïën 3% GNP.

Vaâo giûäa nhûäng nùm 1980, Chñnh phuã Haân Quöëc àaä choånbaão laänh cho caác ngaânh cöng nghiïåp àoáng taâu vaâ chïë taåo maáyàang gùåp phaãi khoá khùn nïn caác khoaãn cho vay khöng sinh lúâicuãa caác ngên haâng thûúng maåi àaä tñch tuå rêët nhanh vaâ khaãnùng sinh lúåi cuãa ngên haâng bõ töín haåi nùång nïì. Chùèng haån,trong khoaãng nhûäng nùm 1986-1987, tyã troång cuãa caác khoaãncho vay khöng sinh lúâi trong töíng taâi saãn àaä àaåt túái gêìn 10%.Giûäa nhûäng nùm 1985 vaâ 1988, 78 cöng ty àaä àûúåc àaão núå.Trong quaá trònh naây, chó riïng khoaãn núå göëc àûúåc xoaá àaä lïntúái 1 nghòn tyã won, chiïëm 1% GNP vaâo nùm 1985. Gêy taác haåihún nûäa laâ viïåc cêëp phaát thïm vöën trúå giaá cho caác cöng ty àûúåcàaão núå cuâng vúái viïåc cho hûúãng chiïët khêëu àùåc biïåt cuãa Ngênhaâng trung ûúng àaä aãnh hûúãng xêëu túái baãng cên àöëi taâi saãn.

Trong thúâi kyâ àiïìu chónh kinh tïë khoá khùn nhûäng nùm1979-1981, Chñnh phuã Haân Quöëc àaä tûâ boã nhûäng ûu tiïn àöëivúái HCI, nhûäng chi phñ trûåc tiïëp do trúå cêëp vïì laäi suêët hêìu nhûbiïën mêët hïët. Ngûúåc laåi, phaãi mêët hún möåt thêåp kyã àïí bùæt àêìuxûã lyá nhûäng chi phñ giaán tiïëp dûúái daång nhûäng khoaãn cho vaykhöng sinh lúâi tñch tuå laåi vaâ khaã nùng sinh lúâi bõ boáp ngheåt cuãangên haâng. Maäi àïën nùm 1993, Chñnh phuã Haân Quöëc múái cöngböë möåt kïë hoaåch trung haån àïí chuyïín giao nhûäng khoaãn núåtheo chñnh saách - vêîn coân lïn túái trïn 40% töíng tñn duång nöåiàõa - sang nhûäng taâi khoaãn riïng biïåt vaâ thûåc hiïån viïåc cungcêëp caác khoaãn vay thöng qua ngên saách vúái nhûäng chi phñ coânchûa àûúåc xaác àõnh.

Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái, Pheáp maâu nhiïåm cuãa Àöng AÁ,1993.

Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo súám úã Haân QuöëcHÖÅP 4.1


vûåc cöng ty úã tûâng nûúác Àöng AÁ cuäng khaácnhau. Roä raâng laâ trong khi möåt cuöåckhuãng hoaãng àang dêëy lïn nhanh choángúã Thaái Lan, vaâ chûâng naâo àoá úã Haân Quöëc,thò caác nûúác khaác - Malaisia, Inàönïsia vaâPhilippin - coá veã nhû àaä chõu taác àöång cuãacuöåc khuãng hoaãng thöng qua sûå lêy lan.Hoaåt àöång kinh doanh cuãa caác cöng tyThaái trúã nïn töìi tïå ài möåt caách nhanhchoáng, àùåc biïåt laâ tûâ nùm 1995. Chiïën lûúåctaâi chñnh cöng ty cuãa Haân Quöëc - tyã lïå núåcao, khaã nùng sinh lúâi thêëp - mang tñnhruãi ro, nhûng vêîn coân àûúåc duy trò cho àïënnùm 1995, thúâi àiïím maâ tyã lïå caác cöng tylaäi khöng traã àuã laäi suêët tùng lïn. Ngûúåclaåi, caác chó söë taâi chñnh cuãa khu vûåc cöngty úã Malaisia, Inàönïsia vaâ Philippin vêînöín àõnh vaâo nhûäng nùm trûúác cún khuãnghoaãng.

Trûúác nùm 1997, tyã lïå núå tùng maånhtaåi caác nûúác chõu aãnh hûúãng cuãa khuãnghoaãng1 (xem biïíu àöì 4.1). Trong thúâi kyâ1991-1996, tyã lïå naây àaä tùng gêëp àöi úãThaái Lan vaâ Malaisia, tùng thïm 1/3 úã HaânQuöëc. Tònh traång naây àùåc biïåt ruãi ro chocaác cöng ty Haân Quöëc, trong àiïìu kiïån caáccöng ty àoá àaä coá tyã lïå núå vöën cao so vúái caácnûúác Àöng AÁ khaác. Àïën nùm 1996, tyã lïånúå úã möåt haäng cúä trung bònh lïn túái 340%taåi Thaái Lan vaâ 620% taåi Haân Quöëc; tyã lïånúå thêëp nhêët úã Philippin, núi maâ caã quymö vaâ àöå daâi thúâi gian cuãa cuöåc buâng nöícaác khoaãn cho vay coân nhoã hún so vúái taåicaác nûúác laáng giïìng (ngûúåc laåi, tyã lïå núåtrung bònh laâ 80% úã Anh, 100% úã Myä, vaâ160% úã Nhêåt Baãn). Trong khi àoá, khaã nùngsinh lúâi laåi giaãm dêìn. Tûâ nùm 1991 àïën1996, lúåi nhuêån trïn taâi saãn giaãm tûâ 8xuöëng coân 1% úã Thaái Lan (xem biïíu àöì4.2); nhõp àöå naây giaãm dêìn úã Inàönïsia,Philippin vaâ Haân Quöëc. Chó coá Malaisialaâ khaã nùng sinh lúâi tùng lïn.

Tyã lïå núå khöng laânh maånh vaâ khaãnùng sinh lúâi giaãm dêìn nïëu xeát riïng chócoá thïí gêy ra tònh traång röëi ren, nhûngkhi chuáng kïët húåp laåi vúái nhau thò trúã nïnnguy hiïím. Möëi tûúng quan2 giûäa hoaåtàöång kinh doanh vaâ tyã lïå núå trong têët caãchñn nûúác vaâ laänh thöí Àöng AÁ chó ra rùçng

tyã lïå núå cao hún àaä dêîn àïën hoaåt àöång kinhdoanh keám hún (xem biïíu àöì 4.3). Möëitûúng quan naây thïí hiïån maånh meä úã ThaáiLan vaâ yïëu hún úã Philippin, nhûng noá chothêëy rùçng ngay trûúác cún khuãng hoaãng,viïåc quaãn lyá khu vûåc cöng ty vaâ khu vûåctaâi chñnh àaä taåo àiïìu kiïån cho caác haängkinh doanh keám coãi nhêån àûúåc nhiïìu húnso vúái khoaãn taâi chñnh thûåc maâ hoå àaángàûúåc hûúãng. Àiïìu naây coá leä àaä laâm cho cuöåckhuãng hoaãng trêìm troång thïm. Tuy nhiïn,khöng phaãi têët caã caác haäng coá tyã lïå núå caoàïìu laâm ùn khöng coá hiïåu quaã, möåt söëhaäng tùng trûúãng nhanh, vaâ tùng trûúãngnhanh hún thûúâng gùæn vúái nhûäng khoaãnlúåi nhuêån cao hún (xem biïíu àöì 4.4).

Viïåc caác cöng ty ài vay quaá nhiïìuso vúái tiïìn thu àûúåc cuäng coá nghôa laâ möåtphêìn lúán lúåi nhuêån seä àûúåc duâng àïí chitraã tiïìn laäi (xem biïíu àöì 4.5). Thaái Lan laâmöåt àiïín hònh tiïu biïíu cho hiïån tûúångnaây. Nùm 1991, khaã nùng traã laäi cuãa ThaáiLan cuäng giöëng nhû cuãa caác nûúác laánggiïìng trong khu vûåc, trûâ Haân Quöëc;nhûng àïën nùm 1997, chi phñ vïì laäi tiïìnvay cuãa Thaái Lan so vúái lúåi nhuêån àaä tùngvoåt - hún 2/3 töíng lúåi nhuêån cuãa caác cöngty Thaái coá tïn trïn thõ trûúâng chûáng khoaánàûúåc duâng àïí thanh toaán tiïìn laäi. Traái laåi,mûác tiïìn àïí traã laäi cuãa caác nûúác laáng giïìngvêîn tûúng àöëi öín àõnh. Tûâ nùm 1995, tyã lïåcaác haäng àang gùåp khoá khùn - nhûäng haängmaâ khoaãn tiïìn traã laäi vûúåt quaá lúåi nhuêån- àaä tùng lïn ghï gúám úã Thaái Lan vaâ HaânQuöëc (xem biïíu àöì 4.6). Àïën nùm 1997,trïn 1/3 töíng söë caác haäng trong caã hai nûúácnaây àïìu úã trong tònh traång trïn. Mùåc duâàiïìu naây cho thêëy tñn hiïåu cuãa möåt thúâikyâ khoá khùn, nhûng noá cuäng khöng baáotrûúác möåt cuöåc khuãng hoaãng. Tònh hònhvêîn tiïëp tuåc öín àõnh úã Malaisia vaâPhilippin, vaâ úã Inàönïsia caác haäng gùåpkhoá khùn chiïëm tyã troång thêëp nhêët.

Caác hoaåt àöång taâi chñnh àaä biïën àöíitrong möîi lônh vûåc vaâ phaãn aánh nhûängnöîi lo ngaåi ngaây caâng hiïån roä trong hoaåtàöång úã têìm vô mö vaâ khaã nùng caånh tranh.Chùèng haån, úã Thaái Lan, àêìu tû vaâo lônhvûåc xêy dûång àûúåc khuyïën khñch búãi sûå


tùng giaá thûåc vaâ cêìn nhûäng khoaãn vay lúán.Kïët quaã laâ, xêy dûång trúã thaânh ngaânh coátyã lïå núå cao nhêët trong têët caã caác ngaânh -406% nùm 1996 (xem biïíu àöì 4.7). ÚÃ HaânQuöëc vaâ Thaái Lan, ngaânh àiïån tûã àûúåc ghinhêån laâ ngaânh coá khaã nùng sinh lúåi thêëpnhêët vaâo nùm 1996 (xem biïíu àöì 4.8), vaâúã Haân Quöëc, ngaânh cöng nghiïåp àiïån tûã

cuäng laâ ngaânh àûáng àêìu vïì tyã troång caáchaäng khöng coá khaã nùng traã tiïìn laäi cuãacaác khoaãn vay (xem biïíu àöì 4.9). Àiïìu naâyphaãn aánh chiïën lûúåc “nhûäng cuöåc caá cûúåclúán” cuãa caác cöng ty Haân Quöëc nhùçm caånhtranh vúái caác têåp àoaân àa quöëc gia àïí giaânhthõ phêìn bùçng caách phaát triïín nhûäng saãnphêím cuãa chñnh mònh. Àiïìu naây àaä dêîn

BIÏÍU ÀÖÌ 4.2

BIÏÍU ÀÖÌ 4.4

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

Ghi chuá: Nhûäng phên loaåi cao thêëp dûåa theo mûác trung bònh cuãasöë bònh quên trong nùm 1993-1996. ROA laâ tyã suêët lúåi nhuêån trïntaâi saãn.Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.




àïën sûå giaãm giaá aâo aåt àöëi vúái caác haâng àiïåntûã cuãa Haân Quöëc nùm 1996 vaâ giaãm khaãnùng sinh lúâi cuãa ngaânh naây (xem chûúng2). Ngûúåc laåi, Malaisia vaâ Philippin vêînhûúãng khaã nùng sinh lúåi cao trong ngaânhàiïån tûã vaâo nùm 1996 vò hoå laâ möåt phêìncuãa maång lûúái saãn xuêët àa daång hún thöngqua nhûäng möëi liïn hïå trûåc tiïëp vúái caáctêåp àoaân àa quöëc gia.

Sûå àiïìu haânh keám úã caác cöng ty: Miïëng àêëtmaâu múä cho tyã lïå núå cao

Cuöåc khuãng hoaãng úã Àöng AÁ àaä chothêëy roä têìm quan troång cuãa caác quy tùæc,tiïu chuêín vaâ caác töí chûác coá chûác nùngàiïìu chónh haânh vi cuãa caác cöng ty vaâ xaácàõnh tinh thêìn traách nhiïåm cuãa hoå àöëi vúáicaác nhaâ àêìu tû. Thõ trûúâng taâi chñnh ÀöngAÁ laâ thõ trûúâng thöëng trõ búãi caác ngênhaâng. Vò thõ trûúâng chûáng khoaán àoâi hoãimöåt khuön khöí luêåt lïå vaâ àõnh chïë phûáctaåp hún nïn vai troâ chuã àaåo cuãa ngên haângtrong taâi chñnh cöng ty coá leä laâ con àûúângtöët nhêët àïí caác nûúác àang phaát triïín àilïn, vúái àiïìu kiïån laâ khöng phaãi chõu sûåcan thiïåp quaá mûác cuãa nhaâ nûúác, chõu sûåcaånh tranh vaâ àûúåc àiïìu tiïët möåt caách thêåntroång. Nhûäng nûúác Àöng AÁ àaä khöng àaápûáng àûúåc nhûäng tiïu chuêín naây vaâ àaä thêëtbaåi trong viïåc àiïìu chónh khi quaá trònhtoaân cêìu hoaá diïîn ra (xem höåp 4.2).

Nhûäng khuyïën khñch yïëu úát àöëi vúáicaãi thiïån quaãn lyá. Khu vûåc taâi chñnh vêånhaânh keám úã Àöng AÁ Trong möåt thõ trûúângcoá dû thûâa taâi saãn lûu àöång, sûå thiïëu kyãluêåt thõ trûúâng, cöång thïm möëi quan hïåthoaãi maái giûäa caác chuã ngên haâng vaâ caáckhaách haâng laâ caác cöng ty, àaä dêîn àïën caáckhoaãn cho caác cöng ty vay tùng lïn vúái tyãlïå núå cao vaâ khaã nùng sinh lúâi thêëp. Trongmöi trûúâng àoá, viïåc tùng tñnh cöng khaivaâ àiïìu haânh cöng ty àaä khöng àem laåinhiïìu hiïåu quaã. Thiïëu kyã luêåt thõ trûúângmöåt phêìn laâ do nhûäng sai lêìm vïì mùåtchñnh saách vaâ chuã nghôa laåc quan vïì sûåtùng trûúãng trong tûúng lai, nhû àûúåcnhêën maånh qua nùm àiïím dûúái àêy:Möåtlaâ, nhûäng möëi liïn hïå khöng laânh maånhgiûäa chñnh phuã vaâ caác ngên haâng, giûäangên haâng vaâ khaách haâng do caác chñnh

saách trûúác àêy taåo ra. ÚÃ caác nûúác Àöng AÁ,coá möåt aáp lûåc chñnh trõ nhùçm cung cêëpkhoaãn vay cho caác haäng àûúåc ûu aái, vaâ caácbaão laänh ngêìm cuãa chñnh phuã laâm chöîdûåa cho caác khoaãn vay ngên haâng àöëi vúáicaác khu vûåc àûúåc ûu tiïn àaä àûúåc taåo raàïí àaãm baão’cho ngûúâi gûãi tiïìn ngên haângkhöng phaãi chõu ruãi ro. Nhûäng biïån phaápàoá khiïën cho caác ngên haâng xao nhaängtrong viïåc thêím àõnh caác khoaãn cho vay.Caác ngên haâng tiïëp tuåc phaãi chõu àûångsûå can thiïåp nùång nïì cuãa nhaâ nûúác. Chùènghaån, úã Haân Quöëc, nhaâ nûúác àaä nùæm viïåckiïím soaát hïå thöëng ngên haâng tûâ àêìunhûäng nùm 1960. Mùåc duâ trong 20 nùmqua, chñnh phuã àaä tû nhên hoaá vaâ baánnhûäng cöí phêìn chuã yïëu trong hêìu hïët caácngên haâng, nhûng aãnh hûúãng cuãa nhaânûúác àöëi vúái caác hoaåt àöång cuãa ngên haângvêîn rêët lúán. Hún nûäa, coá thïí chñnh nhûängquyïìn súã hûäu àan xen vaâ nhûäng möëi quanhïå tûúng taác khaác giûäa caác ngên haâng vaâcaác cöng ty laâm suy giaãm kyã luêåt thõtrûúâng.

Hai laâ, caác töí chûác àêìu tû trong nûúáccoân thiïëu vaâ chûa phaát triïín. Caác töí chûácàêìu tû giuáp hònh thaânh nïn nhûäng biïånphaáp khuyïën khñch cuãa thõ trûúâng tû nhênàïí tiïëp thu kinh nghiïåm àiïìu haânh cöngty töët, nhû quaãn lyá quyä hûu trñ. ÚÃ ThaáiLan, ngaânh cöng nghiïåp quyä àêìu tû tûúnghöî chó chiïëm 7% töíng khöëi lûúång giao dõchcuãa thõ trûúâng chûáng khoaán Thaái Lan(SET) nùm 1996. Caác quyä hûu trñ úã hêìuhïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu khöng phaát triïín.Maäi cho túái gêìn àêy, nhûäng quyä naây vêînbõ haån chïë do thiïëu nhûäng thoaã thuêånhûu trñ chñnh thûác vïì thïí chïë vaâ nhûängquy chïë vïì sûå phên böí söë vöën coân haån heåp.Caác quyä dûå phoâng cho ngûúâi laâm cöng ùnlûúng caã úã caác cöng ty nhaâ nûúác vaâ cöngty cöng cöång múái chó àûúåc thaânh lêåp gêìnàêy vaâ chuã yïëu cuäng múái chó giúái haån úãchûáng khoaán vaâ tiïìn mùåt cuãa chñnh phuãmaâ thöi.

Ba laâ, vai troâ cuãa caác ngên haângnûúác ngoaâi trong viïåc taâi trúå cho cöng tycuãa Àöng AÁ vaâ trong viïåc aáp àùåt nhûängnguyïn tùæc quaãn lyá quöëc tïë vêîn coân rêët


haån chïë. Caác nûúác chêu AÁ nöíi bêåt so vúáicaác thõ trûúâng àang nöíi lïn khaác búãi möåttyã lïå thõ phêìn tûúng àöëi thêëp do caác ngênhaâng nûúác ngoaâi nùæm giûä. Àiïìu naây möåtphêìn do viïåc gia nhêåp thõ trûúâng nöåi àõacuãa caác ngên haâng nûúác ngoaâi bõ haån chïë;hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu coá chñnh saáchbaão höå caác ngên haâng nöåi àõa cuãa hoå trûúácsûå caånh tranh cuãa caác ngên haâng nûúácngoaâi bùçng caách haån chïë ngùåt ngheâo söëgiêëy pheáp cêëp múái cho caác ngên haâng nûúácngoaâi. Bïn caånh àoá, nhûäng ngên haâng

nûúác ngoaâi àaä coá mùåt úã caác nûúác Àöng AÁthûúâng cuäng chó giúái haån cho vay àöëi vúáicaác cöng ty töët nhêët vaâ vò nhûäng muåc tiïuan toaân nhêët nhû taâi chñnh thûúng maåimaâ thöi. ÚÃ möåt söë nûúác nhû Inàönïsia,möåt phêìn lúán nguöìn vöën nûúác ngoaâi laâ tûânûúác ngoaâi àöí vaâo vaâ vò thïë khöng àûúåcgiaám saát nhû laâ caác ngên haâng nûúác ngoaâiàoáng ngay taåi thõ trûúâng àoá.

Böën laâ, caác töí chûác àêìu tû nûúácngoaâi khöng cûúng quyïët trong viïåc laâmcöng khai caác thöng tin vïì cöng ty cuäng

BIÏÍU ÀÖÌ 4.6

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái. Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái. Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.




Thay àöíi Mö taã/Aãnh hûúãng Inàönïxia Malaisia Philippin Thaái Lan

Mïhicö ÊËnÀöå

Pakistan

Quyïìn triïåu têåp hoåp khêín cêëp caác cöí àöng (theo % vöën cöíã phiïëu àïí triïåu

têåp hoåp)

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cöí àöng kiïím soaát

coá 10

coá 10

coá 10

coá 10

coá 10

coá 10

coá 10

Quyïììn àûa ra nhûäng àïí xuêët taåi caác cuöåc hoåp cöí

àöng

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cöí àöng kiïím soaát; thïm nhiïìu cú höåi ngùn

chùån caác quyïët àõnh thiïn võ búãi nhûäng ngûúâi úã bïn

trong cöng ty

coá coá coá NA NA

Yïu cêìu bùæt buöåc phaãi coá sûå àöìng yá

cuãa caác cöí àöng vïì caác giao dõch cöí

phiïëu

Ngùn chùån sûå löång quyïìn vaâ hoang phñ cuãa nhûäng ngûúâi úã bïn trong cöng ty

coá coá coá coá NA NA

Nhûäng quyïìn ûu tiïn trûúác trong àúåt phaát haânh cöí phiïëu

múái

Baão vïå quyïìn cuãa caác cöí àöng nhoã vaâ ngùn khöng

cho nöåi böå thay àöíi cú cêëu súã hûäu

coá coá coá NA NA

Biïíu quyïët uyã quyïììn

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cöí àöng kiïím soaát khöng coá coá coá khöng coá coá

Cú chïë giaãi quyïët tranh chêëp thay thï

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cöí àöng kiïím soaát coá

Bùæt buöåc caác cöí àöng lúán phaãi baáo

caáo

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cöí àöng kiïím soaát

thöng baáo giao dõch cuãa caác cöí àöng lúán traánh sûå löång quyïìn cuãa nhûäng

ngûúâi úã bïn trong cöng ty

coá coá coá coá coá

Têåp trung quyïìn súã hûäu vaâo 10 cöng ty tû nhên lúán nhêët

(phêìn trùm súã hûäu bùçng 3 cöí àöng lúán

nhêët)

62 na 64 43 49

Phaåt nhûäng vuå giao dõch nöåi böå

Baão vïå viïåc sûã duång thöng tin khöng àûúåc pheáp tiïët löå chi tiïët vaâ caác cöí àöng lúán

coá coá coá coá

Àûa ra quy àõnh vïì thön tñnh

Baão vïå viïåc vi phaåm quyïìn cuãa caác cöí àöng nhoã coá coá coá

Bùæt buöåc tiïët löå thöng tin phi taâi

chñnh

Caã thöng tin taâi chñnh lêîn phi taâi chñnh àïìu quan

troång àöëi vúái viïåc àaánh giaá triïín voång möåt cöng ty

coá coá coá

Bùæt buöåc thöng baáo nhûäng quyïìn lúåi

gùæn chùåt

Ngùn chùån sûå löång quyïìn vaâ hoang phñ cuãa nhûäng ngûúâi úã bïn trong cöng ty

coá coá

BIÏÍU ÀÖÌ 4.7


Bùæt buöåc lêåp caác uyã ban höåi àöìng àöåc

lêåp

Nïëu göìm caác giaám àöëc, caác ban kiïím toaán, tiïìn

lûúng thò coá thïí ngùn àûúåc sûå löång quyïìn cuãa nhûäng

ngûúâi trong cöng ty

coá coá

Bùæt buöåc coá sûå thöng qua cuãa caác

cöí àöng trong nhûäng giao dõch lúán

Ngùn chùån sûå löång quyïìn vaâ hoang phñ cuãa nhûäng

ngûúâi úã nöåi böå cöng ty. Coá thïí tiïën haânh baão vïå thöng qua biïíu quyïët àa söë trûúác

àêy

coá coá coá coá coá coá

Möåt cöí phiïëu-möåt phiïëu bêìu

Quyïìn cú baãn; möåt söë cöí àöng coá thïë khûúác tûâ

quyïìn boã phiïëu cho nhûäng quyïìn lúåi khaác nhû cöí tûác

cao

khöng coá khöng khöng coá khöng khöng

Cho pheáp uyã quyïìn bùçng thû

Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cöí àöng kiïím soaát khöng khöng khöng khöng khöng khöng khöng

Caác cöí phiïëu khöng àûúåc àoáng trûúác

phiïn hoåp cöí àöng

Bùæt buöåc àùåt coåc cöí phiïëu trûúác phiïn hoåp cöí àöng

seä laâm cho viïåc kiïím soaát cuãa caác cöí àöng khoá khùn

hún

coá coá coá coá coá coá coá

Cho pheáp tñnh döìn söë phiïëu bêìu giaám

àöëc

Nïëu caác cöí àöng coá thïí bêìu cho möåt ûáng cûã viïn

seä tùng khaã nùng coá nhûäng giaám àöëc tûâ bïn

ngoaâi

khöng khöng coá coá coá khöng khöng

Tûå àöång àûúác giûä taâi saãn trong trûúâng

húåp phaá saãn

Baão vïå caác cöí àöng khoãi caác chuã núå khöng khöng coá khöng khöng coá khöng

Cú chïë cho caác cöí àöng nhoã bõ eáp

Quyïìn cuãa caác cöí àöng trûúác toaâ khöng thûâa nhêån nhûäng quyïët àõnh nöåi böå hoùåc yïu cêìu cuãa cöng ty mua cöí phiïëu cuãa hoå nïëu

hoå khöng chêëp nhêån nhûäng thay àöíi cú baãn

khöng coá coá coá coá khöng khöng

nhû trong cöng taác àiïìu haânh cöng ty Caácnhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi coá thïí laâ àaä tin,nhû rêët nhiïìu nhûäng ngûúâi àõa phûúngàaä tham gia vaâo thõ trûúâng taâi chñnh ÀöngAÁ, rùçng nhaâ nûúác úã caác nûúác naây coá möåtchñnh saách “quaá lúán àïí khöng thïí àöí vúäàûúåc”, cho têët caã caác cöng ty lúán trong nûúácvaâ vò thïë hoå caâng tin tûúãng rùçng hoå khöngthïí mêët tiïìn àûúåc. Bïn caånh àoá, tyã lïå tùngtrûúãng nhanh möåt caách thûåc sûå vaâ giaá cöíphiïëu tùng lïn nhanh choáng trong caácnûúác Àöng AÁ coá thïí àaä taåo ra möåt têm lyáthoaãi maái cho caác nhaâ àêìu tû quöëc tïë khiïënhoå boã soát hoùåc phúát lúâ nhûäng thiïëu huåttrong thûåc tiïîn quaãn lyá úã nhûäng nûúác naây.

Nùm laâ, nhûäng thïí chïë vïì luêåt lïå

vaâ thõ trûúâng - coá vai troâ quan troång úã caácnûúác cöng nghiïåp trong viïåc taåo àiïìu kiïånvaâ àûa ra nhûäng khuyïën khñch cho kyã luêåtthõ trûúâng - vêîn chûa àûúåc xêy dûång àêìyàuã. Chùèng haån nhû cú quan duy nhêët cungcêëp thöng tin vaâ àaánh giaá mûác àöå tñnnhiïåm cuãa Thaái Lan -TRIS - àûúåc thaânhlêåp nùm 1990 vaâ vêîn coân bõ thõ trûúâng coilaâ àang trong bûúác phaát triïín chuyïn mön.Möåt khuön khöí àiïìu tiïët non keám àaä laâmtrêìm troång thïm sûå thiïëu huåt caác thïí chïëthõ trûúâng. Möåt khuön khöí phaáp lyá hiïånàaåi cuãa Thaái Lan vûâa múái àûúåc ban haânhnùm 1992, vaâo cuâng thúâi àiïím thaânh lêåpuyã ban chûáng khoaán (SEC). Nùm 1997,Thaái Lan xêy dûång cú súã phaáp lyá vaâ quy


chïë cho caác thõ trûúâng vöën hiïån àaåi, nhûngquaá trònh naây diïîn ra chêåm chaåp. Tronggiai àoaån quaá àöå, caác thõ trûúâng vöën àaäkhöng thûåc hiïån àûúåc möåt caách àêìy àuãchûác nùng àiïìu tiïët vaâ dûå baáo cuãa noá(3).

Cú cêëu quyïìn súã hûäu cuäng dêîn àïëntyã lïå núå cao. Hònh thûác töí chûác thöngthûúâng nhêët cuãa caác cöng ty Àöng AÁ laânhûäng biïën thïí cuãa daång caác têåp àoaân siïucöng ty bõ thêu toám, kiïím soaát vaâ quaãn lyáchùåt cheä búãi möåt gia àònh. ÚÃ Haân Quöëc,

Vïì mùåt lúåi ñch, noá gùæn liïìn vúái haäng naâonêng cao àûúåc hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ àêìutû cuãa mònh. Nhûng caái giaá phaãi traã, àoá laânoá coá thïí khiïën cho nhûäng chuã súã hûäuàang nùæm quyïìn àiïìu haânh tûúác àoaåt cuãacaác nhaâ àêìu tû vaâ caác nhaâ huân vöën khaácvaâ theo àuöíi nhûäng muåc tiïu töëi àa hoaáphi lúåi nhuêån cuãa caá nhên. Noá coá thïí caãntrúã sûå phaát triïín cuãa caác nhaâ quaãn lyáchuyïn nghiïåp, nhûäng ngûúâi rêët cêìn thiïëtmöåt khi cöng ty cuäng nhû toaân böå nïìn kinhtïë trûúãng thaânh vaâ trúã nïn phûác taåp hún.Nhûäng bùçng chûáng thûåc tiïîn cho thêëy möëiquan hïå kiïíu chûä U ngûúåc giûäa mûác àöåtêåp trung quyïìn súã hûäu vaâ khaã nùng sinhlúâi(4).

Möëi tûúng quan giûäa tyã lïå núå so vúáimûác têåp trung ban àêìu vïì quyïìn súã hûäucuãa caác cöng ty Thaái vaâo nùm 1992 vaâ1996 àaä cho thêëy nhûäng hêåu quaã trongcaã hai nùm (xem baãng 4.2): caác haäng coáquyïìn súã hûäu têåp trung hún thò coá tyã lïå núåcao hún, ngay caã sau khi àaä hiïåu chónhtheo ngaânh vaâ theo quy mö doanh nghiïåp.Hïå söë naây gêìn nhû tùng lïn gêëp àöi vïì àöålúán trong khoaãng thúâi gian tûâ nùm 1992àïën 1996, cho thêëy laâ caác cöng ty coá sûå têåptrung ban àêìu cao vïì quyïìn súã hûäu àaä loaåiboã nhûäng haäng ñt coá möëi quan hïå hún. Möëitûúng quan vïì quyïìn súã hûäu têåp trung vúáikhaã nùng sinh lúâi àaåt trõ söë dûúng nùm

“chaebol” laâ möåt têåp àoaân trong àoá caác giaàònh chó súã hûäu thêëp hún rêët nhiïìu so vúáimûác 50% cuãa caác cöng ty thaânh viïn thuöåcchaebol, nhûng hoå laåi quaãn lyá hêìu nhûtoaân böå têåp àoaân kinh doanh. Quyïìn súãhûäu àan xen cho pheáp hoå kiïím soaát caáccöng ty thaânh viïn maâ chó cêìn súã hûäu möåtmûác cöí phêìn riïng rêët nhoã beá: vúái hònhthûác möîi cöng ty thaânh viïn nùæm giûä cöíphêìn cuãa têët caã cöng ty khaác trong têåpàoaân, tyã lïå phêìn trùm quyïìn súã hûäu cuãamöåt gia àònh chaebol (so vúái töíng vöën hiïåncoá) tùng lïn. Mùåc duâ ngûúâi saáng lêåp cöngty vaâ nhûäng ngûúâi thên trûåc tiïëp cuãa hoåcoá thïí nùæm möåt tyã lïå phêìn trùm nhoã cuãacaác cöí phêìn hiïån coá (tûâ 3 àïën 15%) cuãa têåpàoaân kinh doanh chaebol, nhûng quyïìnsúã hûäu liïn cöng ty cuãa caác cöng ty thaânhviïn chaebol laâm tùng töíng súã hûäu nöåi böåtúái 30 àïën 60% (xem baãng 4.1).

Viïåc têåp trung quyïìn súã hûäu àemlaåi lúåi ñch, nhûng cuäng coá caái giaá phaãi traã.

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.

BIÏÍU ÀÖÌ 4.7

Nguöìn: Lae H.Chung, Hak Chong Lee, vaâ Ku Hyun Jung, 1996.

(phêìn trùm so vúái caác cöí phêìn chung hiïån coá)Têåp àoaân kinh doanh

Cöí àöng saáng lêåp

Cöí àöng liïn àúái

Caác cöng ty thaânh viïn

Töíng söë

Hyundai 3,7 12,1 44,6 60,4 Samsung 1,5 1,3 46,3 49,3 LG 1,0 5,6 33,0 39,7 Daewoo 3,9 2,8 34,6 41,4 Sunkyong 10,9 6,5 33,5 51,2 Sangyong 2,9 1,3 28,9 33,1 Hanjin 7,5 12,6 18,2 40,3 Kia 17,1 0,4 4,2 21,9

BAÃNG 4.1Quyïìn súã hûäu cuãa caác têåp àoaân kinh doanhHaân Quöëc phên theo caác thaânh viïn trong nöåi böå


1992, nhûng trúã thaânh trõ söë êm nùm 1996(mùåc duâ con söë naây khöng àaáng kïí). Caáigiaá phaãi traã boã quyïìn súã hûäu têåp trung úãÀöng AÁ coân tùng cao hún búãi möëi quan hïågiûäa caác cöng ty vaâ ngên haâng, àùåc biïåt laâcaác cöng ty thuöåc súã hûäu cuãa caác gia àònhcoá laäi khöëng chïë trong ngên haâng. Möëiquan hïå naây laâm tùng khaã nùng àûúåc vaytiïìn dïî daâng, do àoá dêîn àïën tyã lïå núå caokhöng gùæn trûåc tiïëp vúái kïët quaã hoaåt àöångkinh doanh vaâ dêîn àïën phaãn ûáng chêåmchaåp trûúác nhûäng thay àöíi cuãa thõ trûúângcoá thïí laâm tùng ruãi ro bõ tõch thu taâi saãn.

Sau cún khuãng hoaãng: Àaánh giaá thiïåt haåiSau cún khuãng hoaãng, sûå phaá saãn

àaä lan röång khùæp khu vûåc. Inàönïsia bõtaác àöång nùång nïì nhêët, tiïëp theo laâ HaânQuöëc; Malaisia vaâ Philippin phaãi chõuàûång ñt hún, coân Thaái Lan thò nùçm úãkhoaãng giûäa. Möåt vaâi cún söët àaä aãnhhûúãng àïën khaã nùng cuãa caác cöng ty ÀöngAÁ trong viïåc thanh toaán núå vaâ nhêån àûúåcnhûäng khoaãn taâi chñnh múái. Trûúác hïët, caácnhaâ àêìu tû quöëc tïë àaä mêët loâng tin vaâ ruátvöën cuãa hoå ra; nïëu nùm 1996, doâng vöënroâng àöí vaâo laâ 97 tyã USD thò nùm 1997,doâng vöën roâng ruát khoãi laâ 12 tyã USD. Hailaâ, tyã giaá höëi àoaái xuöëng chûa tûâng thêëybùçng khoaãng 40%, laâm gaánh nùång traã núå

thïm chöìng chêët vaâ taåo ra caác khoaãn löîquaá lúán. Núå nûúác ngoaâi cuãa cöng ty phêìnlúán khöng àûúåc baão hiïím vò caác haäng tinrùçng tyã giaá höëi àoaái vêîn àûúåc öín àõnh nhûàaä tûâng coá trong suöët thêåp kyã qua (xemhöåp 4.3). Ba laâ, nhûäng chñnh saách tiïìn tïåchùåt cheä, àûúåc ban haânh àïí ngùn chùån sûåsuåt giaá liïn tuåc vaâ traánh siïu laåm phaát àaätaåo ra möåt sûå tùng àöåt xuêët chûa tûâng coá,bùçng 5 àïën 10% vïì laäi suêët. Àiïìu naây àaäàùåc biïåt gêy töín haåi cho khu vûåc cöng tycoá tyã lïå núå cao.

Bao nhiïu haäng seä bõ loaåi khoãi lônhvûåc kinh doanh úã caác nûúác chõu khuãnghoaãng? Hïå quaã cuãa nhûäng cún söët vïì laäisuêët vaâ tyã giaá höëi àoaái laâ viïåc caác cöng ty úãkhùæp Àöng AÁ ngaây nay phaãi àöëi mùåt vúáimöåt tyã lïå núå vaâ phêìn núå nûúác ngoaâi caohún nhiïìu. Möåt sûå mö phoãng taác àöång cuãanhûäng cún söët naây cho thêëy tyã lïå núå caohún 50% vaâ phêìn núå nûúác ngoaâi lúán hún30% vúái cú cêëu taâi chñnh cuãa cöng ty khöngthay àöíi. Trung bònh, caác haäng bõ mêëtkhoaãng möåt nûãa vöën cöí phêìn cuãa mònh dokïët quaã cuãa nhûäng cún söët àoá, vaâ khoaãng1/3 caác cöng ty coá khoaãn löî àaä vûúåt quaávöën cöí phêìn cuãa hoå. Tyã lïå lúåi nhuêån trïntaâi saãn àaä giaãm tûâ 3 xuöëng -4% (xem biïíuàöì 4.10) vaâ 2/3 söë cöng ty àoá nay coá tyã lïålúåi nhuêån trïn taâi saãn vúái trõ söë êm - lúán

Têåp trung quyïìn súã hûäu coá möëi quan hïå nghõch vúáikhaã nùng sinh lúâi vaâ tyã lïå núå úã Thaái Lan(hïå söë tûúng quan)

Ghi chuá: (1) khaã nùng sinh lúåi EBIT (lúåi nhuêån trûúác laäi vaâ thuïë) trïndoanh söë; têåp trung quyïìn súã hûäu laâ cöí phêìn cuãa nùm öng chuãàûáng àêìu, tyã lïå vöën núå laâ tyã lïå trïn vöën; (2) Nhûäng dummy khöëi göìmcaã nhûäng möëi liïn hïå túái lúåi nhuêån, nhûäng dummy lúán vaâ cuãa khöëibao göìm caã nhûäng vöën liïn quan túái tyã lïå vöën vay; (3) söë quan saátlaâ 236; (4) nhûäng löîi tiïu biïíu trong dêëu (.) (5)* coá yá nghôa úã mûác5%.Nguöìn: Alba, Claessens, vaâ Djankov, 1998.

Khaã nùng sinh lúâi trûúác vaâ sau cún löëc àaä xêëu ài nhiïìu

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái, xemchuá thñch 5.

BIÏÍU ÀÖÌ 4.10

BAÃNG 4.2

Lúåi nhuêån 1992

Lúåi nhuêån 1996

Tyã lïå vöën núå 1992

Tyã lïå vöën núå 1996

Têåp trung quyïìn súã hûäu, 1992

R-bònh phûúng

0,202* (0,084) 0,176

-0,063 (0,090) 0,163

0,151* (0,044) 0,265

0,287* (0,072) 0,322


gêëp 4 lêìn so vúái trûúác khuãng hoaãng.

Phaåm vi cuãa nhûäng thiïåt haåi lïn túáimûác trúã thaânh hïå thöëng úã taåi hêìu hïët caácnûúác chõu khuãng hoaãng. Inàönïsia phaãichõu àûång nhiïìu nhêët vúái khoaãng gêìn 2/3caác cöng ty tuyïn böë phaá saãn (xem biïíu àöì4.11). Àiïìu naây xaãy ra chuã yïëu do quy möcuãa cún söët vïì tyã giaá höëi àoaái chûá khöngphaãi chó do hoaåt àöång taâi chñnh cuãa khuvûåc cöng ty trûúác cún khuãng hoaãng. HaânQuöëc àûáng thûá nhò vïì thiïåt haåi. Trûúác cúnkhuãng hoaãng, caác cöng ty Haân Quöëc àaäàûáng trûúác nhûäng ruãi ro do tyã lïå núå cao vaâkhaã nùng sinh lúâi thêëp. Malaisia chõu

àûång ñt hún vò nhûäng àiïìu kiïån ban àêìutöët hún. Thaái Lan vaâ Philippin nùçm úãkhoaãng giûäa.

Chûúng trònh haânh àöång khêín cêëp: Cúcêëu laåi caác ngên haâng vaâ hïå thöëng caáccöng ty

Bïì röång vaâ àöå sêu cuãa caãnh khöëncuâng maâ caác cöng ty úã Àöng AÁ àang chõuàûång laâ chûa tûâng thêëy trong lõch sûã kinhtïë gêìn àêy. Mûác àöå vaâ cú cêëu cuãa nhûängmoán núå cöng ty, söë lûúång caác con núå vaânhûäng chuã núå liïn quan, vaâ möi trûúângphaáp lyá yïëu keám khiïën cho viïåc cú cêëu laåicöng ty trúã thaânh möåt thaách thûác àïën mûácnaãn loâng. Trong khi àoá, caác nguöìn lûåc taâichñnh thò khan hiïëm: hïå thöëng ngên haângbõ kiïåt quïå, thõ trûúâng chûáng khoaán suyyïëu, do vêåy khoá maâ àûa ra àûúåc möåt hyvoång moãng manh cho viïåc taái cung cêëpnhanh choáng caác khoaãn taâi chñnh túái caácdoanh nghiïåp. Viïåc giaãi quyïët cuöåc khuãnghoaãng mang tñnh hïå thöëng naây àoâi hoãimöåt chiïën lûúåc àöìng böå trong àoá caác doanhnghiïåp, caác töí chûác taâi chñnh vaâ caác chñnhphuã cêìn cuâng nhau húåp taác.

Viïåc cú cêëu laåi vïì taâi chñnh seä quyïëtàõnh khöng chó viïåc phên böí caác khoaãn löîhiïån taåi, maâ coân phên phöëi laåi quyïìn súãhûäu vaâ quyïìn kiïím soaát nïìn kinh tïë trong

BIÏÍU ÀÖÌ 4.11

Nguöìn: Nhûäng tñnh toaán cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái.

Nhûäng haäng naâo vay tiïìn bùçng ngoaåi tïå?Möåt cuöåc khaão saát nùm 1997 àöëi vúái 840 haäng úã Thaái Lan

cho thêëy dûúái 4% söë haäng coá núå bùçng ngoaåi tïå àûúåc àaãm baãohoaân toaân vaâ chó coá 17% àûúåc àaãm baão möåt phêìn. Tuy nhiïn,nhûäng kïët quaã cuãa cuöåc khaão saát laåi cho thêëy rùçng nhûängkhoaãn tiïìn vay khöng àûúåc àaãm baão khöng àïën mûác töën keámnhû ngûúâi ta súå. Àa söë caác haäng vay bùçng tiïìn baåt, vaâ nhûänghaäng khöng vay tiïìn bùçng ngoaåi tïå noái chung laâ nhûäng haängcoá hiïåu quaã hún (hoå chuã yïëu laâ nhûäng haäng xuêët khêíu lúán coánhûäng möëi quan hïå gùæn boá vúái caác haäng nûúác ngoaâi vaâ hoåàûúåc àiïìu chónh töët hún theo tònh hònh cuöåc khuãng hoaãng vúáiviïåc nêng cao cöng suêët vaâ cùæt giaãm lao àöång). So vúái khu vûåcsaãn xuêët, vêën àïì trúã nïn nghiïm troång hún trong khu vûåc ngênhaâng tû nhên, àùåc biïåt laâ caác töí chûác taâi chñnh vay tiïìn cuãa caácnhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi röìi cho caác cöng ty nöåi àõa vay laåi vaâ tûågaánh chõu ruãi ro vïì höëi àoaái.

Nguöìn: Dollar vaâ Hallward-Dremeier, 1998.

Caác cöng ty ài vay

Caác cöng ty khöng

vayTêìn suêët 25% 75% Caác chó söë taâi chñnh Núå ngùæn haån/töíng núå 77% 85% Núå daâi haån/töíng taâi saãn 15% 10% Tyã suêët núå trïn vöën 312% 236% Nhûäng neát àùåc trûng cuãa cöng ty Söë nhên cöng 818 139 Tyã troång xuêët khêíu 88% 46% Tyã troång liïn doanh 60% 6% Phaãn ûáng vúái cuöåc khuãng hoaãng Sûã duång khaã nùng hiïån coá 70% 61%

Chia seã vúái möåt söë ñt cöng nhên 48% 57% Laåc quan trong phaát triïín tûúng lai 37% 19%

Sú lûúåc tiïíu sû caác cöng ty Thaái Lanvay tiïìn bùçng ngoaåi tïå

HÖÅP 4.3


tûúng lai. Trong khi tòm kiïëm giaãi phaáp,caác bïn liïn quan phaãi giaãi quyïët möåt loaåtcaác cêu hoãi: Ai seä chõu chi phñ cho viïåc cúcêëu laåi? Möåt giaãi phaáp coá thïí àûúåc thûåcthi vúái töëc àöå nhû thïë naâo? Bùçng caách naâocoá thïí huy àöång töëi àa nhûäng cú höåi söëngsoát cho caác cöng ty coân khaã nùng töìn taåi?Cêu traã lúâi cho caác cêu hoãi àoá xaác àõnh mûácàöå tham gia cuãa chñnh phuã vaâo quaá trònhcú cêëu laåi. Theo bêët kyâ caách tiïëp cêån naâo,chñnh phuã cuäng phaãi àaãm baão sao cho giaãiphaáp naâo cuäng àoáng goáp àûúåc vaâo sûå hoaânthiïån viïåc quaãn lyá doanh nghiïåp, nhúâ àoágiaãm ài cú höåi lùåp laåi tònh traång loãng leãocuãa khu vûåc taâi chñnh. Möîi nûúác úã Àöng AÁ

àang traãi qua möåt quaá trònh lûåa choån vïìchñnh trõ vaâ kinh tïë àïí nhùçm àaåt àûúåc caáckïët quaã àoá.

Lõch sûã laâ möåt ngûúâi dêîn àûúâng keámcoãi trong tiïën trònh tòm kiïëm möåt giaãiphaáp, nhûng noá cuäng àûa ra àûúåc nhûängbaâi hoåc böí ñch. Kinh nghiïåm úã caác nûúác MyäLatinh vaâo nhûäng nùm 1980 (xem höåp4.4) vaâ nhûäng nïìn kinh tïë chuyïín àöíitrong nhûäng nùm 1990 cho thêëy xûã lyá möåtcuöåc khuãng hoaãng vúái möåt quy mö nhûcuöåc khuãng hoaãng maâ nùm nûúác Àöng AÁàang phaãi àöëi mùåt vúái àêìy rêîy nhûäng vêënàïì phaãi giaãi quyïët, thûúâng laâ gaánh nùång

Cú cêëu laåi cöng ty úã Chilï trong nhûäng nùm 1980Nùm 1973, khoaãng 600 haäng, bao göìm têët caã caác haäng

trong ngaânh taâi chñnh úã Chilï, laâ do nhaâ nûúác quaãn lyá. Vaâo thúâiàoá, caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác (SOE) coá tyã lïå núå trïn taâi saãnbùçng khoaãng 40%, tyã lïå naây khöng phaãi laâ quaá lúán vaâ tûúngàûúng vúái tyã lïå cuãa khu vûåc tû nhên. Vaâo nùm 1974, nùm maâchûúng trònh tû nhên hoaá aâo aåt úã Chilï bùæt àêìu, laäi suêët thûåc coátrõ söë êm trïn 38% àaä goáp phêìn tiïëp tuåc laâm giaãm tyã lïå núå trïntaâi saãn. Sau àoá, chñnh saách cuãa chñnh phuã nhùçm haån chïë chùåtcheä têët caã nhûäng àêìu tû múái vaâo SOE cuäng coá hiïåu quaã nhûtrïn.

Göëc gaác cuãa chuyïån núå nêìn. Viïåc tû nhên hoaá do vêën àïìnúå cuãa hún 550 SOE vaâo nhûäng nùm 1970 àaä taåo ra möåt söëlûúång lúán caác cöng ty vaâ cöng ty cöí phêìn mùæc núå cao, vò nhûängngûúâi mua SOE khöng coá nhûäng taâi saãn taâi chñnh àaáng kïí.Trïn thûåc tïë, tyã lïå trung bònh núå trïn taâi saãn cuãa möåt cöng ty àaätû nhên hoaá àûúåc lêëy laâm àiïín hònh àaä tùng tûâ 40% vaâo àêìunhûäng nùm 1970 túái khoaãng 70% vaâo àêìu nhûäng nùm 1980.Hún thïë nûäa, khoaãng 40% núå àûúåc tñnh bùçng USD, do Chilïàang trong thúâi kyâ coá luöìng vöën àöí vaâo cao vúái laäi suêët tûúngàöëi thêëp. Möåt cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh vaâ kinh tïë àaä buângnöí úã Chilï vaâo nhûäng nùm 1982-1983. Chñnh phuã phaá giaáàöìng tiïìn trong khi laäi suêët thûåc cho caác khoaãn vay, vöën àaägiaãm xuöëng coân khoaãng 10%, laåi tùng lïn trong nhûäng nùm1981-1982 túái trïn 35%. Viïåc phaá giaá àöìng tiïìn cuâng vúái laäisuêët thûåc tùng quaá cao àaä laâm tùng thïm nûäa tyã lïå mùæc núå.Àiïìu naây coá hïå quaã sêu sùæc àïën khaã nùng traã núå cuãa möåt tyã lïålúán caác haäng Chilï vaâ vò vêåy túái khaã nùng thanh toaán cuãa hïåthöëng taâi chñnh. Chñnh phuã ûúác tñnh rùçng nhûäng thiïåt haåi àöëivúái hïå thöëng taâi chñnh àaä lïn túái 2,5 àïën 4,0 tyã USD, vûúåt quaáxa söë vöën khoaãng 1,1 tyã USD. Trong tònh huöëng àoá, chñnh phuãàaä quyïët àõnh can thiïåp vaâo hoaåt àöång cuãa möåt söë lúán töí chûáctaâi chñnh vaâo àêìu nùm 1983, bao göìm caã nhûäng ngên haângthûúng maåi lúán nhêët. Bùçng caách àoá, chñnh phuã àaä nùæm quyïìnquaãn lyá nhûäng töí chûác taâi chñnh chuã chöët cuãa àêët nûúác, vaâ möåtcaách giaán tiïëp, tiïëp quaãn laåi möåt loaåt caác SOE àaä àûúåc tû nhênhoaá trûúác àêy.

Giaãi phaáp. Àïí giaãi quyïët vêën àïì, möåt loaåt caác biïån phaáp àaäàûúåc aáp duång. Trûúác hïët, sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã vaâo möåtböå phêån lúán caác töí chûác taâi chñnh vúái giaá trõ thûåc àûúåc ûúác tñnhlaâ coá trõ söë êm àaä laâm giaãm nhûäng ruãi ro cuãa ngûúâi gûãi tiïìn vaâgia haån caác khoaãn vay, do àoá àaä laâm giaãm laäi suêët thûåc àang úãmûác cao vaâ giaãm nheå gaánh nùång vïì núå cho caác cöng ty. Ngoaâira, viïåc àoáng cûãa möåt söë töí chûác taâi chñnh coá giaá trõ thûåc tûúngàöëi úã mûác thêëp nhêët àaä haån chïë mûác thiïåt haåi cuãa ngûúâi gûãi tiïìnxuöëng 30% vaâ nhûäng töín thêët khaác cuäng do chñnh phuã gaánhchõu. Hai laâ, Ngên haâng Trung ûúng àaä chuyïín caác khoaãn vaykhöng sinh laäi cuãa caác töí chûác taâi chñnh coân laåi thaânh traái phiïëudaâi haån vaâ coá laäi. Bùçng caách naây nhaâ nûúác laâm húåp lyá cú cêëucuãa baãng cên àöëi taâi saãn cuãa ngên haâng. Tuy nhiïn, caác töíchûác taâi chñnh, trong khi gaánh lêëy traách nhiïåm mua laåi caáckhoaãn vay núå khoá àoâi, thò coá nghôa laâ àaä àöìng thúâi cam kïët mualaåi haâng nùm nhûäng khoaãn núå khoá àoâi lïn túái möåt tyã lïå nhêëtàõnh cuãa mûác lúåi nhuêån (trong hêìu hïët caác trûúâng húåp, trïn70%). Ngên haâng Trung ûúng cuäng roát vöën cho caác töí chûác taâichñnh àïí cho pheáp hoå taái cêëp taâi chñnh dûúái hònh thûác caáckhoaãn cho nhûäng nhaâ saãn xuêët haâng hoaá vaâ dõch vuå cúä trungvaâ cúä nhoã vaâ caác nhaâ cho vay cêìm cöë àûúåc vay. Muåc tiïu cuãachûúng trònh naây nhùçm caãi thiïån chêët lûúång cuãa caác khoaãn vayàoá cuäng nhû laâm cên àöëi baãng cên àöëi taâi saãn cuãa hêìu hïëtnhûäng nhaâ saãn xuêët noái trïn. Cuöëi cuâng, sau khi àaä caãi thiïånchêët lûúång caác khoaãn cho vay, caác töí chûác taâi chñnh phaãi àûúåctaái cêëp vöën möåt caách thñch húåp. Àiïìu naây àûúåc thûåc hiïån bùçngcaách phaát haânh nhûäng cöí phiïëu ngên haâng múái cho caác nhoámcöí àöng múái coá khaã nùng chêëp nhêån mûác laäi khöëng chïë. Tuynhiïn, trong trûúâng húåp cuãa hai ngên haâng thûúng maåi lúánnhêët, chñnh phuã àaä sûã duång “chuã nghôa tû baãn àaåi chuáng” àïítaái cêëp vöën: ngên haâng phaát haânh caác cöí phiïëu coá thïí àûúåcthanh toaán sau 10-20 nùm vúái laäi suêët thûåc bùçng 0. Hún nûäa,giaá trõ cuãa khoaãn mua coá thïí àûúåc trûâ vaâo mûác thuïë thu nhêåpphaãi àoáng haâng nùm cho túái khi khoaãn vay àûúåc thanh toaán,vúái àiïìu kiïån laâ ngûúâi mua vêîn súã hûäu cöí phêìn àoá.

Nguöìn: Hachette D. vaâ Luders R (1992); Luders R. (1998).

HÖÅP 4.4


cho nhûäng ngûúâi phaãi àoáng thuïë vaâ rêëtdïî dêîn àïën tònh traång caác vêën àïì laåi naãysinh chó sau vaâi nùm. Kinh nghiïåm cuãacaác nûúác Bùæc Êu cho ta möåt mö hònh khaác.Nhûäng nûúác naây àaä tûúng àöëi nhanhchoáng giaãi quyïët àûúåc cuöåc khuãng hoaãngcuãa hoå sau khi hïå thöëng taâi chñnh bõ suyyïëu vaâo àêìu nhûäng nùm 1990. Nhûäng vêënàïì cuãa hoå chó giúái haån trong möåt phêìn cuãahïå thöëng ngên haâng, trong khi khu vûåccöng ty vêîn coân coá nhiïìu sûác söëng, trûâ möåtvaâi ngoaåi lïå. Tuy nhiïn, Thuyå Àiïín cuängtöën mêët 5% GDP vaâ Phêìn Lan khoaãng10% GDP àïí höî trúå cho caác ngên haâng cuãahoå.(6)

Nhûäng phûúng aán taái cú cêëuNoái chung, caác giaãi phaáp seä àaåt àûúåc

hiïåu quaã cao nhêët, nïëu nhûäng chi phñ maângûúâi nöåp thuïë phaãi chõu laâ thêëp nhêët, caáccöí àöng bõ aãnh hûúãng nùång nhêët, caác ngênhaâng thûåc hiïån hêìu hïët viïåc cú cêëu laåi vaâchñnh phuã khöng tûâ boã tû caách laâ chuã súãhûäu cuãa möåt söë lúán caác ngên haâng vaâ doanhnghiïåp. Coá ba caách tiïëp cêån maâ chñnh phuãcoá thïí xem xeát: caách tiïëp cêån trïn cú súã thõtrûúâng, caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúáingên haâng laâ chuã àaåo (àêìu tû laåi vöën chongên haâng - ND) vaâ caách tiïëp cêån vúáichñnh phuã laâ chuã àaåo.

Caách tiïëp cêån trïn cú súã thõ trûúâng.Caách tiïëp cêån trïn cú súã thõ trûúâng nhùçmsûã duång chuã yïëu laâ sûác maånh cuãa thõtrûúâng àïí khöi phuåc khaã nùng sinh lúâi cuãacaác doanh nghiïåp vaâ vöën cuãa ngên haâng.Caác biïån phaáp bao göìm cú cêëu laåi caác doanhnghiïåp vïì mùåt taác nghiïåp, dêîn àïën khaãnùng sinh lúâi vaâ hiïåu quaã cao hún; doângvöën tûâ nûúác ngoaâi seä àöí vaâo nhûäng dûå aánàêìu tû múái; baán taâi saãn cho caác nhaâ àêìutû trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi; phaát haânhcaác cöí phiïëu trong vaâ ngoaâi nûúác vaâ cú cêëulaåi caác khoaãn núå. Hêìu hïët caác caách tiïëp cêånnaây àang àûúåc aáp duång tûâng trûúâng húåpmöåt taåi caác nûúác Àöng AÁ. Caác chñnh phuãcuäng àaä thûåc hiïån nhiïìu bûúác àïí tùngcûúâng möi trûúâng thuêån lúåi, bao göìm viïåcbùæt buöåc saáp nhêåp vaâ mua laåi caác cöng ty,núái loãng caác quy tùæc liïn quan àïën àêìu tûnûúác ngoaâi. Hún nûäa, caác chñnh phuã Àöng

AÁ àaä xuác tiïën phaát triïín thõ trûúâng vöën,chùèng haån nhû thöng qua luêåt vïì caác quyätûúng höî úã Haân Quöëc.

Giaãi phaáp dûåa trïn thõ trûúâng haånchïë gaánh nùång cuãa nhûäng ngûúâi nöåp thuïë,giaãm khaã nùng xaãy ra tònh traång chñnhphuã cuöëi cuâng laåi trúã thaânh ngûúâi chuã súãhûäu chñnh cuãa caác ngên haâng vaâ doanhnghiïåp, vaâ giuáp phaát triïín sêu thïm caácthõ trûúâng vöën. Nhûng àöëi vúái nhiïìu nûúácÀöng AÁ, giaãi phaáp dûåa trïn thõ trûúâng coáthïí khöng giaãm àûúåc tyã lïå núå xuöëng àïënmûác öín àõnh àöëi vúái nhiïìu cöng ty trongmöåt vaâi nùm túái. Taåi Haân Quöëc, chùèng haån,möåt giaãi phaáp thuêìn tuyá dûåa vaâo thõtrûúâng seä dêîn àïën kïët quaã laâ tyã lïå trungbònh vöën vay trïn vöën goáp cuãa caác chaebollúán nhêët lïn àïën trïn 400% vaâo nùm 2000.Mùåc dêìu caác haäng Haân Quöëc vöën àaä coá tyãlïå núå trïn vöën cao, tyã lïå 400% naây cao húncaác mûác àaä tûâng coá trong lõch sûã vaâ caohún nhiïìu so vúái mûác chung trong caác nïìnkinh tïë thõ trûúâng. Sûå phên tñch tûúng tûånhû vêåy cuäng àûúåc aáp duång cho caác nûúácÀöng AÁ khaác.

Gaánh nùång lúán vïì núå naây laâm chocaác doanh nghiïåp dïî bõ töín thûúng búãi sûådao àöång cuãa laäi suêët vaâ caác àiïìu kiïån thõtrûúâng. Cuäng nhû vêåy, giaãi phaáp dûåa trïnthõ trûúâng khöng thïí giaãi quyïët möåt caáchtroån veån caác khoaãn cho vay khöng sinhlúâi cuãa caác hïå thöëng ngên haâng trong vaâinùm túái. Àiïìu naây coá thïí laâm tùng thïmsûå thiïëu loâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tû cuângvúái sûå suåt giaãm mûác àöå tñn nhiïåm maâ caáchaäng caãm thêëy. Giaãi phaáp dûåa trïn thõtrûúâng cuäng khöng chùæc seä dêîn túái möåt cúcêëu taâi chñnh cöng ty cên àöëi vöën phuåthuöåc nhiïìu hún vaâo caác thõ trûúâng vöënvaâ sûå caãi thiïån viïåc quaãn lyá cöng ty. Caácchñnh saách bao göìm viïåc cú cêëu laåi möåtcaách khêín trûúng caác chûáng khoaán àangluên chuyïín, tûác laâ cú cêëu laåi caác khoaãnnúå phaãi traã, coá leä laâ cêìn thiïët úã nhiïìu nûúácÀöng AÁ.

Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúái ngênhaâng laâ chuã àaåo. Caách tiïëp cêån naây taái cúcêëu vöën cho caác ngên haâng maâ sau àoá seäàoáng vai troâ chuã àaåo trong viïåc cú cêëu laåi


cöng ty, bao göìm caã cú cêëu laåi vïì taâi chñnh.Theo caách tiïëp cêån naây, chñnh phuã taái cúcêëu vöën cho caác ngên haâng dûåa trïn cú súãàaánh giaá taåi luác thanh toaán núå nhûängkhoaãn thiïåt haåi cuãa caác ngên haâng àoá. Sauàoá, tûâng ngên haâng riïng biïåt hoùåc nhoámngên haâng tòm ra nhûäng khoaãn núå àangcoá vêën àïì vaâ chõu traách nhiïåm viïåc cú cêëulaåi vïì mùåt taác nghiïåp, coá thïí cêëp vöën lûuàöång trong quaá trònh cú cêëu laåi. Chñnhphuã khöng can thiïåp trûåc tiïëp vaâo viïåc cúcêëu laåi khu vûåc cöng ty. Hêìu hïët caác nïìnkinh tïë chuyïín àöíi sûã duång caách tiïëp cêånnaây, vúái thaânh tûåu àaáng chuá yá nhêët úã BaLan.

Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúáingên haâng laâ chuã àaåo coá möåt söë lúåi ñch. Noácoá thïí àûúåc tiïën haânh tûúng àöëi nhanh vaâcoá thïí ra tñn hiïåu cho thõ trûúâng vïì caácvêën àïì cêìn àûúåc giaãi quyïët (sûå khöng haâiloâng vïì sûå chêåm trïî cuãa caách tiïëp cêån hiïånhaânh àang laâ möåt möëi quan têm lúán cuãacaác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi). Khi möåt söëchñnh phuã Àöng AÁ àaä baão laänh cho caáckhoaãn núå cuãa ngên haâng vaâ caác töí chûáctaâi chñnh khaác thò viïåc taái cú cêëu vöën dochñnh phuã tiïën haânh chó laâ àïí chñnh thûáchoaá quaá trònh naây maâ khöng töën keám thïmchi phñ böí sung. Miïîn laâ viïåc taái cú cêëuvöën ài liïìn vúái nhûäng thay àöíi cú baãn trongcöng taác quaãn lyá caác cöng ty vaâ hoaåt àöångcuãa caác ngên haâng, noá àûúåc coi laâ möåt sûåàêìu tû ban àêìu maâ coá thïí cuöëi cuâng seä dêînàïën viïåc giaãm caác chi phñ.

Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúáingên haâng laâ chuã àaåo tuy thïë vêîn coánhûäng ruãi ro. Kinh nghiïåm cho thêëy rùçngchñnh phuã thûúâng roát vöën vaâo nhûäng töíchûác khöng coá khaã nùng traã núå maâ khöngtaåo ra àûúåc àêìy àuã nhûäng thay àöíi trongviïåc quaãn lyá vaâ vêån haânh ngên haâng. Choàïën nay, hêìu hïët caác chûúng trònh taái cúcêëu vöën ngên haâng do chñnh phuã àûa ranoái chung àïìu khöng thaânh cöng. Trongkhi phaãi lûåa choån giûäa viïåc duy trò loângtin vaâ tiïëp tuåc caác khuyïën khñch hoaåt àöångkinh doanh ngên haâng töët (coá nghôa laâgiaãm thiïíu nhûäng möëi nguy vïì àaåo àûác),thò hêìu hïët caác nûúác thiïn vïì duy trò loâng

tin bùçng caách cung cêëp nhûäng khoaãn baãolaänh lúán hoùåc tiïëp tuåc taái cú cêëu vöën ngênhaâng. ÚÃ Àöng AÁ, vai troâ trûúác àêy cuãachñnh phuã trong khu vûåc taâi chñnh vaâ bêëtàöång saãn vaâ caác vêën àïì lúán trong khu vûåccöng ty khoá maâ àaãm baão àûúåc rùçng viïåctaái cú cêëu vöën seä hoùåc laâ àuã hoùåc chó diïînra möåt lêìn maâ thöi.

Caách tiïëp cêån taái cú cêëu vöën vúáingên haâng laâ chuã àaåo laåi böåc löå thïmnhûäng bêët lúåi àöëi vúái nhûäng nûúác Àöng AÁàang khuãng hoaãng. Möåt laâ, tyã lïå núå trïnvöën quaá cao àoâi hoãi möåt sûå chuyïín àöíi thûåcchêët giûäa núå laâ vöën. Nhûng nïëu ngênhaâng thöi nùæm giûä nhûäng khoaãn tiïìn vöënlúán thò seä trúã nïn dïî bõ aãnh hûúãng húntrûúác nhûäng dao àöång cuãa thõ trûúângchûáng khoaán. Hai laâ, nhiïìu ngên haângÀöng AÁ cuäng thiïëu khaã nùng vaâ kyä nùngàïí taái cú cêëu möåt söë lûúång lúán cöng ty. Mùåcduâ sûå trúå giuáp kyä thuêåt àang caãi thiïånnhanh choáng khaã nùng taái cú cêëu cuãa caácngên haâng, vêîn phaãi coá möåt thúâi gian nhêëtàõnh trûúác khi nhûäng ngên haâng àoá coá thïícú cêëu laåi caác doanh nghiïåp möåt caách coáhiïåu quaã. Ba laâ caác ngên haâng coá thïí laâquaá yïëu khi àöëi mùåt vúái caác cöng ty trongcaác cuöåc àaâm phaán àïí taái cú cêëu. Möåt söëdoanh nghiïåp, nhû caác chaebol úã HaânQuöëc, coá thïí quaá lúán àïën mûác khöng thïíthêët baåi àûúåc do viïåc taái cú cêëu coá thïí seäàïí laåi nhiïìu hêåu quaã chñnh trõ vaâ xaä höåi.Àiïìu naây coá thïí dêîn àïën nhûäng kïë hoaåchyïëu keám vïì taái cú cêëu caác cöng ty vaâ chiphñ taâi chñnh seä töën keám hún.

Caách tiïëp cêån vúái chñnh phuã laâ chuãàaåo. Theo caách tiïëp cêån vúái chñnh phuã laâchuã àaåo thò chñnh phuã hoùåc möåt cú quancuãa chñnh phuã seä nhêån tûâ ngên haâng möåtphêìn lúán nhûäng taâi saãn bõ mêët giaá vaâ thaychuáng bùçng traái phiïëu chñnh phuã hoùåc caácloaåi taâi saãn an toaân khaác, bùçng caách àoá taáicú cêëu vöën hïå thöëng ngên haâng. Sau àoáchñnh phuã cöë gùæng sùæp xïëp laåi caác yïu saáchvaâ buöåc cöng ty phaãi tiïën haânh taái cú cêëu.Lúåi thïë chñnh cuãa giaãi phaáp vúái chñnh phuãlaâ chuã àaåo úã chöî noá coá thïí àûúåc thûåc hiïånnhanh vaâ taåo ra sûå raânh maåch vò noá taáchriïng caác khoaãn vay khöng sinh lúâi úã ngên


haâng vaâo möåt cú quan múái. Noá cuäng coá thïíchuyïín quyïìn lûåc sang cho chuã núå trongtrûúâng húåp caác cöng ty lúán.

Caách tiïëp cêån vúái chñnh phuã laâ chuãàaåo cuäng coá nhûäng ruãi ro. Möåt laâ, viïåcchuyïín giao caác khoaãn vay phaá vúä nhûängmöëi liïn hïå giûäa ngên haâng vaâ cöng ty,nhûäng möëi liïn hïå maâ coá thïí coá giaá trõ tñchcûåc vò khaã nùng àûúåc ûu tiïn tiïëp cêånthöng tin cuãa ngên haâng. Nhû vêåy, nhûängchuyïín giao lúán khöng coá sûå tham gia cuãangên haâng trong quaá trònh cú cêëu laåi coáthïí gêy ra nhûäng mêët maát vïì giaá trõ taâisaãn. Hai laâ, möåt àún võ khöng phaãi laâ ngênhaâng, nhû möåt cöng ty quaãn lyá taâi saãn(AMC), coá thïí khöng coá khaã nùng cho vayvöën lûu àöång, maâ àiïìu naây thûúâng phaãilaâm trong khi cú cêëu laåi caác khoaãn núå. Balaâ, vaâ laâ àiïìu quan troång nhêët, möåt cú quando chñnh phuã quaãn lyá coá thïí chó coá nhûängkhuyïën khñch ngheâo naân àöëi vúái viïåc cúcêëu laåi caác cöng ty. Mùåc dêìu nhûäng nhaâquaãn lyá tû nhên coá thïí quaãn lyá caác AMCvúái caác chûúng trònh khuyïën khñch khaácnhau, thò nhûäng ruãi ro do quaãn lyá yïëu keámvêîn töìn taåi. Kinh nghiïåm trong quaá khûá,àùåc biïåt úã nhûäng nûúác maâ caác thïí chïë coânyïëu keám, gúåi ra hònh aãnh möåt cú quannhiïìu lêìn “ngöìi yïn” trïn nhûäng khoaãnvay cuãa mònh, thûúâng laâ do súå phaãi àöëi àêìuvúái “quyïìn lûåc tiïìm êín”, chñnh caái quyïìnlûåc maâ àaä goáp phêìn taåo nïn nhûäng khoaãnvay khöng sinh lúâi trûúác àêy.

Tiïën triïín cuãa viïåc cú cêëu laåi núå cöng tytrong söë caác nûúác Àöng AÁ

Hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ vêîn àangphaãi hoaân chónh möåt ....cöng thûác cho viïåctaåo nïn möåt khuön khöí àöìng böå cuãa viïåccú cêëu laåi cöng ty. Möåt khuön khöí nhû vêåyphuå thuöåc khöng nhûäng vaâo àöå lúán maâ coânvaâo àùåc tñnh cuãa sûå mùæc núå cuãa cöng ty -núå caác ngên haâng trong nûúác vaâ núå àöëi vúáichuã núå nûúác ngoaâi, chuã yïëu laâ ngên haângnûúác ngoaâi. Tyã troång caác thaânh phêìn cuãakhoaãn núå thay àöíi khaá nhiïìu theo tûângnûúác. Taåi Inàönïsia, khöëi lûúång lúán khoaãntiïìn vay nûúác ngoaâi cuãa khu vûåc tû nhênlaâ do khu vûåc cöng ty phi taâi chñnh thûåchiïån trûåc tiïëp. Taåi Haân Quöëc, núi maâ caác

quy chïë cöng ty caãn trúã viïåc vay tiïìn nhûvêåy, möåt tyã troång lúán hún cuãa núå nûúácngoaâi àûúåc caác ngên haâng nöåi àõa thûåchiïån bùçng caách cho caác cöng ty trong nûúácvay laåi. Taåi Thaái Lan, caã caác ngên haângvaâ caác cöng ty àïìu laâ nhûäng nhaâ vay tiïìnnûúác ngoaâi àaáng kïí, trong khi úã Malaisia,núå nûúác ngoaâi tûúng àöëi thêëp.

So vúái caác cuöåc caãi caách cuãa khu vûåcngên haâng, viïåc cú cêëu laåi cöng ty àûúåctiïën haânh röång raäi vaâo giai àoaån bùæt àêìu.Thaái Lan, Haân Quöëc, Inàönïsia vaâMalaisia àaä chêëp nhêån nhûäng khuön khöícoá tñnh nùng àöång hún àïí xûã lyá núå cöngty, vûúåt ra ngoaâi caác biïån phaáp dûåa trïncú súã thõ trûúâng, lêåp ra caác uyã ban (hoùåctroång taâi) cú cêëu laåi núå cöng ty dûåa trïn“quy tùæc Luênàön” nhùçm taåo cho caác chuãnúå vaâ con núå caác khuyïën khñch thñch àaángàïí thûåc hiïån viïåc xûã lyá núå möåt caách tûånguyïån. Tuy nhiïn, quaá trònh thûåc tïë cuãaviïåc xûã lyá núå cöng ty múái àang bùæt àêìu.Nhûäng nöåi dung cuãa caách tiïëp cêån àïí cúcêëu laåi vúái vai troâ chuã àaåo laâ ngên haângvaâ chñnh phuã cuäng àaä àûúåc xêy dûång. TaåiHaân Quöëc, möåt böå phêån cuãa nhûäng khoaãnvay nöåi àõa khöng sinh lúâi cuãa ngên haângàaä àûúåc chuyïín cho Cöng ty quaãn lyá taâisaãn Haân Quöëc (KAMCO) do chñnh phuãquaãn lyá àïí àûúåc cú cêëu laåi. Möåt ngên haângcêìu nöëi àaä tiïëp nhêån nhûäng taâi saãn àaä mêëtgiaá cuãa möåt vaâi ngên haâng thûúng maåi.Taåi Thaái Lan, Cú quan taái cú cêëu taâi chñnh(FRA) do nhaâ nûúác quaãn lyá, trong caånhtranh vúái khu vûåc tû nhên, àaä thu àûúåctaâi saãn cuãa nhûäng cöng ty taâi chñnh àaä chïëtvaâ àaä àem möåt söë taâi saãn naây ra baán àêëugiaá. Möåt AMC àaä àûúåc thaânh lêåp àïí muanhûäng taâi saãn bõ giaãm giaá. Taåi Malaisiavaâ Inàönïsia, möåt cöng ty quaãn lyá taâi saãn(AMC) cuäng àaä àûúåc thaânh lêåp. Túái nay,caác AMC vêîn chûa hoaåt àöång röång raäitrong viïåc thuác àêíy viïåc cú cêëu laåi úã khùæpÀöng AÁ.

Bûúác tiïën triïín trong viïåc xûã lyá cúcêëu laåi núå nûúác ngoaâi àaä àaåt àûúåc taåi möåtvaâi nûúác Àöng AÁ. Haân Quöëc laâ nûúác chõukhuãng hoaãng àêìu tiïn àaä cú cêëu laåi núå nûúácngoaâi bùçng viïåc têåp trung giaãi quyïët caác


vêën àïì núå cuãa tû nhên. Caác ngên haângHaân Quöëc àaä chuyïín àöíi 24 tyã USD núå phithûúng maåi ngùæn haån cuãa caác ngên haângthûúng maåi thaânh nhûäng khoaãn vay múáivúái kyâ haån thanh toaán tûâ möåt àïën ba nùmdo Chñnh phuã Haân Quöëc baão laänh. Àöångcú chñnh cuãa sûå can thiïåp tûâ phña chñnhphuã laâ nhùçm traánh tònh traång àònh àöëntrêìm troång maâ nhûäng àöí bïí coá thïí gêy ra,vò caác ngên haâng thûúng maåi chiïëm möåttyã troång lúán trong hïå thöëng thanh toaánnöåi àõa. Hún nûäa, chñnh phuã sùén saâng canthiïåp vò chó coá möåt söë lûúång haån chïë caácchuã núå vaâ möåt ñt con núå. Möåt söë àùåc àiïímchuã yïëu cuãa kïë hoaåch cú cêëu laåi úã Haân Quöëclaâ: a) caác khoaãn vay múái chõu laäi suêët chovay bùçng 225, 250 vaâ 275 àiïím cú súã tñnhtrïn mûác laäi suêët Liïn ngên haângLuênàön (LIBOR) saáu thaáng; b) möîi ngênhaâng àûúåc chuyïín àöíi túái 20% caác khoaãnvay húåp thûác thaânh caác khoaãn vay möåtnùm múái, vaâ caác khoaãn vay hai vaâ ba nùmmúái dûúái daång húåp àöìng Call Options àûúåchoaân traã khöng chõu phaåt theo möîi kyâ saáuthaáng; c) caác khoaãn vay múái àïìu thuöåcdaång caác chûáng chó chuyïín nhûúång àûúåc.

Taåi Inàönïsia thoaã thuêån àïí cú cêëulaåi núå nûúác ngoaâi cuäng giöëng caách tiïëp cêåncuãa Haân Quöëc, theo caách naây núå ngênhaâng seä àûúåc keáo daâi vúái sûå baão laänh cuãachñnh phuã. Thoaã thuêån àoá bao göìm ba nöåidung: möåt khuön khöí àïí taái cú cêëu núå nûúácngoaâi cuãa cöng ty, möåt kïë hoaåch hoaân traãnúå liïn ngên haâng vaâ möåt sûå sùæp xïëp àïíduy trò caác phûúng tiïån taâi chñnh thûúngmaåi. Ngoaâi ra, noá cuäng àûa ra nhûänghûúáng dêîn cuãa cú quan cú cêëu laåi núå cuãaInàönïsia (INDRA) nhùçm thûåc hiïån möåtchûúng trònh tûå nguyïån àïí cung cêëp ngoaåihöëi cho caác cöng ty con núå cuãa Inàönïsiavaâ caác chuã núå nûúác ngoaâi cuãa caác cöng tyàoá. Sûå baão laänh cuãa chñnh phuã àöëi vúái caácruãi ro vïì höëi àoaái seä taåo thaânh khuön khöícöët loäi cho viïåc cú cêëu laåi núå cöng ty. Sûåtham gia vaâo thoaã thuêån naây laâ tûå nguyïånvaâ àûúåc caã con núå vaâ chuã núå cuâng quyïëtàõnh. INDRA seä cung cêëp baão laänh vïì tyãgiaá höëi àoaái thûåc vaâ sûå àaãm baão rùçng viïåcchuyïín àöíi ngoaåi höëi seä giuáp giaãi quyïëtcaác moán núå maâ khöng gêy ra caác ruãi ro

thûúng maåi. Tûâng con núå vaâ chuã núå dûåkiïën seä àaâm phaán laåi caác khoaãn núå, thoaãthuêån vïì viïåc giaãm thuïë, hoaán chuyïín núåcöí phêìn hoùåc caác kyä thuêåt giaãm núå khaác,giaãm söë tiïìn phaãi traã cuäng nùçm trongkhuön khöí naây. Àïí tham gia àûúåc thò caáckhoaãn vay àaä àaâm phaán laåi phaãi coá thúâihaån hoaân traã töëi thiïíu laâ taám nùm vúái banùm ên haån. Thoaã thuêån naây cuäng coá thïíbao göìm nhûäng nhûúång böå khaác tûâ phñangûúâi cho vay àöëi vúái khoaãn núå coân töìn taåivaâ nhûäng nöî lûåc cuãa ngûúâi vay àïí hoaântraã laåi, bao göìm caã viïåc baán taâi saãn.

Ngûúåc laåi, chñnh quyïìn Thaái Lanlûåa choån viïåc khuyïën khñch con núå vaâ chuãnúå àaâm phaán caác nghôa vuå thöng qua caácsùæp xïëp tûå nguyïån. Cú cêëu núå nûúác ngoaâicuãa khu vûåc taâi chñnh Thaái Lan chuã yïëuthiïn vïì caác khoaãn vay ngên haâng thûúngmaåi ài cuâng vúái caác khoaãn vay coá àûúåcthöng qua cú quan Ngên haâng quöëc tïëBangkok (BIBF). Möåt böå phêån lúán cuãa caáckhoaãn vay BIBF àûúåc cho caác cöng ty taâichñnh vay laåi thöng qua caác ngên haângnöåi àõa. Nhûäng nöî lûåc nhùçm giaãi quyïët caácvêën àïì bao göìm viïåc àoáng cûãa 56 cöng tytaâi chñnh cöång vúái saáng kiïën cú cêëu laåi hïåthöëng ngên haâng cuãa chñnh phuã. Cho túáinay quaá trònh cú cêëu laåi coá khaác nhau tuyâtheo loaåi hònh caác töí chûác taâi chñnh: àöëivúái caác cöng ty taâi chñnh khöng coá khaãnùng traã núå thò àoáng cûãa vaâ baán laåi taâisaãn; àöëi vúái caác ngên haâng àaä suy yïëu möåtcaách trêìm troång thò quöëc hûäu hoaá vaâ coáthïí tû nhên hoaá. Àöëi vúái khu vûåc caác cöngty, chñnh phuã àaä tuyïn böë khöng coá sûå höîtrúå cöng cöång naâo àöëi vúái caác khoaãn núå cuãahoå. Tuy nhiïn, cuäng coá nhiïìu caãn trúã coátñnh quy chïë àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi möåtcaách tûå nguyïån úã Thaái Lan maâ hiïån nayàang phaãi giaãi quyïët (xem höåp 4.5)

Möåt caách tiïëp cêån khaã thi cho Àöng AÁ:phûúng aán höîn húåp

Nhûäng caách tiïëp cêån hiïån nay àïígiaãi quyïët cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë tronghêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu dûåa trïn caáccaách lêëy thõ trûúâng laâ chuã àaåo, ngên haânglaâ chuã àaåo vaâ chñnh phuã laâ chuã àaåo. Ngên


haâng àûúåc taái cú cêëu vöën möåt phêìn vaâ àûúåcgiao xûã lyá caác taâi saãn àaä bõ mêët giaá, àùåcbiïåt laâ caác khoaãn vay cúä vûâa vaâ cúä nhoã,trong khi möåt vaâi khoaãn vay lúán hún àûúåcgiao cho caác AMC vaâ caác cú quan khaác,vúái AMC laâ chuã àaåo trong viïåc cú cêëu laåi.Caách tiïëp cêån naây coá thïí coá taác duång úã caácnûúác, núi caác vêën àïì àang phaãi giaãi quyïëtchuã yïëu laâ vúái caác cöng ty nhoã hún maâ caácngên haâng àûúåc tröng àúåi laâ coá thïí cú cêëulaåi àûúåc, hoùåc giaã laâ caác vêën àïì vúái möåt söëñt xñ nghiïåp lúán, khoá cú cêëu laåi vaâ àoâi hoãiphaãi coá sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã. Tuynhiïn, àöëi vúái hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ,khöng coá möåt àiïìu kiïån naâo trong söënhûäng àiïìu kiïån àoá coá thïí vêån duång àûúåc.Möåt àiïìu cuäng khöng thêåt roä laâ liïåu caáccaách tiïëp cêån àoá nïëu aáp duång riïng reä coáthïí àaåt àûúåc nhûäng thay àöíi cêìn thiïëttrong viïåc kiïím soaát caác cöng ty hay khöng.Àùåc biïåt, viïåc thiïëu tiïìn vöën cöí phêìn coánghôa laâ trong khi cú cêëu laåi vïì taâi chñnhàöëi vúái caác doanh nghiïåp, khöng thïí tûâ boãhïët caác cöí àöng hiïån coá, nïëu khöng thò ngênhaâng hoùåc chñnh phuã hêìu nhû seä phaãi súãhûäu phêìn lúán khu vûåc cöng ty. Möåt sûåtham gia naâo àoá cuãa caác chuã súã hûäu hiïånnay thûåc ra coá thïí giuáp vaâo viïåc giaãi quyïëtcuöåc khuãng hoaãng, vò hoå coá nhûäng thöngtin àöåc quyïìn cuãa hoå. Nhûng àïí cho nhûängcöí àöng hiïån nay tham gia vaâo quaãn lyá coáthïí seä laåi duy trò sûå quaãn lyá yïëu keám maâàêìu tiïn àaä laâm naãy sinh caác vêën àïì.

Sûå phöëi húåp giûäa chñnh phuã, ngênhaâng vaâ cöng ty úã nhûäng nûúác Àöng AÁ

àang khuãng hoaãng thò vïì mùåt thïí chïë, caáccöng ty maånh hún caác ngên haâng vaâ thïíhiïån möåt sûå quaãn lyá töët hún. Hoå àûúåckhuyïën khñch hún so vúái caác ngên haângtrong cú cêëu laåi viïåc kinh doanh cuãa hoå.Vò vêåy, hoå coá thïí àoáng möåt vai troâ quantroång. Möåt caách tiïëp cêån àöëi vúái nhûängtrûúâng húåp cú cêëu laåi vúái phaåm vi röång vaâcoá nhiïìu khoá khùn coá thïí àûúåc xêy dûångtrïn sûác maånh cuãa ngên haâng, cöng ty vaâchñnh phuã trong möåt quaá trònh giaãi quyïëtnúå. Caác cöng ty coá thïí bõ bùæt buöåc phaãithñch ûáng vúái quaá trònh naây bùçng viïåcchñnh phuã haån chïë caác khoaãn cho vay múáiàöëi vúái nhûäng doanh nghiïåp àang phaãigiaãi quyïët vêën àïì traã núå. Trong quaá trònhnaây, möåt doanh nghiïåp seä àûúåc coá caáckhoaãn núå àûúåc cú cêëu laåi, vúái àiïìu kiïån laânoá àaä thûåc hiïån viïåc cú cêëu laåi vïì mùåt taácnghiïåp cêìn thiïët.

Quaá trònh giaãi quyïët núå cêìn àïën möåtkïë hoaåch cú cêëu laåi doanh nghiïåp vïì mùåttaác nghiïåp, kïë hoaåch naây seä àûúåc trònh lïnmöåt Uyã ban bao göìm caác ngên haâng chuãnúå, möåt AMC àaåi diïån cho chñnh phuã, vaâcaác thaânh viïn àöåc lêåp khaác (vúái caác nhênviïn vaâ chuyïn gia tû vêën höî trúå khaác àïíhöî trúå cho möåt Uyã ban nhû vêåy). Kïë hoaåchphaãi chó ra nhûäng khoaãn tiïët kiïåm àaåtàûúåc thöng qua viïåc cú cêëu laåi vïì mùåt taácnghiïåp, baán taâi saãn, àoáng goáp vaâo nhûängcöí phêìn múái búãi nhûäng cöí àöng hiïån coá,vaâ mûác àöå cuäng nhû phûúng thûác cuãa caácgiaãm nheå vïì mùåt taâi chñnh àaä tòm kiïëm.Nïëu kïë hoaåch khöng thïí chêëp nhêån àûúåc,

1. Giaã sûã giûäa caác ngên haâng vaâ cöng ty coá quan hïå gêìn guäi.2. Cho laâ sûå khñch lïå àuã àöëi vúái viïåc thûåc hiïån cuãa caác ngên haâng.Ghi chuá: Caâng nhiïìu dêëu chêëm thò caâng töët.Nguöìn: Àaánh giaá cuãa nhên viïn.

Taác àöång cuãa caác phûúng aán cú cêëu laåiBAÃNG 4.3


cöng ty seä laâ àöëi tûúång cuãa möåt quaá trònhphaá saãn chuêín mûåc.

Hònh thûác cuãa nhûäng giaãm nheå vïìtaâi chñnh do caác ngên haâng chuã núå àïì racoá thïí bao göìm keáo daâi kyâ haån thanh toaánvaâ giaãm laäi, nhûng chó nïn chûáa àûångnhûäng hoaán àöíi vïì núå lêëy cöí phêìn haån chïë.Ngên haâng coá thïí cung cêëp vöën lûu àöång,nhûng theo nhûäng àiïìu kiïån rêët chùåt cheä(vñ duå, chó vúái nhûäng khoaãn vöën àûúåc thïëchêëp cao). AMC hoùåc caác quyä khaác coá thïíàûúåc pheáp tiïëp nhêån möåt söë caác khoaãn vaytûâ caác ngên haâng chuã núå vaâ àöíi möåt söëkhoaãn naây thaânh cöí phêìn. Bùçng caách àöíinúå lêëy cöí phêìn, chñnh phuã seä coá thïí chocöng ty coá thúâi gian khùæc phuåc nhûäng vêënàïì vïì taâi chñnh cuãa hoå.

AMC, vúái tû caách möåt cöí àöng, coá leälaâ cöí àöng àöåc nhêët lúán nhêët, seä coá traáchnhiïåm àaãm baão laâ caác cöng ty àûúåc quaãnlyá thoaã àaáng. Tuy nhiïn, möåt àiïìu khöngnïn laâm laâ àïí chñnh phuã trúã thaânh ngûúâichuã lêu daâi cuãa caác doanh nghiïåp. Xûã lyácaác chûáng khoaán àaä coá àûúåc - thöng quaviïåc baán cho caác nhaâ àêìu tû chiïën lûúåchoùåc àêìu tû àa ngaânh - caâng nhanh caângtöët laâ àiïìu rêët nïn laâm, nhûng àiïìu naâykhoá khùn vò lûúång vöën cöí phêìn àûúåc àûara baán laâ haån chïë. Coá nhiïìu phûúng aánkhaác nhau. Cöí phêìn coá thïí àûúåc chuyïínnhûúång cho nhûäng ngûúâi nöåp thuïë àïí böìihoaân nhûäng khoaãn thuïë cêìn coá nhùçmcung cêëp taâi chñnh cho viïåc cú cêëu laåi ngênhaâng vaâ cöng ty, hoùåc cöí phêìn coá thïí àûúåcchuyïín cho möåt töí chûác laâm tùng thïm caáclúåi ñch cöng cöång. Vñ duå, cöí phêìn coá thïí trúãthaânh cú súã cho nhûäng chûúng trònh hûutrñ do tû nhên cêëp vöën vaâ quaãn lyá. Caácchûúng trònh khaác coá thïí bao göìm viïåccöng dên àûúåc khuyïën khñch àïí mua cöíphêìn, thöng qua caác kïë hoaåch cung cêëptaâi chñnh coá lúåi.

Caách tiïëp cêån höîn húåp vïì caác vêënàïì gùæn kïët cuãa viïåc cú cêëu laåi cöng ty vaângên haâng coá nhiïìu ûu àiïím tiïìm taâng(xem baãng 4.3). Möåt laâ, noá seä xûã lyá vêën àïìchûáng khoaán trong khuön khöí vaâ böëi caãnhcuãa viïåc cú cêëu laåi khu vûåc taâi chñnh, trong

àoá chñnh phuã àaä coá caác nguöìn lûåc sùén saângsûã duång àûúåc. Cuå thïí laâ, noá seä thiïët lêåpcaác cú chïë àaä àûúåc caãi thiïån àïí chõu caáckhoaãn löî maâ ngay caã trong caách tiïëp cêåntrïn cú súã caác quy tùæc Luênàön cuäng khöngcoá àêìy àuã. Hai laâ, noá khöng phaá vúä möëiliïn hïå giûäa ngên haâng vaâ xñ nghiïåp, vòngên haâng vêîn laâ nhûäng ngûúâi cho vaycoá vai troâ lúán àöëi vúái caác cöng ty coân coá thïícho vay àûúåc, àiïìu naây seä coá thïí coá möåtgiaá trõ tñch cûåc, nïëu tñnh àïën khaã nùng àûúåcûu tiïn tiïëp cêån thöng tin cuãa ngên haâng.Ba laâ, noá cuâng möåt luác bao göìm têët caã caácbïn hûäu quan (caác ngên haâng, chñnh phuã,AMC vaâ cöng ty) vaâ caác khuyïën khñch àûúåccên àöëi vúái viïåc chuá yá túái caác cöng ty nhùçmtaåo ra caác kïë hoaåch àaáng tin cêåy àïí cú cêëulaåi hoaåt àöång. Böën laâ, nhúâ thûåc hiïån giaãmnúå vaâ caác hoaán àöíi núå lêëy cöí phêìn do AMChoùåc caác quyä khaác tiïën haânh vaâ nhúâ viïåccú cêëu laåi núå vaâ nguöìn tiïìn múái do ngênhaâng cung cêëp, sûác maånh cuãa chuã núå àöëivúái caác cöng ty àûúåc nêng cao. Sau hïët,nïëu viïåc hoaán àöíi núå lêëy cöí phêìn àûúåc gùænliïìn vúái viïåc lêåp ra caác quyä vöën chuã súã hûäu(quyä hûu trñ, quyä tûúng höî, v.v...), vaâ nïëuàêìu tû nûúác ngoaâi àûúåc khuyïën khñch, thòviïåc taåo àûúåc möåt loaåt lúán caác chuã súã hûäutñch cûåc, tûâ bïn ngoaâi seä cuãng cöë sûå àiïìuhaânh cöng ty.

Caãi thiïån sûå àiïìu haânh cöng tyBaâi hoåc chñnh tûâ cuöåc khuãng hoaãng

Àöng AÁ chó ra rùçng àiïìu quan troång laâphaãi coá caách tiïëp cêån àöìng böå àöëi vúái caácvêën àïì vïì àiïìu haânh vaâ cung cêëp taâi chñnhcöng ty. Hïå thöëng àiïìu haânh cöng ty yïëukeám àaä goáp phêìn taåo ra cuöåc khuãng hoaãngtaâi chñnh hiïån nay bùçng viïåc che chùæn caácngên haâng, cöng ty taâi chñnh vaâ cöng tykhoãi tuên theo kyã luêåt thõ trûúâng. Thayvò àaãm baão möåt sûå giaám saát nöåi böå vaâ chopheáp möåt sûå theo doäi tûâ bïn ngoaâi, thò viïåcàiïìu haânh cöng ty laåi thïí hiïån àùåc thuâ quacaác ban giaám àöëc hoaåt àöång khöng coá hiïåuquaã, sûå kiïím tra nöåi böå yïëu, viïåc baáo caáotaâi chñnh khöng àaáng tin cêåy, thiïëu sûåcöng khai thoaã àaáng, sûå bùæt buöåc tuên thuãcaác quy àõnh thò loãng leão vaâ viïåc kiïím toaánthò keám coãi. Caác vêën àïì naây àûúåc minh


chûáng búãi nhûäng khoaãn löî khöng àûúåc baáocaáo vaâ nhûäng khoaãn núå bõ noái giaãm ài.Nhûäng nhaâ quaãn lyá coá traách nhiïåm theodoäi vaâ giaám saát thûåc tiïîn àoá àaä khöng phaáthiïån àûúåc nhûäng mùåt yïëu keám vaâ khöngsûãa chûäa kõp thúâi.

Caãi thiïån khuön khöí cuãa viïåc àiïìuhaânh vaâ cung cêëp taâi chñnh cho cöng ty seäàoâi hoãi thúâi gian vaâ thay àöíi àaáng kïí vïìphong caách. Chó coá nhûäng nûúác àaä tûângtraãi qua caác cuöåc khuãng hoaãng cûåc kyâ sêusùæc múái coá thïí nhanh choáng thay àöíi sûåàiïìu haânh vaâ phên chia sûå kiïím soaát khu

Nhûäng chñnh saách àiïìu chónh quan troång nhêët laâ múã röångvai troâ cuãa àêìu tû nûúác ngoaâi úã khu vûåc cöng ty; xem xeát laåi caácqui àõnh vïì thuïë maâ coá thïí caãn trúã viïåc cú cêëu laåi núå hoaán àöíinúå - cöí phêìn, saáp nhêåp, mua laåi; vaâ xem xeát laåi luêåt lïå vïì phaásaãn sao cho khöng laâm giaãm nhûäng khoaãn tiïìn múái coá thïí àöívïì caác cöng ty àang bõ keåt vïì taâi chñnh. Caác caãi caách veâ luêåt lïåcêìn thiïët àïí xuác tiïën nhûäng cuöåc caãi töí tûå nguyïån cuãa nhûängcöng ty khöng coân khaã nùng thanh toaán nhûng vêîn coân sûácsöëng, bao göìm nhûäng bûúác sau:

Loaåi boã nhûäng caãn trúã vïì thuïë àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi cöíphêìn (coá nghôa laâ saáp nhêåp vaâ mua laåi). Möåt sûå chuyïín nhûúångtaâi saãn hoùåc mua laåi cöí phêìn trong quaá trònh caãi töí cöng tykhöng nïn xûã lyá nhû möåt sûå kiïån phaãi àaánh thuïë, nïëu cöng tybïn baán (hoùåc caác cöí àöng cuãa noá) nhêån àûúåc khöng phaãi tiïìnmùåt, maâ chó laâ caác cöí phêìn àûúåc phaát haânh múái, hoùåc cöí phêìnhiïån coá cuãa bïn mua. Tûúng tûå nhû vêåy, möåt sûå saáp nhêåpkhöng nïn tñnh laâ möåt sûå kiïån phaãi àaánh thuïë. Thuïë chó àûúåcàaánh vaâo viïåc baán caác cöí phêìn àaä mau àûúåc. Àöìng thúâi vúáiviïåc giaãi phoáng thuïë cho caác vuå caãi töí cöng ty maâ khöng sûãduång tiïìn mùåt, seä laâ coá ñch cho chñnh phuã nïëu xem xeát chopheáp chuyïín nhûäng khoaãn núå thuïë cêìn àûúåc tiïëp tuåc traã sangcho ngûúâi mua laåi cöng ty hoùåc phaáp nhên hònh thaânh sau saápnhêåp.

Taåm giaãm hoùåc xoaá boã nhûäng caãn trúã vïì thuïë àöëi vúái viïåccú cêëu laåi núå: Hiïån nay, úã Thaái Lan, chuã núå khöng thïí boã àûúåcnúå (nghôa laâ miïîn núå) maâ laåi khöng taåo ra möåt thu nhêåp chõuthuïë cho con núå. Àiïìu naây laâm giaãm kñch thñch traã núå. Kk roä laâluêåt thuïë hiïån haânh seä xûã lyá nhûäng kyä thuêåt khaác cuãa viïåc cúcêëu laåi núå nhû thïë naâo (vñ duå, keáo daâi thúâi haån hoùåc giaãm laäisuêët). Vò cú cêëu laåi núå coá leä laâ möåt thaânh phêìn cöët yïëu cuãa viïåccú cêëu laåi cöng ty, chñnh phuã cêìn tòm ra àûúåc nhûäng quy chïëliïn quan àïën caác ngùn caãn vïì thuïë coá thïí gùåp phaãi vaâ loaåi boãaáp duång chuáng, ñt ra laâ taåm thúâi. Chñnh phuã cuäng cêìn àõnh ranhûäng tiïu chñ nhùçm giaãm nheå thuïë àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi núå,nhùçm ngùn caãn viïåc tröën thuïë vaâ traánh khöng àïí xaãy ra tònhtraång giaãm thuïë cho nhûäng cöng ty khöng cêìn àûúåc giaãm nhûvêåy, hoùåc caác cöng ty àang laâ àöëi tûúång cuãa viïåc caãi töí do toaânaán giaám saát, hoùåc àöëi tûúång phaá saãn (nghôa laâ sùæp phaãi giaãithïí).

Xoaá boã khaã nùng giaãm laäi cho nhûäng núå quaá mûác. Vò luêåtthuïë hiïån haânh coá thïí khuyïën khñch cöng ty vay quaá nhiïìu,nïn seä coá lúåi cho chñnh phuã nïëu àûa ra àûúåc möåt quy tùæc “cêëpvöën moãng manh”. Möåt qui tùæc nhû vêåy seä cêëm viïåc giaãm chi phñlaäi cho khoaãn vay vûúåt trïn möåt ngûúäng nhêët àõnh (vñ duå, möåttyã lïå núå - vöën chuã súã hûäu bùçng 200%). Caái ngûúäng naây phaãi

tñnh àïën tñnh chêët cuãa nhûäng kinh doanh khaác nhau (tñnh tuêìnhoaân) vaâ khaã nùng thanh toaán. Nhûäng ngûúäng cho caác khoaãnkhöng cho giaãm chi phñ laäi coá thïí boã dêìn theo tûâng giai àoaån(luyä tiïën theo chiïìu giaãm) cho möåt thúâi kyâ tûâ hai àïën ba nùm.

Cho pheáp àöíi núå ra vöën cöí phêìn. Phûúng thûác naây hiïånnay àaä bõ cêëm úã caác nûúác Àöng AÁ nhû Thaái Lan vaâ Inàönïsia,coá thïí aáp duång cho caác trûúâng húåp khöng nùçm trong phaåm vitöí chûác laåi hoùåc giaãi thïí do toaâ aán giaám saát. Àïí cho pheáp viïåcàoá trúã thaânh möåt phêìn cuãa viïåc töí chûác laåi möåt caách tûå nguyïån,cêìn sûãa àöíi luêåt cöng ty àïí cho pheáp àöíi núå lêëy cöí phêìn cho caãcaác cöng ty traách nhiïåm hûäu haån tû nhên vaâ cöng cöång.

Núái loãng khuön khöí phaáp lyá cho àêìu tû nûúác ngoaâi. ÚÃ ThaáiLan, luêåt kinh doanh cho ngûúâi nûúác ngoaâi laâ möåt caãn trúã àöëivúái nhûäng àêìu tû nûúác ngoaâi coá tñnh chiïën lûúåc vaâ coá thïí taåoàiïìu kiïån cho viïåc cú cêëu laåi caác cöng ty Thaái Lan. Trong khi àoánhaâ àêìu tû coá thïí laách qua luêåt naây bùçng caách àöåi danh nhûängngûúâi khaác hoùåc caác cöng ty bònh phong, àiïìu àoá laâm tùngthïm chi phñ vaâ ruãi ro àöëi vúái nhaâ àêìu tû trong khi vêîn khöngbaão vïå àûúåc nhûäng lúåi ñch maâ vò chuáng luêåt naây àûúåc thiïët kïë.Tûâ àoá, chñnh phuã coá thïí xem xeát viïåc caãi caách nhùçm xuác tiïënnhûäng àêìu tû nûúác ngoaâi coá tñnh chiïën lûúåc, baão vïå quyïìn lúåidên töåc cuãa Thaái Lan, taåo ra möåt sûå minh baåch trong àêìu tû trûåctiïëp cuãa nûúác ngoaâi. Tûúng tûå nhû vêåy, úã Inàönïsia möåt danhsaách cêëm ngùæn hún vïì caác àêìu tû nûúác ngoaâi coá thïí lêåp ra.

Núái loãng khuön khöí phaáp lyá vïì quyïìn súã hûäu bêët àöång saãn.Nhûäng haån chïë vïì quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi àöëi vúái àêët phinöng nghiïåp laâ möåt caãn trúã àöëi vúái quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi vïìbêët àöång saãn thûúng maåi, àõa öëc cû nguå vaâ nhaâ xûúãng saãnxuêët. Vúái ruãi ro vaâ chi phñ cao hún, nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi coáthïí laách luêåt súã hûäu bêët àöång saãn thöng qua viïåc sûã duångnhûäng ngûúâi cho mûúån tïn vaâ viïåc thuï lêu daâi chõu thuïënùång. Nx vêën àïì hiïån àang xaãy ra trong khu vûåc taâi chñnh úãThaái Lan phêìn lúán bùæt nguöìn tûâ nguyïn nhên coá quaá nhiïìucung vïì àõa öëc cû nguå vaâ àõa öëc thûúng maåi. Nhûäng cú höåi böísung vïì quyïìn súã hûäu nûúác ngoaâi seä laâm giaãm mûác cung quaáthûâa naây. Vò vêåy, möåt sûå núái loãng nhêët àõnh vïì luêåt àõa öëc coáthïí àaåt àûúåc sûå cên bùçng hún giûäa cung vaâ cêìu vïì bêët àöångsaãn àaä xêy dûång xong vaâ xuác tiïën caác àêìu tû nûúác ngoaâi coátñnh chiïën lûúåc, trong khi vêîn baão vïå àûúåc caác quyïìn lúåi dêntöåc cuãa Thaái Lan vaâ taåo ra möåt sûå minh baåch hún trong caác giaodõch bêët àöång saãn.


Thaáo gúä nhûäng caãn trúã vïì luêåt lïå àöëi vúái viïåc cú cêëu laåi möåt caách tûå nguyïån: Baâi hoåc tûâ Thaái Lanvaâ caác nûúác chõu khuãng hoaãng khaác

HÖÅP 4.5


vûåc taâi chñnh vaâ bêët àöång saãn. Mùåc duâ caácnhaâ àêìu tû àaä tûâng thúâ ú vúái viïåc quaãn lyácöng ty, tûâ khi bùæt àêìu cuöåc khuãng hoaãng,hoå àaä trúã nïn hiïíu biïët vaâ nhaåy beán vúáinhu cêìu caãi caách. Hêìu hïët caác nûúác ÀöngAÁ àaä bùæt àêìu ài vaâo caãi caách viïåc àiïìu haânhcöng ty cuãa hoå (xem höåp 4.6). Coá saáu lônhvûåc coá têìm quan troång àùåc thuâ nhùçm thayàöíi viïåc quaãn lyá cöng ty úã Àöng AÁ àûúåc mötaã sau àêy:

Tùng cûúâng giaám saát xñ nghiïåp. Vaitroâ cuãa caác ngên haâng thûúng maåi trongviïåc theo doäi xñ nghiïåp vaâ àiïìu haânh cöngty seä phaãi àûúåc tùng cûúâng, thöng qua möåtchûúng trònh toaân diïån vïì cú cêëu laåi vaâphaát triïín àõnh chïë ngên haâng. Ngênhaâng, trong thúâi gian trûúác mùæt seä giûä vaitroâ chuã àaåo trong khu vûåc taâi chñnh úã ÀöngAÁ, cêìn phaãi trúã thaânh ngûúâi theo doäi coáhiïåu quaã hún trong viïåc quaãn lyá caác cöngty theo caái nghôa ngay taåi àoaån trûúác,trong quaá trònh vaâ ngay taåi àoaån sau(exante, interim, and expost). Àöìng thúâi,ngên haâng phaãi taåo ra möëi quan hïå mêåtthiïët vúái caác cöng ty. Àiïìu naây àoâi hoãi möåtsûå thûåc hiïån nghiïm khùæc hún caác giúái haånvïì caác khoaãn vay cho caác cöng ty coá liïnquan vaâ nhûäng ngûúâi trong nöåi böå, viïåc vi

phaåm àiïìu naây àaä goáp phêìn gêy ra cuöåckhuãng hoaãng taâi chñnh vûâa qua vaâ viïåcthu xïëp töìi trong xûã lyá. Trong nhûängtrûúâng húåp maâ caác ngên haâng vaâ caác cöngty àûúåc quaãn lyá möåt caách coá hiïåu quaã búãicuâng möåt söë cöí àöng, thò àoâi hoãi phaãi coámöåt sûå minh baåch hún nûäa, noá coá thïí dûúáihònh thûác möåt sûå cöng khai cúãi múã hún,hoùåc sûå àoâi hoãi phaãi coá möåt möëi quan hïåchñnh thûác vïì súã hûäu, nhû kiïíu cöng tymeå nùæm cöí phêìn khöëng chïë. Nhûäng töí chûácvaâ cú quan taâi chñnh khaác tham gia vaâoviïåc àûa caác cöng ty vaâo nïì nïëp cêìn àûúåckhuyïën khñch àïí tùng cûúâng vai troâ cuãahoå. Vñ duå, caác nhaâ àêìu tû traái phiïëu coá thïíàoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåckheáp caác caán böå àiïìu haânh vaâo kyã luêåt,nhûng àiïìu naây àoâi hoãi möåt söë thay àöíitrong caác luêåt lïå thûúng maåi coá liïn quan.

Caãi thiïån caác thöng lïå cöng khai vaâkïë toaán. Mùåc duâ úã caác nûúác Àöng AÁ caác quytùæc vïì cöng khai vaâ kïë toaán caâng ngaây caângphuâ húåp vúái caác tiïu chuêín quöëc tïë, viïåcaáp duång caác quy tùæc naây bõ caãn trúã búãi vaitroâ haån chïë cuãa caác cú quan tûå quaãn (SRO)trong viïåc xêy dûång tiïu chuêín vaâ têåpquaán vaâ phaåt caác trûúâng húåp coá haânh vithiïëu chuêín mûåc. Möåt vai troâ röång hún cho

Cuâng vúái caác khoaãn cho vay cuãa mònh, Ngên haâng Thïë giúáicung cêëp nhûäng lúâi khuyïn mang tñnh chêët kyä thuêåt vïì chñnhsaách, thûúâng àûúåc thïí hiïån dûúái daång caác àiïìu kiïån àûúåc thoaãthuêån trong khoaãn vay. Sau àêy laâ möåt vñ duå:

Taåi Thaái Lan, möåt khoaãn 350 triïåu USD taâi trúå cho Khoaãnvay cú cêëu laåi caác cöng ty taâi chñnh vaâo thaáng Mûúâi hai 1997 àaägiuáp tiïën haânh àaánh giaá sêu sùæc àiïìu kiïån taâi chñnh cuãa caáccöng ty taâi chñnh khöng bõ dûâng hoaåt àöång vaâ giuáp phuåc höìinhûäng töí chûác naây. Khoaãn vay cuäng giuáp cuãng cöë caác quy chïëthêån troång vaâ chïë àöå giaám saát. Khoaãn vay àiïìu chónh kinh tïë vaâtaâi chñnh thò trúå giuáp trong viïåc caãi caách khu vûåc taâi chñnh vaâphuåc höìi cöng ty.

ÚÃ Inàönïsia, Ngên haâng Thïë giúái cung cêëp Khoaãn vay höîtrúå caãi caách chñnh saách trõ giaá 1 tyã USD vaâo thaáng Baãy 1998 àïígiuáp xaác àõnh roä viïåc àiïìu haânh vaâ giaám saát cuãa ngên haâng vaâlêåp nïn Cú quan cú cêëu laåi ngên haâng Inàönïsia.

Thaáng Ba 1998, Khoaãn vay àiïìu chónh laåi cú cêëu trõ giaá 2tyã USD cho Haân Quöëc, tiïëp sau nhûäng haânh àöång àûúåc hûáa

trong khuön khöí cuãa Khoaãn vay taái thiïët kinh tïë trõ giaá 3 tyã USDthaáng Mûúâi hai 1997, àaä höî trúå cho nhûäng caãi tiïën vïì cú cêëuàiïìu haânh cuãa ngên haâng. Khoaãn vay cuäng àûúåc thiïët kïë àïígiuáp chñnh phuã hoaân thiïån àöå tin cêåy cuãa nhûäng thöng tin taâichñnh chuã yïëu do ngên haâng vaâ caác cöng ty cung cêëp cho caácnhaâ quaãn lyá, cöí àöng vaâ cöng chuáng noái chung; xuác tiïën sûåtheo doäi coá hiïåu quaã àöëi vúái viïåc thûåc hiïån kinh doanh cuãacöng ty úã ban giaám àöëc vaâ caác cöí àöng; vaâ taåo àiïìu kiïån thuêånlúåi àïí giaãi thïí möåt caách coá hiïåu quaã nhûäng cöng ty khöng coákhaã nùng traã núå.

Taåi Malaisia, Khoaãn vay phuåc höìi kinh tïë vaâ khu vûåc xaä höåibùçng 300 triïåu USD vaâo thaáng Saáu 1998 coá muåc tiïu laâ caãithiïån caác tiïu chuêín kïë toaán cuãa uyã ban tiïu chuêín kïë toaánquöëc tïë vaâ àònh chó hoaåt àöång caác cöng ty möi giúái chûángkhoaán vò àaä khöng tuên thuã nhûäng tiïu chuêín vïì àuã vöën kinhdoanh.

Nguöìn: Taâi liïåu vïì caác khoaãn vay cuãa Ngên haâng Thïë giúái.

Höî trúå cuãa Ngên haâng Thïë giúái àïí thay àöíi viïåc quaãn lyá cöng tyHÖÅP 4.6


SRO, àûúåc höî trúå búãi caác quyïìn lûåc phaáplyá àûúåc tùng cûúâng, coá thïí laâ cêìn thiïëtnhùçm trûâng phaåt nhûäng ngûúâi vi phaåmkyã luêåt. Hún nûäa, cêëu truác thõ trûúâng cuãangaânh kïë toaán, vúái sûå tham gia haån chïëcuãa ngûúâi nûúác ngoaâi, coá thïí àaä laâ möåt caãntrúã àöëi vúái viïåc nêng cêëp caác têåp quaán. Àöåtin cêåy vaâ tñnh minh baåch cuãa baáo caáo àûúåcnêng cao hún vaâ sûå cöng khai vïì taâi chñnhlaâ àiïìu kiïån tiïn quyïët cho viïåc caãi caáchkhu vûåc cöng lyá vaâ phuåc höìi loâng tin cuãathõ trûúâng. Ban laänh àaåo cöng ty phaãithûåc thi traách nhiïåm cuãa mònh nhùçmchuêín bõ caác baáo caáo taâi chñnh minh baåch,theo àuáng tiïu chuêín, dïî hiïíu chùèngnhûäng àöëi vúái ban laänh àaåo, maâ caã vúáinhûäng ngûúâi quaãn lyá vaâ cöng chuáng noáichung. Àûa vaâo aáp duång hïå thöëng kïë toaánvaâ kiïím toaán thûåc sûå minh baåch, thöëngnhêët vúái thöng lïå quöëc tïë töët nhêët, seä àoâihoãi: a) giaãm vai troâ cuãa chñnh phuã trongviïåc àiïìu chónh vaâ kiïím soaát caác têåp quaánkïë toaán vaâ kiïím soaát, cuäng nhû giaám saátviïåc haânh nghïì kïë toaán vaâ kiïím toaán; b)thiïët lêåp möåt cú quan chuyïn nghiïåp quöëcgia, àöåc lêåp vaâ tûå quaãn àïí thiïët lêåp caác tiïuchuêín kïë toaán; c) tùng cûúâng chûác nùngkiïím soaát taâi chñnh cuãa ban giaám àöëc vaâhoaân thiïån tñnh hiïåu quaã cuãa viïåc kiïímtoaán trong caác cöng ty àûúåc niïm yïët trïnthõ trûúâng chûáng khoaán, bùçng caách lêåp caácban kiïím toaán thuöåc ban giaám àöëc.

Tùng cûúâng sûå bùæt buöåc aáp duång caácquy chïë àiïìu haânh cöng ty. Khuön khöíchñnh thûác vïì àiïìu haânh cöng ty úã hêìu hïëtcaác nûúác Àöng AÁ àïìu khöng khaác so vúáicaác tiïu chuêín àang àûúåc sûã duång úã caácnûúác àang phaát triïín vúái mûác thu nhêåptûúng tûå. Nhûng viïåc thûåc haânh vaâ viïåcbuöåc phaãi tuên theo sûå àiïìu haânh cöng tyúã caác nûúác Àöng AÁ laâ yïëu keám. Nhûäng thayàöíi quan troång trong thõ trûúâng vöën cuängnhû trong hïå thöëng phaáp lyá laâ cêìn thiïët,sao cho quyïìn lúåi cuãa caác cöí àöng thiïíu söëàûúåc baão vïå töët hún. Ài àêìu chuã yïëu trongviïåc khúãi xûúáng caác caãi thiïån naây phaãi laânhûäng ngûúâi theo doäi thõ trûúâng chûángkhoaán. Coá thïí cêìn phaãi coá thïm nhûängcöng cuå àïí buöåc phaãi tuên thuã quy chïë vaâcaác thaânh viïn giaám saát kyã luêåt seä laâ cêìn

thiïët àïí nhûäng caãi thiïån naây coá hiïåu quaãhún. Viïåc xem xeát laåi quy trònh böí nhiïåmnhûäng ngûúâi àaåi diïån vaâ thaânh viïn banlaänh àaåo caác cú quan theo doäi thõ trûúângchûáng khoaán coá thïí laâ coá ñch.

Hoaân thiïån khuön khöí àiïìu haânhcöng ty. Vïì mùåt lêu daâi, nïn thûåc hiïån möåtloaåt caác caãi tiïën trong khuön khöí àiïìuhaânh cöng ty. Vñ duå, àïì xuêët nùm 1997,do Thõ trûúâng chñnh khoaán Thaái Lan àûara nhùçm àûúåc tûå quaãn viïåc àiïìu haânh cöngty àöëi vúái nhûäng cöng ty àaä niïm yïët, coáthïí àûúåc biïën thaânh yïu cêìu bùæt buöåc (àïìxuêët naây nhùçm chêëp nhêån nhûäng tiïuchuêín vïì vai troâ, nhiïåm vuå vaâ traách nhiïåmcuãa giaám àöëc caác cöng ty àûúåc niïm yïët)Noái chung, caác nûúác seä coá lúåi tûâ nhûäng cuöåcthaão luêån cöng cöång röång raäi vïì chuã àïìàiïìu haânh cöng ty, giöëng nhû àaä xaãy ra úãVûúng quöëc Anh vaâ caác nûúác phaát triïínkhaác trong nhûäng nùm gêìn àêy. Röët cuöåc,vêën àïì àiïìu haânh cöng ty coá liïn quan àïënsûå phên cöng quaãn lyá trong nïìn kinh tïëàöëi vúái khu vûåc bêët àöång saãn. Möåt cuöåc thaãoluêån vïì sûå tiïën triïín nïn coá cuãa ngaânhcöng nghiïåp hoùåc bêët àöång saãn seä laâm cúsúã cho sûå tiïën triïín cêìn coá cuãa khuön khöíàiïìu haânh cöng ty. Quy trònh tham vêëncho viïåc chuêín bõ baáo caáo nùm 1998 cuãaTöí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë(OECD) vïì àiïìu haânh cöng ty laâ möåt xuêëtphaát àiïím töët àïí chó ra xem cuöåc thaão luêånnaây nïn tiïën haânh nhû thïë naâo.

Taåo thuêån lúåi cho caác töí chûác vöënchuã súã hûäu. Vò nhu cêìu vïì nguöìn taâi chñnhtûâ bïn ngoaâi laâ cao, nhêët laâ àöëi vúái vöën cöíphêìn múái, viïåc thu huát caác nhaâ àêìu tû múáilaâ quan troång. Àïí taåo thuêån lúåi cho quaátrònh àûa caác caác cöí phêìn múái vaâo, cêìn phaãidaânh cho nhûäng nhaâ àêìu tû múái vai troâtrûåc tiïëp hún trong viïåc theo doäi vaâ kheápcaác caán böå àiïìu haânh vaâo kyã luêåt. Viïåc naâyseä àoâi hoãi möåt sûå àaåi diïån cuãa nhûäng cöíàöng thiïíu söë trong ban giaám àöëc, laâ caái


maâ, àïën lûúåt noá, laåi àaãm baão möåt sûå aápduång röång raäi hún nguyïn tùæc möåt cöí àöngmöåt phiïëu vaâ viïåc bêìu cûã theo kiïíu cöångdöìn phiïëu (cumulative voting) àïí cûã ra caácgiaám àöëc. Cuäng seä coá lúåi nïëu àûa vaâo aápduång nguyïn tùæc biïíu quyïët theo àa söëtuyïåt àöëi (supermajority voting) àöëi vúáinhûäng quyïët àõnh coá tñnh cêët yïëu cuãa cöngty, nhû mua laåi caác cöng ty khaác hay thûåchiïån nhûäng vuå àêìu tû lúán. Möåt söë nhaâphên tñch vaâ nhaâ àêìu tû trong thõ trûúângchûáng khoaán thêåm chñ coân àïì nghõ rùçngviïåc böí sung vöën tûâ caác cöí phêìn múái coá thïíàoâi hoãi khöng chó möåt sûå àaåi diïån theo tyãlïå trong ban giaám àöëc, cho nhûäng chuã súãhûäu cöí phêìn múái, ñt nhêët laâ cho túái khi cúchïë múái àïí baão vïå nhaâ àêìu tû àûúåc tùngcûúâng. Caãi thiïån caác quy àõnh cuãa cöng tyseä àoâi hoãi viïåc cuãng cöë vai troâ cuãa caác töíchûác àêìu tû trong viïåc theo doäi caác cöngty, viïåc naây seä phaãi bùæt àêìu vúái viïåc hoaânthiïån quy chïë vïì caác nhaâ àêìu tû.

Tùng cûúâng thïí chïë. Vïì mùåt xêydûång thïí chïë, roä raâng laâ viïåc coá àûúåc dûäliïåu vaâ phên tñch dûä liïåu vïì cung cêëp taâichñnh vaâ àiïìu haânh cöng ty laâ möåt yïëu keámchuã yïëu úã caác nûúác Àöng AÁ. Chùèng riïnggò hiïån tûúång caác dûä liïåu vïì cöng ty, àùåcbiïåt laâ àöëi vúái caác xñ nghiïåp vûâa vaâ nhoã(SME), khöng àêìy àuã vaâ chêët lûúång thêëpkeám, coân coá nhûäng löî höíng vïì thïí chïë, vòtraách nhiïåm theo doäi viïåc thûåc hiïån kinhdoanh vaâ haânh vi kinh doanh cuãa cöng tybõ phên taán. Cöng viïåc tiïëp theo cêìn nhùçmvaâo viïåc hïå thöëng hoaá sûå thu thêåp dûä liïåuvïì cöng ty vaâ viïåc thûåc hiïån nhiïìu hún vaâàïìu àùån hún nhûäng cuöåc khaão saát, viïåc naâynïn laâ möåt nöî lûåc phöëi húåp giûäa caác töí chûáctû nhên, baán cöng cöång vaâ cöng cöång.

Chuá thñch1. Têët caã nhûäng tñnh toaán trong muåc

naây, trûâ khi coá giaãi thñch khaác. laâ àaåi diïåncho haäng cúä trung bònh dûåa trïn cú súã dûäliï åu cuãa Financial Times Extel vaâWorldscope, bao göìm têët caã caác haäng àûúåcniïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng khoaán úãcaác nûúác tûúng ûáng.

2. Trïn cú súã nhûäng trùæc nghiïåmàún giaãn vïì möëi tûúng quan Pearson.

3. Möåt khña caånh àùåc biïåt cuãa möëiquan têm laâ caác quy tùæc cöng khai. Liïnquan àïën vêën àïì cêìn cöng khai gò trongcaác nûúác àang phaát triïín trong khi caác thõtrûúâng phaát triïín nhêët dûåa vaâo têåp quaánthõ trûúâng vaâ nhûäng böín phêån têån tuyå àïíàaãm baão tñnh cöng khai cuãa têët caã caácthöng tin dûä liïåu thò úã caác nûúác àang phaáttriïín, àöëi vúái caác nhaâ chûác traách, laåi phaãithêån troång àïí khöng quaá tñch cûåc. Tuynhiïn, taåi nhiïìu nûúác Àöng AÁ, thõ trûúângvêîn coân phaãi vêët vaã àïí xaác àõnh möåt caáchchñnh xaác viïåc naây laâ thïë naâo, xeát vïì thûåctïë. Hïå thöëng cöng khai cuäng yïëu trong viïåclaâm thïë naâo àïí thöng tin àûúåc truyïìn baáthöng qua nhûäng ngûúâi àûúåc kyá thaác cöngcöång vaâ nhûäng yïu cêìu bùæt buöåc àöëi vúáicaác cöng ty cöí phêìn cöng cöång. Àiïìu naâylaâm yïëu ài caác khuyïën khñch thõ trûúâng,àùåc biïåt laâ àöëi vúái nhûäng ngûúâi möi giúáivïì taâi chñnh vaâ caác haäng phaát haânh caácchûáng khoaán ngùæn haån.

4. Morck, Shleifer vaâ Vishny, 1988.

5. Taác àöång cuãa hai cún söæc taâi chñnhmaâ caác cöng ty phaãi àöëi mùåt úã möîi nûúáctrong söë nùm nûúác khuãng hoaãng àûúåc xemxeát: a) sûå gia tùng caác nghôa vuå taâi chñnhngêìm trong viïåc giaãm suát tyã giaá höëi àoaáivaâ b) sûå gia tùng caác chi phñ taâi chñnh dolaäi suêët vay tùng lïn gêy ra. Àöëi vúái möîinûúác, cún söët thûá nhêët àûúåc ûúác tñnh bùçngsûå gia tùng trong giaá trõ núå nûúác ngoaâi tñnhra baãn tïå, àûúåc xaác àõnh búãi viïåc phaá giaátrung bònh ghi nhêån àûúåc trong hai tuêìnlïî àêìu cuãa thaáng Chñn 1998 vúái trõ giaá cuãaàöìng àö la Myä (trong viïåc khöi phuåc tyã lïåhoaân vöën, chó 1/3 söë cöí phêìn naây bõ khêëutrûâ tûâ thu nhêåp thûåc tïë) trûúác cuöåc khuãnghoaãng (thaáng Ba 1997). Cuá söëc thûá hai gêìnnhû laâ do viïåc tùng tyã lïå laäi cho vay trongmöåt vaâi thaáng àêìu nùm 1998 theo mûác maâhoå àaä xem xeát vúái cuâng kyâ nùm 1997. Taåithúâi àiïím àoá nhûäng cuá söëc naây àûúåc aápduång cho nhûäng baãn quyïët toaán taâi saãncuãa tûâng cöng ty vaâo cuöëi nùm 1996. Vòthïë ngûúâi ta cöng nhêån möåt “nùm 1996àêìy choaáng vaáng” vaâ àûúåc so vúái “nùm1996 thûåc tïë”. Do nhiïìu giaã àõnh ceterisparibus (tûúng tûå nhû vêåy) àûúåc àûa ra


nhùçm àún giaãn hoaá àaä thay àöíi, “nùm 1996àêìy choaáng vaáng” roä raâng cuäng chó laâ möåtdêëu hiïåu àêìu tiïn cuãa nhûäng gò coá thïí seäxaãy ra tiïëp theo. Nhûäng kïët quaã àûúåc àûara cho cöng ty theo chó söë bònh quên dûåatrïn möåt mêîu hònh caác cöng ty phi taâichñnh trïn thõ trûúâng chûáng khoaán cuãa caácnûúác. Xem thïm chi tiïët cuãa Claessens,Djankov vaâ Ferri (1998).

6. Dress, B. vaâ C Pazarbasioglu,Cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng Bùæc Êu,nhûäng caái bêîy trong tûå do hoaá taâi chñnh?Taâi liïåu àõnh kyâ cuãa IMF 161, thaáng Tû1998.

7. Kïë hoaåch àûúåc laâm theo mö hònhkïë hoaåch cuãa Fideicomiso ParalaCobertura de Riesgos Camiarios (FICOR-CA) nhùçm khuyïën khñch viïåc taái cú cêëunúå nûúác ngoaâi cuãa caác cöng ty tû nhên do

hêåu quaã cuöåc khuãng hoaãng núå 1982.8. Chilï laâ möåt nûúác àiïín hònh àaä

àaåt àûúåc quyïìn súã hûäu khaá quan troång vaâsûå chuyïín àöíi quaãn lyá nïìn kinh tïë theocuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh àêìu nhûängnùm 1980. Cuöåc chuyïín àöíi naây keáo theovai troâ giaãm suát cuãa caác têåp àoaân cöng t,sûå tû nhên hoaá caác doanh nghiïåp quöëcdoanh, möåt hïå thöëng lûúng hûu àûúåc cêëpvöën àêìy àuã vaâ nhûäng cöng cuå quaãn lyá khaác.Nhiïìu nïìn kinh tïë chuyïín àöíi cuäng coá thïíàaåt àûúåc möåt quaá trònh chuyïín àöíi nhanh.

9. Vñ duå, Cadbury (1992) vaâ baáo caáocuãa Hamel (Anh, 1998), baãn baáo caáo cuãathõ trûúâng chûáng khoaán Toronto (Canaàa,1994). baãn baáo caáo cuãa Peters (Haâ Lan,1997). Diïîn àaân quaãn lyá cöng ty (NhêåtBaãn, 1997). Tuyïn böë vïì quaãn lyá cöng ty(Myä, 1997) vaâ nhûäng nöî lûåc úã möåt söë nûúáckhaác.

86

Tûâ khuãng hoaãng kinh tïëtúái khuãng hoaãng xaä höåi

Chûúng nùm

Khun Bunjan, ngûúâi àûáng àêìu cöång àöìng ngûúâi sinh söëng taåicaác khu nhaâ öí chuöåt úã Khon Kaen, phña àöng bùæc Thaái Lan, vaâ chöìngchõ, anh Khun Wichai cho biïët: “Khi kinh tïë phaát triïín, thò chñnhnhûäng ngûúâi giaâu múái coá lúåi... coân nhûäng ngûúâi ngheâo nhû chuáng töilaåi chõu hêåu quaã cuãa cuöåc khuãng hoaãng. Thêåm chñ, khaã nùng àûúåcchùm soác y tïë vaâ giaáo duåc, vöën haån chï ëcuãa chuáng töi, nay cuäng bùætàêìu mêët dêìn. Chuáng töi rêët lo ngaåi cho tûúng lai con chaáu mai sau.Khun Wichai múái bõ mêët viïåc úã nhaâ maáy àõa phûúng, coân cöng viïåcbuön baán cuãa vúå anh úã chúå àõa phûúng cuäng sa suát nhiïìu. Chñnh vòthïë maâ hoå phaãi cho hai àûáa con thöi hoåc vaâ àïí chuáng ài laâm kiïëmsöëng. Khun Bunjan àûa ra cêu hoãi: “Cöng bùçng laâ úã chöî naâo khihaâng ngaây phaãi àïí caác con túái caác baäi raác kiïëm ùn àïí nuöi söëng giaàònh?”. Nhûng Khun Wichai nghô rùçng anh ta vêîn coân may mùæn.Mêëy gia àònh haâng xoám coân phaãi àïí con ài ùn xin vaâ möåt söë beá gaái thòphaãi ài laâm gaái àiïëm. Vúái nhûäng àûáa con trai lúán hún thò buön baánma tuyá trúã thaânh möåt nguöìn thu nhêåp ngaây caâng hêëp dêîn. Trongquaá trònh caånh tranh tòm kïë sinh nhai, thò nhûäng cùng thùèng vïì têmlyá vaâ do thêët baåi vïì nghïì nghiïåp seä dêîn túái nhûäng cùng thùèng tronggia àònh vaâ ngoaâi xaä höåi. Cùng thùèng naây dêîn túái nhûäng bêët öín nöåitaåi tùng lïn vaâ vúái viïåc laâm ngaây caâng ñt ài, nhûäng ngûúâi haâng xoámtrûúác àêy vöën cuâng thuêån hoaâ húåp taác thò nay quay sang caånh tranhvúái nhau. Tröåm cùæp, töåi phaåm vaâ baåo lûåc ngaây möåt tùng. Moåi ngûúâiàïìu caãm thêëy khöng an toaân vaâ bêëp bïnh. “Sûå suy suåp nhû vêåy cuãacöång àöìng chuáng töi têët yïëu seä aãnh hûúãng xêëu túái öín àõnh chung”,Khun Bunjan böí sung - Theo baâi phoãng vêën cuãa nhên viïn Ngênhaâng Thïë giúái.

87Tûâ khuãng hoùng kinh tïë túái khuãng hoaãng xaä höåi

Cú cêëu kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa caácnûúác Àöng AÁ coá nhiïìu bêët öín vaâ nhûängtiïën böå xaä höåi chûa tûâng coá cuãa mêëy thêåpkyã qua àang coá nguy cú bõ phaá huyã. ÚÃnhiïìu nûúác tyã lïå tùng trûúãng àang giaãm,tûâ thu nhêåp àêìu ngûúâi bònh quên trûúáckia àaåt trïn 5%/nùm xuöëng dûúái con söëkhöng trong nùm túái - dûå tñnh tyã lïå tùngtrûúãng naây giaãm àùåc biïåt maånh úã caác nûúácInàönïsia, Thaái Lan vaâ Haân Quöëc. Ngûúâingheâo laâ àöëi tûúång chõu taác àöång cuãa cuöåckhuãng hoaãng nùång nhêët do nhu cêìu àöëivúái lao àöång cuãa hoå giaãm, giaá nhu yïëuphêím tùng. Dõch vuå xaä höåi bõ cùæt giaãm,mêët muâa xaãy ra úã nhûäng nûúác bõ naån haånhaán hoaânh haânh. Àöåt biïën xêëu trong kinhtïë vô mö vaâ trong lônh vûåc nöng nghiïåp àaälaâm lay chuyïín maånh cú chïë quaãn lyá vöënyïëu úát cuãa caác nûúác naây, àùåc biïåt laâ úãInàönïsia, vaâ àiïìu naây coá thïí trúã nïn hïëtsûác nguy hiïím nïëu mûác tiïu thuå giaãmmaånh. Nhûäng khoá khùn vïì kinh tïë lanröång àang laâm àaão löån cú cêëu xaä höåi möîinûúác: baåo loaån cûúáp lûúng thûåc cuâng vúáisûå cùng thùèng vïì sùæc töåc xaãy úã Inàönïsia,nöng dên àûáng lïn phaãn khaáng chñnhquyïìn úã Thaái Lan, coân úã Haân Quöëc, ngûúâilao àöång àang lïn tiïëng baây toã sûå bêët àöìngcuãa mònh. Àûáng trïn goác àöå chñnh trõ,nhûäng dêëu hiïåu vïì cùng thùèng trong hïåthöëng xaä höåi cuäng gêy nhiïìu möëi lo ngaåi.Hún thïë nûäa, nhûäng cùng thùèng tùng dêìnxaãy ra trong gia àònh vaâ ngoaâi xaä höåi àïìugêy ra nhûäng thiïåt haåi lúán cho ngûúâi dên,àùåc biïåt laâ phuå nûä vaâ treã em. Treã em bõcho thöi hoåc vaâ phaãi ài laâm kiïëm söëng;trong möîi gia àònh thûác ùn àûúåc sûã duånghïët sûác tiïët kiïåm, vaâ phuå nûä vaâ nhûäng beágaái trong gia àònh thûúâng laâ nhûäng ngûúâiàêìu tiïn phaãi hy sinh khêíu phêìn cuãamònh; naån baåo lûåc, naån maåi dêm vaâ söëlûúång treã em lang thang ngoaâi àûúâng phöëngaây möåt gia tùng. Àêy chñnh laâ cuöåckhuãng hoaãng con ngûúâi.

Viïåc ban haânh caác chñnh saách àiïìuchónh phuâ húåp vïì mùåt phên phöëi nhùçmphuåc höìi sûå öín àõnh vaâ tùng trûúãng kinhtïë vô mö nhanh choáng laâ caách thûác duynhêët àïí bûúác àêìu chùån àûáng sûå suy giaãmthu nhêåp cuãa ngûúâi ngheâo trong giai àoaån

hiïån nay. Trong khi àoá, caác biïån phaáp cuãachñnh phuã trûúác mùæt coá thïí haån chïë sûå suygiaãm phuác lúåi cuãa ngûúâi ngheâo vaâ goápphêìn baão vïå caác khoaãn àêìu tû vaâo nguöìnnhên lûåc. Àiïìu quan troång laâ phaãi àaãmbaão àûúåc rùçng thõ trûúâng lûúng thûåc hoaåtàöång, phaãi tùng sûác mua cuãa caác höå giaàònh ngheâo, haån chïë aãnh hûúãng xêëu cuãaviïåc tùng giaá vaâ duy trò khaã nùng àûúåcchùm soác sûác khoeã vaâ giaáo duåc àöëi vúáingûúâi ngheâo. Tùng cûúâng phaát triïín caáctöí chûác cöng cöång vaâ tû nhên àaãm traáchviïåc cung ûáng caác dõch vuå àoá laâ hïët sûáccêìn thiïët trong thúâi gian trûúác mùæt cuängnhû lêu daâi.

Caác nûúác Àöng AÁ àaä phaãi àöëi mùåtvúái nhûäng thaách thûác vïì mùåt xaä höåi rêëtlúán trûúác khi cuöåc khuãng hoaãng naây diïînra. ÚÃ hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ, caác chñnhsaách xaä höåi phaát triïín trong böëi caãnh chñnhtrõ öín àõnh, viïåc laâm àêìy àuã, tiïìn tiïët kiïåmdên cû úã mûác cao vaâ caác möëi quan hïå cöångàöìng chùåt cheä khiïën caác chñnh phuã hêìunhû khöng coá lyá do gò phaãi lêåp kïë hoaåchphoâng ngûâa nhûäng ruãi ro suy thoaái.Nhûng kïí caã trong thúâi kyâ kinh tïë phaáttriïín, caác chñnh saách xaä höåi vêîn phaãi àöëiphoá vúái ba vêën àïì bûác xuác: möåt söë nhoámngûúâi vêîn bõ ngheâo àoái dai dùèng vaâ sûå mêëtcöng bùçng ngaây caâng lúán, chñnh saách thõtrûúâng lao àöång vaâ caác möëi quan hïå ngaânhnghïì löîi thúâi, vaâ nhu cêìu ngaây caâng tùngàöëi vúái möåt cú chïë chñnh thûác nhùçm baãoàaãm an toaân cho caác höå gia àònh. Sûå tùngtrûúãng che lêëp nhûäng vêën àïì trïn, nhûngkhi cuöåc khuãng hoaãng diïîn ra, tñnh chêëtbêët öín vïì mùåt xaä höåi trong khu vûåc àaä böåclöå roä

Tùng trûúãng vaâ nhûäng yïëu töë dïî bõ töínthûúng

Trong hai thêåp kyã qua, caác quöëc giaÀöng AÁ àaä àaåt àûúåc nhûäng thaânh tûåu rêëtto lúán vïì phuác lúåi1. Tyã lïå tùng trûúãng caoliïn tuåc àaä àem laåi nhûäng caãi thiïån àaángkïí vïì phuác lúåi xaä höåi, cú baãn laâ vò sûå phaáttriïín naây àaä mang laåi lúåi ñch cho têët caãmoåi ngûúâi. Viïåc cung cêëp cöng cöång caácdõch vuå xaä höåi àaä lan röång vaâ sûác saãn xuêët


HÖÅP 4.1cuãa têìng lúáp ngheâo cuäng nhû cú höåi viïåclaâm cuãa hoå khöng ngûâng tùng lïn. Söëngûúâi ngheâo giaãm vaâ mûác àöå nghiïm troångcuãa sûå ngheâo àoái cuäng giaãm ài. Tuöíi thoåvaâ tyã lïå tûã vong sú sinh vaâ tònh traång giaáoduåc àïìu àûúåc caãi thiïån. Nhûäng thaânh tûåunaây coân gêy êën tûúång hún khi so saánh vúáisûå phaát triïín xaä höåi úã caác khu vûåc khaáchay caác nûúác phaát triïín khaác trong nhûängthêåp kyã cöng nghiïåp hoaá cuãa hoå.

Nhûäng biïån phaáp phaát triïín xaä höåi àêìy êëntûúång

Tûâ nùm 1975 àïën 1995, tyã lïå ngheâoàoái úã khu vûåc Àöng AÁ àaä giaãm 2/3 theo chósöë tyã lïå àêìu ngûúâi cuãa khu vûåc nïëu sûã duångngûúäng àoái ngheâo cöë àõnh laâ 1usd/ngaây

(theo sûác mua ngang giaá cuãa nùm 1985).Töëc àöå giaãm tyã lïå ngûúâi ngheâo naây nhanhhún bêët kyâ khu vûåc àang phaát triïín naâokhaác. Nùm 1975, theo tiïu chuêín naây, thòcûá saáu trong söë mûúâi ngûúâi Àöng AÁ söëngtrong caãnh ngheâo àoái khöën cuâng; vaâo nùm1995, tyã lïå naây àaä giaãm xuöëng coân hai trïnmûúâi ngûúâi (xem baãng 5.1). Àiïìu àoá coánghôa laâ söë ngûúâi ngheâo trong khu vûåc àaägiaãm hún möåt nûãa, tûâ 720 triïåu ngûúâixuöëng coân 345 triïåu. Hún nûäa, tyã lïå suygiaãm naây laåi gia tùng sau nùm 1985. Söëngûúâi söëng trong ngheâo àoái giaãm khoaãng27% trong nhûäng nùm 1975-1985, vaâ 34%trong thúâi gian tûâ nùm 1985 àïën 1995.

Nhûäng thay àöíi vïì mûác àöå vaâ tyã lïångheâo diïîn ra trong toaân khu vûåc. Nùm

n.a: hiïån chûa coá söë liïåu.Ghi chuá: têët caã nhûäng söë trong baãng naây (trûâ Cöång hoaâ dên chuã nhên dên Laâo) àïìu dûåa trïn ngûúäng àoái ngheâo trïn thïë giúái tñnh 1USD/ngaây/ngûúâi theo giaá nùm 1985.a. Bao göìm nhûäng nûúác trònh baây trong baãng.b. Dûä liïåu liïn quan nùm 1978 vaâ chó aáp duång cho nöng thön Trung Quöëc (Ngên haâng Thïë giúái 1996d)c. Dûä liïåu nùm 1996.d. Dûä liïåu sùén coá theo tyã giaá höëi àoaái PPP vaâ nhûäng chïnh lïåch vïì giaá caã cuãa Cöång hoaâ dên chuã nhên dên Laâo trong baãng naây dûåa theongûúäng àoái ngheâo quöëc gia trïn cú súã sûå tiïu thuå thûåc phêím àïí thu àûúåc mûác nùng lûúång 2.100 calo/ngûúâi/ngaây vaâ yïëu töë phi thûåc phêímtûúng àûúng theo sûå chi tiïu cuãa caác höå gia àinh coá khaã nùng àaáp ûáng cho nhu cêìu cuãa hoå. Ngûúäng àoái ngheâo 1USD/ngaây àïìu dûåa trïnmûác ngheâo trong nhûäng nûúác coá thu nhêåp thêëp maâ coá nïìn taãng tûúng quan vïì nhu cêìu tiïu thuå thûåc phêím vaâ phi thûåc phêím. Vò vêåy. söëngûúâi ngheâo cuãa Laâo khöng coá khaã nùng so saánh chñnh xaác vúái söë lûúång cuãa caác nûúác khaác.e. Caác con söë naây cho riïng nùm 1984. “Phuác lúåi cho caác höå gia àònh trong thúâi kyâ quaá àöå cuãa Viïåt Nam” trong Cöng cuöåc caãi caách kinhtïë vaâ xoaá àoái giaãm ngheâo do D.Dollar, J.Linack, vaâ P.Glewwe biïn têåp, trong baãn nghiïn cûáu cuãa Ngên haâng Thïë giúái vïì caác thaânh phêìnkinh tïë vaâ khu vûåc nùm 1998.Nguöìn: Pheáp mêìu nhiïåm cuãa moåi ngûúâi? Ngên haâng Thïë giúái, 1997.

Söë ngûúâi ngheâo (triïåu) Chó söë tñnh theo àêìu ngûúâi

(%) Khoaãng caách ngheâo (%) Kinh tïë 1975 1985 1995 1975 1985 1995 1975 1985 1995 Àöng AÁa 716,8 524,2 345,7 57,6 37,3 21,2 n.a. 10,9 6,4 Àöng AÁ (trûâ Trung Quöëc) 147,9 125,9 76,4 51,4 35,6 18,2 n.a. 11,1 4,6 Malaisia 2,1 1,7 0,9 17,4 10,8 4,3 5,4 2,5 <1,0 Thaái Lan 3,4 5,1 <0,5 8,1 10,0 <1,0 1,2 1,5 <1,0 Inàönïsia 87,2 52,8 21,9 64,3 32,2 11,4 23,7 8,5 1,7 Trung Quöëc 568,9 398,3 269,3 59,5b 37,9 22,2 n.a. 10,9 7,0 Philippin 15,4 17,7 17,6 35,7 32,4 25,5 10,6 9,2 6,5 Papua Niu Ghinï n.a. 0,5 1,0c n.a. 15,7 21,7c n.a. 3,7 5,6c

CHDCND Laâo n.a. 2,2 2,0 n.a. 61,1 41,4 n.a. 18,0 9,5 Viïåt Nam1 n.a. 44,3e 31,3 n.a. 74,0e 42,2 n.a. 28,0e 11,9 Möng Cöí n.a. 1,6 1,9 n.a. 85,0 81,4 n.a. 42,5 38,6

BAÃNG 5.1Tònh traång ngheâo úã Àöng AÁ, nhûäng thöëng kï toám tùæt: 1975-1995

1. Àêy laâ söë liïåu theo caách tñnh cuãa Ngên haâng Thïë giúái (B.T).


1975, 92% dên ngheâo trong khu vûåc söëngtaåi Trung Quöëc vaâ lnàönïxia, chuã yïëu laâvò àêy laâ hai nûúác àöng dên nhêët. Tuynhiïn, kïí tûâ àoá caã hai nûúác naây àïìu giaãmàûúåc àaáng kïí söë ngûúâi ngheâo: giaãm 82% úãInàönïsia vaâ 68% úã Trung Quöëc. Theo consöë tuyïåt àöëi thò söë ngûúâi ngheâo chiïëmkhoaãng hún nûãa söë dên Trung Quöëc vaâkhoaãng 3/4 söë dên Inàönïsia. Vò thïë, nùm1995, tyã lïå dên ngheâo cuãa hai nûúác naâycöång laåi àaä giaãm xuöëng coân bùçng 84% söëngûúâi ngheâo trong khu vûåc. Mùåc duâ kyã luåccuãa Inàönïsia laâ tûúng àöëi cao - vúái tyã lïåsöë ngûúâi ngheâo giaãm tûâ 64% nùm 1975xuöëng 11% nùm 1995 - nhûng Thaái Lanlaåi laâ nûúác coá tyã lïå ngûúâi ngheâo giaãm nhiïìunhêët trong thúâi gian tûâ nùm 1975 àïën1995, tûâ 8% xuöëng coân dûúái 1%.

Tûâ nùm 1973 àïën nùm 1990, khuvûåc naây àaåt àûúåc tuöíi thoå cao vaâ giaãm tyãlïå tûã vong treã sú sinh (xem baãng 5.2).Tûúng tûå nhû vêåy, viïåc phöí cêåp giaáo duåcàûúåc múã röång, Trung Quöëc vaâ Inàönïsiathöng baáo àaä cuâng vúái Haân Quöëc vaâPhilippin hoaân thaânh viïåc phöí cêåp tiïíu

hoåc. Taåi böën nûúác trïn, kïí caã Malaisia, tyãlïå nhêåp hoåc trung hoåc cú súã cuäng vûúåt quaá50% söë treã em úã trong àöå tuöíi.

Coá nùm nhên töë chñnh goáp phêìn vaâosûå tiïën böå xaä höåi trong khu vûåc vaâ sûå phaáttriïín töíng thïí2 . Möåt söë nhên töë coá thïí chõuaãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãng naây.

ˆ Sûå phaát triïín nöng thön trïn cú súã höågia àònh nhoã. ÚÃ hêìu hïët caác nûúác ÀöngAÁ, viïåc canh taác cuãa caác höå gia àònh úãquy mö nhoã àaä chiïëm lônh phêìn lúán sûácsaãn xuêët nöng nghiïåp, vaâ caác chñnhsaách cuãa chñnh phuã àaä goáp phêìn vaâoquaá trònh phaát triïín cên àöëi bùçng caácbiïån phaáp höî trúå phaát triïín sûác saãn xuêëttrïn caác khu vûåc canh taác cuãa höå giaàònh thöng qua àêìu tû vaâo haå têìng cúsúã (àùåc biïåt laâ thuyã lúåi vaâ àûúâng saá),chñnh saách giaá caã phuâ húåp vaâ caác chñnhsaách thõ trûúâng khaác vaâ caác cöng nghïåmúái.

ˆ Sûå gia tùng nhanh choáng cuãa nhu cêìuvïì lao àöång phi nöng nghiïåp. Trongtoaân böå caác nïìn kinh tïë lúán trong khu

na: Hiïån chûa coáGhi chuá a: Nguöìn: ROC, caác nùm.b: 1993. Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái. 1995a.c: Trung hoåc cú súã.d: Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái. 1996.Nguöìn: Ahuja vaâ Filmer 1996, vïì tyã lïå nhêåp hoåc thuêìn; Dûä liïåu Ngên haâng Thïë giúái vïì tuöíi thoå vaâ tûã vong cuãa treã sú sinh.

Tuöíi thoå

Tyã lïå tûã vong cuãa treã sú sinh (trïn 1000 treã

sinh ra) Tyã lïå nhêåp hoåc tiïíu

hoåc thuêìn (%)

Tyã lïå nhêåp hoåc trung hoåc thuêìn

(%) Nûúác 1970 1995 1970 1995 1970 1995 1970 1995 Àöng AÁ 59,4 68,8 76 34 na na na na Àaâi Loan (Trung Quöëc) 69 74,8 69 6 na >99 75 87,4 Haân Quöëc 60,6 72 46 10 >99 >99 45,4 93,4 Malaisia 61,6 71,8 45 12 84,1 88,7 25,5 55,9 Thaái Lan 58,4 69 73 35 7836 88,2 18,2 34,9 Inàönïsia 47,9 63,7 118 51 75,6 >99 13 55 Trung Quöëc 61,7 69,4 69 34 75,9 >99 34,7 50,7 Philippin 57,2 66,5 71 39 >99 >99 40,4 75,5 Papua Niu Ghinï 46,7 58,5 112 68 30,8 70 3,7 13,3 CHDCND Laâo 40,4 52,8 146 104 na 60,0b na 15,0b,c Viïåt Nam 49,36 67,5 111 42 na 91,0d na 45,0c,d Möng Cöí 52,7 66,4 102 55 na na na na

BAÃNG 5.2Caác chó söë xaä höåi úã Àöng AÁ: 1985-1995


BIÏÍU ÀÖÌ 4.2

BIÏÍU ÀÖÌ 4.4

vûåc, trûâ Philippin, mêëy thêåp kyã vûâaqua àaä chûáng kiïën möåt sûå chuyïín àöíito lúán vïì lao àöång - tûâ nöng nghiïåpchuyïín sang caác cöng viïåc khaác coá sûácsaãn xuêët lúán hún nhû nhûäng hoaåt àöångphi nöng nghiïåp úã nöng thön, cöngnghiïåp àö thõ vaâ dõch vuå. Sûå chuyïínàöíi naây laâ kïët quaã taác àöång cuãa nhiïìuyïëu töë: thu nhêåp nöng nghiïåp gia tùng,lûúång cêìu tùng maånh àöëi vúái lao àöångphi nöng nghiïåp úã nöng thön, sûå hoaânhêåp kinh tïë trong nöåi taåi caác quöëc giatùng lïn, àêìu tû töíng thïí ài vaâo chiïìusêu vaâ lao àöång cöng nghiïåp tùngmaånh. Taåi Malaisia, tyã lïå ngûúâi laâmcöng ùn lûúng trong ngaânh cöngnghiïåp vaâ dõch vuå tùng tûâ 30% nùm1960 lïn trïn 60% trong nhûäng nùm19903. Tûâ àêìu nhûäng nùm 1980, cöngviïåc úã nöng thön röìi àïën cöng nghiïåpàö thõ vaâ dõch vuå tùng lïn àaáng kïí úãTrung Quöëc. Nhûäng thay àöíi naây diïîn.ra cuâng vúái sûå tùng maånh cuãa mûáclûúng thûåc tïë vaâ sûå gia tùng thu nhêåpcuãa nhûäng ngûúâi lao àöång tûå do.

ˆ Nhaâ nûúác cung cêëp röång raäi giaáo duåccú súã vaâ dõch vuå y tïë. Sûå gia tùng nhanhchoáng cuãa viïåc nhaâ nûúác cung cêëp giaáoduåc laâ yïëu töë chñnh trong chiïën lûúåc vïìnguöìn nhên lûåc cuãa khu vûåc. Giaáo duåctiïíu hoåc tùng nhanh, tiïëp theo laâ sûå giatùng cuãa giaáo duåc trung hoåc vaâ giaáo duåcàaåi hoåc. Nhûäng nöî lûåc naây àaä goáp phêìnvaâo thaânh tûåu ban àêìu cuãa viïåc phöícêåp giaáo duåc cêëp tiïíu hoåc, àûúåc böí trúåbùçng viïåc múã röång àaáng kïí dõch vuå ytïë cú baãn, bao göìm caã caác chûúng trònhphoâng bïånh chuã yïëu nhû tiïm chuãngvaâ chûäa bïånh cú baãn.

ˆ Thõ trûúâng lao àöång linh hoaåt vaâ tñnhàöëi àêìu thêëp cuãa thõ trûúâng lao àöång.Thõ trûúâng lao àöång taåi khu vûåc ÀöngAÁ tûúng àöëi linh hoaåt, ñt cûáng nhùæc vïìchñnh saách vaâ thïí chïë hún so vúái caácthõ trûúâng chêu Êu hay Myä Latinh -caác chñnh saách lûúng töëi thiïíu àûúåc haånchïë, mûác lûúng aáp duång möåt caách linhhoaåt, mûác lûúng vaâ mûác gia tùng saãnxuêët gùæn liïìn vúái nhau. Kïët quaã laâ coá

ñt àöëi khaáng giûäa cöng nhên chñnhthûác vaâ àûúåc ûu tiïn vúái cöng nhênkhöng chñnh thûác úã nöng thön.

ˆ Tay nghïì cuãa àöåi nguä lao àöång àûúåcnêng cao vaâ viïåc àêìu tû vaâo giaáo duåcàaä vûúåt so vúái yïu cêìu. Taåi Haân Quöëc,viïåc múã röång giaáo duåc àaä dûå baáo trûúácmöåt caách hûäu hiïåu nhu cêìu àang thayàöíi cuãa caác ngaânh cöng nghiïåp vaâ dõchvuå hiïån àaåi. Nhûäng thanh niïn vúáitrònh àöå tiïíu hoåc laâ noâng cöët cuãa lûåclûúång lao àöång trong giai àoaån àêìu cuãaquaá trònh cöng nghiïåp hoaá cêìn nhiïìulao àöång. Khi nùng suêët vaâ mûác lûúngtùng - do lûúång vöën àêìu tû vaâ cöng nghïåtiïn tiïën úã mûác àöå cao-nhu cêìu giaáo duåcluác àêìu tûâ cêëp tiïíu hoåc seä chuyïín lïntrung hoåc vaâ àaåi hoåc. Trong khi àoá,cöng taác giaáo duåc phaát triïín nhanhchoáng àuã khaã nùng àaáp ûáng lao àöångcoá tay nghïì cao vûúåt lïn trïn nhu cêìucuãa xaä höåi. Tûâ giûäa nhûäng nùm 1970àïën cuöëi nhûäng nùm 1980, àiïìu naâydêîn àïën viïåc suy giaãm vïì chïnh lïåchmûác lûúng giûäa caác cöng nhên coá trònhàöå tiïíu hoåc, trung hoåc cú súã vaâ caoàùèng4. Trong khi nhûäng hoåc viïn treãtuöíi sau khi töët nghiïåp dûå àõnh thamgia vaâ cöëng hiïën cho lônh vûåc cöngnghiïåp thò nhûäng cöng nhên nhiïìu tuöíihún àang tòm caách thoaát ra khoãi lônhvûåc nöng nghiïåp vaâ chuyïín sang laâmdõch vuå. Nùng suêët nöng nghiïåp tùngnhanh vaâ thõ trûúâng lao àöång khöngcoá tay nghïì bõ thu heåp khiïën cho mûácthu nhêåp giûäa nöng thön vaâ thaânh thõnhû nhau5.

Coá thïí seä dïî phoáng àaåi caác yïëu töëhöî trúå cho sûå phaát triïín xaä höåi vaâ kinh tïë.Vñ duå, úã Thaái Lan, sûå bêët bònh àùèng tùngcao àöåt ngöåt dûúâng nhû phêìn naâo liïnquan àïën sûå phaát triïín chêåm cuãa hïå thöënggiaáo duåc trung hoåc. Hïå thöëng giaáo duåc àaåihoåc nhoã beá úã Trung Quöëc coá thïí gêy ranhûäng vêën àïì trong tûúng lai. TaåiInàönïsia vaâ Philippin, coá möåt söë lo ngaåivïì chêët lûúång giaáo duåc. Möåt söë nûúác ÀöngAÁ àaä thûåc hiïån rêët töët cöng taác nêng caosûác khoeã cho nhên dên, nhûng bïn caånh


àoá, tyã lïå tûã vong treã sú sinh cao vêîn coân úãInàönïsia, Haân Quöëc, vaâ Philippin6.Trong möåt söë trûúâng húåp, chñnh saách thõtrûúâng lao àöång quaá haån chïë, àùåc biïåt laâtaåi Haân Quöëc vaâ Trung Quöëc, núi maâ laoàöång trong nûúác àûúåc baão vïå chùåt cheä vaânhaâ nûúác can thiïåp nhiïìu trong viïåc tuyïínduång lao àöång. Möåt söë nûúác cöë gùæng àaãmbaão an toaân cho ngûúâi lao àöång - úã HaânQuöëc, giöëng nhû Nhêåt Baãn, vúái phong caáchchêu Êu, phuác lúåi nhaâ nûúác traã theo mûácàoáng goáp; Trung Quöëc trúå cêëp suöët àúâi chongûúâi lao àöång trong khu vûåc nhaâ nûúácvaâ gia àònh hoå; Malaisia vaâ Singapo àangaáp duång quyä dûå phoâng quy mö lúán do nhaânûúác quaãn lyá.

Nhûäng thûã thaách trûúác khuãng hoaãngvaâ nhûäng yïëu töë dïî bõ töín thûúng àangnaãy sinh

Thêåm chñ kïí caã trûúác khi cuöåckhuãng hoaãng àûúåc nhen nhoám, caác chñnhsaách xaä höåi vêîn phaãi àöëi phoá vúái ba vêënàïì bûác xuác: sûå ngheâo àoái keáo daâi vaâ sûå bêëtbònh àùèng àang gia tùng; vêën àïì vïì quyïìnlao àöång; vaâ nhu cêìu ngaây caâng tùng àöëivúái möåt cú chïë chñnh thûác àïí xoaá boã sûå “bêëpbïnh” cuãa caác höå gia àònh. Cuöåc khuãnghoaãng àaä laâm mêët ài nhûäng àiïìu kiïån höîtrúå cho möîi vêën àïì trïn.

Sûå ngheâo àoái dai dùèng vaâ tònh traång dïî bõtöín thûúng

Mùåc duâ àaä coá nhûäng thaânh tûåu tolúán, sûå ngheâo àoái dai dùèng vêîn coân phöíbiïën úã Àöng AÁ. ÚÃ Àöng Dûúng vaâ MöngCöí, söë lûúång ngûúâi ngheâo vêîn coân cao,phaãn aánh möåt sûå tùng trûúãng chêåm húnvaâ sûå chuyïín àöíi nöåi taåi gêìn àêy. Taåi caácnûúác coá mûác tùng trûúãng cao, tònh traångdïî bõ töín thûúng cuäng coân khaá phöí biïëntrong àiïìu kiïån laâ rêët nhiïìu höå gia àònhàang söëng úã mûác ngheâo khöí. Taåi Inàönïsia,viïåc nêng ngûúäng ngheâo àoái lïn 25% laâmtùng gêëp àöi tyã lïå ngheâo àoái tñnh theo àêìungûúâi, tûâ 11 lïn 25% nùm 1996. Hún nûäa,tònh traång ngheâo àoái kiïåt quïå àang keáo daâidai dùèng úã möåt söë vuâng hoùåc úã möåt söë nhoámngûúâi. Nhûäng ngûúâi ngheâo coá xu hûúáng

söëng úã nöng thön, trònh àöå giaáo duåc thêëphún vaâ caác höå gia àònh naây dûåa vaâo kinhtïë nöng nghiïåp laâ chuã yïëu. Thïm nûäa, möåtsöë dên töåc thiïíu söë ngheâo quaá mûác vaâ congaái khöng àûúåc chia taâi saãn, àùåc biïåt laâ úãnhûäng höå gia àònh ngheâo7.

Mûác giaãm tyã lïå ngheâo àoái khöng

àöìng nhêët giûäa caác nûúác vaâ naån ngheâo àoáivêîn coân gay gùæt úã möåt söë vuâng. Vñ duå, nùm1990, tyã lïå ngûúâi ngheâo úã Inàönïsia thayàöíi tûâ 1,3% úã Jakarta túái 46% úã Têy NusaTenggara. Taåi tónh Quaãng Têy, TrungQuöëc, tyã lïå ngûúâi ngheâo nùm 1992 gêëp 20lêìn so vúái tónh ven biïín àang phaát triïínQuaãng Àöng. Taåi Thaái Lan, vuâng àöng bùæccoá tyã lïå ngheâo àoái cao nhêët vaâ ngûúâi ngheâotêåp trung cao nhêët. Thêåm chñ taåi ViïåtNam vaâ Laâo, núi maâ naån ngheâo àoái coânrêët phöí biïën, vêîn coá sûå khaác biïåt cú baãngiûäa caác vuâng. Taåi Viïåt Nam, tyã lïå ngûúâingheâo thay àöíi tûâ 34% úã khu vûåc àöngNam böå lïn 77% úã vuâng bùæc Trung böå

Möåt söë vuâng ngheâo àoái liïåu coá phaãido úã àoá têåp trung nhiïìu höå gia àònh coá möåtsöë àùåc àiïím laâ nhûäng chó baáo cuãa ngheâoàoái hay khöng? Hay noá chó àún thuêìn laâ

BAÃNG 5.3So saánh sûå mêët cên àöëi trïn phaåm vi quöëc tï(caác hïå söë tûúng quan Gini trung bònh)ë

Ghi chuá: Toaân böå vñ duå trïn bao göìm 108 nûúác, mùåc duâ hïå söë Ginilêëy tûâ cuöåc khaão saát taåi caác höå gia àinh thoaã maän caác tiïu chuêínvïì àõa lyá vaâ nguöìn thu nhêåp, nhûng àoá chó laâ nhûäng söë liïåu chûaàûúåc àiïìu chónh caã vïì phên böí chi tiïu vaâ thu nhêåp. Tyã lïå hïå söëthu nhêåp Gini thay àöíi tûâ vuâng naây sang vuâng khaác, nïn rêët khoá sosaánh. Söë trung bònh trong vuâng khöng thïí tñnh àûúåc vaâ nhûängthay àöíi trong voâng hai thêåp kyã qua coá thïí laâ nguyïn nhên cuãanhûäng biïån phaáp nhùçm tòm ra möåt khuön mêîu chung. Caác con söënaây chó àûa ra caác trêåt tûå khaái quaát vïì mûác àöå quy mö.Nguöìn: Deininger and Squire (1996).

Khu vûåc Nhûäng nùm

1980Nhûäng nùm

1990 Àöng Êu 25,0 25,0 Caác nûúác thu nhêåp cao 33,2 33,2 Nam AÁ 35,0 35,0 Àöng AÁ vaâ Thaái Bònh Dûúng 38,7 38,7 Trung Àöng vaâ Bùæc Phi 40,5 40,5 Nam Sahara vaâ chêu Phi 43,7 43,7 Myä Latinh vaâ vuâng Caribï 49,8 49,8


BIÏÍU ÀÖÌ 4.6

taác àöång cuãa yïëu töë àõa lyá? Jalan vaâRavallion (nùm 1997) giaã àõnh rùçng aãnhhûúãng vïì àõa lyá úã Trung Quöëc vêîn coân rêëtmaånh ngay caã sau khi àaä kiïím soaát àùåcàiïím cuãa caác höå gia àònh: caác höå gia àònhvúái nhûäng àùåc àiïím giöëng nhau coá mûáctiïu thuå khöng giöëng nhau maâ thêåm chñkhaác hùèn nhau, mûác gia tùng naây laåi phuåthuöåc vaâo tûâng võ trñ àõa lyá khaác nhau8.Phaát hiïån naây giaã àõnh rùçng caác chñnhsaách àïí tùng vöën taâi trúå theo võ trñ àõa lyávaâ khu vûåc cöång àöìng laâ rêët cêìn thiïët àïítrúå giuáp cöng taác xoaá àoái giaãm ngheâo.

Sûå bêët bònh àùèng ngaây caâng tùngKhu vûåc Àöng AÁÁ àûúåc cöng nhêån laâ

àaä àaåt àûúåc “sûå tùng trûúãng bònh àùèèng”,nhûng thûåc tïë thò khaác hùèn. Tñnh trung

bònh, viïåc phên phöëi thu nhêåp úã khu vûåcÀöng AÁ so vúái caác khu vûåc khaác hêìu nhûvêîn khöng thay àöíi trong voâng 15 nùmqua xeát caã vïì thöng söë tûúng àöëi vaâ thöngsöë tuyïåt àöëi. Möåt chó söë töíng kïët cuãa sûåmêët cên àöëi cho thêëy rùçng Àöng AÁ bònhàùèng hún so vúái Myä Latinh hay Nam Sa-hara chêu Phi, nhûng keám bònh àùèng húnso vúái caác nûúác xaä höåi chuã nghôa trûúác àêyúã Àöng Êu, caác nûúác coá thu nhêåp cao, vaâkhu vûåc Nam AÁ (xem baãng 5.3).

Trong khu vûåc Àöng AÁ coá nhûängthay àöíi àaáng kïí giûäa caác quöëc gia (xembaãng 5.4)9. sûå bêët bònh àùèng àaä böåc löå rêëtroä raâng taåi Trung Quöëc, Höìng Cöng(Trung Quöëc) vaâ Thaái Lan. Noá dûúâng nhûcuäng àang nhñch dêìn lïn úã Philippin vaâogiûäa nhûäng nùm 1985 vaâ 1994 vaâ nhûängcon söë gêìn àêy cuãa nùm 1997 cho thêëyrùçng coá möåt sûå gia tùng maånh hún nhiïìu10.Chó duy nhêët Malaisia coá sûå giaãm nheå vïìtònh traång bêët bònh àùèng naây mùåc duâ àiïìunaây phaãn aánh nhûäng thaânh tûåu múái àêy,chuáng phêìn naâo bõ àaão löån búãi sûå gia tùngàaáng kïí tònh traång bêët bònh àùèng trongnhûäng nùm 1990. Trûâ Trung Quöëc, caã böënnûúác hiïån nay àïìu coá tyã lïå bêët bònh àùèngcao hún hùèn so vúái tyã lïå trung bònh trongkhu vûåc.

Nghiïn cûáu vïì Trung Quöëc vaâ ThaáiLan àûa ra hai caách giaãi thñch cho sûå bêëtbònh àùèng gia tùng. Thûá nhêët, lúåi ñch thuàûúåc tûâ àêìu tû vaâo giaáo duåc àaåi hoåc tùnglïn dêîn àïën sûå caách biïåt giûäa cöng nhêncoá tay nghïì cao vaâ nhûäng cöng nhên chócoá trònh àöå giaáo duåc tiïíu hoåc hay giaáo duåctrung hoåc cú súã. Thûá hai, sûå chïnh lïåch vïìkhöng gian trong sûå thõnh vûúång cuãa caácquöëc gia àang gia tùng vò caác hoaåt àöångchó àûúåc têåp trung taåi möåt söë vuâng. Cuöåckhuãng hoaãng hiïån nay coá thïí laâm tùng sûåbêët bònh àùèng trong tiïëp cêån giaáo duåc vaâàöìng thúâi gêy aãnh hûúãng khaác nhau àïëncaác khu vûåc trong vuâng, laâm tùng thïmsûå khaác biïåt vïì àõa lyá vaâ vïì tay nghïì.

Sûå bêët bònh àùèng cao gêy aãnh hûúãngtiïu cûåc àïën xaä höåi trïn ba khña caånh: caãntrúã quaá trònh xoaá àoái giaãm ngheâo, kòm haäm

BAÃNG 5.4Sûå bêët bònh àùèng taåi khu vûåc Àöng AÁ

Ghi chuá: I/P laâ thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâi, E/P laâ mûác chi tiïutñnh theo àêìu ngûúâi. I/H laâ mûác thu nhêåp tñnh theo höå gia àònh.Nhûäng con söë trong baãng naây coá thïí khaác so vúái nhûng con söëtrong caác baáo caáo khaác cuãa Ngên haâng Thïë giúái dûåa trïn nhûängsöë liïåu àûúåc ghi nhêån theo tûâng àún võ. Àïí coá sûå nhêët quaán giûäacaác nûúác. chuáng töi chó xin baáo caáo caác hïå söë Gini dûåa trïn söë liïåucuãa caác nhoám àiïìu tra, ngoaåi trûâ àöëi vúái Haân Quöëc, Singapo vaâHöìng Cöng, Trung Quöëc, nhûäng nïìn kinh tïë àûúåc lêëy tûâ Deiningerand Squire, 1996.a. Thaái Lan laâ nûúác duy nhêët maâ ta coá thïí baáo caáo caác hïå söë Ginidûåa trïn caã viïåc phên phöëi chi tiïu vaâ thu nhêåp. Hïå söë Gini trïn cúsúã thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâi (I/P) laâ 42.6% nùm 1975 vaâ laâ54.6% nùm 1992.b. Do diïån tñch cuãa Trung Quöëc cuäng nhû viïåc àaánh giaá khaã nùngsaãn xuêët nguä cöëc àïí àaáp ûáng nhu cêìu nöåi àõa, kiïím soaát sûå biïënàöång cuãa giaá caã trïn thõ trûúâng, caác chuyïín giao bùçng hiïån vêåt,cuâng vúái hïå söë Gini cuãa Trung Quöëc thêåm chñ coá thïí lúán hún so vúáihïå söë cuãa caác nûúác khaác (xem baáo caáo cuãa Ngên haâng Thïë giúáinhûäng nùm 1970 àïí xem thaão luêån chi tiïët)Nguöìn: Deininger and Squire (1996), vaâ söë liïåu tñnh toaán cuãaNgên haâng Thïë giúái.

Hïå söë Gini (%) Nïìn kinh tïë Giai àoaån Biïën söë Nùm àêìu Nùm cuöëi Höìng Cöng (TQ) 1971-91 I/H 40,9 45 Singapo 1973-89 I/H 41 39 Àaâi Loan (TQ) 1985-95 I/P 29 31,7 Haân Quöëc 1970-88 I/P 33,3 33,6 Malaisia 1973-95 I/P 50,1 48,5 Thaái Lan 1975-92 E/P 36,4 46,2 Inàönïsia 1970-95 E/P 34,9 34,2 Trung Quöëc 1985-95 I/P 29,9 38,8 Philippin 1985-94 E/P 41 42,9 Papua Niu Ghinï 1996 E/P 50,9 CHDCND Laâo 1993 E/P 30,4 Viïåt Nam 1993 E/P 35,4 Möng Cöí 1995 E/P 33,2


àöåt àêîm maáu nùm 1965 taåi Inàönïsia vaânaån baåo lûåc liïn tiïëp nhùçm vaâo Hoa kiïìuúã Inàönïsia höìi àoá. Duâ sao, caã hai nûúác àaäàaåt àûúåc sûå hiïíu biïët àêìy àuã vïì xaä höåi vaâsûå öín àõnh àïí khuyïën khñch caác nguöìn àêìutû lúán àaáng kïí laâ cuãa cöång àöìng ngûúâi Hoa.Trong trûúâng húåp cuãa Malaisia, moåi hoaåtàöång vò lúåi ñch cuãa ngûúâi dên thiïíu söë Maälai hay Bumiputra àïìu àûúåc quaãn lyá möåtcaách hûäu hiïåu nhêët (xem höåp 5.1). Viïåcchêën chónh sûå bêët bònh àùèng laâ möåt thûãthaách àöëi vúái caã caác nûúác giaâu vaâ nûúácngheâo, búãi vò hoå cöë gùæng taåo sûå cên bùçnggiûäa nhûäng khuyïën khñch vêåt chêët vúáinhûäng nöî lûåc vûúåt bêåc cuãa caác caá nhênvúái caác mûác àöå coá thïí chêëp nhêån àûúåc cuãatònh traång bêët bònh àùèng nhùçm mang laåitùng trûúãng vaâ giaãm tyã lïå àoái ngheâo.

Caác möëi quan hïå cuãa ngûúâi lao àöångHêìu hïët caác nûúác trong khu vûåc tòm

caách duy trò caác thõ trûúâng lao àöång tûúngàöëi tûå do trong giai àoaån àêìu cuãa quaá trònhphaát triïín kinh tïë bùçng viïåc cöng nhêånquyïìn cuãa ngûúâi lao àöång àûúåc thoãa thuêåntêåp thïí. Cho àïën têån nhûäng nùm cuöëi thêåpkyã 1980, àiïìu kiïån lao àöång úã Haân Quöëc,Malaisia, Philippin, Àaâi Loan, TrungQuöëc vaâ Thaái Lan laâ do phña chuã àúnphûúng quyïët àõnh cho duâ coá hay khöngcoá sûå höî trúå cuãa chñnh phuã12. Tuy nhiïn,trong nhûäng nùm cuöëi thêåp kyã 1980,nhûäng sûå thay àöíi bùæt àêìu aãnh hûúãng àïëncaác nghiïåp àoaân vúái sûå chuyïín hûúáng vïìphña caác chñnh phuã dên chuã hún, caác thõtrûúâng lao àöång cùng thùèng hún vaâ nhûängquy trònh saãn xuêët phûác taåp hún àaä gêyra nhûäng aáp lûåc àöëi vúái caác möëi quan hïåchuã - thúå hiïån taåi. Sûå thêët baåi trong hiïånàaåi hoaá caác möëi quan hïå giûäa cöng nhênvaâ ban laänh àaåo trong caác nûúác coá cú cêëuchñnh trõ vaâ kinh tïë phûác taåp coá thïí trúãnïn rêët töën keám nhû trûúâng húåp cuãa HaânQuöëc vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980. Nïëukhöng coá hïå thöëng caác möëi quan hïå chuãthúå cho pheáp cöng nhên àûa ra caác khiïëunaåi cuãa hoå vaâ giaãi quyïët caác tranh chêëp,thò àònh cöng vaâ caác hònh thûác khaác liïnquan àïën cöng viïåc, àöi khi mang tñnh chêëtbaåo lûåc, coá thïí trúã nïn phöí biïën. Möåt trong

tùng troång vaâ gêy thïm cùng thùèng trongxaä höåi. Àöëi vúái möåt tyã lïå tùng trûúãng nhêëtàõnh, sûå mêët cên àöëi gia tùng coá xu hûúánglaâm chêåm laåi quaá trònh xoaá àoái giaãmngheâo11. Sûå bêët bònh àùèng gia tùng banàêìu coá thïí laâm giaãm töëc àöå tùng trûúãngkinh tïë vò thõ trûúâng tñn duång khöng hoaânhaão hay vò caác kïnh kinh tïë chñnh trõ khaácnhau. Tònh traång cùng thùèng trong xaä höåicoá thïí naãy sinh khi lúåi nhuêån tñch luyä trongquaá trònh tùng trûúãng khöng àöìng àïìugiûäa caác nhoám dïî xaác àõnh - vñ duå, möåt söëvuâng, möåt söë dên töåc hay àöëi vúái ngûúâi lúánvaâ treã em - duâ cho àoá khöng phaãi laâ nhûängyïëu töë chñnh trong sûå bêët bònh àùèng töíngthïí. Nhêåt Baãn, Haân Quöëc vaâ Trung Quöëclaâ nhûäng xaä höåi tûúng àöëi àöìng àïìu, coânInàönïsia vaâ Malaisia laåi coá nhûäng phênchia rêët lúán theo ranh giúái giûäa caác dêntöåc, sûå phên chia naây àaä dêîn àïën nhûängxung àöåt lúán trûúác àêy, àoá laâ cuöåc xung

Sûå bêët öín dên töåc àaä lïn túái àónh àiïím taåi Kuala Lumpuavaâo thaáng Nùm 1969 sau khi àaãng àöëi lêåp do Hoa kiïìu chiïëmàa söë giaânh àûúåc nhiïìu ghïë trong quöëc höåi maâ trûúác àêy thuöåcvïì liïn minh cêìm quyïìn do Maälai kiïím soaát. Hêìu hïët ngûúâi dênMaälai bõ bêìn cuâng hoáa àaä phaãn khaáng laåi bùçng baåo àöång vò nöîilo bõ mêët aãnh hûúãng chñnh trõ cuãa mònh. Àïí àöëi phoá vaâ trêën aápcaác cuöåc baåo àöång naây, chñnh phuã àaä àïì ra Chñnh saách kinh tïëmúái (NEP), möåt sûå aán haânh àöång mang tñnh quyïët àõnh àûúåclêåp ra àïí àûa nhûäng ngûúâi Maälai ngheâo hoaâ nhêåp vaâo tiïëntrònh chung cuãa hïå thöëng kinh tïë quöëc gia.

Chñnh saách kinh tïë múái àaä àûa ra möåt loaåt caác quy àõnh cuãachñnh phuã, cöta, hoåc böíng vaâ caác ûu tiïn khaác nhùçm höî trúå chongûúâi dên Maälai. Caác kïët quaã thu àûúåc rêët gêy êën tûúång: Cöíphêìn cuãa ngûúâi dên Maälai trong taâi saãn quöëc gia tûâ 2,3% nùm1970 tùng voåt Iïn 20,6% nùm 1995. Rêët nhiïìu thaânh tûåu cuãaChñnh saách kinh tïë múái laâ do sûå àoáng goáp cuãa lônh vûåc giaáoduåc, khi söë lûúång baác sô, luêåt sû vaâ kyä sû ngûúâi Maälai tùngmaånh. Caác chñnh saách haânh àöång mang tñnh quyïët àõnh cuãaMalaisia khöng phaãi laâ khöng gêy nhiïìu tranh caäi. Möåt söë ngûúâiàaä nhêån xeát rùçng caác chñnh saách àoá khuyïën khñch sûå thiïn võvaâ khöng hiïåu quaã. Tuy vêåy, toaân böå chûúng trònh naây thûåc sûåàaä thaânh cöng trong viïåc höî trúå viïåc àêìu tû úã mûác àöå cao, giaãmài nhûäng xung àöåt nöåi böå vaâ goáp phêìn vaâo sûå phaát triïín nhanhchoáng cuãa toaân dên Malaisia, àùåc biïåt laâ cuãa dên töåc. Bumiputratrong hún hai thêåp kyã rûúäi qua.

Nguöìn: Murray Heibert. “Nhûäng baâi hoåc ruát ra úã Malasia”. Taåpchñ Far Eastern Economic Review, ngaây 28 thaáng Nùm 1998.

Chñnh saách kinh tïë múái cuãa Malaixia vaâ sûå bêët bònhàùèng xaä höåi

HÖÅP 5.1


nhûäng thûã thaách maâ caác nïìn kinh tïë coá bïìdaây hoaåt àöång trong khu vûåc Àöng AÁ phaãiàöëi mùåt laâ viïåc quaãn lyá caác möëi quan hïåchuã thúå àïí baão vïå caác quyïìn lúåi chñnh àaángcuãa ngûúâi lao àöång, àöìng thúâi traánh daânhcho hoå quaá nhiïìu quyïìn lúåi dêîn àïën tònhtraång khöng hiïåu quaã trong viïåc khai thaácnguöìn lûåc.

Caác nguy cú àöëi vúái höå gia àònhÀöëi vúái phêìn lúán caác höå gia àònh úã

Àöng AÁ hêìu nhû coá rêët ñt cú chïë chñnh thûácnhùçm baão vïå hoå khoãi caác nguy cú thêëtnghiïåp, taân têåt, vaâ tuöíi giaâ. Thay vaâo àoáhoå chuã yïëu phaãi dûåa hoaân toaân vaâo caáckhoaãn tiïìn tiïët kiïåm caá nhên vaâ caác möëiquan hïå khöng chñnh thûác vúái gia àònh vaâcöång àöìng. Möåt söë ñt caác nûúác trong khuvûåc àaä xêy dûång nhûäng kïë hoaåch chñnhthûác nhùçm baão vïå lúåi ñch cho caác höå giaàònh, tuy nhiïn, nhûäng höå naây chó chiïëmtyã lïå nhoã trong dên söë (caác cöng nhên nhaânûúác úã Trung Quöëc, caác doanh nghiïåp lúánúã Haân Quöëc, caác thaânh viïn tham gia vaâocaác quyä tiïët kiïåm cuãa nhaâ nûúác úã Malaisiavaâ Singapo). Cuöåc khuãng hoaãng kinh tïëhiïån nay laâm roä sûå thiïëu vùæng cuãa caác cúchïë chñnh thûác àïí baão trúå cho caác höå giaàònh.

Àûáng trïn phûúng diïån cuãa khuãnghoaãng, nhûäng nhu cêìu àoâi hoãi phaãi coánhûäng maång lûúái an toaân trúã nïn cêëpthiïët, nhûng trong voâng 25 nùm túái, caácnhu cêìu àoá seä trúã nïn bûác xuác hún vò úã caácnûúác Àöng AÁ àang traãi qua möåt sûå chuyïínàöíi dên söë nhanh choáng. Ngûúâi dên ÀöngAÁ àang giaâ ài, hoå àang chuyïín dêìn vaâocaác thaânh phöë vaâ ngaây caâng coá xu hûúángchuyïín sang laâm viïåc trong caác lônh vûåcchñnh thûác (xem biïíu àöì 5.1). Taåi Phaápphaãi mêët 140 nùm múái tùng àûúåc tyã lïångûúâi thoå trïn 60 tuöíi lïn gêëp àöi - tûâ 9lïn 18%. Ngûúåc laåi, taåi Haân Quöëc, tyã lïå söëdên trïn 60 tuöíi trong dên söë seä tùng gêëpàöi chó trong 30 nùm - tûâ nùm 1990 àïënnùm 2020 - vaâ taåi Trung Quöëc, tyã lïå ngûúâitrïn 60 tuöíi tùng tûâ 9 lïn 16% trong cuângmöåt giai àoaån13. Nhûäng thay àöíi naây phaãnaánh sûå chuyïín tiïëp nhanh choáng hún vïìmùåt dên söë, vaâ taåi Trung Quöëc, chuáng biïíu

BIÏÍU ÀÖÌ 5.1

Nguöìn: Liïn húåp quöëc (1995), Ngên haâng Thïë giúái (1994), (1995)


thõ nhûäng aãnh hûúãng mang tñnh kïët húåpcuãa caác thaânh tûåu ban àêìu vïì tònh traångy tïë úã nöng thön vaâ chñnh saách dên söë tñchcûåc. Caã ba xu hûúáng àïìu seä laâm aãnhhûúãng àïën caác cú chïë khöng chñnh thûácdûåa trïn cú súã gia àònh nhùçm baão vïå caáchöå gia àònh vaâ seä laâm cho nhûäng yïu cêìuàöëi vúái nhûäng kïë hoaåch höî trúå chñnh thûáccuãa chñnh phuã tùng lïn.

Taác àöång xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãngSûå thu heåp vïì kinh tïë àang aãnh

hûúãng àïën cuöåc söëng cuãa haâng triïåu ngûúâivaâ laâm tùng tònh traång dïî bõ töín thûúngvïì mùåt xaä höåi. Chùæc chùæn seä coá nhiïìukhuynh hûúáng khaác nhau nhû: thu nhêåpgiaãm, tònh traång suy dinh dûúäng vaâ ngheâotuyïåt àöëi gia tùng, dõch vuå xaä höåi giaãm,caác nguy cú gêy aãnh hûúãng àïën giaáo duåcvaâ y tïë, aáp lûåc àöëi vúái phuå nûä tùng lïn, töåiphaåm vaâ baåo lûåc gia tùng. Taåi Inàönïsia,coá möåt sûå xaáo tröån cùn baãn vïì trêåt tûå xaähöåi vò sûå cên bùçng xaä höåi ngaây caâng moãngmanh àaä phaãi chõu nhûäng sûác eáp khuãngkhiïëp búãi sûå khuãng hoaãng loâng tin vaâo nïìnkinh tïë vaâ sûå suy giaãm thu nhêåp.

Caác aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãnghoaãng rêët sêu sùæc taåi Inàönïsia vaâ nghiïmtroång taåi Thaái Lan, Haân Quöëc, vaâMalaisia. Philippin chõu aãnh hûúãng ñt hún,nhûng cuäng coá nhûäng dêëu hiïåu cho thêëyàiïìu kiïån xaä höåi àang xêëu ài. Sau nùmnùm giaãm liïn tiïëp, thaáng Chñn 1997, àaäcoá sûå gia tùng tyã lïå tûå cho laâ ngheâo14. Viïåcbuön baán, lûúång tiïìn àêìu tû vaâ caác möëiquan hïå cuãa dên nhêåp cû giûäa caác nûúácàang àêíy nhanh sûå lan truyïìn cuãa caác aãnhhûúãng xaä höåi vaâ kinh tïë ra toaân vuâng.Trong khi Trung Quöëc hêìu nhû vêîn coân úãngoaâi voâng aãnh hûúãng, nhu cêìu trong khuvûåc giaãm vaâ àêìu tû nûúác ngoaâi vaâo trongkhu vûåc chêåm àang laâm tùng nhûäng khoákhùn trong nûúác. Caác nûúác Àöng Dûúngàang traãi qua tònh traång giaãm suát vïì mûáctùng trûúãng vaâ nhûäng khoá khùn vïì taâichñnh do taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãngkhu vûåc böåc löå chiïìu sêu vaâ cûúâng àöå cuãanoá maånh hún rêët nhiïìu so vúái dûå àoaán trûúácàêy. Caác quêìn àaão úã Thaái Bònh Dûúngcuäng bõ aãnh hûúãng; núi bõ aãnh hûúãng nùång

nhêët laâ àaão Sölömöng, núi maâ GDP àûúåcdûå àoaán laâ giaãm xuöëng khoaãng 10-12%,do sûå sa suát cuãa thõ trûúâng göî xuêët khêíubúãi giaá xuêët khêíu bõ giaãm xuöëng coân möåtnûãa.

AÃnh hûúãng àöëi vúái caác höå gia àònhCuöåc khuãng hoaãng kinh tïë àaä gêy

böën aãnh hûúãng nghiïm troång àöëi vúái caáchöå gia àònh: cêìu lao àöång giaãm, giaá tùng

BIÏÍU ÀÖÌ 5.2

Nguöìn: Caác nhaâ chûác traách Haân Quöëc vaâ Philñppin.


lan röång, vaâ laâ nhûäng thöng söë coá giaá trõcho thêëy sûå suy giaãm phuác lúåi lúán hún sovúái nhûäng con söë thêët nghiïåp. ÚÃ Haân Quöëc,tònh traång thêët nghiïåp àang tùng maånh;tuy nhiïn, coá sûå gia tùng vïì söë lûúångnhûäng ngûúâi lao àöång nöng nghiïåp vaâ giaàònh vaâ söë lûúång lûåc lûúång lao àöång boã viïåc,àiïìu àoá cho thêëy con söë nhûäng ngûúâi àangchúâ viïåc tùng lïn. Söë liïåu cuãa vuâng têyJava thuöåc Inàönïsia phaãn aánh sûå suygiaãm vïì mûác lûúng thûåc tïë úã nöng thönkhoaãng 10% tûâ thaáng Taám àïën thaángMûúâi hai 1997. Thöng tin thu àûúåc úã hainûúác Inàönïsia vaâ Thaái Lan cho thêëy caáccöng nhên àang quay trúã laåi quï hûúnghoå tûâ nhûäng trung têm àö thõ nhû Jakartavaâ Bangkok. Àöìng thúâi, cuäng coá möåtkhuynh hûúáng mang tñnh quöëc tïë: cöngnhên nûúác ngoaâi nguå cû úã Malaisia, àùåcbiïåt laâ nhûäng ngûúâi àïën tûâ Inàönïsia, cuängàang mêët viïåc hoùåc àang phaãi chêëp nhêånmûác lûúng thêëp hún. Philippin cuäng bõaãnh hûúãng do coá söë lûúång lúán cöng nhênlao àöång úã nûúác ngoaâi. Cuöëi cuâng, coá bùçngchûáng cho thêëy rùçng phuå nûä laâ muåc tiïu

maånh, chi tiïu cöng cöång giaãm vaâ sûå suythoaái cuãa caác kïët cêëu xaä höåi. Thïm nûäa,möåt söë nûúác vêîn àang chõu aãnh hûúãngnùång nïì cuãa naån haån haán

Cêìu vïì lao àöång giaãm. Kinh tïë suythoaái, khuãng hoaãng úã caác cöng ty cöång vúáisûå thùæt chùåt tñn duång (thiïëu vöën) àang gêyra tònh traång sa thaãi lao àöång, mûác lûúngthûåc tïë giaãm, cêìu àöëi vúái thõ trûúâng laoàöång múái giaãm, vaâ lúåi nhuêån cuãa khu vûåckhöng chñnh thûác cuäng giaãm. Sûå taác àöångtúái möåt quöëc gia naâo àoá chuã yïëu thöng quatònh traång thêët nghiïåp gia tùng hay mûáclûúng giaãm, àiïìu àoá phuå thuöåc vaâo cú cêëukinh tïë vaâ xaä höåi. Taåi Thaái Lan, tònh traångthêët nghiïåp àaä tùng khoaãng 50% kïí tûâ khibùæt àêìu cuöåc khuãng hoaãng, lïn túái 1,5 triïåungûúâi vaâo thúâi àiïím thaáng Hai 1998 vaângûúâi ta ûúác tñnh rùçng noá seä vûúåt quaá 6%vaâo cuöëi nùm nay. Taåi Haân Quöëc, tònhtraång thêët nghiïåp chiïëm 7% vaâo thaángSaáu 1998 vaâ coá thïí aãnh hûúãng àïën khoaãng2 triïåu ngûúâi trong nùm 1998, tyã lïå maâtrong nùm 1997 noá chó töëi àa laâ 0,5 triïåungûúâi (xem biïíu àöì 5.2). Taåi Philippin, coáthïm möåt triïåu ngûúâi tham gia vaâo haângnguä nhûäng ngûúâi thêët nghiïåp tûâ thaáng Tû1997 àïën thaáng Tû 1998, tùng tyã lïå ngûúâithêët nghiïåp lïn 13,3%. Taåi Inàönïsia, núimaâ 4,5 triïåu ngûúâi (4,9% dên söë) àaä bõ thêëtnghiïåp nùm 1996, nhûäng ûúác tñnh chñnhthûác àaä cho rùçng seä coá thïm khoaãng 10triïåu ngûúâi nûäa thêët nghiïåp vaâo àêìu nùm1999, mùåc duâ coá khaã nùng laâ nhiïìu ngûúâitrong söë hoå seä chuyïín sang caác lônh vûåccöng viïåc khaác taåi caác khu àö thõ vúái mûáclûúng thêëp hún vaâ caác lônh vûåc cöng viïåckhöng chñnh thûác úã nöng thön.

Thûåc chêët àêy khöng hùèn laâ möåt cuásöëc àö thõ, mùåc duâ caác con söë thêët nghiïåp úãàö thõ rêët cao. Caác vuâng nöng thön cuängseä bõ aãnh hûúãng nùång nïì búãi sûå chuyïíndõch lao àöång, caác möëi liïn kïët trong saãnxuêët vaâ búãi möëi quan hïå bïn trong caác höågia àònh do baãn chêët böí sung nhau thaânhmöåt thïí thöëng nhêët cao cuãa caác nïìn kinhtïë àö thõ vaâ nöng thön vaâ sûå suy giaãm vïìcêìu cuãa caác vuâng àö thõ. Naån thiïëu viïåclaâm gia tùng vaâ mûác lûúng giaãm coá thïí seä

Trong giai àoaån khoá khùn thò phuå nûä laâ ngûúâi gaánhchõu nhiïìu nhêët

Nhû úã hêìu hïët caác nûúác trïn thïë giúái, úã Àöng AÁ cuäng coákhuynh hûúáng lêu àúâi àöëi xûã khöng cöng bùçng vúái phuå nûä:nhòn chung phuå nûä keám quyïìn lûåc hún so vúái àaân öng trong giaàònh trong cöng viïåc cuäng nhû trong chñnh trõ. Tuy nhiïn phuånûä cuäng àaä goáp phêìn vaâo nhûäng thaânh tûåu kinh tïë vaâ xaä höåi tolúán trong nhûäng thêåp kyã tùng trûúãng vûâa qua, hún nûäa, sûåchïnh lïåch àaä tûúng àöëi giaãm, vñ duå nhû trong thõ trûúâng laoàöång (xem Agrawal and Walton). Nhûng phuå nûä vaâ con gaái hoåcoá thïí bõ aãnh hûúãng möåt caách khöng cöng bùçng búãi cuöåckhuãng hoaãng taâi chñnh. Àêìu tiïn laâ ngûúâi phuå nûä mêët viïåc vaâ röìihoå àaânh cho con gaái nghó hoåc súám hún con trai. Nhûäng giaàònh àùåc biïåt khoá khùn coá thïí baán con gaái hoå cho caác nhaâchûáa. Ngay caã trûúác cuöåc khuãng hoaãng naây, söë treã em gaái úãInàönïsia phaãi nghó hoåc trûúác khi lïn lúáp 4 nhiïìu gêëp 6 lêìn sovúái con trai. Möåt khi con gaái àaä ra khoãi trûúâng hoåc thò hiïëm khihoå coá cú höåi quay trúã laåi.

Caác töí chûác xaä höåi cuäng chó ra sûå gia tùng cuãa baåo lûåctrong gia àònh vaâ naån gaái maåi dêm. Mùåc duâ sûå bêët bònh àùèngnam-nûä khöng phaãi laâ möåt vêën àïì múái meã trong khu vûåc, nhûngtònh hònh cuãa cuöåc khuãng hoaãng àaä laâm cho nhûäng khoá khùnmaâ ngûúâi phuå nûä vaâ con gaái nhaâ ngheâo Àöng AÁ àang phaãi àöëimùåt trúã nïn töìi tïå hún.


HÖÅP 5.2


bõ sa thaãi vúái mûác àöå khöng cên xûáng (xemhöåp 5.2).

Giaá caã tùng voåt. Giaá caã, àùåc biïåt laâgiaá cuãa nhûäng loaåi haâng thiïët yïëu nhûthûåc phêím vaâ thuöëc men, àaä tùng ghï gúámdo sûå mêët giaá cuãa tyã giaá höëi àoaái. TaåiInàönïsia, núi maâ tyã giaá höëi àoaái giaãmxuöëng 80% kïí tûâ thaáng Baãy 1997, giaá cuãathuöëc khaáng sinh tùng gêëp àöi tûâ thaángMûúâi 1997 àïën thaáng Ba 1998 vaâ chó söëgiaá haâng tiïu duâng (CPI) cuãa lûúng thûåctùng hún 50% tûâ thaáng Saáu 1997 àïënthaáng Ba 1998, so vúái chó söë chung cuãagiaá haâng tiïu duâng tùng úã mûác 38%. Trongtoaân khu vûåc, giaá caác loaåi thuöëc tùng rêëtnhanh, maånh nhêët laâ úã Inàönïsia, núi maâàaä coá nhûäng baáo caáo vïì caác höå gia àònh tròhoaän trong viïåc tiïm phoâng hay viïåc sûãduång caác loaåi thuöëc khaác. Chi phñ thuöëcmen cao cuäng laâm cho caác bïånh nhênnhiïîm HIV/AIDS trong khu vûåc lêm vaâotònh traång àùåc biïåt dïî bõ töín thûúng. Rêëtkhoá maâ àoaán trûúác àûúåc aãnh hûúãng lêudaâi cuãa nhûäng thay àöíi vïì giaá caã naây vò úãhêìu hïët caác quöëc gia, tyã giaá höëi àoaái dûúângnhû àaä ài quaá xa so vúái mûác cên bùçng, vaârêët khoá khùn biïët àûúåc rùçng mûác laåm phaátseä laâ bao nhiïu hay seä thuåt luâi bao nhiïudo cêìu àöëi vúái taâi saãn taåi àõa phûúng tùnglïn möåt khi lêëy laåi àûúåc loâng tin. Nhûngroä raâng laâ seä coá nhûäng aãnh hûúãng vïì giaácaã trong ngùæn haån. Nhûäng aãnh hûúãng naâyseä laâm giaãm lúåi nhuêån cuãa khu vûåc khöngchñnh thûác, khu vûåc maâ nhòn chung àangphaãi àöëi mùåt vúái cêìu yïëu keám trïn thõtrûúâng trong nûúác.

Thùæt chùåt chi tiïu cöng cöång. Chitiïu cöng cöång àang bõ haån chïë do doanhthu giaãm, do nhûäng aãnh hûúãng cuãa tyã giaáhöëi àoaái àöëi vúái nhûäng höëi phiïëu vaâ nhucêìu cung cêëp taâi chñnh àïí trang traãi nhûängkhoaãn núå ngaây caâng tùng cuãa chñnh phuãtrong khu vûåc taâi chñnh vaâ viïåc cú cêëu laåicaác doanh nghiïåp. Ngên saách bûúác àêìu bõcùæt giaãm úã têët caã caác quöëc gia bõ aãnh hûúãngcuãa cuöåc khuãng hoaãng nhû laâ möåt phêìncuãa quaá trònh àiïìu chónh kinh tïë vô mö.Trong khi caác muåc tiïu taâi chñnh àaä àûúåcàiïìu chónh úã möåt söë quöëc gia thò caác dõch

vuå cöng cöång vêîn bõ cùæt giaãm, taåo ra nhûängaãnh hûúãng trûúác mùæt vaâ caã nhûäng aãnhhûúãng lêu daâi túái caác höå gia àònh. Nhûängaãnh hûúãng tiïìm taâng khöng thïí naâo àaãongûúåc cuãa viïåc cùæt giaãm àêìu tû vaâo nguöìnnhên lûåc laâ möëi quan têm àùåc biïåt. Caácbiïån phaáp thùæt chùåt ngên saách cuäng coánghôa laâ viïåc taâi trúå cho caác höå ngheâo bõcùæt giaãm úã möåt söë khu vûåc cuå thïí maâ coá lúåicho caác höå tûúng àöëi ngheâo (vñ duå nhû viïåcàêìu tû vaâo cêy tröìng theo muâa vuå cuãa möåtsöë höå gia àònh nhoã).

Sûå xoái moân cuãa cú cêëu xaä höåi. Caáccùng thùèng vïì kinh tïë dêîn àïën caác vêën àïìxaä höåi vaâ chñnh trõ. Sûå phaát triïín nhanhchoáng, nguyïn nhên cuãa sûå gia tùng thunhêåp úã hêìu hïët caác höå gia àònh trong khuvûåc Àöng AÁ trong vaâi thêåp kyã qua, cuängdêîn àïën sûå thay àöíi xaä höåi nhanh choáng,quaá trònh àö thõ hoaá, vêën àïì nhêåp cû vaâmúã röång hïå thöëng giaáo duåc. Viïåc àöåt ngöåtngûâng laåi cuãa sûå tùng trûúãng nhanh choángnaây theo dûå àoaán seä gêy xaáo tröån sûå cênbùçng xaä höåi. Sûå bêët an xaä höåi úã Inàönïsiaàaä chó ra möåt caách sinh àöång rùçng sûå cênbùçng naây moãng manh nhû thïë naâo vaâ caácnûúác chõu sûác eáp vïì mùåt xaä höåi coá thïí bõàêíy vaâo sûå thay àöíi àöåt ngöåt nhanh nhûthïë naâo möåt khi xaä höåi dên sûå bùæt àêìu àùåtcêu hoãi nghi ngúâ tñnh húåp phaáp chñnh trõcuãa trung ûúng, khaã nùng cuãa àöåi nguälaänh àaåo trong viïåc mang laåi sûå caãi thiïånhïn tuåc cho quyä phuác lúåi kinh tïë. Trïn möåtphûúng diïån ñt nghiïm troång hún, nhûngcuäng rêët quan troång, caác sûác eáp xaä höåi àangtùng lïn úã caã möîi höå gia àònh vaâ caác cöångàöìng cuãa toaân böå nhûäng nûúác àang khuãnghoaãng. Caác cuöåc thaão luêån nhoám troångtêm cho rùçng caác höå gia àònh coá thu nhêåpgiaãm àang gùåp phaãi vêën àïì laâ nhûäng ngûúâimeå phaãi laâm viïåc nhiïìu hún vaâ con caái buöåcphaãi nghó hoåc àïí ài laâm15. Cùng thùèng kinhtïë tûâ cuöåc khuãng hoaãng cuäng coá thïí dêînàïën sûå gia tùng cuãa baåo lûåc trong cöångàöìng vaâ gia àònh vaâ nhûäng hoaåt àöång bêëthúåp phaáp nhû maåi dêm vaâ buön baán matuyá.

Haån haán. Nhiïìu vuâng cuãaInàönïsia, Philippin vaâ Thaái Lan àang bõ


mêët muâa liïn tiïëp vaâ sûå tùng giaá lûúngthûåc gêy nhûäng aãnh hûúãng àaáng kïí àöëivúái viïåc phên phöëi. Trong khi giaá caã lïncao giuáp cho nhûäng höå gia àònh nöng dêncoá thïí daânh thïm nguöìn lûúng thûåc dûthûâa àïí baán, thò àöìng thúâi chuáng cuäng gêykhöng ñt khoá khùn lêu daâi cho nhûäng höågia àònh thiïëu huåt lûúng thûåc vaâ nhûänghöå gia àònh nöng dên khaác taåm thúâi khöngcoá lûúng thûåc do naån haån haán.

Nhûäng cuá söëc naây aãnh hûúãng àïënthu nhêåp, phuác lúåi viïåc tiïëp cêån caác dõchvuå vaâ caác chiïën lûúåc maâ caác höå gia àònhaáp duång àïí baão vïå mûác tiïu thuå cuãa hoå(xem höåp 5.3). Nhûäng aãnh hûúãng àöëi vúáidên ngheâo seä phuå thuöåc vaâo chiïìu sêu vaâàöå daâi cuãa sûå suy thoaái kinh tïë vô mö vaâphuå thuöåc vaâo viïåc phên phöëi ngaây caângkeám ài hay àûúåc caãi thiïån trong thúâi giankhuãng hoaãng. Caã hai xu hûúáng naây àïìukhöng chùæc chùæn. Caác tònh tiïët khaác cuãasûå thu nhoã vïì kinh tïë cho ta caái nhòn haånchïë àöëi vúái caác xu hûúáng àûúåc dûå àoaán vïìquaá trònh phên phöëi. Taåi nhiïìu nûúác MyäLatinh, viïåc phên phöëi trúã nïn keám hiïåuquaã ài trong giai àoaån khoá khùn cuãa nïìn

aãnh hûúãng búãi caác trêån haån haán do hiïåntûúång El Nino keáo daâi.

Trong khi caác aãnh hûúãng dûúângnhû ñt nghiïm troång hún so vúái nhûäng losúå ban àêìu thò úã möåt söë khu vûåc, cuá söëccuãa nöng nghiïåp vaâ cuãa kinh tïë vô mö kïëthúåp laâm cho viïåc àöëi àêìu vúái caác trêån haånhaán cuãa caác khu vûåc naây trúã nïn àùåc biïåtkhoá khùn. Sûå suy giaãm cuãa mûác tiïu thuåcoá thïí laâ möëi àe doaå àúâi söëng àùåc biïåt laâ úãInàönïsia, núi maâ caác kïnh phên phöëi vaâcaác thõ trûúâng àang bõ thiïåt haåi vaâ kho dûåtrûä lûúng thûåc bõ thu nhoã laåi. TaåiPhilippin, sûå gia tùng maånh cuãa söë ngûúâithêët nghiïåp tûâ thaáng Tû 1997 àïën thaángTû 1998 xuêët phaát tûâ sûå suy giaãm àöåt ngöåtcuãa lûåc lûúång lao àöång nöng nghiïåp dohiïån tûúång El Nino, àùåc biïåt laâ nhûäng laoàöång gia àònh khöng àûúåc traã cöng vaânhûäng nöng dên tûå do. Nhûäng höå gia àònhchõu aãnh hûúãng nùång nïì cuãa naån haån haánliïn tuåc trong vaâi nùm qua -nhû úã caác àaãophña àöng cuãa Inàönïsia - àang úã trongtònh traång hïët sûác bêëp bïnh vò dûúâng nhûhoå àaä duâng caån nguöìn taâi saãn dûå trûä àïíduy trò mûác tiïu duâng thöng thûúâng. Sûå

HÖÅP 5.3

Tham gia vaâo thõ trûúâng lao àöång khöng chñnh thûác. Thunhêåp cuãa höå gia àònh giaãm úã têët caã caác quöëc gia àaä buöåc nhiïìugia àònh phaãi àûa thïm phuå nûä, treã em vaâ ngûúâi giaâ vaâo thõtrûúâng lao àöång. Taåi Thaái Lan, theo baáo caáo cuãa caác NGO thòsöë treã em lao àöång, treã em maåi dêm vaâ treã em ùn xin àang giatùng. Trong khu nhaâ öí chuöåt úã Teparak. Khon Kaen phña àöngbùæc Thaái Lan, nhiïìu chõ em phuå nûä phaãi rûát ruöåt cho con caáicuãa mònh haâng ngaây àïën caác baäi raác àïí giuáp àúä gia àònh. Taåilnàönïxia àaä coá baáo caáo vïì viïåc treã em boã hoåc tham gia vaâocaác chûúng trònh “padat karya” (caác cöng trònh lao àöång nùång).

Di cû. Taåi Thaái Lan, con söë thêët nghiïåp taåi àö thõ gia tùngcoá khaã nùng döìn eáp lao àöång trong lônh vûåc cöng nghiïåp quaytrúã vïì quï hûúng cuãa hoå: Möåt àaåi diïån úã Tambon, möåt laâng quïnöng thön úã Sap Poo Pan phña àöng bùæc Thaái Lan, àaä ûúáctñnh rùçng trong söë 260 dên laâng thò coá 40 ngûúâi trúã vïì laâng docuöåc khuãng hoaãng vaâ 70 ngûúâi vêîn coân àang laâm viïåc bïnngoaâi, chuã yïëu laâ úã Bangkok. Nhûäng cöng nhên quay trúã vïì seälaâm tùng tñnh caånh tranh vïì cöng ùn viïåc laâm vaâ laâm cho thõtrûúâng lao àöång nöng nghiïåp bõ thu heåp laåi. Taác àöång cuãa viïåcdi cû tûâ caác nûúác laáng giïìng rêët khoá xaác àõnh. Taåi möåt tónh phñaàöng bùæc Campuchia, toaân böå cöång àöìng úã àêy söëng nhúâ vaâonhûäng cöng viïåc úã Thaái Lan. Caác nhoám muåc tiïu àaä cho biïëttrong voâng ba thaáng vûâa qua, hêìu hïët nhûäng cöng nhên naây

àang trúã vïì vò hoå àaä bõ thêët nghiïåp maâ rêët nhiïìu ngûúâi trong söëhoå àang trong tònh traång núå nêìn

Cùæt giaãm chi tiïu cuãa höå gia àònh. Taåi khu nhaâ öí chuöåt,ngûúâi ta thöng baáo rùçng hoå àaä giaãm tûâ ba bûäa ùn möåt ngaâyxuöëng coân hai, thêåm chñ chó coân möåt. ÚÃ Maluku vaâ Nam Sulawesicuãa lnàönïxia, hiïåu trûúãng trûúâng hoåc phaân naân rùçng phuåhuynh hoåc sinh khöng thïí àoáng hoåc phñ àuáng haån nhû quyàõnh àûúåc. ÚÃ caã lnàönïxia vaâ Philippin, caác giaáo viïn thöngbaáo rùçng trûúác khi vaâo lúáp buöíi saáng, hoåc sinh àûúåc ùn ñt hún,chuáng mua àöì ñt hún vaâ àiïìu àoá laâm cho hoåc sinh keám têåptrung.

Caác hoaåt àöång bêët húåp phaáp. Taåi möåt söë khu öí chuöåt úãPhilippin vaâ Thaái La, ngûúâi ta àang thöng baáo vïì sûå gia tùngcuãa töåi phaåm. Nhûäng ngûúâi dên trong khu nhaâ öí chuöåt úãBangkok noái vúái nhoám troång têm rùçng caác ‘thanh niïn thêëtnghiïåp àang quay sang baán ma tuyá àïí giuáp àúä gia àònh hoå. Vaâtaåi Campucia cuäng coá thöng baáo vïì sûå gia tùng cuãa viïåc buönbaán phuå nûä vaâ treã em.

Nguöìn: Robb. Caroline (1988), “Taác àöång xaä höåi cuãa cuöåckhuãng hoaãng Àöng AÁ: nhêån thûác cuãa caác cöång àöìng ngheâo”.Chuêín bõ cho cuöåc höåi thaão vïì khuãng hoaãng úã Àöng AÁ, thaángBaãy 1998, IDS, University of Sussex, Anh.

Con ngûúâi àang vêåt löån àïí vûúåt qua cuöåc khuãng hoaãng bùçng nhûäng caách sau


kinh tïë thêåp kyã 1980, nhûng trong giaiàoaån thùæt chùåt kinh tïë múái àêy úã Malaisiatûâ nùm 1984 àïën 1987, viïåc phên phöëi àaäcaãi thiïån àuã àïí ngùn ngûâa sûå gia tùng tyãlïå ngûúâi ngheâo16.

Caác aãnh hûúãng trong tûúng lai cuãa cuöåc khuãnghoaãng àöëi vúái sûå ngheâo àoái

Khoá coá thïí dûå àoaán àûúåc möåt caáchchùæc chùæn mûác àöå ngheâo àoái trong àiïìukiïån öín àõnh; vò thïë lêåp luêån sau àêy chótòm caách àïí minh hoaå cho nhûäng hêåu quaãtiïìm taâng àöëi vúái ngûúâi ngheâo thöng quaviïåc tñnh toaán mûác tùng trûúãng vaâ phênphöëi cuãa böën nûúác chõu aãnh hûúãng úã ÀöngNam AÁ17. Caác kïët quaã dûåa trïn hai ngûúäng

ngheâo khöí phöí biïën àaä àûúåc aáp duång:1USD/ngaây/ngûúâi (vúái giaá sûác mua nùm1985), mûác naây gêìn vúái mûác ngheâo àoái àûúåcaáp duång cho caác nûúác ngheâo hún (vaâ gêìnvúái mûác ngheâo àoái cuãa Inàönïsia) vaâ 2USD/ngaây/ngûúâi, mûác naây gêìn vúái mûácquöëc gia àûúåc sûã duång cho caác nûúác coá mûácthu nhêåp trung bònh. Taåi Malaisia vaâ ThaáiLan, ñt coá ngûúâi söëng dûúái mûác dûúái 1 USD/ngaây, nhûng coá khoaãng tûâ 15 àïën 20%söëng dûúái 2 USD/ngaây. Ngûúåc laåi, möåt nûãadên söë Inàönïsia vaâ Philippin vêîn söëngdûúái mûác 2 USD/ngaây.

Trûúâng húåp thûá nhêët xeát aãnh hûúãngtúái mûác ngheâo àoái khi töíng mûác tiïu thuåhay thu nhêåp giûäa nhûäng nùm 1997 vaâ

BIÏÍU ÀÖÌ 5.3

Ghi chuá: Giaãm ài 10% töíng thïí cuãa GDP trong voâng caác nùm 1998 àïën nùm 2000 seä àûa thïm haâng triïåu ngûúâi xuöëng haâng ngheâo khoá.Ngoaâi sûå tùng trûúãng, nhûäng thay àöíi trong phên phöëi cuäng aãnh hûúãng maånh túái nhûäng yïëu töë ngoaåi vi cuãa naån àoái ngheâo. Nhûng khöngcoá thay àöíi trong sûå bêët bònh àùèng thò viïîn caãnh tùng trûúãng giöëng nhû vêåy cuäng cho thêëy möåt tònh traång bïë tùæc hoùåc àaão ngûúåc tònh traånggiaãm ngheâo trong suöët 20 nùm (1980-2000).Nguöìn: Ravallion vaâ Chen 1998.


2000 giaãm 10% bùçng caách sûã duång mûácngheâo àoái 1 USD/ngaây àöëi vúái Inàönïsiavaâ Philippin vaâ mûác 2 USD/ngaây àöëi vúáiMalaisia vaâ Thaái Lan. Trong khi viïåc phênphöëi khöng coá bêët kyâ thay àöíi naâo, mûácngheâo àoái laåi tùng lïn gêëp àöi taåiInàönïsia vaâ tùng 35 àïën 50% taåiPhilippin, Thaái Lan vaâ Malaisia. Nhûängthay àöíi cuãa sûå bêët bònh àùèng coá khaã nùnggêy ra nhûäng aãnh hûúãng phuå àöëi vúái tònhtraång ngheâo àoái. Hïå söë Gini tùng hay giaãm10% trong phên phöëi thu nhêåp - möåt thayàöíi àaáng kïí so vúái tiïu chuêín trûúác àêy -minh hoaå cho nhûäng mûác àöå quan troångkhaác nhau vaâ seä coá nhûäng aãnh hûúãng lúánàïën nhûäng hêåu quaã do naån ngheâo àoái gêyra (xem biïíu àöì 5.3). Vñ duå, taåi lnàönïxia,sûå bêët bònh àùèng tùng thïm 10% seä gêyra sûå tùng voåt cuãa tònh traång àoái ngheâolïn gêëp 3 lêìn - tûâ dûúái 7% (theo ûúác tñnh)nùm 1997 lïn gêìn 20% nùm 2000. Tuynhiïn, nïëu sûå bêët bònh àùèng àûúåc caãi thiïån10% thò tònh traång àoái ngheâo coá thïí hêìunhû khöng àöíi.

Trûúâng húåp tiïëp theo minh hoaå taácàöång túái mûác àoái ngheâo cuãa nhûäng khuvûåc tùng trûúãng nhêët cuãa möîi quöëc giatrong giai àoaån 1998-2000 (dûåa trïn dûåbaáo thöëng nhêët) maâ khöng hïì coá thay àöíinaâo trong sûå mêët cên bùçng. Tyã lïå tùngtrûúãng haâng nùm cuãa möîi quöëc gia àûúåcsûã duång àïí tñnh mûác àoái ngheâo vaâo nùm2000. Taåi Inàönïsia, theo dûå àoaán, mûácsuy thoaái lúán trong sûå tùng trûúãng töíngthïí seä àêíy thïm 10% dên söë vaâo caãnh àoáingheâo vaâo nùm 2000. Thaái Lan cuäng àûúåcdûå àoaán laâ seä bõ aãnh hûúãng nùång nïì vúáiviïåc tùng thïm 20% tñnh theo àêìu ngûúâi.Malaisia vaâ Philippin seä chõu aãnh hûúãngnheå hún duâ nhûäng giaã àõnh chó ra sûå giaãmsuát lúåi nhuêån úã Philippin vaâ sûå àaão löåncuãa caác xu hûúáng lêu daâi nhùçm laâm dõubúát sûå àoái ngheâo úã Malaisia. Moåi hoaåt àöångkeám hiïåu quaã trong phên phöëi àïìu laâmcho caác hêåu quaã cuãa sûå àoái ngheâo trêìmtroång thïm.

Caác trûúâng húåp trïn nïu lïn aãnhhûúãng maånh meä cuãa caác hoaåt àöång trongtoaân böå nïìn kinh tïë àöëi vúái sûå àoái ngheâo

thöng qua taác àöång cuãa noá lïn caã hai mùåtthu nhêåp bònh quên vaâ sûå bêët bònh àùèng.Nhûng ta coá thïí noái gò vïì nhûäng hêåu quaãtrûúác mùæt cuãa viïåc phên phöëi?

Rêët khoá ruát ra caác baâi hoåc chung tûâcaác giai àoaån trûúác. Nhûng coá thïí khaámphaá ra möëi quan hïå giûäa nhûäng dûå tñnhphaát triïín ngùæn haån trong tûâng khu vûåckinh tïë vaâ cú cêëu cuãa sûå ngheâo àoái. Viïåcnaây àaä àûúåc tiïën haânh àöëi vúái Inàönïsiabùçng caách aáp duång tyã lïå tùng trûúãng àûúåcdûå tñnh cho tûâng khu vûåc kinh tïë vaâo cúcêëu thu nhêåp cuãa höå gia àònh thöng quacuöåc àiïìu tra vïì mûác tiïu duâng18. Nhûänggiaã àõnh trïn cho rùçng nhûäng suy thoaáichuã yïëu laâ trong lônh vûåc xêy dûång (-35%),thûúng maåi (-18%) vaâ dõch vuå taâi chñnh (-18%) vaâ sûå tiïu thuå chêåm laåi cuãa caác mùåthaâng ïë thûâa trong nöng nghiïåp (1%), têëtcaã keáo theo sûå suy thoaái 12% cuãa töíng GDP.Hoå chó xem xeát caác aãnh hûúãng mang tñnhtaác àöång maâ khöng tñnh àïën phaãn ûáng cuãacaác höå gia àònh hay nhûäng aãnh hûúãng sauàoá, àùåc biïåt laâ trong thõ trûúâng lao àöång.

Ngûúäng ranh giúái thaáng Giïng

1996

Dûå àoaán giaãm 12% thaáng Ba

1999 Nöng thön 15.0 17.6 Thaânh thõ 5.0 8.3 Töíng söë 11.3 14.1

BAÃNG 5.5AÃnh hûúãng taác àöång túái naån àoái úã Inàönïsia(theo tyã lïå % dên söë)

ÚÃ Inàönïsia töíng GDP ûúác tñnhgiaãm 12% nùm 1998 seä khiïën tyã lïå àoáingheâo tùng tûâ 11% nùm 1996 lïn túái 14%nùm 1999. Àiïìu naây àaä aãnh hûúãng túái caãdên úã thaânh thõ lêîn nöng thön. Ngay caãnïëu khöng tñnh àïën aãnh hûúãng hai lêìn thòhêìu hïët dên ngheâo úã Inàönïsia vêîn laâ dênnöng thön. Nhûng nhûäng aãnh hûúãng tûácthúâi cuãa cuöåc khuãng hoaãng seä laåi giaángxuöëng chñnh nhûäng khu àö thõ, taåo ra möåtthang bêåc roä rïåt trong sûå àoái ngheâo thaânhthõ - 8% nùm 1999 - lêìn àêìu tiïn trongnhiïìu nùm (xem baãng 5.5). Möåt vaâi nhoámphaãi chõu aãnh hûúãng àùåc biïåt nùång nïì: sûå


suåp àöí cuãa ngaânh xêy dûång seä àêíy caác giaàònh cöng nhên vaâo tònh traång àoái ngheâotûâ 8% lïn túái gêìn 81%; tuy nhiïn, söë ngûúâithûåc tïë phaãi gaánh chõu laâ khaá ñt. Ngûúâicöng nhên vaâ gia àònh hoå àûúng nhiïnphaãi àöëi phoá vaâ tòm caách chuyïín vaâonhûäng thõ trûúâng lao àöång khaác. Àùåc biïåt,Java coá sûå kïët nöëi mûác àöå cao giûäa caác khuvûåc thaânh thõ vaâ nöng thön. Nïëu thu nhêåptrong nöng nghiïåp öín àõnh nhû baáo caáoàaä chó ra, thò coá thïí sûå bêët bònh àùèng úãnöng thön seä gia tùng: nhûäng ngûúâi súã hûäuàêët seä thu àûúåc lúåi nhuêån dûåa vaâo caác àiïìukhoaãn coá liïn quan, trong khi nhûäng ngûúâikhöng súã hûäu àêët phaãi chõu aãnh hûúãng tûâsûå suy giaãm chung cuãa cêìu lao àöång

huåt thiïët yïëu àöëi vúái nhûäng ngûúâi khöngngheâo. Tuy nhiïn, viïåc naây cuäng coá thïíàûúåc thûåc hiïån töët hún. Nhûäng phên tñchàûúåc tiïën haânh taåi Inàönïsia àaä chó rarùçng chi phñ àïí chuyïín trúå cêëp 1 USD chongûúâi dên thöng qua caác chûúng trònh viïåclaâm cöng cöång (padat karya) laâ tûâ 3,8 USDàïën 5,3 USD; viïåc chuyïín trúå cêëp thöngqua caác chûúng trònh nhû vêåy àoâi hoãikhoaãng 4,6 àïën 6,5 tyã rupi, tûúng àûúngvúái 3,5 àïën 5% thu nhêåp ngên saách. Àêychó laâ nhûäng con söë nhoã (nhû chuángthûúâng laâ nhû vêåy), nhêët laâ khi àem sosaánh vúái chi phñ cho viïåc taái cú cêëu lônhvûåc taâi chñnh. Nhûng nhûäng khoá khùn vïìkinh tïë vêîn àang laâ möëi àe doaå

Coá thïí laâm gò?Nhu cêìu bûác xuác laâ laâm sao haån chïë

àûúåc sûå suy giaãm phuác lúåi xaä höåi do cuöåckhuãng hoaãng gêy ra. Coá thïí ruát ra rêëtnhiïìu kinh nghiïåm quyá baáu tûâ nhûängthaânh cöng vaâ thêët baåi trong viïåc àöëi phoávúái nhûäng cuöåc khuãng hoaãng trûúác àêy,nhêët laâ nhûäng cuöåc khuãng hoaãng úã MyäLatinh (xem höåp 5.4). Haânh àöång cuãa cöngchuáng àoáng möåt vai troâ vö cuâng quantroång trong saáu lônh vûåc:

ˆ Viïåc lêåp ra nhûäng chñnh saách kinh tïëtöíng thïí.

ˆ Caác chñnh saách vaâ khung àõnh chïë chocaác thõ trûúâng lao àöång vaâ sûå an toaânthu nhêåp.

ˆ Mûác àöå vaâ hònh thûác cuãa dõch vuå xaähöåi vaâ kinh tïë.

ˆ Möëi quan hïå qua laåi giûäa tham nhuäng,àõnh chïë vaâ cú cêëu xaä höåi.

ˆ Vai troâ trung têm cuãa caác thöng tincöng cöång.

Caác chñnh saách kinh tïë aãnh hûúãng àïënngûúâi ngheâo nhû thïë naâo

Têët caã caác nûúác Àöng AÁ bõ khuãnghoaãng àang chõu nhûäng suy giaãm nùångnïì trong lûúång cêìu trong nûúác. Mûác àêìutû thûåc àûúåc dûå àoaán laâ seä giaãm khoaãng10% GDP haâng nùm hoùåc hún thïë nûäa.

Caái giaá phaãi traã cuãa viïåc haån chïësûå gia tùng cuãa mûác ngheâo àoái do khuãnghoaãng gêy ra thöng qua caác chuyïín giaocöng cöång laâ bao nhiïu? Inàönïsia laâ möåtvñ duå àiïín hònh19. Taåi Inàönïsia, khoaãngcaách ngheâo àoái gia tùng giûäa nhûäng nùm1996 vaâ 1988 - 1989 àûúåc ûúác tñnh laâ 1,2nghòn tyã rupi, hay khoaãng 1% thu nhêåpngên saách nùm 1988 - 1989 (xem baãng5.6). Viïåc phuåc höìi laåi mûác tiïu duâng cuãangûúâi ngheâo theo nhû mûác nùm 1996 seäàoâi hoãi phaãi coá trúå cêëp vúái möåt khoaãngtûúng àûúng nhû vêåy. Coá nhiïìu caách àïíthûåc hiïån viïåc naây, tûâ viïåc chuyïín tiïìntoaân böå (hònh thûác naây khöng nùçm trongmuåc tiïu vaåch ra) àïën caác cú cêëu coá muåctiïu khaác nhau, bao göìm caã caác chûúngtrònh höî trúå vêåt chêët vaâ caác chûúng trònhviïåc laâm. Viïåc chuyïín tiïìn khöng nùçmtrong muåc tiïu, khöng bao göìm caác chi phñhaânh chñnh, seä lïn túái khoaãng 8 nghòn tyãrupi, chi phñ gia tùng phaãn aánh sûå thiïëu

Chi phñ cho nhûäng cuöåc chuyïín giao coá choån loåc àïíloaåi boã naån àoái ngheâo do cuöåc khuãng hoaãng gêy rataåi Inàönïsia(tñnh bùçng àöìng rupi)Chïnh lïåch ngheâo àoái gia tùng giûäa nhûäng nùm 1996 vaâ 1998-1999 1,2 nghòn tyã Chi phñ àïí xoaá boã sûå chïnh lïåch naây thöng qua viïåc chuyïín giao tiïìn tïå toaân böåa 8 nghòn tyã Caác chûúng trònh kiïíu padat karya 4,6-6,5 nghòn tyã

Ghi chuá: Giaã sûã khöng coá chi phñ haânh chñnh

HÖÅP 5.2


Viïåc naây laâm naãy sinh hai vêën àïì: liïåu viïåclaâm giaãm mûác ngheâo àoái trong tûúng laicoá bõ aãnh hûúãng búãi nhûäng thua löî trongàêìu tû saãn xuêët vaâ caác chñnh saách böìithûúâng röång raäi coá giuáp gò àûúåc cho ngûúâingheâo khöng?

Baão vïå nhûäng khoaãn àêìu tû giuápcho ngûúâi ngheâo. “Taåm dûâng àêìu tû” laâmöåt phaãn ûáng phuâ húåp àöëi vúái cuá söëc naây.Vaâo caác thúâi àiïím mûác thu nhêåp giaãmmaånh, maâ mûác tiïu duâng vêîn àïìu àùån, chopheáp àaåt àûúåc möåt mûác tiïu duâng hiïån naycao hún vúái chi phñ thêëp hún trong tûúnglai laâ möåt àiïìu rêët coá yá nghôa. Àoá laâ nhûängbiïån phaáp hûäu hiïåu àïí giuáp nhûäng ngûúâingheâo, hay nhûäng ngûúâi maâ mûác thu nhêåpàang coá nguy cú giaãm xuöëng trêìm troång.Quaã thûåc, sûå taåm dûâng trong àêìu tû giuápcho viïåc giaãi thñch vò sao nhûäng sûå giaãmsuát úã Inàönïsia vaâ Malaisia nhûäng nùm1984 - 1987 àaä xaãy ra maâ khöng coá bêët cûásûå gia tùng naâo trong mûác tiïu thuå cuãatêìng lúáp ngheâo20. Tuy nhiïn, sûå suy giaãmcuãa thu nhêåp trong tûúng lai cuäng coá giaácuãa noá - mûác àöå àêìu tû cao vaâo trung têmcuãa quaá trònh tùng trûúãng àaä dêîn túái viïåclaâm giaãm maånh tyã lïå ngheâo àoái trûúác àêy.Trong khi möåt söë àêìu tû nhû àêìu tû vaâobêët àöång saãn khöng coá hiïåu quaã, thò nhòntöíng thïí caác nûúác Àöng AÁ àaä sûã duång töëtàêìu tû cuãa mònh21.

Caác loaåi hònh àêìu tû khaác nhau coánhûäng aãnh hûúãng khaác nhau àïën dênngheâo. Àïí giaãm búát mûác ngheâo àoái, àiïìuquan troång àùåc biïåt laâ cêìn àêìu tû vaâo viïåcphaát huy nùng lûåc cuãa treã em ngheâo,nhûäng loaåi hònh àêìu tû maâ trûúác àêydûúâng nhû khöng thïí thay àöíi àûúåc, àêìutû vaâo haå têìng cú súã kinh tïë úã nöng thönvaâ caác vuâng ngoaåi ö, vaâ nhûäng àêìu tû caánhên vaâo caác hoaåt àöång lao àöång chiïìu sêu.Ngûúâi ngheâo coá lúåi lúán trong caác chñnh saáchtöíng thïí, caác chñnh saách naây taåo cho hoåloâng tin vaâ caác tiïìn àïì cho lônh vûåc taâichñnh trong viïåc àêìu tû, àùåc biïåt laâ caácdõch vuå vaâ caác ngaânh saãn xuêët sûã duångnhiïìu lao àöång. Hoå cuäng àûúåc lúåi tûâ sûå höîtrúå cuãa viïåc chi tiïu cöng cöång cho caác dõchvuå xaä höåi vaâ kinh tïë àïën vúái hoå möåt caách

trûåc tiïëp nhû nhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng lúåi,hay giaán tiïëp thöng qua nhûäng aãnh hûúãngàïën nhu cêìu vïì lao àöång trong quaá trònhxêy dûång.

Chñnh saách kinh tïë vô mö múã röånghún coá thïí giuáp ngûúâi ngheâo, song cuängcêìn coá sûå cên bùçng. Mong muöën giaãm búáttònh traång àoái ngheâo chñnh laâ cú súã vûängchùæc àïí tùng chi tiïu. Tuy nhiïn, viïåcquyïët àõnh tùng chi ngên saách laâ mongmuöën, àoâi hoãi phaãi coá sûå àaánh giaá vïìnhûäng caái àûúåc caái mêët taåm thúâi khaác, búãileä, viïåc tùng chi ngên saách lïn seä coá thïílaâm suy giaãm loâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tûhay dêîn àïën nguy cú laåm phaát cao hún vaâcaác triïín voång tùng trûúãng thêëp hún trongtûúng lai. Viïåc àiïìu hoaâ mûác thu heåp nïìnkinh tïë rêët quan troång àöëi vúái ngûúâi ngheâovaâ coá leä coá lúåi vïì mùåt phên phöëi22. Song,viïåc tùng chi ngên saách àûúåc thûåc hiïånnhû thïë naâo cuäng quan troång khöng keám.Thêm huåt taâi chñnh seä gêy thiïåt haåinghiïm troång nhû trûúâng húåp trûúác àêycuãa Philippin vaâ Braxin cho thêëy rùçngchñnh nhûäng ngûúâi ngheâo phaãi chõu taácàöång nùång nïì nhêët cuãa laåm phaát cao23.

Caác chñnh saách vïì laäi suêët cuäng coánhûäng taác àöång töíng húåp àöëi vúái ngûúâingheâo. Laäi suêët cao coá thïí bònh öín laåmphaát, phuåc höìi caác luöìng vöën àêìu tû vaâkhuyïën khñch àêìu tû múái vaâo lao àöångchuyïn sêu maâ têët caã nhûäng àiïìu naây tiïìmtaâng àïìu coá lúåi cho ngûúâi ngheâo. Nhûng úãkhu vûåc Àöng AÁ, trong nùm 1998 nhûänghêåu quaã ngùæn haån cuãa laäi suêët cao àöëi vúáisaãn lûúång vaâ, tiïëp theo, àöëi vúái cêìu vïì laoàöång, àang laâ nhûäng vêën àïì trung têm àöëivúái chñnh saách phuác lúåi daânh cho ngûúâingheâo.

Vïì lêu daâi, sûå suy giaãm cuãa tyã giaáhöëi àoaái thûåc tïë coá thïí coá lúåi cho ngûúâingheâo, nhûng àïí giaãm búát nhûäng taác àöångcuãa viïåc giaá caã gia tùng, caác biïån phaápngùæn haån laâ rêët quan troång. Möåt baâi phêntñch chñnh thöëng cho thêëy viïåc giaãm tyã giaáhöëi àoaái thûåc giuáp ñch cho ngûúâi ngheâo búãinoá coá lúåi cho nöng nghiïåp - nhûäng núingheâo nhêët àïìu laâ caác vuâng nöng thön -


Trong voâng 15 nùm qua, khu vûåc Myä Latinh àaä traãi qua haicuöåc khuãng hoaãng lúán; caã hai àïìu bùæt àêìu tûâ Mïhicö vaâ àïìudêîn túái nhûäng thiïåt haåi nghiïm troång vïì mùåt xaä höåi. Trongnhûäng nùm 1980, khuãng hoaãng núå cuãa Mïhicö xuêët phaát tûânhûäng “cuá söëc thûúng maåi” vaâ hïå thöëng taâi chñnh cöng yïëu keámàaä lan röång khùæp khu vûåc Myä Latinh. Nhûng nùm 1995, khuãnghoaãng núå úã nûúác naây, vöën bùæt nguöìn tûâ viïåc cho tû nhên vayquaá mûác, laåi chó lan sang Aáchentina.

Hai cuöåc khuãng hoaãng naây úã khu vûåc Myä Latinh àaä àaánhmaånh vaâo caác höå gia àònh. Trong nhûäng nùm 1980, tiïìn lûúngthûåc tïë úã AÁchentina vaâ Mïhicö àaä giaãm túái gêìn 40% trong khisöë ngûúâi coá mûác söëng ngheâo khöí àaä tùng hún 30%. Coân úãChilï, trong voâng möåt nùm, tiïìn lûúng thûåc tïë àaä giaãm khoaãng15% vaâ tyã lïå thêët nghiïåp thò tùng thïm 9%. Trong cuöåc khuãnghoaãng 1995-1996 tiïìn lûúng thûåc tïë úã Mïhicö giaãm hún 30%.ÚÃ AËchentina, tyã lïå thêët nghiïåp tùng thïm 6% vaâ chiïëm khoaãng18% lûåc lûúång lao àöång trong suöët hún hai nùm. Kïët quaã laâ söëngûúâi coá mûác söëng ngheâo khöí àaä tùng thïm hún 50%. Chñnhphuã caác nûúác Myä Latinh àöëi phoá bùçng nhiïìu chûúng trònh khaácnhau, song ngoaåi trûâ Chilï úã mûác àöå naâo àoá, phaãn ûáng noáichung cuãa hoå àïìu laâ quaá ñt oãi vaâ quaá muöån maâng. Vêåy nhûängbaâi hoåc úã àêy laâ gò?

Giaãi quyïët caác vêën àïì xaä höåi àöìng nghôa vúái viïåc àùåt caácvêën àïì àoá lïn àêìu chûúng trònh nghõ sûå. Thöng thûúâng, trongcaác cuöåc khuãng hoaãng úã khu vûåc Myä Latinh, caác nhaâ hoaåchàõnh chñnh saách thûúâng döìn hïët sûác lûåc vaâo viïåc khöi phuåc sûåöín àõnh kinh tïë vô mö vaâ thûåc hiïån caãi töí cú cêëu. Caác nûúác ÀöngAÁ coá cú höåi àïí traánh khöng mùæc phaãi sai lêìm naây nïëu hoå biïëtàùåt caác vêën àïì xaä höåi lïn haâng àêìu. Suåt giaãm vïì thu nhêåp, viïåclaâm vaâ caác dõch vuå cöng cöång àaä lan röång, keáo theo nhûäng hêåuquaã vïì mùåt xaä höåi rêët phûác taåp. Búãi vêåy, haânh àöång trïn nhiïìulônh vûåc vaâ nöî lûåc töëi àa àïí dûå àoaán nhûäng hêåu quaã naây laâ rêëtquan troång.

Viïåc àõnh hûúáng laâ rêët hïå troång. Caác quyä àùåc biïåt àûúåclêåp nïn úã khu vûåc Myä Latinh nhùçm giaãm búát caác töín thêët vïì mùåtxaä höåi do caác biïån phaáp àiïìu chónh kinh tïë gêy nïn àaä khöngmêëy thaânh cöng, chuã yïëu do àõnh hûúáng keám. Chûúng trònhlúán vïì viïåc laâm cöng cöång cuãa Chilï àaä thaânh cöng, möåt phêìndo chûúng trònh naây àaä àùåt ra mûác lûúng thêëp àïí baão àaãm

rùçng nhûäng àöëi tûúång chñnh tham gia chûúng trònh laâ nhûängngûúâi tuáng thiïëu nhêët.

Cùæt giaãm bao cêëp, àùåc biïåt laâ nhûäng bao cêëp vïì caác mùåthaâng thiïët yïëu cho ngûúâi ngheâo, coá thïí kñch thñch sûå phaãnkhaáng àöëi vúái caác caãi caách cêìn thiïët, trûâ phi coá caác biïån phaápthay thïë àûúåc àïì ra coá hiïåu quaã. Àêy chñnh laâ trûúâng húåp cuãacuöåc khuãng hoaãng úã Mïhicö.

Duy trò sûå höî trúå cho caác dõch vuå y tïë vaâ giaáo duåc cùnbaãn, nïëu khöng seä phaãi gaánh chõu nhûäng töín thêët khöng thïítraánh khoãi trong vêën àïì àêìu tû cho nguöìn nhên lûåc.

Caác quyä phuác lúåi xaä höåi cuäng coá thïí laâ nhûäng giaãi phaápthay thïë hûäu ñch cho caác chûúng trònh baão trúå cuãa chñnhphuã, song chó khi chñnh phuã thûåc sûå khöng coá àuã sûå gùæn kïët xaähöåi hay caác nguöìn lûåc àïí thûåc hiïån caác chûúng trònh naây. Viïåchoaåch àõnh muåc tiïu coân nhiïìu bêët cêåp, thiïëu vùæng sûå tham giathûåc sûå cuãa cöång àöìng vaâ thúâi gian khúãi àöång quaá lêu laâ nhûängnguyïn nhên laâm cho caác quyä naây cuãa caác nûúác Myä Latinhkhöng coá hiïåu quaã. Giúâ àêy àaä coá thïm kiïën thûác vïì caách xêydûång thaânh cöng nhûäng quyä phuác lúåi xaä höåi nhû vêåy. Nhûngnïëu caác töí chûác chñnh phuã vaâ phi chñnh phuã àûúåc lêåp ra hoaåtàöång töët nhû hêìu hïët caác nûúác Àöng AÁ trûúác àêy thò hoaåt àöångtrong khuön khöí hïå thöëng àoá thûúâng vêîn töët hún.

Caác hïå thöëng dên chuã hún khöng ngùn trúã caãi caách.Cuöåc khuãng hoaãng núå cuãa khu vûåc Myä Latinh àaä xuêët hiïån khimaâ chñnh phuã dên chuã àang àûúåc phuåc höìi úã nhiïìu nûúác vaâ àaäcoá nhûäng lo ngaåi rùçng dên chuã hoùåc seä caãn trúã nhûäng caãi caáchngùåt ngheâo nhûng cêìn thiïët, hoùåc sûå raån nûát cuãa xaä höåi vaâ baåolûåc gùæn liïìn vúái cuöåc khuãng hoaãng seä àêíy nhanh sûå quay trúã laåicuãa nïìn thöëng trõ chuyïn quyïìn. Caã hai möëi lo ngaåi naây àïìu toãra khöng coá cú súã. Mùåc duâ quaá trònh àiïìu chónh bõ chêåm laåi úãmöåt söë nûúác do cho pheáp cöng àoaân, caác nhaâ lêåp phaáp vaâ caácnhaâ haânh phaáp khaác coá tiïëng noái àöåc lêåp nhûng caác biïån phaápchñnh saách maâ cuöëi cuâng cuäng àûúåc thûåc hiïån àaä àem laåi kïëtquaã, búãi chuáng àaä nhêån àûúåc sûå uãng höå cuãa möåt xaä höåi vùnminh cúãi múã hún.

Nguöìn: lnternational Herald Tribune. ngaây 29 thaáng nùm1998, “Àöng AÁ coá thïí hoåc têåp àûúåc gò tûâ cöng viïåc cuãa MyäLatinh”, Nora Lustig vaâ Michael Walton.

HÖÅP 5.4Khu vûåc Àöng AÁ coá thïí hoåc têåp àûúåc gò tûâ kinh nghiïåm cuãa khu vûåc Myä Latinh?

vaâ sau möåt giai àoaån àiïìu chónh, noá seäkhuyïën khñch tùng lûåa choån àêìu tû sûãduång lao àöång chuyïn sêu. Bùçng chûánglaâ trûúâng húåp cuãa Philippin trong àêìuthêåp kyã 1980, sûå suåt giaãm tyã giaá höëi àoaáithûåc coá xu hûúáng coá lúåi cho ngûúâi ngheâo.Tuy nhiïn, khoá coá thïí khaái quaát têët caã caáctaác àöång cuãa sûå mêët giaá, vaâ caác taác àöångcuãa giaá caã àöëi vúái nhûäng nhoám dên cû khaácnhau cuäng rêët àa daång. Möåt vaâi ngûúâitrong söë hoå seä àûúåc lúåi, vñ duå nhû nhûängngûúâi tröìng luáa úã Thaái Lan, nhûäng nhaâ

xuêët khêíu hoa maâu nhoã úã Philippin vaâInàönïsia. Nhûng rêët nhiïìu gia àònhngheâo vaâ caã khu vûåc kinh tïë khöng chñnhthûác röång lúán laâ nhûäng ngûúâi tiïu duângcuöëi cuâng caác haâng hoaá thûúng maåi vaâ seäbõ thiïåt haåi búãi sûå mêët giaá. Nhûäng nhoámdên cû ngheâo nhêët úã Inàönïsia vaâPhilippin àïìu laâ nhûäng ngûúâi laâm cöngùn lûúng úã nöng thön. ÚÃ nhûäng núi bõ haånhaán vaâ thu nhêåp giaãm suát, coá nhiïìu nöngdên tiïu thuå lûúng thûåc hún so vúái caác nùmkhaác. Têët caã nhûäng nhoám dên cû naây àïìu


dïî bõ taác àöång búãi cuá söëc giaá caã: phêìn tiïëptheo seä baân vïì vai troâ cuãa caác biïån phaápxûã lyá vêën àïì giaá caã vaâ cêìu lao àöång àïí khùæcphuåc nhûäng taác àöång naây.

Cûáu trúå daânh cho khu vûåc taâi chñnhkhöng nïn loaåi trûâ nhûäng ngûúâi coá cöíphêìn. Chñnh saách àöëi vúái khu vûåc taâichñnh trïn thûåc tïë rêët quan troång àöëi vúáingûúâi ngheâo; àùåc biïåt trïn phûúng diïånquaãn lyá caác khoaãn cûáu trúå vaâ caác taác àöångcoá thïí coá àöëi vúái viïåc cung cêëp tñn duångnhoã. Viïåc àöëi phoá möåt caách coá hiïåu quaã vúáimöåt hïå thöëng taâi chñnh yïëu keám seä àoâi hoãiphaãi roác nhûäng khoaãn lúán tûâ caác quyä cöngcöång - coá leä phaãi túái 30% GDP. Trong khiàiïìu naây coá thïí kiïím soaát àûúåc trong caácgiúái haån thêån troång vïì núå, do caác khoaãnnúå cöng cöång ban àêìu úã mûác thêëp, thò noálaåi laâm phên taán nhûäng nguöìn taâi nguyïnlúán khoãi viïåc sûã duång thay thïë sûå taâi trúåcho caác khoaãn vay khöng húåp lïå gùæn liïìnvúái tònh traång nûúác àoá hoùåc thêåm chñ thamnhuäng. Khoaãn tiïìn àùçng sau caác khoaãnnúå hêìu hïët àaä tiïu tan -hoùåc vaâo nhûängcöng trònh bêët àöång saãn phñ phaåm hoùåccaác taâi khoaãn úã ngên haâng nûúác ngoaâi -vaâ trong khi cêìn phaãi baão vïå nhûäng ngûúâigûãi tiïët kiïåm nhoã maâ chuã yïëu laâ nhûängngûúâi coá thu nhêåp trung bònh, rêët ñt ngûúâingheâo coá àûúåc caác khoaãn tiïìn gûãi lúán. Tuynhiïn, viïåc baão vïå nhûäng ngûúâi gûãi tiïëtkiïåm lúán hún àïí traánh möåt sûå àöí vúä loângtin laâ rêët töën keám. ÚÃ mûác töëi thiïíu, nhûängtñnh toaán kinh tïë vïì chñnh trõ vaâ phên phöëiàoâi hoãi nhûäng ngûúâi nùæm cöí phêìn trongkhu vûåc taâi chñnh phaãi gaánh vaác nhûängthiïåt haåi trûúác nhûäng ngûúâi nöåp thuïë.Àiïìu naây cuäng toã ra coá hiïåu quaã hún búãi leänoá laâm giaãm nhûäng àöång cú lêåp chiïën lûúåccho vay vúái àöå ruãi ro cao trong tûúng lai.

Caác nûúác Àöng AÁ coá rêët nhiïìu caáctöí chûác taâi chñnh hoaåt àöång úã hêìu hïët caáclaâng xaä. BRI Kupedes cuãa Inàönïsia laâmöåt trong nhûäng chûúng trònh tñn duångvaâ tiïët kiïåm vi mö nöng thön lúán nhêët trïnthïë giúái. Philippin cuäng coá haâng loaåt caácchûúng trònh quy mö nhoã, vaâ úã Malaisia,Thaái Lan cuäng coá nhûäng khu vûåc nhû vêåytuy quy mö nhoã hún. Trong khi rêët nhiïìu

chûúng trònh trong söë naây phuåc vuå nhûängngûúâi dên khaá giaã úã nöng thön, nhiïìu khichuáng cuäng taåo thaânh möåt böå phêån khöngthïí taách rúâi cuãa kinh tï ëlaâng xaä. Àaä coánhûäng lo ngaåi vïì caác hêåu quaã cuãa cuöåckhuãng hoaãng àöëi vúái tiïën triïín cuãa hïåthöëng taâi chñnh vi mö. Möåt cuöåc thùm doâgêìn àêy vïì caác töí chûác taâi chñnh vi mö àaäkhaám phaá ra rùçng trong nhiïìu trûúâng húåp,caác khoaãn gûãi tiïët kiïåm vêîn tiïëp tuåc tùnglïn, coá leä do nhûäng töí chûác àoá öín àõnh vaâàûúåc hûúãng lúåi tûâ viïåc nhûäng ngûúâi gûãitiïët kiïåm úã nöng thön ruát tiïìn ra khoãinhûäng ngên haâng nöng thön nhoã hún24.Trong khi möåt töí chûác hûúãng tyã lïå thanhtoaán cao àûúåc duy trò lêu daâi, thò nhûängtöí chûác khaác laåi phaãi chõu caãnh vúä núå tùngvoåt. Cêìn phaãi nöî lûåc àïí traánh nhûäng taácàöång xêëu cuãa caác baão àaãm khoaãn baão laänhtiïìn gûãi choån loåc àöëi vúái caác dõch vuå taâichñnh úã nöng thön. Trong khi cêìn phaãi coácaác biïån phaáp ngùæn haån àïí traánh sûå suåpàöí cuãa caác töí chûác taâi chñnh vi mö, cuängcêìn phaãi duy trò möåt muåc tiïu trung haånquan troång laâ sûå phaát triïín bïìn vûäng.

Àêìu tû àïí laâm tùng tñnh minh baåchvaâ tinh thêìn traách nhiïåm vïì thïí chïë cuängnhû àêìu tû àïí phaát triïín kyä nùng cuãangûúâi lao àöång ngheâo nhùçm tùng lúåinhuêån do toaân cêìu hoaá mang laåi vaâ giaãmbúát sûå bêët bònh àùèng vïì lêu daâi. Cuöåckhuãng hoaãng àaä laâm bung ra nhûäng cuöåcàêëu tranh vïì phên phöëi. Àïí giaãi quyïëtnhûäng vêën àïì phên phöëi lêu daâi hún, viïåcthûåc hiïån ba àiïím sau laâ rêët quan troång.Trûúác hïët, möëi quan têm chuã yïëu cuãa xaähöåi laâ caác khoaãn thu nhêåp bêët chñnh haydo tham nhuäng cuãa nhûäng ngûúâi giaâu coávaâ nhûäng keã liïn quan. Phaát triïín caác cúcêëu quaãn lyá húåp nhêët vaâ vûäng chùæc, caácthïí chïë cöng cöång cöng khai vaâ coá traáchnhiïåm, khuyïën khñch viïåc tòm kiïëm lúåinhuêån tûâ caånh tranh cuäng nhû caác thönglïå vïì àêëu thêìu àïìu coá ñch, song àêy laâ möåtlônh vûåc maâ caác vêën àïì thûúâng gùæn chùåtvúái caác cú cêëu chñnh trõ vaâ khöng tuêntheo caác giaãi phaáp kyä trõ. Thûá hai, coá bùçngchûáng nhêët àõnh cho thêëy sûác maånh cuãaquaá trònh höåi nhêåp toaân cêìu vaâ caác tiïënböå vïì cöng nghïå hûúáng vaâo nhûäng ngûúâi


lao àöång coá tay nghïì cao, dêîn àïën sûå khaácbiïåt ngaây caâng lúán vïì thu nhêåp giûäanhûäng ngûúâi àûúåc vaâ nhûäng ngûúâi khöngàûúåc àaâo taåo25. Cêu traã lúâi àuáng àùæn khöngphaãi laâ ruát lui khoãi quaá trònh hoaâ nhêåpquöëc tïë nhûäng nûúác laâm nhû vêåy seä laâmtöín thûúng chñnh hoå, àùåc biïåt laâ nhûängngûúâi dên ngheâo úã nûúác hoå - maâ laâ höî trúåcaác hïå thöëng giaáo duåc múã röång cho moåingûúâi tham gia vaâ coá chêët lûúång cao. Thûába, trûúác àêy tùng trûúãng thûúâng boã quanhûäng böå phêån dên cû sinh söëng taåi nhûängkhu vûåc ngheâo khöí. Nhûäng chñnh saáchkhöng chi tùng thïm vöën nhên lûåc maâ caãvöën cöång àöìng cho nhûäng khu vûåc naây, coáthïí cuäng hûäu ñch, nhûng trong möåt söëtrûúâng húåp, di dên coá leä laâ giaãi phaáp hiïåuquaã duy nhêët - cuäng giöëng nhû möåt loaåtdûå aán úã Trung Quöëc àang àûúåc taâi trúå búáiNgên haâng Thïë giúái26.

An toaân lûúng thûåc, viïåc laâm, vaâ thu nhêåpCuöåc khuãng hoaãng kinh tïë àaä àe

doaå sinh kïë cuãa nhûäng ngûúâi ngheâo. Khitùng trûúãng àûúåc phuåc höìi, caác cú höåi tùngthu nhêåp vaâ viïåc laâm seä nhiïìu hún, songàïí laâm àûúåc àiïìu àoá coá thïí seä mêët vaâi nùmvaâ coân coá thïí coá nhûäng sûå giaán àoaån taåmthúâi khaác vïì tùng trûúãng trong tûúng lai.Trong giai àoaån ngùæn haån, ngûúâi ngheâocêìn àûúåc baão vïå trûúác nhûäng àúåt giaãm suáttiïu duâng maånh meä. Caác biïån phaáp chñnhsaách cêìn hûúáng vaâo baão àaãm an toaânlûúng thûåc vaâ duy trò sûác mua cuãa nhûänghöå gia àònh bõ aãnh hûúãng. Vïì lêu daâi caáchöå gia àònh seä cêìn àûúåc trúå giuáp àïí àûúåcan toaân vïì thu nhêåp luác vïì giaâ vaâ chöënglaåi caác cuá söëc vïì viïåc laâm vaâ sûác khoeã. Cuängcêìn phaãi caãi caách caác chñnh saách vïì thõtrûúâng lao àöång

Baão àaãm an toaân lûúng thûåc

Giaá lûúng thûåc àaä tùng voåt úã hêìuhïët caác nûúác vaâ coá bùçng chûáng cho thêëyrùçng nhiïìu vuâng cuãa Inàönïsia bõ thiïëulûúng thûåc. Giaá gaåo gia tùng aãnh hûúãngtrûúác tiïn àïën nhûäng ngûúâi ngheâo. ÚÃInàönïsia vaâ Philippin, gaåo chiïëm túái gêìn20% chi tiïu cuãa 1/4 söë höå gia àònh ngheâo

nhêët. Coân úã Inàönïsia, gaåo àaä chiïëm túái30% chi tiïu cuãa nhûäng gia àònh ngheâonhêët. Giaá gaåo tùng tûúng àöëi coá thïí gêyaãnh hûúãng trûúác mùæt vaâ lêu daâi àöëi vúáingûúâi ngheâo vaâ caã nhûäng ngûúâi khöngngheâo bõ taác àöång búãi sûå giaãm cêìu vïì laoàöång. Tuy nhiïn, noá cuäng seä baão vïå caác höågia àònh vaâ caác laâng xaä coân coá lûúng thûåcthûâa.

Trong giai àoaån ngùæn haån, viïåcquaãn lyá caác nguöìn cung cêëp gaåo nhùçmàiïìu chónh giaá gaåo húåp lyá, traánh nhûängàúåt giaá tùng maånh coá thïí laâ àiïìu mongmuöën - àùåc biïåt khi xaãy ra sûå biïën àöångvïì tyã giaá höëi àoaái. Àiïìu naây coá thïí laâm bònhöín caác cuá söëc ngùæn haån vïì chñnh trõ vaâ laåmphaát, vaâ seä giuáp àiïìu chónh húåp lyá tiïuduâng cuãa ngûúâi ngheâo vaâ caác höå bõ thiïëulûúng thûåc úã caác khu vûåc nöng thön vaâthaânh thõ. Song viïåc naây cuäng töën keám. ÚÃInàönïsia, chi phñ vêån chuyïín 1 àö la túái15% söë höå gia àònh ngheâo nhêët thöng quatrúå cêëp gaåo ûúác tñnh laâ 8,2 àö la - khöngkeám gò cûúác chuyïín tiïìn quöëc tïë27. Nïëu caácnguöìn trúå cêëp chó giúái haån úã nhûäng loaåilûúng thûåc chêët lûúång thêëp, ngûúâi ngheâoseä hûúãng lúåi vaâ caác chi phñ vêån chuyïín gaåoseä giaãm xuöëng chó co ân 3,6 USD úãInàönïsia. Sau giai àoaån ngùæn haån, cêìnphaãi kiïím tra nhûäng cú cêëu phuå trúå nhùçmphên phöëi trúå cêëp lûúng thûåc - vñ duå, thöngqua tem phiïëu lûúng thûåc. Noái chung, viïåcchuyïín sang trúå cêëp coá muåc tiïu laâ möåtchñnh saách töët, nhûng kinh nghiïåm tûâ caácnûúác Myä Latinh cho thêëy töët nhêët laâkhöng nïn aáp duång chñnh saách naây trongnhûäng thúâi kyâ khuãng hoaãng.

Caác chñnh saách baão àaãm lûúng thûåcchó coá taác duång nïëu coá àuã lûúng thûåc. Viïåcbaão àaãm chûác nùng cuãa caác thõ trûúânglûúng thûåc laâ nïìn taãng cuãa viïåc giaãi quyïëtcaác taác àöång cuãa àúåt haån haán. Song, úãnhûäng núi maâ thõ trûúâng àang bõ phaá vúä -nhû nhiïìu núi úã Inàönïsia - khöng coá caáchlûåa choån naâo khaác àïí àõnh hûúáng viïåcphên phöëi lûúng thûåc. Cêìn phaãi kïët húåpphên phöëi trûåc tiïëp àïën caác laâng xaä vúáicaác töí chûác phi chñnh phuã, caác töí chûác töngiaáo, caác chûúng trònh viïåc laâm àöíi lêëy


lûúng thûåc, vaâ cêëp lûúng thûåc cho caácnhoám dên cû dïî bõ töín thûúng.

Duy trò sûác mua cuãa caác höå gia àònh dïî bõtöín thûúng

Sûác mua cuãa caác höå gia àònh ngheâoàang giaãm ài do nhu cêìu lao àöång giaãmvaâ giaá caã tûúng àöëi cuãa möåt söë mùåt haângtùng lïn. Trûúâng húåp vïì trúå cêëp gaåo àaäàûúåc baân túái úã phña trïn. Coân úã àêy, dêìu laâmöåt loaåi haâng hoaá quan troång khaác, möåtloaåi nhiïn liïåu àûúåc bao cêëp phuâ húåp nhêëtàöëi vúái caác höå ngheâo vaâ cêån ngheâo úã hêìuhïët caác nûúác trong khu vûåc. Caác söë liïåunùm 1990 cuãa Inàönïsia cho thêëy rùçng trúåcêëp dêìu hoaã daânh cho ngûúâi ngheâo àaäkhöng àûúåc thûåc hiïån töët vúái mûác àöå hûúãngtûúng ûáng vúái sûå phên böë thu nhêåp chung.Tùng giaá caã coá thïí dêìn dêìn àûúåc àûa rathûåc hiïån búãi lyá do chñnh trõ, song chuángkhöng àûúåc caånh tranh vúái caác chûúngtrònh daânh cho ngûúâi ngheâo.

Coá hai caách tiïëp cêån khaã dô àïí giaãiquyïët vêën àïì viïåc laâm vaâ thêm huåt thunhêåp do sûå giaãm cêìu vïì lao àöång gêy nïn:khuyïën khñch cêìu vïì lao àöång thöng quacaác chûúng trònh viïåc laâm múã röång, hayhöî trúå vïì thu nhêåp cho nhûäng ngûúâi thêëtnghiïåp. Vêën àïì laâ laâm thïë naâo àïí phênphöëi nhûäng taâi nguyïn khan hiïëm vaâgiaãm sûå thêët thoaát do sûå quaãn lyá yïëu keám,tïå ùn höëi löå, vaâ sûå laåm duång cuãa nhûängnhoám ngûúâi khöng thuöåc diïån ûu tiïn gêynïn28. Cuäng cêìn phaãi sûã duång kïët húåp caáckyä thuêåt àõnh hûúáng, bao göìm tûå àõnhhûúáng, àõnh hûúáng dûåa trïn höå gia àònhvaâ yïëu töë àõa lyá.

Xuác tiïën caác viïåc laâm cöng cöång. Nïëuàûúåc hoaåch àõnh àuáng àùæn caác chûúngtrònh viïåc laâm coá thïí giuáp duy trò sûác muacuãa caác höå gia àònh trong giai àoaån ngùænhaån vaâ giaãi quyïët nhûäng vêën àïì daâi haånvïì sûå giaãm suát cuãa nhu cêìu lao àöång theothúâi vuå nhû àaä thêëy úã möåt söë vuâng thuöåcInàönïsia. Inàönïsia àang múã röång caác dûåaán padat karya vaâ caác chûúng trònh múáicuäng àang àûúåc xuác tiïën úã Thaái Lan; coânúã Philippin cuäng coá truyïìn thöëng tùngcûúâng viïåc laâm cöng cöång.

Àõnh hûúáng coá hiïåu quaã phuå thuöåcvaâo tiïìn lûúng. Àïí baão àaãm rùçng nhûängngûúâi thiïëu thöën nhêët seä quyïët àõnh thamgia vaâ tòm hiïíu thöng tin trong nhûäng khuvûåc maâ nhu cêìu viïåc laâm duâ vúái mûác lûúngthêëp laâ lúán nhêët, cêìn phaãi sûã duång thõtrûúâng àõa phûúng hoùåc nhûäng mûác lûúngthêëp hún29. Chùèng haån, úã Inàönïsia caácchûúng trònh viïåc laâm cöng cöång àang àûúåctriïín khai àùåt mûác lûúng chuêín laâ 7500Rp (vaâo àêìu nùm 1998), mûác naây thûúângcao hún mûác lûúng úã thõ trûúâng àõaphûúng, àùåc biïåt laâ úã nhûäng thõ trûúâng laoàöång trò trïå. Trong nhûäng àiïìu kiïån naâynguy cú lúán hún laâ caác chûúng trònh ûutiïn cho caác höå ngheâo seä bõ giaãm. Cuöëicuâng, cuäng khöng roä laâ trong nhûäng dûåaán viïåc laâm cöng cöång cuãa caác nûúác ÀöngAÁ, phuå nûä coá àûúåc tiïëp cêån àêìy àuã vúái laoàöång chên tay hay khöng. Àiïìu naây laåitûúng phaãn vúái caác dûå aán cuãa nhiïìu nûúácNam AÁ maâ trong àoá tyã lïå phuå nûä tham giakhaá cao. Nhûäng möëi lo ngaåi naây caângkhùèng àõnh nhu cêìu cêìn coá möåt hïå thöënggiaám saát vaâ àaánh giaá toaân diïån cuäng nhûcêìn thûåc hiïån viïåc àaánh giaá liïn tuåc sûå trúåcêëp ngùæn haån vaâ caác muåc tiïu àõnhhûúánngên haâng

Caác chûúng trònh viïåc laâm cöng cöångluön coá hai muåc àñch - chuyïín giao thunhêåp vaâ caãi thiïån cú súã haå têìng. Chilï àêìunhûäng nùm 1980, Haân Quöëc cuöëi nhûängnùm 1980 laâ nhûäng vñ duå vïì caác chûúngtrònh viïåc laâm cöng cöång àaä àûúåc pheápngûng laåi khi cêìu giaãm30. Inàönïsia cuängcoá tiïìn sûã traã lûúng bùçng lûúng thûåc vaâtiïìn mùåt trong nhûäng giai àoaån khuãnghoaãng töìi tïå vaâ sau àoá laåi boã ài dêìn. Kinhnghiïåm ruát ra tûâ nhûäng chûúng trònh naâyvaâ nhiïìu chûúng trònh khaác àaä cho pheáphiïíu sêu hún nhûäng vêën àïì thiïët kïë thñchhúåp:

ˆ Cên àöëi giûäa caác chûúng trònh nöngthön vaâ thaânh thõ. Caã hai loaåi chûúngtrònh naây àïìu coá hiïåu quaã nhûng nïëuchó thiïn vïì loaåi thûá hai thò seä boã quaàa söë ngûúâi ngheâo vaâ cuäng coá thïí laâmtùng sûå di cû ra thaânh thõ hay laâmgiaãm sûå taái di cû vïì caác vuâng nöng


thön, do àoá laâm chêåm laåi nhûäng phaãnûáng coá hiïåu quaã trûúác cuá söëc.

ˆ Cên àöëi giûäa viïåc chuyïín giao tiïìn mùåtvaâ saãn xuêët. Trong giai àoaån ngùæn haån,viïåc giao tiïìn mùåt coá thïí àaåt àûúåc muåcàñch chuã yïëu laâ tùng cûúâng an ninh.Nhûng dêìn dêìn, caác chûúng trònh coáthïí seä trúã nïn têåp trung hún vaâo viïåcxêy dûång vaâ duy trò caác cú súã haå têìng.

ˆ Cên àöëi tyã lïå nam nûä trong söë ngûúâiàûúåc hûúãng phuác lúåi. Caác chûúng trònhnaây phaãi múã ra cho phuå nûä tham giasong cêìn phaãi coá nöî lûåc àùåc biïåt àïíquaãng caáo caác chûúng trònh viïåc laâmcöng cöång, xem xeát laåi caác thuã tuåc kyákïët húåp àöìng vaâ giaám saát söë lûúång viïåclaâm àaä cung cêëp cho hoå. Ngoaâi ra,nhûäng àùåc àiïím hoaåch àõnh khaác - vñduå, traã lûúng tûâng phêìn thay vò traãlûúng haâng ngaây, nhúâ àoá phuå nûä coá thïívûâa tham gia laâm viïåc theo nhoám vûâatröng nom con caái - coá thïí khuyïën khñchnhiïìu phuå nûä tham gia hún.

ˆ Trúå cêëp viïåc laâm cho nhûäng ngûúâikhöng phaãi laâ ngheâo khöng laâm giaãmàûúåc ngheâo àoái. Caác chûúng trònh trúåcêëp viïåc laâm daânh cho nhûäng cöngnhên nhaâ maáy bõ sa thaãi taåm thúâi hoùåcnhûäng ngûúâi vûâa bûúác vaâo lûåc lûúånglao àöång, coá trònh àöå cêëp trung hoåc cúsúã hoùåc cao hún àïí coá thïí lûåa choånkhöng laâm nhûäng cöng viïåc chên tayquen thuöåc, ài ngûúåc laåi muåc àñch cuãacaác chûúng trònh trúå cêëp viïåc laâm vaâkhöng laâm giaãm ngheâo àoái.

Möåt söë caá nhên vaâ höå gia àònh, nhêëtlaâ nhûäng ngûúâi taân têåt vaâ nhûäng gia àònhkhöng coá lao àöång thaânh niïn, seä rúi rakhoãi maång lûúái an toaân cuãa nhûäng chûúngtrònh viïåc laâm cöng cöång. Trong giai àoaånngùæn haån, caác kïnh cöång àöìng vöën coá, baogöìm caác töí chûác tön giaáo hoùåc caác töí chûácphi chñnh phuã, coá thïí laâ nguöìn höî trúå tïëtnhêët cho nhûäng nhoám ngûúâi naây.

Phuác lúåi vïì thêët nghiïåp. Trûâ trûúânghúåp Haân Quöëc, caác nûúác trong khu vûåc àïìukhöng coá caác chûúng trònh baão hiïím thêët

nghiïåp àïí giuáp àúä nhûäng ngûúâi bõ thêëtnghiïåp taåm thúâi. Àêy khöng phaãi laâ thúâiàiïím thñch húåp àïí àûa ra caác chûúng trònhtrúå cêëp thêët nghiïåp dûúái hònh thûác baãohiïím úã nhûäng nûúác bõ taác àöång búãi khuãnghoaãng: trúå cêëp khöng thïí phaát ngay lêåptûác, vò caác chûúng trònh baão hiïím noáichung àoâi hoãi coá nhûäng giai àoaån àoáng goáptrûúác töëi thiïíu vaâ möåt giai àoaån chúâ àúåi àïíàûúåc nhêån trúå cêëp. Hún nûäa, viïåc aáp duångthuïë thu trïn lûúng, caác khoaãn àoáng goápcaá nhên hay caã hai seä laâm tùng chi phñ laoàöång (hay lûúng dûå phoâng) vaâ sau àoá laâmgiaãm cêìu (hoùåc cung) lao àöång. Nhûängngûúâi múái tham gia vaâo thõ trûúâng laoàöång bõ thêët nghiïåp seä khöng àuã àiïìu kiïånàïí nhêån trúå cêëp. Cuöëi cuâng, chûúng trònhnaây seä chó coá lúåi cho nhûäng ngûúâi ùn lûúngcuãa khu vûåc nhaâ nûúác. Nhûäng chûúngtrònh nhû vêåy coá thïí àûúåc aáp duång trúã laåikhi coá caác àiïìu kiïån kinh tïë öín àõnh hún,nhûng khi àoá cêìn phaãi chuá yá àïí xaác àõnhnhûäng àùåc àiïím maâ coá thïí laâm giaãm sûåmêët cên àöëi cuãa thõ trûúâng lao àöång (xemhöåp 5.5).

Trong giai àoaån ngùæn haån, möåt hïåthöëng trúå cêëp thêët nghiïåp coá leä seä phuâ húåphún. Hïå thöëng àoá nhùçm laâm giaãm mûácngheâo àoái cuãa nhûäng ngûúâi thêët nghiïåpbùçng caách cung cêëp, trong möåt thúâi giannhêët àõnh, nhûäng khoaãn chuyïín giao thunhêåp giúái haån dûúái hònh thûác trúå cêëp thuêìntuyá úã hoùåc gêìn mûác ngheâo khöí. Chûúngtrònh naây seä coá taác àöång vïì phên phöëi töëthún so vúái möåt dûå aán baão hiïím vaâ cuäng seäcoá hiïåu quaã tùng dêìn, búãi leä mûác trúå cêëpthêëp seä thuác àêíy ngûúâi ta súám quay laåithõ trûúâng lao àöång vaâ seä coá ñt taác àöånghún àöëi vúái lûúng dûå phoâng. Trûúác hïët,khoaãn trúå cêëp naây phaãi àûúåc cêëp chonhûäng ngûúâi thêët nghiïåp maâ khöng cêìnphaãi àiïìu tra thu nhêåp cuãa hoå. Sau àoá,àiïím naây coá thïí àûúåc àiïìu chónh hoùåc böísung bùçng caác khoaãn trúå cêëp vïì giaáo duåc,y tïë vaâ gia àònh dûåa trïn kïët quaã àiïìu trathu nhêåp. Trúå cêëp höî trúå thêët nghiïåp coáthïí àûúåc phaát ngay khi àûúåc aáp duång vaâseä ñt àoâi hoãi phaãi giaám saát hún laâ möåt dûåaán baão hiïím. Mùåc dêìu vêåy, coân coá möëi quantêm vïì ûu tiïn, àùåc biïåt nïëu kïí túái caã


nhûäng ngûúâi lao àöång thuöåc caác khu vûåcphi chñnh thûác vaâ caác cú cêëu àiïìu haânhphi têåp trung, bao göìm caã viïåc huy àöångcaác töí chûác phi chñnh phuã, cuäng seä cêìn àûúåcxem xeát.

Caác chûúng trònh àaâo taåo cuäng cungcêëp höî trúå thu nhêåp nhêët àõnh trong giaiàoaån taái àõnh hûúáng nghïì nghiïåp vaâ àaâotaåo tay nghïì, mùåc dêìu àêy khöng phaãi laâmuåc àñch trung têm cuãa caác chûúng trònhnaây. Song àêy laâ möåt caách phên phöëi thunhêåp khaá töën keám maâ chûa chùæc àaä àaåthiïåu quaã phên phöëi.

Caãi caách caác chñnh saách vïì thõ trûúâng laoàöång

Sau nhûäng àúåt tyã giaá höëi àoaái giaãmmaånh, vêën àïì vïì khaã nùng caånh tranhtrïn thõ trûúâng quöëc tïë dûúâng nhû àaä gêytranh caäi. Song nhûäng biïën àöång vïì tyã giaánaây àaä bõ chi phöëi búãi caác nguöìn vöën vaânhêët àõnh seä àaão ngûúåc àûúåc tònh thïë möåtkhi loâng tin àûúåc phuåc höìi. Vêën àïì cùn baãnhún laâ sûå tùng nùng suêët gùæn liïìn vúái trònhàöå chuyïn mön cuãa lûåc lûúång saãn xuêët.Àïí coá thïí nêng cao trònh àöå tay nghïì, hïåthöëng giaáo duåc phaãi múã röång hún cho giaáoduåc trung hoåc, song caác chñnh saách vïì thõtrûúâng lao àöång cuäng rêët quan troång:

ˆ Khuyïën khñch caác dõch vuå viïåc laâm tûnhên àïí böí sung khaã nùng cung ûángviïåc laâm coân thiïëu trong khu vûåc nhaânûúác. Caác vùn phoâng viïåc laâm cöngcöång àaä múã röång nhanh choáng tûâ consöë 53 vaâo nùm 1997 lïn 113 vaâo nùm1998, vaâ coá kïë hoaåch lïn àïën 162 vaâonùm 1999. Àiïìu naây dêîn àïën nguy cúvai troâ cuãa caác dõch vuå viïåc laâm tû nhênbõ xoái moân. Nùm 1997, caác dõch vuå viïåclaâm tû nhên àaä sùæp xïëp viïåc laâm cho1,8 triïåu cöng nhên so vúái 0,8 triïåu viïåclaâm àûúåc cung cêëp búãi caác vùn phoângviïåc laâm nhaâ nûúác.

ˆ Thêån troång trong viïåc àûa ra hay múãröång caác chûúng trònh vïì thõ trûúâng laoàöång tñch cûåc. Kinh nghiïåm quöëc tïë chothêëy nhûäng chûúng trònh naây ñt coá hiïåuquaã trong viïåc taåo ra viïåc laâm vaâ àöëi

vúái tiïìn lûúng sau naây. Möåt söë chûúngtrònh coá thïí coá hiïåu quaã àöëi vúái nhûängloaåi cöng nhên àùåc biïåt. Song, têët caãcaác chûúng trònh cêìn àûúåc giaám saát vaâàaánh giaá nghiïm khùæc, àöìng thúâi phaãiàaáp ûáng àûúåc yïu cêìu vïì hiïåu quaã.

ˆ Thay àöíi vai troâ cuãa chñnh phuã tronggiaáo duåc vaâ àaâo taåo nghïì nghiïåp. Khuvûåc tû nhên cuäng coá thïí cung cêëp dõchvuå àaâo taåo chñnh quy vaâ taåi chûác. Sûåcaånh tranh tùng lïn giûäa nhûäng àúnvõ àaâo taåo dêîn àïën chêët lûúång cao hún,vaâ chñnh phuã coá thïí baão àaãm viïåc giaámsaát thûúâng xuyïn cuäng nhû tùng khaãnùng lûåa choån cho ngûúâi tiïu duâng,chùèng haån, thöng qua hònh thûác cêëpphiïëu àïí mua dõch vuå (Ngûúâi àûúåc cêëpphiïëu coá thïí duâng noá àïí trang traãi hoåcphñ cho hoåc nghïì vaâ coá thïí lûåa choåntrûúâng tû hay trûúâng cöng - N.D).

Möåt trong nhûäng vêën àïì gêy nhiïìutranh caäi nhêët trïn thõ trûúâng lao àöång laâvai troâ cuãa cöng àoaân. Nguyïn nhên laâ hêìuhïët caác nûúác Àöng AÁ àïìu coá nhûäng chñnhsaách giúái haån àöëi vúái caác cöng àoaân, vaâchñnh phuã tham gia àaáng kïí vaâo caác möëiquan hïå lao àöång chuã - thúå. Haân Quöëc àaäbõ kiïìm chïë àùåc biïåt trong giai àoaån tiïìndên chuã, vaâ vò vêåy àaä phaãi gaánh chõunhûäng möëi quan hïå lao àöång töìi tïå hún.Kinh nghiïåm naây chûáa àûång nhûäng baâihoåc cho caác nûúác khaác trong khu vûåc.

Möåt thûã thaách quan troång àöëi vúáihêìu hïët caác xaä höåi Àöng AÁ laâ viïåc thiïëtlêåp möåt khung thiïët chïë vaâ àiïìu chónh maâcoá thïí àaãm baão quyïìn tûå do lêåp àoaân thïí,vaâ traánh trao caác böíng löåc maâ coá thïí dêînàïën phung phñ caác nguöìn lûåc hay caáckhuön pheáp cûáng nhùæc. Khuön khöí naâyseä phaãi àem laåi möåt vai troâ trung lêåp húncho chñnh phuã - taåo nïn nhûäng luêåt chúicú baãn. Noá cuäng phaãi tùng cûúâng têìm quantroång cuãa hoaåt àöång cöng àoaân trongnhûäng doanh nghiïåp maâ úã àoá hoaåt àöångtêåp thïí coá khaã nùng giuáp tùng nùng suêëtvaâ seä ñt àoâi hoãi viïåc tùng lûúng àöåc quyïìn31.Cöng àoaân coá vai troâ nhêët àõnh trongnhûäng hoaân caãnh cêìn coá thöng tin hoùåc


àöëi thoaåi úã phaåm vi ngaânh hoùåc phaåm viquöëc gia. Viïåc phaát triïín caác cú cêëu àiïìuchónh hiïåu quaã àöëi vúái caác quan hïå chuã -thúå laâ rêët phûác taåp; búãi vêåy, ngûúâi laâm cöngvaâ ngûúâi sûã duång lao àöång phaãi húåp taácvúái nhau, thûúâng laâ vúái sûå höî trúå cuãa nhaânûúác, àïí lêåp ra möåt khuön khöí àiïìu chónhmang tñnh trung lêåp vaâ vûäng chùæc.

Kiïím soaát tònh traång bêëp bïnh cuãa caác höågia àònh trong daâi haån

Khi xaãy ra cuöåc khuãng hoaãng taâichñnh, nhûäng suy thoaái nhêët thúâi tronghoaåt àöång kinh tïë coá thïí laâm giaãm mûácsöëng cuãa hêìu hïët caác höå gia àònh. Thêëtnghiïåp, bïånh têåt vaâ tuöíi giaâ àïìu goáp phêìnvaâo sûå ngheâo khöí úã caã caác nûúác àang phaáttriïín vaâ caác nûúác cöng nghiïåp, vaâ laâm tùngthïm mûác ngheâo khöí cuãa nhûäng ngûúâi vöënàaä ngheâo. Trong hêìu hïët caác xaä höåi, àöëiphoá vúái tònh traång bêëp bïnh àoâi hoãi sûå kïëthúåp giûäa tiïët kiïåm caá nhên, sûå höî trúåkhöng chñnh thûác vaâ caác nghôa vuå cuãangûúâi sûã duång lao àöång. Chñnh phuã seä ratay khi nhûäng yïëu töë naây khöng àuã. Caáchöå gia àònh coá thïí thêëy khoá khùn khi vaymûúån àïí trang traãi sûå giaãm suát thu nhêåptaåm thúâi; sûå höî trúå cuãa cöång àöìng seä khöngcoá hiïåu quaã khi coá möåt cuá söëc kinh tïë lúán;caác thõ trûúâng tû nhên daânh cho thêëtnghiïåp, baão hiïím bïånh têåt vaâ lûúng hûucho ngûúâi giaâ thûúâng bõ haån chïë hoùåckhöng coá.

Caác nûúác Àöng AÁ àaä dûåa vaâo hïåthöëng baão àaãm thu nhêåp khöng chñnh thûáccho hêìu hïët caác höå gia àònh àùåc biïåt laânhûäng höå ngheâo nhêët. Caác phên phöëi tûnhên coá thïí giuáp laâm giaãm sûå bêët bònhàùèng bùçng viïåc höî trúå ngûúâi giaâ, laâm giaãmtaác àöång cuãa bïånh têåt, taân têåt vaâ thêëtnghiïåp. Song quaá trònh àö thõ hoaá vaâ têìmquan troång ngaây caâng tùng cuãa viïåc laâmchñnh thûác àaä laâm xoái moân caác cú cêëu höîtrúå khöng chñnh thûác. Ngoaâi ra, coân coá nhucêìu ngaây caâng tùng vïì baão hiïím xaä höåinhùçm giaãi quyïët tònh traång bêëp bïnh cuãacaác höå gia àònh. Dên söë laäo hoaá nhanhchoáng cuäng laâm giaãm ài sûå höî trúå trïn cúsúã gia àònh. Nhûäng xu hûúáng naây, cöång

vúái thu nhêåp tùng lïn, seä dêîn àïën möåt vaitroâ lúán hún trong tûúng lai cuãa hònh thûácbaão hiïím chñnh thûác.

Xaä höåi Àöng AÁ nïn ài theo mö hònhnaâo àïí cên àöëi giûäa viïåc cung cêëp phuác lúåivaâ khaã nùng caånh tranh? Nhaâ nûúác phuáclúåi, àûúåc lêåp nïn úã chêu Êu, giúâ àêy àangbõ àe doaå búãi nhûäng khoaãn trúå cêëp haâo hiïåpvaâ mûác thuïë cao gùæn hïën vúái sûå thiïëu tñnhcaånh tranh, viïåc laâm tùng chêåm, nhûängbiïån phaáp khuyïën khñch taåo cöng ùn viïåclaâm quaá múâ nhaåt vaâ tyã lïå thêët nghiïåp cao.Trong nhûäng nïìn kònh tïë chuyïín àöíi úãchêu Êu vaâ Trung AÁ, hïå thöëng baão àaãmphuác lúåi troån àúâi àang úã mûác baáo àöång,trong khi úã Trung Quöëc, hïå thöëng baão àaãmphuác lúåi cuãa caác cöng nhên nhaâ nûúác laåiàang rêët cêìn caãi caách kõp thúâi. ÚÃ nhiïìunûúác àang phaát triïín úã Myä Latinh vaâ NamAÁ, mö hònh baão àaãm cöng ùn viïåc laâm chocöng nhên trong biïn chïë cuäng àang bõ àedoaå búãi leä caác quy àõnh baão àaãm viïåc laâmdûúâng nhû chó nhùçm baão vïå nhûäng cöngnhên trong biïn chïë maâ coi nheå baão hiïím

Nhûäng baâi hoåc kinh nghiïåm quöëc tïë vïì baão hiïím thêëtnghiïåp: Haån chïë töëi àa sûå mêët cên àöëi cuãa thõ trûúânglao àöång

Caác chûúng trònh baão hiïím thêët nghiïåp khöng coá hiïåu quaãtrong viïåc giaãi quyïët caác vêën àïì thêët nghiïåp cú cêëu hay nhûängcuá söëc lúán vïì cêìu lao àöång. Chuáng toã ra phuâ húåp hún trongàiïìu kiïån thêët nghiïåp theo chu kyâ hoùåc do bêët àöìng giûäa chuãvaâ thúå maâ taåo ra chia seã ruãi ro giûäa caác caá nhên vïì thúâi gian.Tuy nhiïn, viïåc haån chïë töëi àa sûå mêët cên àöëi cuãa thõ trûúâng laârêët quan troång:

ˆ Cêìn giaám saát chùåt cheä caác tiïu chuêín nghïì nghiïåp - höìsú cöng traång, sa thaãi ngoaâi yá muöën, sùén saâng laâm viïåc, chêëpnhêån laâm thïm giúâ vaâ sûå huy àöång cuãa khu vûåc, v.v...

ˆ Cêìn taåo ra möåt cú cêëu àiïìu haânh nhùçm ngùn caãn loânghaâo hiïåp mang àöång cú chñnh trõ trong viïåc xaác àõnh caác mûácphuác lúåi vaâ xêm phaåm quyä dûå phoâng trong thúâi kyâ öín àõnh.

ˆ Cêìn haån chïë thúâi haån hûúãng lúåi (chùèng haån, töëi àa laâ 6thaáng) vaâ sau àoá xem xeát thïm caác dûå aán höî trúå xaä höåi.

ˆ Cêìn phên loaåi ruãi ro caác khoaãn àoáng goáp baão hiïím thêëtnghiïåp theo khu vûåc kinh tïë, doanh nghiïåp hoùåc caã hai, tûâ àoácho pheáp àoáng goáp vúái caác tyã lïå khaác nhau tuyâ theo tyã lïå thêëtnghiïåp trûúác àoá.

Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng thïë giúái.

HÖÅP 5.5


thêët nghiïåp toaân diïån, àöång lûåc cuãa sûåtùng trûúãng viïåc laâm khöng chñnh thûác.

Caác nûúác úã khu vûåc Àöng AÁ coá cúhöåi àïí phaát triïín caác dûå aán nhùçm traánhsûå sú cûáng cuãa thõ trûúâng lao àöång, sûå bêëtbònh àùèng vaâ caác vêën àïì taâi chñnh liïnquan vúái möåt söë mö hònh an ninh xaä höåi.Hoå cuäng coá thïí hoåc têåp tûâ haâng loaåt nhûängcaãi caách àa daång àang àûúåc tiïën haânh trïntoaân thïë giúái. Nguyïn tùæc chuã yïëu laâ phaãigiaãm töëi àa nhûäng taác àöång xêëu vïì taâichñnh vaâ thõ trûúâng lao àöång bùçng caáchgùæn àoáng goáp vúái trúå cêëp. Phêìn lúán caáckhoaãn lûúng hûu, nhûäng nguy cú bïånh têåtvaâ tònh traång thêët nghiïåp ngùæn haån coá thïíàûúåc giaãi quyïët trong khuön khöí baão hiïímàûúåc nhaâ nûúác uyã thaác vaâ caác chûúng trònhtiïët kiïåm mang àùåc trûng naây. Tuy nhiïn,viïåc gùæn àoáng goáp trûåc tiïëp vúái trúå cêëpkhöng phaãi luác naâo cuäng àûúåc mong muöënhay dïî thûåc hiïån. Vñ duå, hêìu hïët caác xaähöåi àïìu choån caách cêëp cho nhûäng ngûúâingheâo nhêët caác khoaãn trúå cêëp vûúåt xa khaãnùng àoáng goáp cuãa hoå. Vêåy laâ caác chûúngtrònh baão hiïím àaä húåp nhêët yïëu töë taái phênphöëi thu nhêåp. Cuäng coá thïí xem xeát viïåchaânh àöång trïn phaåm vi xaä höåi àïí cungcêëp nhûäng khoaãn hûu trò quan troång chonhûäng ngûúâi vöën dô ngheâo, àïí khùæc phuåcnhûäng nguy cú àe doaå sûác khoeã nghiïmtroång vaâ àïí cung cêëp höî trúå xaä höåi chonhûäng ngûúâi cuâng cûåc.

Duy trò caác dõch vuå kinh tïë - xaä höåi chongûúâi ngheâo

Trong thúâi kyâ khuãng hoaãng, ngûúâingheâo phaãi hûáng chõu nhiïìu nhêët, àùåc biïåtdo nhûäng töín thêët khöng traánh khoãi vïìgiaáo duåc vaâ y tïë trong tûúng lai, vaâ àiïìunaây seä ngùn caãn hoå tham gia vaâo quaá trònhphuåc höìi tûúng lai. Caác nöî lûåc nhùçm duytrò sûác mua seä coá ñch, nhûng nhûäng biïånphaáp phuå trúå têåp trung vaâo viïåc duy tròcaác trûúâng hoåc vaâ dõch vuå y tïë daânh chonhûäng gia àònh ngheâo cuäng nhû chêëtlûúång cuãa nhûäng dõch vuå naây laâ rêët cêìnthiïët.

Giaáo duåc. Caác cöng trònh nghiïn

cûáu cho thêëy rùçng ngûúâi ngheâo àûúåchûúãng lúåi tûâ chi tiïu cuãa chñnh phuã daânhcho giaáo duåc tiïíu hoåc. Sau giaáo duåc tiïíuhoåc, mûác àöå naây tuyâ thuöåc vaâo sûå phöí cêåpcuãa hïå thöëng giaáo duåc. ÚÃ nhûäng nûúác coáthu nhêåp thêëp hoùåc trung bònh, chi tiïucuãa chñnh phuã daânh cho caác trûúâng tiïíuhoåc thûúâng àûúåc phên phöëi tûúng ûáng vúáithu nhêåp. Chi tiïu cuãa chñnh phuã daânhcho giaáo duåc trung hoåc vaâ àaåi hoåc coákhuynh hûúáng àûúåc phên phöëi khöng cöngbùçng vaâ thêåm chñ coân khöng cöng bùçnghún so vúái thu nhêåp, giöëng nhû trûúâng húåpcuãa Inàönïsia. Tuy nhiïn, nhûäng thay àöíiñt oãi trong chi tiïu daânh cho caác trûúângtiïíu hoåc - vaâ caác trûúâng trung hoåc úã caácnûúác giaâu hún -chùæc chùæn seä coá lúåi chongûúâi ngheâo. Hún nûäa, qua phên tñch coáthïí thêëy rùçng vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980,viïåc cùæt giaãm chi tiïu daânh cho giaáo duåcàaä keáo theo sûå giaãm suát nghiïm troång söëlûúång hoåc sinh àùng kyá vaâo caác trûúângtrung hoåc. Tuy nhiïn, àùng kyá vaâo caáctrûúâng tiïíu hoåc roä raâng vêîn coân rêët phöíbiïën. Do cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë hiïånnay coá veã nghiïm troång hún cuöåc suy thoaáivaâo cuöëi nhûäng nùm 1980, coá nhiïìu khaãnùng treã em cuãa caác nûúác trong khu vûåcseä phaãi boã hoåc do mûác hoåc phñ vaâ chi phñcú höåi cao. Caác kïët quaã àiïìu tra têåp trungàaä chó ra rùçng tònh traång naây àaä xaãy ra úãInàönïsia vaâ Philippin. Cuäng vêåy, àöëi vúáimöåt söë treã em, àùåc biïåt con caái cuãa nhûänggia àònh ngheâo hún, lêìn boã hoåc naây coá nguycú seä laâ vônh viïîn. Nhûäng nhên töë naây chothêëy cêìn phaãi:

ˆ Duy trò chi tiïu thûåc daânh cho caáctrûúâng tiïíu hoåc, vaâ tòm caách duy trò caãchi tiïu daânh cho nhûäng ngûúâi khöngùn lûúng. Trong nhûäng giai àoaån àiïìuchónh vûâa qua, úã möåt söë nûúác, cùæt giaãmchi tiïu daânh cho nhûäng ngûúâi khöngùn lûúng theo chñnh saách thùæt chùåt tiïìntïå àaä laâ vêën àïì nhaåy caãm nhêët, tiïìmtaâng coá thïí dêîn àïën phaãi traã giaá vïì mùåtchêët lûúång.

ˆ Tùng caác khoaãn trúå cêëp ûu tiïn caânggùæn liïìn vúái mûác thu nhêåp caâng chùåtcheä caâng töët, àïí khuyïën khñch hoåc sinh


tiïëp tuåc theo hoåc trung hoåc. Caác khoaãntrúå cêëp coá thïí àûúåc cú cêëu nhû nhûängkhoaãn hoåc böíng daânh cho ngûúâi ngheâo- coá thïí sûã duång cú chïë cêëp laâng xaä àïíxaác àõnh mûác àöå ngheâo khöí - àûúåc höîtrúå búãi nhûäng chûúng trònh cho vayröång raäi hún nhùçm trang traãi hoåc phñcho nhûäng ngûúâi khöng ngheâo (xem höåp5.6).

Sau thúâi kyâ khuãng hoaãng, hïå thöënggiaáo duåc seä àõnh hònh lûåc lûúång lao àöångvaâ khaã nùng caånh tranh vïì kinh tïë cuãakhu vûåc trong tûúng lai. Nêng cao chêëtlûúång vaâ àêíy maånh viïåc phöí cêåp giaáo duåclaâ yïëu töë trung têm àïí trang bõ cho ngûúâicöng nhên nhûäng kyä nùng lao àöång trongcaác ngaânh cöng nghiïåp vaâ dõch vuå vúáinùng suêët cao, vaâ àaâo taåo hoå trong suöëtquaá trònh lao àöång.

Nhû àaä nïu úã trïn, Haân Quöëc laâmrêët töët viïåc naây, mùåc duâ gêìn àêy nûúác naâyàang àaánh giaá laåi chiïën lûúåc giaáo duåc cuãamònh vúái muåc tiïu phaát triïín nhûäng kyänùng lao àöång linh hoaåt vaâ saáng taåo hún.Nhûäng vêën àïì gêy aáp lûåc trong khu vûåccoá leä laâ úã chöî khaác, chùèng haån, úã sûå thúâ útûúng àöëi vúái giaáo duåc trung hoåc cú súã úãThaái Lan, vúái giaáo duåc trung hoåc phöíthöng vaâ àaåi hoåc úã Trung Quöëc, hay úã chêëtlûúång giaáo duåc keám úã Inàönïsia vaâPhilippin. Nhûäng vêën àïì naây chó laâ möåtphêìn cuãa vêën àïì ûu tiïn chi tiïu cuãa chñnhphuã. Trûúâng húåp Haân Quöëc àaä chûáng minhrùçng giaáo duåc trung hoåc vaâ, àùåc biïåt, giaáoduåc àaåi hoåc do tû nhên taâi trúå laâ chuã yïëu.Vò vêåy phaãi coá caác caãi caách vïì chñnh saáchvaâ thïí chïë àïí nêng cao chêët lûúång giaáoduåc, bao haâm caã caác kyä nùng maâ seä thuácàêíy caác nûúác Àöng AÁ bûúác vaâo nïìn kinhtïë cuãa tri thûác trong thïë kyã túái.

Giaáo duåc chêët lûúång cao àoâi hoãi phaãicaãi caách chûúng trònh hoåc úã bêåc tiïíu hoåcvaâ trung hoåc àïí nhêën maånh viïåc xêy dûångàöåi nguä, tñnh linh hoaåt vaâ tñnh thñch ûáng,dûåa trïn nïìn taãng caác kyä nùng hoåc vêën vaâgiao tiïëp, cöång vúái caác kyä nùng phên tñchvaâ tñnh toaán. Àïí àûa nïìn kinh tïë nûúác nhaâtiïën lïn vaâo àêìu thïë kyã XXI, thanh niïn úã

caác nûúác Àöng AÁ seä phaãi laâm chuã rêët nhiïìunguöìn thöng tin toaân cêìu vaâ coá khaã nùngtêåp húåp nhûäng tri thûác naây àïí phên tñchvaâ giaãi quyïët nhûäng vêën àïì kinh tïë vaâ xaähöåi cuãa nûúác mònh. Thaái Lan vaâ Malaisiaàang tiïën haânh caãi caách hïå thöëng giaáo duåcàïí àaåt àûúåc nhûäng kyä nùng àoá, vaâ TrungQuöëc cuäng àang tiïën lïn theo hûúáng naây.

Y tïë. Caác phên tñch tûâ Inàönïsia vaâMalaisia chó ra rùçng chi tiïu cuãa chñnhphuã daânh cho caác trung têm y tïë, àùåc biïåtnhûäng trung têm nhoã, thò coá lúåi cho ngûúâingheâo, song chi tiïu cho caác bïånh viïån laåikhöng àûúåc phên böí möåt caách bònh àùèng.Coá nhiïìu lo ngaåi rùçng viïåc giaá thuöëc mennhêåp khêíu tùng lïn seä dêîn àïën trò hoaänhoùåc cùæt xeán viïåc sûã duång thuöëc, bao göìmcaã caác vùæc xin vaâ caác thuöëc chûáa HI/AIDS,vaâ rùçng viïåc caác dõch vuå y tïë tû nhên tùnggiaá maånh àang dêîn àïën nhu cêìu lúán húnàöëi vúái caác dõch vuå y tïë cöng cöång (xem höåp5.7). Àiïìu naây cho thêëy cêìn phaãi thûåc hiïånba biïån phaáp sau:

ˆ Duy trò chi tiïu thûåc tïë cho caác hoaåtàöång y tïë vaâ haâng hoaá cöng cöång coá taácàöång ngoaåi biïn cao, nhû caác vùæc xinphoâng bïånh vaâ kiïím soaát muöîi gêybïånh.

ˆ Duy trò chi tiïu daânh cho caác trungtêm vaâ caác tiïíu trung têm y tïë, àùåc biïåtdaânh cho nhûäng khoaãn chi khaác ngoaâilûúng.

ˆ Cêëp trúå cêëp taåm thúâi àïí mua caác thuöëcmen thiïët yïëu trong giai àoaån chuyïínàöíi khi tyã giaá mêët cên bùçng. Nhûäng trúåcêëp àoá chùæc seä ñt àïën àûúåc túái ngûúâingheâo, song chuáng vêîn coá thïí àaáng laâmxeát trïn giaác àöå baão vïå toaân böå nguöìnnhên lûåc.

Caác thïí chïë, naån tham nhuäng vaâ cúcêëu xaä höåi

Tiïëng tùm cuãa caác nûúác Àöng AÁ coámöåt mö hònh caác thïí chïë hoaåt àöång khaáhiïåu quaã vaâ öín àõnh xaä höåi giúâ àêy àaä bõcuöåc khuãng hoaãng laâm tiïu tan. Tûâ àoá àaänaãy sinh nhûäng vêën àïì quan troång sau:


Taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng: Thaáng Tû 1998, caáccuöåc thaão Iuêån theo nhoám troång têm vaâ caác cuöåc viïëng thùmtrûúâng hoåc cho thêëy rùçng nhûäng treã em vaâ nhûäng trûúâng hoåcngheâo àang phaãi chõu taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng. Ngûúâita dûå àoaán rùçng chi tiïu chñnh phuã daânh cho giaáo duåc giaãm,hoåc phñ tùng lïn trong khi thu nhêåp gia àònh giaãm ài seä dêîn àïëntyã lïå treã em ngheâo hoåc tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã giaãm suát.Ûúác àoaán taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë àöëi vúái viïåcxin hoåc thêåt khoá, búiã leä àêy laâ möåt cuöåc khuãng hoaãng vö tiïìnkhoaáng hêåu xeát vïì caã bïì röång vaâ chiïìu sêu. Caác kyä thuêåt àiïìutra kinh tïë àaä thu àûúåc nhûäng kïë quaã bõ taác àöång úã mûác tûúngàöëi thêëp, coá thïm tûâ 115.000-260.000 treã em trong àöå tuöíi tûâ 7-12, vaâ tûâ 173.000-270.000 treã em trong àöå tuöíi tûâ 13-15 àaä boãhoåc do thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâi giaãm 10%. Chñnh phuãlnàönïxia àaä coá nhûäng ûúác àoaán vïì taác àöång lúán hún nhiïìu -coá thïm 890.000 treã em boã hoåc tiïíu hoåc vaâ 640.000 treã em boãhoåc trung hoåc cú súã trong voâng chó coá möåt nùm.

Nhûäng con söë naây coá chñnh xaác hay khöng thò cuäng vêîncoân do sûå thöëng nhêët chung rùçng taác àöång cuãa cuöåc khuãnghoaãng àöëi vúái treã em ngheâo seä rêët sêu sùæc. Möåt bùçng chûáng roäraâng laâ cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë nhoã hún nhiïìu trong giaiàoaån 1986-1987, khi chi tiïu cuãa chñnh phuã daânh cho giaáo duåcgiaãm vaâ khöng coá nöî lûåc àùåc biïåt naâo àïí giuáp treã em tiïëp tuåc àihoåc; tyã lïå àùng kyá vaâo caác trûúâng trung hoåc cú súã àaä giaãm tûâ62% xuöëng coân 52% vaâ phaãi gêìn möåt thêåp kyã sau múái khöiphuåc laåi àûúåc. Roä raâng nguyïn nhên àïën tûâ nhûäng gia àònhngheâo. Cuäng nhû vêåy, chi tiïu daânh cho nhûäng ngûúâi khöngùn lûúng tñnh theo hoåc sinh àaä giaãm maånh tûâ 23000 Rp (18USD)xuöëng coân 8000Rp (3USD).

Phaãn ûáng. Ngaây 20 thaáng Baãy chñnh phuã àaä phaát àöångmöåt chûúng trònh quöëc gia nùm nùm nhùçm cung cêëp hoåc böínggiaáo duåc cú baãn cho nhûäng treã em ngheâo vaâ nhûäng khoaãn trúåcêëp lúán cho caác trûúâng hoåc phuåc vuå nhûäng cöång àöìng dên cûngheâo. Möåt liïn minh caác böå trûúãng àaä àûúåc thaânh lêåp àïí höîtrúå chûúng trònh naây. Ngên haâng Thïë giúái àang töí chûác taâi trúåàa biïn, bao göìm Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ (ADB), UNICEFvaâ caác cú quan song phûúng nhû AusAID vaâ Höåi nghõ thûúångàónh AÁ - Êu (ASEM) àïí höî trúå chûúng trònh naây. Töíng chi phñcuãa chûúng trònh nùm nùm naây khoaãng 382 triïåu USD vúái àoánggoáp cuãa ADB laâ 86 triïåu USD vaâ Ngên haâng Thïë giúái àoáng goápphêìn coân laåi.

17% nhûäng hoåc sinh ngheâo nhêët seä nhêån àûúåc möåt khoaãnhoåc böíng 240.000Rp(30USD) dûúái àang phiïëu phaát vaâo àêìunùm hoåc. Dûå àõnh khoaãn hoåc phñ naây seä giuáp trang traãi caác chi

Baão vïå nguöìn vöën nhên lûåc daânh cho ngûúâi ngheâo trong khuãng hoaãng kinh tïë: Chiïën dõch “trúã laåi trûúâng hoåc”cuãa Inàönïsia

HÖÅP 5.6

phñ vïì hoåc têåp nhû saách vúã, àöìng phuåc, tiïìn ài laåi vaâ hoåc phñ.Trong toaân quöëc coá 2,6 triïåu hoåc sinh trung hoåc cú súã (khoaãng17% söë hoåc sinh àùng kyá) seä àûúåc hûúãng hoåc böíng naây. 40%söë trûúâng tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã phuåc vuå caác cöång àöìngngheâo nhêët seä lêìn lûúåt nhêån àûúåc nhûäng khoaãn taâi trúå trõ giaá 2triïåu Rp (250USD) vaâ 4 triïåu Rp (500USD). Töíng söë coá 82.000trûúâng tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã seä nhêån àûúåc khoaãn naâymöîi nùm. Caác trûúâng naây coá thïí sûã duång khoaãn taâi trúå àïí muaduång cuå hoåc têåp vaâ caác thiïët bõ giaãng daåy khaác, tiïën haânh sûãachûäa nhoã vaâ giuáp àúä nhûäng hoåc sinh ngheâo bùçng caách miïînnhûäng khoaãn lïå phñ chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác.

Nöî lûåc huy àöång xaä höåi vaâ caác phûúng tiïån thöng tin àaåichuáng. Möåt chiïën dõch truyïìn hònh, phaát thanh vaâ baáo chñ àaäàûúåc phaát àöång trïn toaân quöëc àïí àaãm baão rùçng caác bêåc phuåhuynh vaâ moåi ngûúâi dên àïìu biïët vïì chûúng trònh naây, àöìngthúâi àïí nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc tiïëp tuåc hoåc vaâ taåoàiïìu kiïån àïí sûã duång minh baåch caác quyä cuäng nhû choån ranhûäng ngûúâi àûúåc nhêån hoåc böíng.

Ûu tiïn vaâ choån lûåa. Caác khoaãn hoåc böíng vaâ taâi trúå seäàûúåc phên böí dûåa trïn àiïìu tra vïì mûác àöå ngheâo khöí úã möîiquêån huyïån. Do coá sûå haån chïë vïì söë liïåu khöëi lûúång, thöng tinnaây cêìn àûúåc phöí biïën úã àõa phûúng vaâ vúái sûå tham gia cuãacaác töí chûác phi chñnh phuã vaâ caác thaânh viïn khaác cuãa xaä höåidên sûå trong quaá trònh choån lûåa úã phaåm vi àõa phûúng. Nhûänngûúâi àûúåc nhêån hoåc böíng seä àûúåc lûåa choån búãi caác uyã bancêëp quêån, phûúâng vaâ trûúâng hoåc vúái caác thaânh viïn laâ caác phuåhuynh, caác töí chûác phi chñnh phuã, àaåi diïån cuãa chñnh phuã vaâcaác töí chûác xaä höåi khaác.

Baão àaãm caác khoaãn taâi trúå naây seä àïën tay nhûäng ngûúâiàûúåc nhêån. Àïí àaãm baão caác khoaãn hoåc böíng vaâ taâi trúå seä àïëntay nhûäng ngûúâi nhêån àaä àûúåc lûåa choån, chûúng trònh naây baogöìm coá nhûäng àiïím sau: (i) caác khoaãn naây seä àûúåc chuyïín trûåctiïëp tûâ ngên haâng (àõa phûúng) àïën hoåc sinh - trûúâng hoåc -khöng qua trung gian; (ii) chiïën dõch truyïìn thöng àaåi chuáng úãcêëp laâng xaä seä thöng baáo cho caác cöång àöìng dên cû vaâ phuåhuynh hoåc sinh vïì chûúng trònh vaâ caác thuã tuåc cêìn thiïët; (iii) möåtcú quan àöåc lêåp seä thûåc hiïån viïåc kiïím tra haâng quyá; (iv) caácthaânh viï cuãa caác töí chûác phi chñnh phuã vaâ xaä höåi seä giaám saátchûúng trònh; (v) chñnh phuã, Ngên haâng Thïë giúái vaâ ADB seäàaánh giaá taác àöång cuãa chûúng trònh àöëi vúái viïåc hoåc sinh ghitïn vaâo trûúâng hoåc vaâ viïåc chuyïín tiïëp thöng qua caác cuöåckhaão saát têåp trung vaâ sûã duång SUSENAS (Survey EconomiNasional).


ˆ Phaãi chùng naån tham nhuäng vaâ naånbeâ phaái àaä traân ngêåp trong caác cú quannhaâ nûúác laâm cho caác cú quan naâykhöng coân hoaåt àöång hiïåu quaã?ˆ Phaãi chùng coá möåt sûå àöí vúä tiïìm taângkhöng traánh khoãi vïì mùåt xaä höåi, bao

göìm caã baåo lûåc sùæc töåc vaâ phe phaái àangtùng lïn cuäng nhû sûå phaá hoaåi caácchuêín mûåc àaåo àûác gia àònh vaâ xaä höåi?

Thuác àêíy nhûäng thïí chïë coá hiïåuquaã. Naån tham nhuäng vaâ hoaåt àöång keámhiïåu quaã cuãa caác thïí chïë chñnh laâ nguyïn


nhên dêîn àïën cuöåc khuãng hoaãng naây.Tham nhuäng laâ möåt àùåc àiïím lêu àúâi úã hêìuhïët caác nûúác Àöng AÁ, song vêën àïì naâyngaây caâng àûúåc dû luêån quan têm trûúácnhûäng vuå tham nhuäng quöëc tïë vaâ nhûängxòcùngàan nöíi àònh àaám tûâ Nhêåt Baãn chotúái Viïåt Nam. Trong nhûäng thêåp kyã tùngtrûúãng vûúåt bêåc, naån tham nhuäng àaä töìntaåi song song vúái nhûäng thïí chïë hoaåt àöångtûúng àöëi hiïåu quaã, tûâ caác cú quan quaãnlyá kinh tïë vô mö chuã chöët cho àïën ngaânhgiaáo duåc. Ngaây nay, hêìu hïët nhûäng nhaâquan saát àïìu lo ngaåi rùçng caác cú quan nhaânûúác phêìn lúán khöng coá hiïåu quaã vaâ bõ chiphöëi búãi lúåi ñch caá nhên hún laâ lúåi ñch cöngcöång, àùåc biïåt úã Inàönïsia. Khaã nùng phênphöëi möåt caách hiïåu quaã caác nguöìn lûåc vaâdõch vuå cuãa caác cú quan naây gùæn liïìn vúáinhûäng möëi lo ngaåi lúán hún vïì chñnh quyïìn.Inàönïsia vöën nöíi tiïëng vïì naån thamnhuäng àûúåc thïí chïë hoaá. Bùçng chûáng vïìsûå yïëu keám vïì mùåt thïí chïë tuy raãi raác,song noá bao göìm tûâ chêët lûúång thêëp cuãagiaáo duåc, dõch vuå y tïë vaâ caác dõch vuå khaáccho àïën nhûäng vêën àïì hïët sûác phöí biïën vïìtïå ùn höëi löå vaâ caã quan àiïím cho rùçng viïåcphên böí caác nguöìn lûåc àõa phûúng bõ quyïëtàõnh búãi quyïìn lûåc chñnh trõ hún laâ búãi caácnhu cêìu phaát triïín vaâ xaä höåi. Tuy nhiïn,Àöng AÁ àaä khöng thïí coá àûúåc nhûäng tiïënböå lúán vïì mùåt xaä höåi nïëu caác dõch vuå cuãachñnh phuã -phêìn chuã yïëu cuãa cöë gùæng naây- hoaân toaân vö duång. Caác khaão saát vi möchùåt cheä coân ñt, song cuäng cho thêëy möåtbûác tranh höîn àöån. Möåt so saánh giûäa caáccöng nhên tûúái tiïu cöng cöång úã Haân Quöëcvaâ êën Àöå àaä cho thêëy ûu thïë roä raâng cuãaHaân Quöëc34. Möåt nghiïn cûáu gêìn àêy vïìcaác cú quan àõa phûúng úã Inàönïsia àaä chóra rùçng caác cú quan nhaâ nûúác úã cêëp laângxaä hoaåt àöång khaá hiïåu quaã - mùåc dêìu chuángcuäng vêîn töìi tïå hún nhiïìu so vúái nhûäng töíchûác xaä höåi thûåc sûå35.

Caãi caách thïí chïë laâ phi têåp trunghoaá vaâ laâ möåt quaá trònh phûác taåp vaâ lêudaâi, tuy rêët cêìn, song khöng phaãi laâ thêìndûúåc, àùåc biïåt trong giai àoaån khuãnghoaãng khi maâ viïåc phên phöëi coá hiïåu quaãtrúã nïn cêëp baách möåt caách khaác thûúâng.

Trïn thûåc tïë, quaá trònh phên quyïìn vïì àõaphûúng coá thïí laâm cho moåi viïåc töìi tïå hún,phêìn naâo vò caác àõa phûúng noái chung coánhûäng nguöìn lûåc kyä thuêåt yïëu keám hún36.

Caác bùçng chûáng tûâ caãi caách úã MyäLatinh vaâ nhûäng núi khaác àaä khùèng àõnhyïu cêìu phaãi trao cho caác cöång àöìng dêncû, nhûäng ngûúâi sûã duång caác dõch vuå naây,nhiïìu quyïìn lûåa choån vaâ tiïëng noái lúánhún37. Àùåc biïåt, möåt caách tiïëp cêån àa daång

Khuãng hoaãng vaâ y tïë: Cùåp vïë àïì phöí biïënChi phñ Y tïë àang tùng lïn. Viïåc tyã giaá höëi àoaái giaãm àöìng

nghôa vúái chi phñ y tïë tùng lïn, do viïåc nhêåp khêíu nhiïìu loaåidûúåc phêím, bao göìm caác loaåi vùæcxin vaâ thuöëc ngûâa thai. ÚÃInàönïxia, nhêåp khêíu thuöëc men chiïëm túái 60% hoùåc hún söëdûúåc phêím àûúåc duâng trong nûúác, vêåy maâ giaá thuöëc men àaätùng lïn gêëp 2 hoùåc 3 lêìn. Sûå thay àöíi naây trong giaá caã tûúngàöëi seä hoaân toaân khöng thïí àaão ngûúåc àûúåc, do àoá àoâi hoãiphaãi coá nhûäng àiïìu chónh daâi haån trong viïåc sûã duång thuöëcmen.

Chi tiïu cho tiïu duâng tû nhên àang giaãm xuöëng, àùåc biïåtàöëi vúái söë ngûúâi bõ thêët nghiïåp àang ngaây caâng tùng. Nhiïìu giaàònh ñt coân khaã nùng thanh toaán nhûäng dõch vuå y tïë àùæt àoãàûúåc cung cêëp búãi caác cú súã dõch vuå tû nhên hoùåc nhaâ nûúác;caác cú súã naây thûúâng aáp àùåt caác mûác phñ sûã duång. Àiïìu naây rêëtquan troång búãi leä, chi tiïu tû nhên chiïëm khoaãng 50% töíng chitiïu vïì y tïë úã caác nûúác Àöng AÁ. Àêy laâ bùçng chûáng cho thêëynhûäng ngûúâi sûã duång dõch vuå tû nhên seä chuyïín sang caác dõchvuå àûúåc bao cêëp cuãa nhaâ nûúác, trong khi möåt söë ngûúâi sûã duångtiïìm taâng, àùåc biïåt nhûäng ngûúâi ngheâo, coá thïí seä phaãi chuyïínsang duâng nhûäng dõch vuå chêët lûúång thêëp hún, hoùåc thêåm chñhoaân toaân khöng sûã duång túái nhûäng dõch vuå y tïë nûäa.

Chi tiïu y tïë cöng cöång àang giaãm suát. Sûác eáp vïì ngênsaách coá thïí laâm giaãm caác khoaãn chi bao cêëp cuãa nhaâ nûúác maânhúâ àoá ngûúâi ngheâo coá thïí àûúåc baão vïå khoãi nhûäng nguy cúchi phñ dõch vuå y tïë àang tùng. Àiïìu naây, hoùåc seä laâm tùngthïm khoá khùn taâi chñnh hoùåc seä laâm giaãm viïåc sûã duång caácdõch vuå y tïë. Thïm vaâo àoá, nhu cêìu tùng lïn cuãa àöëi vúái caácdõch vuå cöng cöång cuãa nhûäng ngûúâi vöën trûúác kia sûã duång caácdõch vuå tû nhên coá thïí laâm giaãm caác khoaãn trúå cêëp daânh chongûúâi ngheâo cuãa nhaâ nûúác. Vïì lêu daâi, cùæt giaãm chi tiïu choviïåc vêån haânh vaâ duy trò caác dõch vuå naây cuäng seä laâm giaãmnùng suêët úã khu vûåc cú súã haå têìng cöng cöång. Chi tiïu cöngcöång giaãm cuäng àe doaå nhûäng chûúng tònh y tïë cöng cöångàûúåc ûu tiïn, nhû chûúng trònh miïîn dõch àöëi vúái caác bïånh úã treãem vaâ phoâng chöëng lao. Kinh nghiïåm vûâa qua cuãa Inàönïxiakhi tiïën haânh àiïìu chónh taâi chñnh vaâo giûäa nhûäng nùm 1980àaä cho thêëy sûå nhaåy caãm cuãa caác chûúng trònh y tïë cöng cöångtrûúác viïåc cùæt giaãm chi tiïu cöng cöång.

Nguöìn: Nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái

HÖÅP 5.7


hoaá àöëi vúái viïåc phên phöëi caác chuyïín giaothu nhêåp, liïn quan àïën chñnh phuã, caác töíchûác xaä höåi vaâ tön giaáo, coá thïí giuáp laâmgiaãm nhûäng ruãi ro do chó dûåa vaâo hoaântoaân möåt kïnh phên phöëi. Nhûäng haån chïëàöëi vúái viïåc thaânh lêåp caác töí chûác úã àõaphûúng cuäng cêìn àûúåc dúä boã àïí khuyïënkhñch sûå tham gia vaâ caånh tranh. Àiïìu naâycoá thïí àûúåc böí sung bùçng caác biïån phaápnhùçm thuác àêíy sûå tham gia thûåc sûå cuãacaác cöång àöìng dên cû trong quaá trònh choånlûåa, töí chûác, thûåc hiïån vaâ àaánh giaá caác dûåaán. Caác quyä phuác lúåi xaä höåi àaä àûúåc sûã duångrêët nhiïìu úã khu vûåa Myä Latinh vaâ khuvûåc Nam Xahara chêu Phi àïí àöëi phoá vúáiviïåc àiïìu chónh. Ngaây caâng nhiïìu bùçngchûáng cho thêëy caác quyä naây hoaåt àöång töëtnhêët khi caác cöång àöìng àõa phûúng thûåcsûå tham gia38. Cuöëi cuâng, nguöìn thöng tinàöåc lêåp vaâ phöí biïën, bao göìm caã viïåc giaámsaát cuãa caác töí chûác xaä höåi, laâ möåt àöång lûåctiïìm taâng rêët quan troång àïí nêng cao yáthûác traách nhiïåm.

Àöëi phoá vúái möåt cú cêëu xaä höåi àangxuöëng cêëp. Coá nhiïìu caách khaác nhau àïíàöëi phoá vúái aáp lûåc tùng thïm àöëi vúái caácquan hïå xaä höåi trong phaåm vi gia àònh vaâcöång àöìng úã nhûäng xaä höåi khaác nhau (xemhöåp 5.8). Coân quaá súám àïí àaánh giaá nhûänghêåu quaã cuãa caác thay àöíi vïì mùåt xaä höåi,nhûng cuäng coá nhûäng hêåu quaã töìn taåisong song trong nhûäng cöång àöìng chõuhêåu quaã cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïëkhaác. Suy thoaái kinh tïë àaä goáp phêìn laâmtùng baåo lûåc úã thaânh thõ taåi caác nûúác MyäLatinh vaâo nhûäng nùm 1980. Mùåc duâ phêìnlúán caác nûúác trong khu vûåc àaä phuåc höìikinh tïë vaâo nhûäng nùm 1990, baåo lûåc vêîncoân rêët phöí biïën, dêîn àïën nhûäng caái giaáphaãi traã vïì mùåt kinh tïë - xaä höåi lan röång.Caác nghiïn cûáu úã caác cöång àöìng dên cûngheâo khöí úã Ecuaào, Hunggary, Dùmbia,vaâ Philippin àaä cho thêëy39.

ˆ Lao àöång cuãa treã em vaâ phuå nûä giatùng.

ˆ Caác aáp lûåc àöëi vúái phuå nûä vaâ con gaáilúán cuãa hoå gia tùng - caác baâ meå phaãi laâmviïåc nhiïìu hún, vêåy laâ caác cö chõ phaãithay meå tröng nom caác em.

ˆ Viïåc thay thïë caác dõch vuå cöng cöångbùçng caác dõch vuå tû nhên tùng lïn - baogöìm caã caác dõch vuå y tïë vaâ giaáo duåc.

ˆ Baåo lûåc àûúâng phöë tùng lïn, àùåc biïåttrong söë caác em trai võ thaânh niïn.

ˆ Baåo lûåc gia àònh tùng lïn, àùåc biïåttrong nhûäng gia àònh bõ giaãm viïåc laâmhoùåc thu nhêåp.

Nghiïn cûáu àaä chó ra caác taác àöångrêët khaác nhau àöëi vúái hoaåt àöång khöngchñnh thûác cuãa cöång àöìng. AÁp lûåc vûâa phaãicoá thïí dêîn àïën sûå giuáp àúä lêîn nhau àûúåcàïì cao - viïåc sûã duång nhiïìu hún nguöìn vöënxaä höåi - trong khi nhûäng aáp lûåc maånh seäcoá khaã nùng laâm àöí vúä caác cú cêëu àöëi phoávúái khuãng hoaãng dûåa trïn cú súã cöång àöìng.

Nhûäng caái giaá àùæt phaãi traã naây caângnhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc phuåchöìi möi trûúâng kinh tïë úã àõa phûúng vaâquöëc gia, rêët quan troång àïí thûåc hiïån chûácnùng xaä höåi. Caác biïån phaáp cuå thïí coá thïíbao göìm:

ˆ Xaác àõnh nhûäng nhoám dên cû dïî bõtaác àöång vaâ têåp trung haânh àöång àïí àaápûáng caác nhu cêìu cuãa hoå. Chùèng haån,caác aáp lûåc tùng lïn àöëi vúái phuå nûä coáthïí àûúåc giaãi quyïët bùçng caách giaãm yïucêìu vïì giúâ giêëc àöëi vúái hoå, nhû caãi thiïånviïåc cung cêëp nûúác hoùåc caác dõch vuåchùm soác treã em.

ˆ Höî trúå caác quaá trònh tham gia do chñnhphuã, caác töí chûác phi chñnh phuã hoùåc caáctöí chûác tön giaáo laâm trung gian - vûâaàïí àùåt ra nhûäng ûu tiïn cho àõa phûúngvûâa àïí höî trúå caác maång lûúái khöngchñnh thûác.

ˆ Höî trúå hoaåt àöång caãi töí àïí tiïëp cêån vúáinhûäng nhoám dên cû bõ nguy cú lúán.Chùèng haån, hoaåt àöång phöëi húåp cuãa caáctöí chûác xaä höåi thûúâng laâ caách duy nhêëtàïí àïën vúái nhûäng treã em bõ boác löåt laoàöång. ÚÃ Braxin, caác nhoám cöng taác xaähöåi úã àõa phûúng àaä sûã duång kõch, êmnhaåc vaâ nhûäng loaåi hònh tham gia cöångàöìng khaác àïí àïën vúái nhûäng treã em langthang, keáo chuáng ra khoãi nhûäng bùng


nhoám töåi phaåm àïí tham gia vaâo nhûänghoaåt àöång saãn xuêët coá ñch cho xaä höåi.

Tùng cûúâng giaám saát, chêín àoaán vaâ thöngtin cöng cöång

Àaánh giaá caác hoaåt àöång cöng cöångseä àem laåi nhûäng thöng tin àïí sûã duång vaâoviïåc taái thiïët caác chûúng trònh àang àûúåcthûåc hiïån. Thöng tin cöng cöång seä phuåcvuå cho cöng taác kiïím tra àöëi vúái viïåcchuyïín giao vaâ phuåc vuå cho sûå tranh luêåncoá thöng tin cöng cöång vïì caác diïîn biïën,taác àöång cuãa caác chûúng trònh vaâ caác möëiquan hïå lûåa choån àaánh àöíi. Caác chûúngtrònh giaám saát phuác lúåi xaä höåi toaân diïånnïn sûã duång höîn húåp nhiïìu phûúng tiïån.

ˆ Thûåc hiïån khaão saát àõnh kyâ àiïìu kiïånsöëng vaâ khaã nùng bõ taác àöång vïì caác mùåttiïìn lûúng, thêët nghiïåp, giaá caã tûúngàöëi, giaá caã lûúng thûåc, hêåu quaã cuãa haånhaán, caác chó söë xaä höåi vaâ mûác dinhdûúäng. ÚÃ nhiïìu nûúác Àöng AÁ, nhûängthöng tin ngùæn haån nhû vêåy khöng àêìyàuã. Philippin coá hïå thöëng SocialWeather Station chuã yïëu dûåa trïnnhûäng àaánh giaá chuã quan. Inàönïsia

gêìn àêy àaä huyã boã viïåc khaão saát haângquyá vïì lûåc lûúång lao àöång do coá ñt biïënàöíi theo muâa. Thaái Lan vêîn coân hïåthöëng khaão saát lao àöång haâng quyá, coânkhaão saát lao àöång cuãa Haân Quöëc hiïånnay àûúåc tiïën haânh haâng thaáng.

ˆ Thûåc hiïån àaánh giaá böí sung vïì höå giaàònh vaâ caác àiïìu kiïån söëng sûã duång caáckyä thuêåt tham gia, maâ àiïìu naây seä giuáplaâm nêng cao hiïíu biïët vïì caác chiïën lûúåcàöëi phoá vúái khuãng hoaãng. Nhûäng àaánhgiaá naây phaãi taåo nïn möåt phêìn möëi liïnhïå hiïån coá giûäa caác giaã thuyïët vaâ söë liïåuvaâ coá khaã nùng gêy aãnh hûúãng àöëi vúáiviïåc lêåp caác cêu hoãi khaão saát.

ˆ Sûã duång caác dûä liïåu hiïån coá àïí kïëthúåp caác xu thïë kinh tïë phöí biïën vúái cúcêëu thu nhêåp vaâ chi tiïu, àöìng thúâi phêntñch nhûäng phaãn ûáng trûúác àêy cuãa caáchöå gia àònh àöëi vúái nhûäng thay àöíi cuãanhûäng thöng söë cuå thïí, chùèng haån, àöåco daän vïì giaá caã cuãa hoåc phñ. ÚÃ hêìu hïëtcaác nûúác, caác dûä liïåu hiïån coá bao göìmcaã kïët quaã khaão saát vïì thu nhêåp vaâ tiïuduâng.

Hêìu hïët ngûúâi dên àïìu nhêån thêëy cuöåc khuãng hoaãngàang laâm xoái moân nhûäng giaá trõ xaä höåi - loâng tin, sûå tûúng trúå lêînnhau cuäng nhû caác maång lûúái höî trúå. Mùåc dêìu vêåy, úã möåt söëcöång àöìng dên cû, sûå gùæn kïët xaä höåi, trïn thûåc tïë, coá thïí àûúåccuãng cöë khi nhûäng cöång àöìng dên ngheâo tòm àûúåc giaãi phaáptöëi ûu nhùçm thaáo dúä nhûäng khoá khùn cuãa hoå. Chùèng haån, úãDavao, trïn àaão Mindanao úã Philippin, cöång àöìng dên cû úãàêy àaä lêåp quyä tiïët kiïåm àïí trang traãi chi phñ cuãa caác lïî höåi vaâmöåt chûúng trònh tûå àõnh hûúáng (ronda) cuäng àaä àûúåc phaáttriïín àïí àöëi phoá vúái tònh traång töåi phaåm gia tùng.

Xung àöåt. ÚÃ têët caã caác nûúác, caác töí chûác phi chñnh phuã àaäxaác nhêån xung àöåt gia tùng trong phaåm vi gia àònh, cöång àöìngvaâ toaân böå xaä höåi. AÁp lûåc tùng lïn àaä dêîn àïën xung àöåt nöåi böågia tùng, vaâ nhûäng keã cho vay nùång laäi úã Bangkok àaä sûã duångcaã vuä lûåc àöëi vúái nhûäng khöng traã àûúåc núå. Caác töí chûác phichñnh phuã cuäng àaä baây toã möëi lo ngaåi vïì khaã nùng coá baåo loaånxaä höåi, möåt möëi lo ngaåi àaä böåc löå úã Inàönïxia, núi maâ naån baåolûåc sùæc töåc rêët phöí biïën, kïí caã hiïëp dêm, chöëng laåi cöång àöìngngûúâi Hoa úã àêy...

Tñnh dïî bõ töín thûúng vaâ tònh traång bêët an. ÚÃ Teparak,möåt khu öí chuöåt úã Khon Kaen, vuâng àöng bùæc Thaái Lan, möåtnhoám nghiïn cûáu àaä xaác nhêån möåt sûå àöí vúä loâng tin trong cöångàöìng saáu thaáng qua. Caånh tranh khi tòm viïåc tùng lïn àöìng

Sûå xoái moân nguöìn vöën xaä höåiHÖÅP 5.8

nghôa vúái viïåc nhûäng ngûúâi haâng xoám möåt thúâi tûâng húåp taác vúáinhau, giúâ àêy laåi caånh tranh vúái nhau. Vêåy laâ tröåm cùæp, baåo lûåcvaâ nhûäng tïå naån khaác àaä tùng lïn. Möåt söë treã em àaä bõ böë meåchuáng buöåc phaãi thöi hoåc àïí úã nhaâ tröng nhaâ vò giúâ àêy hoå àïìuphaãi laâm viïåc úã ngoaâi, trong khi naån tröåm cùæp gia tùng rêëtnhanh.

Cö lêåp. Têët caã caác nhoám àiïìu tra àïìu phaãn aánh möåt caãmgiaác chung vïì sûå bêët öín vaâ cö lêåp. Nhiïìu ngûúâi noái rùçng, choduâ ngûúâi ngheâo tûâng àûúåc hûúãng lúåi tûâ phuác lúåi xaä höåi àûúåc caãithiïån, hoå vêîn caãm thêëy bõ àûáng ngoaâi lïì vaâ chûa nhêån àûúåcphêìn chñnh àaáng cuãa mònh trong sûå tùng trûúãng kinh tïë. Nhiïìungûúâi àaä àöí löîi cho ngûúâi giaâu vïì cuöåc khuãng hoaãng hiïån nayvaâ khöng hiïíu nöíi taåi sao ngûúâi ngheâo laåi phaãi chõu gaánh nùångnaây. ÚÃ Teparak, möåt ngûúâi àûáng àêìu cöång àöìng dên cû úã àêyàaä noái thïm: “Cuöåc khuãng hoaãng àaä xaãy ra quaá nhanh khiïënchuáng töi quaá böëi röëi, kinh hoaâng vaâ bi quan. Chuáng töi àaä bõloaåi ra maâ khöng nhêån àûúåc lúâi giaãi thñch naâo caã.”

Nguöìn: Robb, Caroline (1998), “Nhûäng hêåu quaã xaä höåi cuãacuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ: Suy nghô cuãa nhûäng cöång àöìngdên cû ngheâo”. Taâi liïåu chuêín bõ cho cuöåc höåi thaão vïì cuöåckhuãng hoaãng Àöng AÁ, thaáng Baãy 1998, IDS, Àaåi hoåc Sussex,Anh.


Ngên haâng Thïë giúái àang giuáp caác chñnh phuã khöi phuåc sûåtùng trûúãng àïí giaãi quyïët nhûäng hêåu quaã xaä höåi cuãa cuöåckhuãng hoaãng; baão vïå nhûäng chi tiïu cöng cöång ûu tiïn chongûúâi ngheâo; tùng cûúâng chêët lûúång cuãa caác dõch vuå xaä höåi;caãi tiïën viïåc töí chûác vaâ taâi trúå cuãa caác quyä xaä höåi; cuãng cöë caáchïå thöëng an toaân xaä höåi daânh cho ngûúâi thêët nghiïåp vaâ ngûúâicao tuöíi; giaãi quyïët nhûäng vêën àïì thïí chïë cöët loäi. Nhûäng hoaåtàöång cuãa Ngên haâng Thïë giúái göìm coá:

ÚÃ Thaái Lan, möåt khoaãn vay trõ giaá 300 triïåu USD cho möåtdûå aán àêìu tû xaä höåi seä taâi trúå àïí taåo viïåc laâm cho ngûúâi ngheâovaâ ngûúâi thêët nghiïåp thöng qua caác chûúng trònh tùng cûúânglao àöång hiïån coá cuãa chñnh phuã; múã röång àaâo taåo cho ngûúâithêët nghiïåp; höî trúå caác dûå aán baão hiïím y tïë daânh cho ngûúâi coáthu nhêåp thêëp, caác dûå aán cöång àöìng quy mö nhoã vaâ caác dûå aánchñnh phuã cêëp lúán hún; thiïët lêåp möåt hïå thöëng giaám saát àïíàaánh giaá taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng vaâ cuãa hoaåt àöångcöng cöång àöëi vúái ngûúâi ngheâo. Dûå tñnh khoaãn vay naây seä taåora khoaãng 1 triïåu thaáng viïåc laâm vaâ möåt khöëi lûúång àaâo taåotûúng àûúng. Ngoaâi ra, möåt baãn àöì àõnh võ nhûäng vuâng ngheâoàoái trong caã nûúác seä àûúåc veä dûåa trïn caác söë liïåu thöëng kï àaäcoá vaâ möåt àaánh giaá tham gia coá hïå thöëng trïn phaåm vi toaânquöëc, àêy seä laâ möåt àêìu vaâo quan troång àïí quyïët àõnh chñnhsaách vïì caác cú cêëu baão àaãm an toaân.

ÚÃ Inàönïxia, Ngên haâng Thïë giúái àaä cú cêëu laåi möåt söë aánàang coá àïí taái àõnh hûúáng tiïët kiïåm nhùçm höî trúå vïì thu nhêåp vaâàaáp ûáng nhûäng nhu cêìu thiïët yïëu (khoaãng 320 triïåu USD). Möåtkhoaãn vay àïí àiïìu chónh cú cêëu (SAL) trõ giaá 1 tyã USD seä baogöìm 1 phêìn àïí höî trúå ngûúâi ngheâo qua caác chûúng trònh viïåclaâm cöng cöång múã röång sûã duång nhiïìu lao àöång; caác hoaåtàöång àïí àaãm baão cung cêëp liïn tuåc nhûäng haâng hoaá thiïët yïëuvúái giaá caã tùng khöng nhiïìu; caác saáng kiïën àïí duy trò caác dõchvuå y tïë vaâ giaáo duåc cú baãn coá chêët lûúång. Àùåc biïåt, àïí àaãm baãotyã lïå treã em àïën trûúâng hoåc trong 9 nùm àêìu tiïn luön úã mûáccao, chñnh phuã seä cêëp caác quyä hoåc böíng cho 2,6 triïåu hoåc sinhtrung hoåc cú súã khoá khùn nhêët. Möåt dûå aán giaãm ngheâo trõ giaá275 triïåu USD cho caác vuâng nöng thön (Dûå aán phaát triïínKecamatan) àaä àûúåc thöng qua vaâ möåt dûå aán tûúng tûå cuängàang àûúåc chuêín bõ àïí giuáp àúä nhûäng ngûúâi ngheâo úã thaânhthõ. Àïí höî trúå caãi caách, caác cuöåc thaão luêån àang àûúåc tiïën haânhàïí nhùçm xem xeát möåt khoaãn vay àïí àiïìu chónh nöng nghiïåp.Ngên haâng Thïë giúái cuäng àaä tùng cûúâng hoaåt àöång tham giavaâ phên tñch vïì vêën àïì ngheâo àoái àïí höî trúå hai hoaåt àöång naâyvaâ seä giuáp taâi trúå bûúác tiïëp theo cuãa cuöåc khaão saát vïì àúâi söënggia àònh úã Inàönïxia (IFLS). Àiïìu naây seä cho pheáp giaám saátàiïìu kiïån söëng cuãa nhûäng höå gia àònh àiïín hònh àaä àûúåc khaãosaát vaâo nùm 1993 vaâ 1997, qua àoá giuáp àaánh giaá caác chiïënlûúåc àöëi phoá vúái khuãng hoaãng úã cêëp àöå gia àònh.

ÚÃ Haân quöëc, khoaãn tiïìn trõ giaá 2 tyã USD maâ SAL àaä thöngqua vaâo thaáng Ba 1998 bao göìm möåt chûúng trònh quan troångvïì thõ trûúâng lao àöång vaâ hïå thöëng àaãm baão an toaân xaä höåi.Chûúng trònh naây sûã duång nhûäng biïån phaáp àïí tùng cûúângtñnh linh hoaåt cuãa thõ trûúâng lao àöång trong khi múã röång phaåmvi baão hiïím thêët nghiïåp cho cöng nhên úã nhûäng xñ nghiïåp quymö nhoã; caãi tiïën viïåc giaám saát ngheâo àoái vaâ baão àaãm nhûäng chi

HÖÅP 5.9

Caác nöî lûåc giuáp àúä ngûúâi ngheâo cuãa Ngên haâng Thïë giúái

tiïu cuãa chñnh phuã liïn quan àïën ngûúâi ngheâo; vaâ caãi caách hïåthöëng hûu trñ. Möåt cuöåc höåi nghõ hoåp vaâo thaáng Baãy 1998 àaätêåp trung thaão luêån nhûäng baâi hoåc vïì kinh nghiïåm quöëc tïëtrong caác chñnh saách vïì thõ trûúâng lao àöång. Möåt höåi nghõ khaácseä têåp trung vaâo caác chñnh saách àêìu tû quyä hûu trñ. Möåt SALthûá hai trõ giaá 2 tyã USD seä giuáp thuác àêíy nhûäng caãi caách naây vaâbùæt àêìu giaãi quyïët thùèng vêën àïì liïn quan àïën dõch vuå y tïë vaâbao cêëp y tïë

ÚÃ Philippin, ba khoaãn vay múái (trõ giaá 79 triïåu USD) àaä àûúåcthöng qua thaáng Ba 1998 àïí tùng cûúâng thu nhêåp cuãa ngûúâingheâo vaâ cung cêëp cho hoå nhûäng dõch vuå cú baãn. Hai khoaãnvay khaác vúái töíng trõ giaá 130 triïåu USD dûå tñnh seä àûúåc thöngqua nûãa cuöëi nùm 1998; nhûäng dûå aán naây taâi trúå cho phaát triïíncú súã haå têìng vaâ seä tùng cûúâng caác cú höåi viïåc laâm cuäng nhûkhaã nùng sûã duång caác dõch vuå cú baãn àöëi vúái nhûäng àún võhaânh chñnh tûúng àöëi ngheâo cuãa nhaâ nûúác. Ngên haâng Thïëgiúái àaä tiïën haânh möåt àúåt àaánh giaá xaä höåi khêín trûúng àïí xemxeát taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng, tûâ àoá tòm hiïíu caác chiïënlûúåc àöëi phoá vúái khuãng hoaãng. Àiïìu tra vïì àoái ngheâo trong nùmtaâi chñnh 1999 seä dûåa trïn kïët quaã cuãa cuöåc Àiïìu tra vïì thunhêåp vaâ chi tiïu nùm 1999 (FLES - àûúåc tiïën haânh ba nùm möåtlêìn) vaâ seä goáp phêìn vaâo viïåc thûåc hiïån súám cuöåc Àiïìu tra vïìngheâo àoái haâng nùm. Àiïìu naây seä cung cêëp möåt phên tñch böíñch vïì taác àöång ngùæn haån cuãa cuöåc khuãng hoaãng, àaánh giaáhiïåu quaã cuãa caác chñnh saách giaãm àoái ngheâo cuãa chñnh phuã vaâàûa ra àõnh hûúáng chñnh saách cho tûúng lai.

ÚÃã Malaixia. möåt khoaãn vay trõ giaá 300 triïåu USD daânh chokhu vûåc kinh tïë vaâ xaä höåi àûúåc duyïåt vaâo thaáng saáu 1998 seä höîtrúå viïåc giaãm thùång dû taâi khoaá tûâ 2,5% xuöëng coân 0,5% GDPbùçng caách tùng cûúâng chi tiïu chñnh phuã daânh cho caác khuvûåc xaä höåi. Khoaãn vay naây nhùçm baão àaãm chi tiïu ngên saáchdaânh cho giaáo duåc, y tïë, cú súã haå têìng úã nöng thön, vaâ tùngcûúâng caác khoaãn chi cho caác chûúng trònh baão àaãm an toaân xaähöåi nhùçm höî trúå trûåc tiïëp cho ngûúâi ngheâo (böí sung chöî úã vaâlûúng thûåc miïîn phñ) vaâ viïåc phên phöëi thu nhêåp thöng quanhûäng khoaãn taâi trúå nhoã. Nhûäng vêën àïì daâi haån hún vïì viïåcbaão àaãm àuã caác maång lûúái an toaân chñnh thûác vaâ cú cêëu chñnhphuã cuãa Quyä tiïët kiïåm cuãa cöng nhên seä àûúåc giaãi quyïët thöngqua möåt khoaãn Vay höî trúå kyä thuêåt vaâ hoaåt àöång cuãa khu vûåckinh tïë vaâ xaä höåi. Ngoaâi ra. möåt CEM cuäng àang sùæp hoaânthaânh - caái àêìu tiïn laâ tûâ nùm 1993. Noá bao göìm àaánh giaá töíngquan vïì tònh traång ngheâo khöí vaâ hïå thöëng baão àaãm an toaân xaähöåi úã Malaixia, phên tñch xem ngûúâi ngheâo bõ taác àöång nhû thïënaâo búãi suy thoaái vaâ gúåi yá giaãi phaáp àïí giaãm búát taác àöång cuãacuöåc khuãng hoaãng àöëi vúái ngûúâi ngheâo.

ÚÃ Trung Quöëc, cöng viïåc àang tiïën haânh àïí àiïìu chónh thõtrûúâng lao àöång têåp trung vaâo caác chñnh saách cêìn thiïët àïí giaãiquyïët vêën àïì thêët nghiïåp. Trong khi vêën àïì naây àang trúã nïnhïët sûác nhûác nhöëi do caãi caách àûúåc tùng cûúâng trong khu vûåcdoanh nghiïåp nhaâ nûúác, sûå suy giaãm cuãa töíng cêìu - seä trúã nïntöìi tïå hún do taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng khu vûåc - cuängseä coá aãnh hûúãng. Möåt cuöåc höåi thaão seä baân vïì hiïåu quaã cuãacaác chñnh saách thõ trûúâng lao àöång chuã àöång vaâ thuå àöång trongviïåc giaãi quyïët caác vêën àïì viïåc laâm.


Giaám saát vaâ àaánh giaá hoaåt àöångcöng cöång laâ nhûäng muåc tiïu ngùæn haånrêët quan troång àïí baão àaãm rùçng nhûänghiïåu quaã dûå tñnh seä àïën vúái nhûäng nhoámàûúåc ûu tiïn vaâ àïí taái thiïët caác chûúngtrònh. Trong giai àoaån trung haån àïën daâihaån, viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá naây seä giuápàûa caác khu vûåc vaâ caác nhoám dên ngheâohoaâ nhêåp vaâo quaá trònh phaát triïín. Têët caãcaác chûúng trònh àïìu coá thïí thu lúåi tûâ viïåcgiaám saát kïët húåp giûäa àõnh lûúång vaâ thamgia. Giaám saát tham gia àùåc biïåt hûäu ñchtrong viïåc laâm tùng tñnh hiïåu quaã nhúâtùng cûúâng sûå tham gia cuãa caã cöång àöìngvaâ laâm tùng tñnh hiïåu quaã thöng qua xemxeát kyä lûúäng viïåc sûã duång vaâ phên phöëicaác khoaãn trúå cêëp. Thöng tin cöng cöångcuäng giuáp nêng cao yá thûác traách nhiïåm.Àöëi vúái nhûäng chûúng trònh quan troång,àùåc biïåt nhûäng chûúng trònh chûa chùæcchùæn vïì hiïåu quaã taác àöång, viïåc àaánh giaácêëu truác sûã duång caác höå gia àònh tham giavaâ caác mêîu hònh quaãn lyá cuäng rêët quantroång àïí töëi àa hoaá lúåi ñch cuãa nhûängnguöìn taâi nguyïn khan hiïëm. Chùèng haån,viïåc àaánh giaá cú cêëu coá khaã nùng giaãi quyïëtvêën àïì hiïåu quaã ûu tiïn cuãa caác chûúngtrònh cöng cöång, cung cêëp nhûäng khoaãntrúå cêëp múái cho giaáo duåc vaâ hiïåu quaã cuãaviïåc ûu tiïn theo khu vûåc àõa lyá nhùçm laâmgiaãm àoái ngheâo.

Chuá thñch1. Phêìn naây do Ahuja vaâ nhûäng

ngûúâi khaác ruát ra (1997).

2. Ngên haâng Thïë giúái (1993a),Birdsall vaâ Sabot (1993); Teranishi úã Aoki,vaâ nhûäng ngûúâi khaác (1996).

3. Ngên haâng Thïë giúái (1995), Baáocaáo phaát triïín thïë giúái; Ngên haâng Thïëgiúái (1996a), Sûå tham gia cuãa cöng nhên

trong sûå tùng trûúãng Àöng AÁ.

4. Xem Kim vaâ Topel (1995).

5. Xem Ranis (1995).

6. Sau khi kiïím soaát àûúåc thu nhêåpvaâ caác yïëu töë khaác (mùåc duâ úã lnàönïxiaàiïìu naây thûúâng phaãn aánh phêìn naâo sûåtùng trûúãng thu nhêåp nhanh vaâ sûå phaãnûáng chêåm àöëi vúái tyã lïå tûã vong. Xem Filmervaâ Pritchett (1997): lnàönïxia vêîn laâ möåtnûúác ngoaåi lïå (coá tyã lïå tûã vong cuãa treã emcao) sau khi kiïím soaát àûúåc thu nhêåp;Philippin vaâ Haân Quöëc laâ nhûäng nûúácngoaåi lïå tiïu cûåc sau khi kiïím soaát àûúåcthu nhêåp vaâ nhûäng yïëu töë khaác, göìm caãgiaáo duåc cho phuå nûä vaâ sûå bêët bònh àùèng.

7. Vinod vaâ nhûäng ngûúâi khaác(1997). Coá phaãi pheáp maâu nhiïåm cuãa moåingûúâi? Sûå trúã laåi cuãa àoái ngheâo vaâ bêët bònhàùèng úã Àöng AÁ.

8. Jalan vaâ Ravallion (1998), “Spa-tial Poverty Trap?”.

9. Nhûäng so saánh naây cuäng khöngtñnh àïën nhûäng vêën àïì nhû nhûäng mûácàöå tûúng àûúng vaâ nhûäng caách biïåt tronggiaá sinh hoaåt cuãa khu vûåc. Ngoaâi ra, cuöåcthaão luêån coân xeát túái hïå söë Gini caã vïì mùåtphên phöëi thu chi. Nhòn chung, do phênphöëi thu nhêåp thûúâng thiïëu cöng bùçng húnlaâ phên phöëi chi, nhûäng so saánh naây chócoá giaá trõ vïì trõ söë cuãa cuâng möåt khaái niïåm(vñ duå, theo thúâi gian). Tûúng tûå nhû vêåy.chuáng ta cuäng tñnh àïën nhûäng sûå phênphöëi trong möîi höå gia àònh vaâ àêìu ngûúâi,maâ möåt lêìn nûäa laåi hoaân toaân khöng tûúngûáng. Nhûäng con söë naây chó nïu ra nhûängxu thïë.

10. Sûå phên tñch tiïìn àïì cho cuöåcàiïìu tra nùm 1997 àaä tùng tûâ 45,1 nùm

ÚÃ Campuchia, möåt nghiïn cûáu àang àûúåc tiïën haânh àïíxem xeát taác àöång cuãa cuöåc khuãng hoaãng khu vûåc àöëi vúáiCampuchia vaâ Cöång hoaâ dên chuã nhên dên Laâo, trong àoá coácaã möåt phên tñch vïì aãnh hûúãng xaä höåi, àùåc biïåt thöng qua caácàaánh giaá nhanh vïì xaä höåi.

Möåt saáng kiïën trong toaân khu vûåc seä àûúåc tiïën haânh àïíphên tñch caác vêën àïì vïì chñnh saách hûu trñ vaâ quaãn lyá. Thaáng

Mûúâi möåt 1998, coá möåt cuöåc höåi thaão cuãa caác nûúác trong khuvûåc àïí xem xeát nhûäng vêën àïì chung vaâ lêåp ra chûúng trònhnghõ sûå cho thúâi gian túái. Tiïëp theo àoá seä laâ möåt cuöåc höåi thaãovaâo muâa xuên nùm 1999 vïì àiïìu haânh caác quyä hûu trñ úã ÀöngAÁ.

Nguöìn: Taâi liïåu cuãa Ngên haâng Thïë giúái.


1994 túái 49,6 nùm 1997 theo hïå söë Giniàöëi vúái thu nhêåp theo höå gia àònh. Nhûängsöë tuyïåt àöëi khöng àïí so saánh vúái nhûängdûä liïåu àûa ra trong baãng 5.4; àêy laânhûäng hïå söë Gini vïì chi tiïu theo àêìungûúâi, nhûng nhûäng xu thïë vaâ têìm quantroång cuãa thay àöíi àïìu gêìn nhû nhau.

11. Khöng thïí xem xeát nhûäng sûå giatùng bêët bònh àùèng maâ boã qua sûå àoái ngheâodai dùèng trong möåt mûác thu nhêåp bònhquên àaä êën àõnh. Quaá trònh cên àöëi thunhêåp trung bònh tûâ möåt khoaãn chuyïínkhoaãn tûâ möåt caá nhên nùçm trïn mûácngheâo seä laâm tùng sûå bêët bònh àùèng chûákhöng aãnh hûúãng túái tònh traång ngheâo.

12. Galenson (1992).

13. Ngên haâng Thïë giúái (1996a). Sûåtham gia cuãa cöng nhên vaâo sûå tùngtrûúãng Àöng AÁ.

14. Dûåa trïn caác baãn àiïìu tra cuãaTraåm dûå baáo biïën chuyïín xaä höåi cuãa Fili-pino àaánh giaá vïì tònh traång àoái ngheâo.

15. Robb, Caroline M. “Nhûäng aãnhhûúãng xaä höåi cuãa cuöåc khuãng hoaãng ÀöngAÁ: Nhûäng sûå àaánh giaá vïì caác cöång àöìngngheâo”. Baâi phaát biïíu cho höåi thaão vïì cuöåckhuãng hoaãng Àöng A,Á IDS, Trûúâng àaåi hoåcSussex, Anh, thaáng Saáu 1998.

16. Xem Ngên haâng Thïë giúái (1990).Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1990.

17. Sûå dûå àoaán cuãa Ravallion vaâChen (1998). Phûúng phaáp naây àoâi hoãiphaãi cêåp nhêåt dûä liïåu cuãa höå gia àònh chonùm 1995 bùçng caách sûã duång mûác tùngtrûúãng thûåc tïë hoùåc ûúác tñnh trong tiïuduâng bònh quên hoùåc thu nhêåp bònh quênàêìu ngûúâi, song giaã sûã khöng coá sûå thayàöíi vïì phên phöëi kïí tûâ cuöåc àiïìu tra gêìnàêy nhêët. Àoá laâ caác cuöåc àiïìu tra gêìn àêynhû: lnàönïxia (1996), Malaisia (1995),Philippin (1994), vaâ Thaái Lan (1992). Tiïëptheo laâ möåt loaåt caác dûå toaán vïì sûå phênphöëi töíng thïí àûúåc triïín khai bùçng caáchgiaã duå rùçng nhûäng giaá trõ thay thïë chotùng trûúãng trong mûác tiïu duâng hoùåc thunhêåp trung bònh vaâ mûác àöå bêët bònh àùèng.

Ûúác tñnh sûå thay àöíi bêët bònh àùèng theonhûäng chuyïín àöíi trong tham söë phênphöëi Lorens àaåt àûúåc sûå thay àöíi phêìntrùm naâo àoá trong tham söë Gini.

18. Kõch baãn naây àûúåc Benu Bidanixêy dûång nhû möåt phêìn cuãa cöng viïåcàang àûúåc thûåc hiïån vïì àoái ngheâo úãlnàönïxia. Ngûúäng àoái ngheâo duâng trongkõch baãn naây khaác hoaân toaân vúái ngûúängngheâo trïn thïë giúái vúái 1USD/ngaây theothúâi giaá nùm 1985. Àïí hiïíu chi tiïët hún.xem “Ngûúâi ngheâo trong cuöåc khuãnghoaãng úã lnàönïxia”, Mimeo, Ngên haângThïë giúái, 1998.

19. Ngûúâi ngheâo trong cuöåc khuãnghoaãng lnàönïxia, Ngên haâng Thïë giúái,thaáng Taám 1998.

20. Xem Ngên haâng Thïë giúái (1990),Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1990, chûúng7.

21. Xem Sarel: Thûåc tïë cho thêëyhiïåu quaã àêìu tû tùng úã lnàönïxia trongmêëy thêåp kyã qua.

22. Cöng trònh nghiïn cûáu vïì Myäphaát hiïån thêëy naån thêët nghiïåp àaäphûúng haåi khöng àïìu túái ngûúâi ngheâo(Blinder vaâ Blank). Nhûäng aãnh hûúãngtûúng tûå coá thïí giaãi thñch sûå gia tùng bêëtbònh àùèng coá liïn quan túái suy thoaái kinhtïë úã Myä Latinh.

23. Blejer vaâ Guerrero (1991):Ferreira vaâ Litchfield (1997).

24. Baáo Banking with the Poor Net-work Newsletter, söë 11, thaáng Saáu 1998,trang 1-8. Nïìn taãng cho sûå húåp taác phaáttriïín, Brisbane.

25. Xem Wood, Pissarides vaâ Tan vaânhûäng baâi trong têåp saách cuãa WBER.

26. Xem Baáo caáo phï chuêín vïì dûåaán giaãm àoái ngheâo úã Têy Nam (thaáng Nùm1995) vaâ Dûå aán giaãm àoái ngheâo úã vuâng nuáiQinba (thaáng Nùm 1997).

27. Àiïìu naây do mûác tiïu thuå gaåotrïn àêìu ngûúâi khöng thay àöíi nhiïìutrong caác mûác chi tiïu (15% dên söë ngheâo


nhêët tiïu thuå khöëi lûúång 13% gaåo). Vò thïëphêìn gaåo bao cêëp àoá daânh cho ngûúâi ngheâo(vaâ sûå roâ ró sang nhûäng ngûúâi khöng phaãingheâo) khöng khaác vúái phêìn chuyïín thaânhtiïìn mùåt.

28. Trong chûúng trònh nhùçm vaâongûúâi ÊËn Àöå ngheâo àaä daânh 6-7 rupi àïíchuyïín 1 rupi cho möåt höå gia àònh ngheâo.Radhakrishna vaâ Subbarao (1997).

29. Xem Ravallion (1998), “Apprais-ing Workfare Progams”.

30. Xem Subbarao, vaâ nhûäng taác giaãkhaác, 1997.

31. Pencavel (1995) vaâ Ngên haângThïë giúái (1996a), Sûå tham gia cuãa cöngnhên vaâo sûå tùng trûúãng Àöng AÁ.

32. Ngên haâng Thïë giúái (1996a); Sûåtham gia cuãa cöng nhên vaâo sûå tùngtrûúãng Àöng AÁ.

33. Xem Ngên haâng Thïë giúái (1993).lnàönïxia; Chi tiïu cöng cöång, giaá caã vaângûúâi ngheâo.

34. Robert Wade, 1994. “Àiïìu haânhcú súã haå têìng: Nhûäng vêën àïì töí chûác trongvêån haânh vaâ baão dûúäng caác kïnh tûúáitiïu”, Ngên haâng Thïë giúái.

35. Caác cöng viïåc ban àêìu trongnghiïn cûáu thïí chïë trong vuâng cuãa caácnhên viïn Ngên haâng Thïë giúái vaâ nhoámnghiïn cûáu.

36. Baáo caáo phaát triïín thïë giúái, 1997.

37. Carol Graham, Nhûäng thõtrûúâng tû nhên cho caác haâng hoaá cöngcöång: Nêng cao cöí phêìn trong caác cuöåc caãicaách kinh tïë, Baáo cuãa Viïån Brookings,Washington D.C., 1998.

38. Xem Narayan vaâ Ebbe, 1998.

39. “Àûúng àêìu vúái cuöåc khuãnghoaãng. Baãn toám lûúåc vïì nhûäng sûå thñchûáng vúái naån àoái ngheâo vaâ sûå bêët an trongböën cöång àöìng ngheâo àö thõ”. Nghiïn cûáuESD vaâ Monograph söë 7, 1996.

120

Möi trûúâng trong cún khuãnghoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi haycon àûúâng múái ài lïn?

Chûúng saáu

Trong nhûäng nùm trûúác khuãng hoaãng, ngûúâi dên vuâng ÀöngAÁ bùæt àêìu nhêån thêëy rùçng chñnh saách “cûá tùng trûúãng bêy giúâ, coândoån deåp sau” àaä dêîn àïën viïåc phaãi traã giaá cao vïì möi trûúâng. Nhiïìungûúâi dên thaânh phöë àaä mùæc caác bïånh àûúâng hö hêëp vaâ caác bïånh liïnquan àïën àûúâng hö hêëp hay chïët yïíu do hêåu quaã cuãa chêët lûúångkhöng khñ keám. Viïåc mêët rûâng àaä phaá huyã möi trûúâng söëng tûå nhiïn,

Bill Wong biïët rùçng öng laâ ngûúâi ài tiïn phong khi öng múã möåtnhaâ maáy kyä thuêåt cao úã Borne thuöåc tónh Sarawak xa xöi cuãa Malaisiavaâo àêìu nùm 1996. Öng khöng bao giúâ àoaán trûúác àûúåc rùçng 18 thaángsau, nhaâ maáy trõ giaá 115 triïåu àö la cuãa öng seä ngêåp chòm trong maânkhoái tûâ nhûäng àaám chaáy rûâng lúán nhêët trong lõch sûã. Chó söë ö nhiïîmkhöng khñ ào àûúåc laâ hún 500 - úã möåt thang àöå maâ söë ào hún 301 bõcoi laâ nguy hiïím - laâm cho möåt nûãa trong söë 800 cöng nhên viïn ngûúâiàõa phûúng cuãa Wong phaãi nghó viïåc. Duâ sao ngûúâi ta cuäng chùèngcêìn hoå nûäa; khoái muâ daây àùåc laâm sên bay vaâ caãng úã vuâng Kuchinggêìn àêëy bõ àoáng cûãa, khiïën Wong khöng thïí naâo àûa àûúåc haâng cuãamònh túái khaách haâng. Nhaâ maáy cùæt giaãm xuöëng coân möåt ca, vaâ cöngnhên naâo àïën ài laâm seä nhêån àûúåc tiïìn thûúãng vaâ bûäa ùn miïîn phñ vògiaá thûåc phêím tùng voåt lïn 500%. Vêën àïì cuãa öng Wong chó laâ möåtphêìn nhoã trong sûå thiïåt haåi àang tùng lïn maâ Àöng Nam AÁ phaãi àöëimùåt tûâ thaãm hoaå möi trûúâng do nhûäng cún chaáy rûâng lúán úã Inàönïsiagêy nïn. Toaân böå hêåu quaã coá leä seä khöng lûúâng hïët àûúåc trong möåtthêåp kyã túái hay lêu hún nûäa. - Murray Hiebert vaâ caác taác giaã khaác,“Lûãa trïn trúâi”, Taåp chñ Far Eastern Economic Review, ngaây 9 thaángMûúâi 1997.

121Möi trûúâng trong cún khuãng hoaãng: Möåt bûúác giêåt luâi hay con àûúâng múái ài lïn?

goáp phêìn laâm àêët bõ xoái moân vaâ laâm tùngmûác taân phaá cuãa nhûäng cún luä luåt. Sûå önhiïîm vïì nûúác àe doaå nùng suêët ngaânhnöng nghiïåp àûúåc tûúái tiïu vaâ ngaânh thuyãsaãn, laâm tùng chi phñ cuãa caác nhaâ maáy cöngnghiïåp, gêy nguy hiïím cho con ngûúâi, àùåcbiïåt laâ treã sú sinh vaâ thiïëu nhi. Vêën àïì möitrûúâng caâng trúã nïn xêëu ài vaâo nùm 1997do möåt cún haån haán nùång nïì vaâ nhûäng vuåchaáy rûâng nghiïm troång úã Inàönïsia. Nïëukhöng coá nhûäng thay àöíi vïì cú baãn, dûúângnhû chùæc chùæn laâ caác vêën àïì möi trûúângseä ngaây caâng trêìm troång do hêåu quaã cuãatùng trûúãng kinh tïë liïn tuåc vaâ àö thõ hoaá.

Sûå nhêån biïët naây àaä thuác àêíynhûäng cöë gùæng trong toaân khu vûåc nhùçmcaãi thiïån viïåc quaãn lyá möi trûúâng. Hiïångiúâ, vêën àïì laâ liïåu cuöåc khuãng hoaãng taâichñnh úã Àöng AÁ coá laâm giaãm nhûäng cöë gùængàoá khöng, hay noá seä mang laåi möåt cú höåiàïí khu vûåc ài theo möåt con àûúâng töët húntrong tûúng lai. Chûúng naây seä nhêënmaånh àïën nhûäng khaã nùng maâ caác nûúácÀöng AÁ gùåp phaãi vaâ gúåi yá nhûäng caách àaãongûúåc nhûäng xu hûúáng trûúác àêy maâkhöng laâm töín haåi àïën triïín voång phuåchöìi kinh tïë vaâ tùng trûúãng trong tûúng lai.

Nhûäng hêåu quaã trûúác mùæt cuãa cuöåckhuãng hoaãng laâ coá lúåi cho möi trûúâng. Viïåcgiaãm maånh vïì thu nhêåp vaâ saãn phêím cöngnghiïåp àaä laâm giaãm àaáng kïí sûå ö nhiïîmnûúác vaâ khöng khñ do xe cöå vaâ cöng nghiïåpgêy nïn. Giaá caã göî vaâ nhiïìu taâi nguyïnthiïn nhiïn khaác àaä haå nhiïìu trïn thõtrûúâng thïë giúái, laâm giaãm lúåi nhuêån tûâ saãnxuêët hiïån taåi vaâ laâm tùng phêìn tiïìn lúâi coáthïí kiïëm àûúåc nïëu lui viïåc saãn xuêët vaâotûúng lai. Caác àiïìu chónh ngùæn haån naâyàuáng vúái nhûäng gò maâ ngûúâi ta àaä biïët vïìtaác àöång möi trûúâng cuãa caác cuöåc khuãnghoaãng kinh tïë trûúác àoá (vñ duå, cuöåc khuãnghoaãng núå cuãa Myä Latinh vaâo nhûäng nùm1980, sûå suåp àöí cuãa chuã nghôa xaä höåi ÀöngÊu vaâ Trung AÁ vaâo àêìu nhûäng nùm 1990,vaâ cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh Mïhicönùm 1995).

Tuy nhiïn, nhiïìu nhaâ quan saátàang lo ngaåi rùçng sûå suy thoaái keáo daâi coá

thïí seä laâm tùng sûác eáp àöëi vúái nguöìn taâinguyïn thiïn nhiïn. Viïåc laâm giaãm vaâ thunhêåp thêëp ài úã thaânh thõ seä buöåc nhûängngûúâi söëng úã vuâng ven àö quay trúã vïì vuângnöng thön, vaâ àiïìu naây seä laâm tùng voåt sûåchuyïín àöíi tûâ àêët rûâng thaânh àêët tröìngtroåt, àöìng thúâi tùng thïm sûå cùng thùèngàöëi vúái nhûäng taâi nguyïn quan troång nhûàaân caá vaâ nguöìn nûúác. Hêåu quaã cuãa ngheâoàoái vaâ tuyïåt voång seä trêìm troång thïm quanhûäng thay àöíi vïì giaá tûúng ûáng nïëu cuöåckhuãng hoaãng dêîn àïën viïåc suåt giaá maånhcuãa tyã giaá höëi àoaái. Sûå suåt giaá coá thïí laâmtùng thu nhêåp coá àûúåc tûâ viïåc khai thaácnguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn nhû rûângvaâ khoaáng saãn àïí traã núå vaâ duy trò tiïuduâng. Cuöëi cuâng, ngên saách cöng cöångdaânh cho quaãn lyá möi trûúâng coá thïí bõ cùætgiaãm maånh vò möëi quan têm vïì möi trûúângseä bõ nhûäng àoâi hoãi chi tiïu khaác vaâ chingên saách cho viïåc taái cú cêëu taâi chñnh lêënaát.

Nhûäng nhaâ hoaåch àõnh chñnh saáchphaãi ûu tiïn viïåc phuåc höìi tùng trûúãng.Chó khi phaãi traã möåt giaá àùæt ngûúâi ta múáinhêån ra cêìn caãi thiïån möi trûúâng do hêåuquaã cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë vaâ viïåcgiaãm tùng trûúãng. Viïåc höìi phuåc laåi sûåtùng trûúãng kinh tïë laâ rêët quan troångnhùçm laâm àaão ngûúåc laåi sûå suy giaãm thunhêåp, giaãm àoái ngheâo vaâ thiïët lêåp möåt sûåthùng bùçng thñch húåp giûäa con ngûúâi vaâmöi trûúâng. Tuy nhiïn, sûå ûu tiïn naây àöëivúái tùng trûúãng khöng hùèn laâ khöng tûúnghúåp vúái caác kïë hoaåch baão vïå möi trûúâng.

Caác khña caånh möi trûúâng cuãa cuöåc khuãnghoaãng.

Cuöåc khuãng hoaãng vïì kinh tïë vaâ taâichñnh úã Àöng AÁ coá möåt taác àöång möi trûúânglúán hún so vúái caác cuöåc khuãng hoaãng tûúngtûå àaä tûâng xaãy ra trïn thïë giúái vò nhûänghêåu quaã tñch tuå tûâ viïåc quaãn lyá yïëu keámnguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn trong quaákhûá vaâ möåt cún haån haán nùång nïì trïnnhiïìu vuâng trong khu vûåc. Hêåu quaã cuãaàúåt haån haán nghiïm troång nhêët ú ãInàönïsia, vuâng kinh tïë nöng nghiïåp lúánnhêët úã Àöng Nam AÁ. Taåi àêy, muâa maâng


thêët baát vaâ têm lyá khuãng hoaãng nùång nïìtrong nhiïìu cöång àöìng vuâng nöng thön àaälaâm trêìm troång thïm sûå suy giaãm viïåc laâmvaâ thu nhêåp úã vuâng thaânh phöë. Hún thïënûäa, cún haån haán kïët húåp vúái viïåc quaãn lyárûâng töìi tïå úã Kalimantan vaâ Sumatra àaädêîn àïën nhûäng vuå chaáy rûâng lan röång vaâkeáo daâi. Nhûäng àaám chaáy naây khöngnhûäng phaá huyã rûâng maâ coân laâm lan röångkhöng khñ ö nhiïîm ra nhiïìu vuâng úã ÀöngNam AÁ, coá khaã nùng laâm chïët nhiïìu ngûúâivaâ gêy thïm nhiïìu ca nhiïîm bïånh hö hêëp(xem höåp 6.1).

Viïåc khuãng hoaãng kinh tïë vaâ taâichñnh nöí ra vaâ ngaây caâng trúã nïn trêìmtroång laâ do nhûäng sai lêìm sêu xa trongchñnh saách kinh tïë cuãa caác nûúác trong khuvûåc hay khöng vêîn àang coân laâ vêën àïì gêytranh caäi. Tuy nhiïn, sûå kïët húåp giûäakhuãng hoaãng kinh tïë, haån haán vaâ chaáyrûâng àaä laâm nöíi bêåt sûå yïëu keám cuãa caácthiïët chïë vaâ chñnh saách àûúng thúâi vïì viïåcquaãn lyá nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn vaâvêën àïì möi trûúâng. Nhûäng vñ duå dûúái àêyseä minh hoaå vêën àïì naây.

ˆ Möåt söë vuâng cuãa Inàönïsia, àùåcbiïåt laâ vuâng àöng àaão Java vaâ caác àaão bïnngoaâi, luön luön úã trong tònh traång bõ haånhaán. Nhiïìu hïå thöëng tûúái tiïu, khu dûå trûänguä cöëc vaâ maång lûúái phên phöëi, chûúngtrònh taåo viïåc laâm vaâ caác cú chïë khaác àaäàûúåc phaát triïín àïí haån chïë hêåu quaã haånhaán vaâ trúå giuáp nhûäng núi bõ aãnh hûúãng.Tuy nhiïn, viïåc laåm duång caác nguöìn nûúáckïët húåp vúái viïåc àöí bûâa baäi nûúác thaãi cöngnghiïåp vaâ sinh hoaåt coá nghôa laâ saãn xuêëtcöng nghiïåp vaâ nöng nghiïåp trúã nïn dïî coánguy cú bõ thiïëu nûúác. Caác chûúng trònhvaâ chñnh saách giaãm ngheâo khöí bõ giaán àoaånbúãi sûå eo heåp vïì kinh tïë vaâ taâi chñnh cuängnhû sûå thiïëu huåt vïì nùng lûåc thïí chïë.

ˆ Quaãn lyá yïëu keám nguöìn nûúác àaätrúã thaânh möåt vêën àïì ngaây caâng nghiïmtroång úã Thaái Lan. ÚÃ caác vuâng nûúác àêìunguöìn chñnh, viïåc chùåt phaá rûâng àaä laâmthay àöíi mö hònh doâng chaãy theo tûângmuâa vaâ hïå thöëng tûúái tiïu àûúåc múã röångquaá khaã nùng caác nguöìn nûúác söng coá thïí

cung cêëp. Caác khu àö thõ àöng àuác àaä laâmö nhiïîm nguöìn nûúác cêìn cho nhûäng ngûúâiúã cuöëi nguöìn. ÚÃ caác vuâng ven biïín, rûângàûúác bõ mêët ài vaâ thuöëc trûâ sêu sûã duångsai quy tùæc àe doaå tûúng lai cuãa ngaânhnuöi töm àaä möåt thúâi rêët phaát triïín. Haånhaán vaâ cún söët kinh tïë nùång nïì àaä laâm caácvêën àïì naây trúã nïn nghiïm troång hún àuángvaâo luác chñnh phuã vaâ ngûúâi dên Thaái Lanhy voång dûåa hún nûäa vaâo nöng nghiïåp àïí

Àöng Nam AÁ bõ hai cuá àêëm trong muâa Heâ 1997. Cuöåckhuãng hoaãng taâi chñnh lan traân nhanh choáng cuâng vúái khuãnghoaãng möi trûúâng khi nhûäng vuå chaáy rûâng buâng lïn khöng kiïímsoaát nöíi, nhêån chòm trong ngoån lûãa hún 330.000 heác ta rûâng úãlnàönïxia, vaâ phuã möåt maân khoái daây àùåc úã nhiïìu vuâng röång lúánúã Àöng Nam AÁ. Khoái tröån lêîn vúái khöng khñ ö nhiïîm tûâ xe cöå vaâcaác nguöìn khaác, gêy nïn sûå huyã hoaåi nghiïm troång vïì sûáckhoeã, xaä höåi vaâ kinh tïë

Caác dûå àoaán cho rùçng hún 7 triïåu ngûúâi dên àaä bõ aãnhhûúãng búãi lúáp khoái muâ ö nhiïîm, gêy nïn caác vuå chïët non vaâ caácbïånh nùång vïì àûúâng hö hêëp nhû hen, viïm phïë quaãn cuängnhû caác vêën àïì sûác khoeã khaác, kïí caã bïånh àau mùæt vaâ bïånhphaát ban ngoaâi da. Àöìng thúâi cuäng phaãi traã giaá nhiïìu vïì mùåtkinh tïë; mêët maát lúán vïì ngaânh göî úã Kalimantan, sûå suy giaãmàïën 30% vïì du lõch úã Singapo vaâ Malaysia vaâ úã lnàönïxia thòcoân hún thïë nûäa. Hún 1.100 chuyïën bay phaãi huyã boã do sênbay bõ àoáng cûãa vò khoái.

Caác vuå chaáy laâ triïåu chûáng cuãa sûå yïëu keám trong quaãn lyá vaâchñnh saách vïì rûâng cuäng nhû caác quy àõnh vïì chuyïín àöíi àêëtàai thaânh àêët sûã duång cho caác muåc tiïu thûúng maåi khaác.Nhûäng cún chaáy rûâng múái àêìu chó laâ nhûäng vuå àöët rûâng coá kiïímsoaát, möåt viïåc laâm phöí biïën cuãa nöng dên àïí phaát quang àêëtcanh taác. Cún haån haán khùæc nghiïåt do El Nino gêy ra àaä laâmcho vuå chaáy lan röång túái khu vûåc rûâng tröìng vaâ vuâng rûângnguyïn sinh, àöìng coã vaâ vuâng moã

Caác vuå chaáy rûâng cho thêëy roä nhûäng vêën àïì cú baãn vïì cúcêëu cuãa nïìn kinh tïë chêu AÁ. Chuáng buöåc caác nhaâ laänh àaåochñnh trõ phaãi nhòn nhêån caái giaá phaãi traã cho caách laâm ùn hiïånnay cuãa caác cöng ty göî vaâ caác nöng trûúâng. Hún nûäa, chuángcoân taåo àiïìu kiïån àïí tiïën haânh nhûäng caãi caách trong viïåc sûãduång àêët, biïën àêët rûâng thaânh àêët canh taác, biïån phaáp phaátquang diïån tñch vaâ tùng thïm nöî lûåc cûúäng chïë nhûäng quyàõnh haån chïë hiïån nay vïì möi trûúâng.

Mùåc duâ viïåc duâng lûãa àïí phaát quang àêët nöng nghiïåp laâtraái vúái luêåt phaáp, úã lnàönïxia nùm 1995, caác nhaâ chûác traáchngaânh lêm nghiïåp vaâ nöng nghiïåp khöng àûúåc chñnh phuã camkïët vaâ cêëp ngên saách àïí thûåc hiïån viïåc nghiïm cêëm vaâ ngùnchùån möåt caách coá hiïåu quaã hoùåc xûã phaåt nhûäng ngûúâi vi phaåm.


HÖÅP 6.1

Chaáy rûâng: Möåt triïåu chûáng cuãa caác vêën àïì sêu xahún


tùng thu nhêåp vaâ xuêët khêíu.

ˆ Nhiïìu thaânh phöë úã Àöng Nam AÁàang phaãi chõu àûång naån Ö nhiïîm khöngkhñ nùång nïì. Nguöìn thaãi buåi höîn húåp chuãyïëu laâ caác xe taãi, xe buyát chaåy dêìu àiïden,mötö chaåy àöång cú hai kyâ vaâ viïåc àöët dêìuhoaã trong sinh hoaåt. Viïåc giaãm ö nhiïîmkhöng khñ àoâi hoãi nöî lûåc triïåt àïí nhùçm thûåchiïån biïån phaáp xûã phaåt nhûäng ngûúâi gêyra ö nhiïîm, ngoaâi ra phaãi baão àaãm rùçnggiaá xùng dêìu vaâ caác biïån phaáp kinh tïë khaáctaåo ra möåt caách chñnh xaác nhûäng chi phñxaä höåi vïì möi trûúâng. Trûúác mùæt cuöåckhuãng hoaãng àaä laâm giaãm nheå mêåt àöå xecöå vaâ ö nhiïîm, do caác hoaåt àöång kinh tïëgiaãm xuöëng. Tuy nhiïn, nhûäng biïån phaáplêu daâi bõ ngùn caãn do chñnh phuã khöngmuöën àiïìu chónh giaá caã xùng dêìu vaâ yïucêìu caác chuã phûúng tiïån giao thöng thayàöíi haânh vi cuãa mònh, mùåc duâ nhûäng thayàöíi naây coá thïí tiïët kiïåm taâi chñnh àaáng kïívïì mùåt trung haån vaâ daâi haån.

ˆ Coá nhûäng möëi lo ngaåi lúán laâ sûåmêët giaá tiïìn tïå àaáng kïí seä àêíy nhanh töëcàöå chùåt phaá rûâng nhiïåt àúái lêu nùm nhùçmthu lúåi trûúác mùæt vaâ tröìng nhûäng loaåi cêythay thïë coá giaá trõ kinh tïë cao hún. Sûå yïëukeám ngay trong caác cú quan coá traáchnhiïåm vïì taâi nguyïn rûâng kïët húåp vúái mûáccûúác phñ vaâ thuïë thêëp trûúác àêy trong khai

thaác nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn naâyàaä dêîn túái viïåc quaãn lyá sai lïåch trïn quymö lúán. Vêën àïì naây coá thïí coân trúã nïn töìitïå hún do nhûäng aáp lûåc nhêët thúâi àöëi vúáinhûäng nguöìn thu trûúác mùæt.

Cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh ÀöngAÁ vaâ vêën àïì möi trûúâng coá cuâng nhûängnguyïn nhên giöëng nhau. Àoá laâ tùngtrûúãng nhanh maâ khöng coá sûå baão vïå caácchñnh saách vaâ sûå quaãn lyá thñch húåp (xembiïíu àöì 6.1). Trong khu vûåc taâi chñnh,nùng lûåc cuãa caác cú quan quaãn lyá vaâ chñnhsaách khöng theo kõp sûå tùng trûúãng cuãalûu chuyïín vöën vaâ caác khoaãn cho vay.Trong cuöåc chiïën baão vïå möi trûúâng, sûåtùng trûúãng vûúåt quaá caã khaã nùng hêëpthuå cuãa möi trûúâng lêîn töëc àöå maâ caác chñnhsaách vaâ thïí chïë coá thïí ûáng phoá vúái caác thûãthaách múái. Sûå thöng àöìng giûäa möåt söë cúquan chñnh phuã vaâ caác böå phêån cuãa khuvûåc tû nhên gêy sûác eáp àöëi vúái caác cú quancoá traách nhiïåm cung cêëp ngên saách baocêëp, tñn duång chó àõnh vaâ miïîn tuên thuãtheo quy àõnh, vaâ laâm giaãm nùng lûåc thûåcthi nhûäng tiïu chuêín thêån troång thñch húåpvaâ hoaåt àöång töët.

Nhû trong vñ duå dûúái àêy, lêmnghiïåp Àöng AÁ phaát triïín rêët keám xeát theomûác àöå hoaâ nhêåp vúái caác nïìn kinh tïë quöëcgia, trònh àöå kyä thuêåt vaâ hiïåu quaã kinh


BIÏÍU ÀÖÌ 6.1Nhûäng nguyïn nhên chung dêîn àïën khuãng hoaãngkinh tïë úã Àöng AÁ vaâ caác vêën àïì möi trûúâng

Nguöìn: WRI, 1998

BIÏÍU ÀÖÌ 6.2Àöng AÁ àang chùåt phaá rûâng nhanh húnbêët cûá núi naâo khaácTyã lïå % rûângnhiïåt àúái bõ chùåt phaá trong khu vûåc, 1960 - 1990


tïë, caác hoaåt àöång vïì möi trûúâng vaâ chêëtlûúång quaãn lyá1. Söë diïån tñch rûâng maâ chêuAÁ àaä mêët ài trong 30 nùm vûâa qua nhiïìuhún bêët cûá khu vûåc naâo trïn thïë giúái (xembiïíu àöì 6.2). Chñnh saách lêm nghiïåp trongkhu vûåc àaä khöng àaánh giaá hïët àûúåc sûåquyá hiïëm vïì taâi nguyïn rûâng vaâ, vò thïë,àaä àûa ra caác biïån phaáp khuyïën khñchkhöng àuã thñch húåp àïí baão vïå rûâng. Mûáclïå phñ thêëp àaánh vaâo möîi göëc cêy àaáng raphaãi tñnh vaâo tiïìn thu trong viïåc khai thaácgöî. Àoá laâ vêën àïì nghiïm troång nhêët vòchuáng khuyïën khñch chùåt phaá rûâng vaâ dêînàïën viïåc laâm ngheâo ài nhûäng cöång àöìngsöëng dûåa vaâo rûâng. ÚÃ Inàönïsia, lûúång göîthu hoaåch haâng nùm coá thïí duy trò lêu daâiûúác tñnh vaâo khoaãng 22 triïåu meát khöëi,nhûng saãn lûúång thûåc tïë rûâng haâng nùmàaä vûúåt quaá 40 triïåu meát khöëi. Hún thïënûäa, nhûäng quy àõnh quaãn lyá àêët, àùåc biïåtlaâ nhûäng quy àõnh coá liïn quan àïën viïåcchuyïín àöíi rûâng thaânh nhûäng muåc tiïu

sûã duång khaác nhû thaânh àöìn àiïìn tröìngcêy vaâ hoa mêìu, phêìn lúán laâ keám hiïåu quaã.

Vò thïë, nhûäng hêåu quaã kïët húåp cuãahaån haán vaâ khuãng hoaãng kinh tïë àaä laâmlöå roä nhûäng yïëu keám töìn taåi trûúác àêytrong chñnh saách möi trûúâng vaâ thïí chïë,cuäng nhû con bïånh lêy lan vïì taâi chñnhàaä àïí löå sûå yïëu keám cú baãn cuãa caác hïå thöëngtaâi chñnh Àöng AÁ. Sûå khöng öín àõnh vïìtaâi chñnh àaä taác àöång lúán trûåc tiïëp vaâ dïîthêëy àïën caác hoaåt àöång kinh tïë vaâ thunhêåp. Khi so saánh, hêåu quaã cuãa viïåc khöngquan têm túái möi trûúâng khöng hiïån roä,nhûng sau möåt thúâi gian seä trúã nïn roä neáthún, mùåc duâ xeát vïì töíng thïí noá cuäng khöngkeám phêìn quan troång. Tuy vêåy, nhûäng töínthêët ngùæn haån vïì haån haán vaâ chaáy rûângcuäng khaá lúán. (xem höåp 6.2).

Nhûäng nhûúåc àiïím cuãa caác quy àõnhvïì möi trûúâng úã Àöng AÁ àaä àûúåc nhêån roä

Ngûúâi ta àaä thûã ûúác àoaán phaåm vi thiïåt haåi vïì möi trûúângdo sûå kïát húåp cuãa haån haán vaâ chaáy rûâng gêy ra trong nhûängnùm 1997-1998. Nhiïìu con söë trñch dêîn dûúái àêy laâ dûåa trïnnhûäng bùçng chûáng àûúåc kïí laåi hoùåc dûåa trïn nhûäng giaã àõnhkinh tïë khöng chùæc chùæn. Chñnh vò vêåy cho àïën nay chó coá thïíàaánh giaá àûúåc phêìn naâo thiïåt haåi.

Thiïåt haåi vïì sûå che phuã cuãa rûâng. Coá nhiïìu ûúác tñnh khaácnhau vïì diïån tñch rûâng bõ chaáy trong nhûäng nùm 1997-1998.Chñnh phuã lnàönïxia ûúác tñnh söë thiïåt haåi lïn túái gêìn 300.000heác ta rûâng, mùåc duâ nhûäng con söë khaác cao gêëp 10 lêìn. Thiïåthaåi do chaáy rûâng àûúåc tñnh theo chïnh lïåch giûäa giaá trõ cuãadiïån tñch àêët khi chaáy laâ rûâng vaâ giaá trõ cuãa noá vúái tñnh chêët laâàêët nöng nghiïåp hay tröìng troåt vaâ àûúåc àiïìu chónh theo giaá trõcoân laåi cuãa phêìn göî coá thïí khöi phuåc àûúåc. Giaá trõ trung bònhcuãa rûâng laâ khoaãng 1.500 USD möåt heác ta, trong àoá lúåi nhuêånmang laåi tûâ nhûäng saãn phêím khöng phaãi laâ göî chiïëm túái 20%.Cûá cho rùçng töín thêët trung bònh vïì giaá trõ göî laâ 50%, cuäng nhûcuãa têët caã caác lúåi ñch ngoaâi göî laâ 50%, thò töíng giaá trõ thiïåt haåibõ chaáy lïn túái 270 triïåu USD theo ûúác àoaán thêëp hoùåc 3 tyãUSD theo ûúác àoaán cao.

Thiïåt haåi vïì àöìn àiïìn vaâ vûúân cêy lêu nùm cuãa caác chuã àêëtnhoã. Ngûúâi ta cho rùçng chaáy rûâng àaä aãnh hûúãng àïën 1.7 triïåuheác ta cêy tröìng lêu nùm, àùåc biïåt laâ àöìn àiïìn tröìng cêy coå lêëydêìu vaâ caác cêy lêu nùm cuãa caác chuã àêët nhoã khaác. Sûå khaácnhau giûäa giaá trõ cuãa àêët coá cêy àaä lúán vaâ àêët sûã duång cho caácmuåc tiïu nöng nghiïåp khaác laâ tûâ 2.000 àïën 3.000 USD möåt heácta. Khöng phaãi têët caã caác vuå cêy àïìu mêët hïët. Àêët àaä bõ chaáy coáthïí àûúåc tröìng laåi vaâ cêy seä trûúãng thaânh trong nùm àïën taámnùm, tuyâ thuöåc vaâo loaåi cêy vaâ chïë àöå quaãn lyá. Vò vêåy, thiïåt haåi

trung bònh coá thïí trïn 1.000 USD/1 heác ta hoùåc töíng cöång laâ1,7 triïåu USD.

Thiïåt haåi vïì cêy tröìng ngùæn haån. Haån haán vaâ khoái muâ dochaáy rûâng gêy ra taác àöång maånh vaâo saãn xuêët nöng nghiïåpnhiïìu vuâng úã lnàönïxia vaâ Philippin, coân Thaái Lan vaâ Malayxiachõu hêåu quaã nheå hún. Cûá cho rùçng trõ giaá gia tùng vïì thiïåt haåitöëi àa trong nöng nghiïåp úã lnàönïxia vaâ Philippin laâ 5% cuângvúái 2% úã Thaái Lan vaâ Malayxia, töíng trõ giaá gia tùng seä vaâokhoaãng 2.6 tyã USD. Phêìn lúán thiïåt haåi laâ do hêåu quaã cuãa haånhaán hún laâ do chaáy rûâng.

Thiïåt haåi vïì sûác khoeã. Nhiïìu ngûúâi úã Àöng Nam AÁ phaãisöëng trong bêìu khöng khñ coá mûác àöå buåi vaâ caác chêët ö nhiïîmcao trong möåt khoaãng thúâi gian tûâ ba àïën saáu thaáng vò àaámkhoái daây àùåc do chaáy rûâng gêy ra. Coá baáo CBO cho biïët nöìngàöå khoái cao nhêët vûúåt quaá 6.000 microgram möåt meát khöëi. Dûåavaâo söë liïåu ûúác tñnh vïì thiïåt haåi do cún muâ ö nhiïîm nùång nïì tûâtrûúác vaâ khöng khñ ö nhiïîm úã Trung Quöëc, ûúác tñnh húåp lyá thêëpnhêët vïì chi phñ do naån ö nhiïîm khöng khñ gêy ra coá thïí lïn túái2% GNP cuãa lnàönïxia, Malayxia vaâ Singapo, coân àöëi vúáiPhilippin laâ 1%. Con söë naây lïn túái 6,7 tyã USD, nhûng sûå thiïåthaåi thûåc tïë coá thïí gêëp hai hay gêëp ba con söë naây.

Nhòn chung, thiïåt haåi do sûå kïët húåp giûäa chaáy rûâng vaâ haånhaán coá thïí túái 12 tyã USD àïën 14 tyã USD, trong àoá möåt nûãa laâ chiphñ liïn quan àïën sûác khoeã vò bõ ö nhiïîm khöng khñ do chaáygêy nïn. Con söë naây chiïëm túái 2,5% töíng GNP cuãa caác nûúác bõaãnh hûúãng chñnh.


HÖÅP 6.2Thiïåt haåi do haån haán vaâ chaáy rûâng gêy ra


tûâ ñt lêu nay, nhûng quaá trònh giaãi quyïëtvêën àïì chêåm chaåp möåt caách khoá chõu. Tuynhiïn, coá möåt khña caånh khaác vïì möitrûúâng trong cuöåc khuãng hoaãng coá thïí gêycaãn trúã nghiïm troång hún nhiïìu àöëi vúáisûå höìi phuåc kinh tïë vaâ tùng trûúãng trongtûúng lai.

Vïì mùåt lõch sûã têët caã caác nûúác ÀöngNam AÁ àïìu phuå thuöåc nùång nïì vaâo viïåcxuêët khêíu vêåt liïåu thö hoùåc nguyïn liïåuàaä chïë biïën àïí nhêåp tû liïåu saãn xuêët vaâtrúå giuáp cho sûå tùng trûúãng kinh tïë. Gaåo,dêìu coå, göî, kim loaåi, dêìu moã vaâ khñ àöët vêînàang laâ nguöìn thu ngoaåi tïå quan troånghoùåc thêåm chñ laâ nhûäng nguöìn thu ngoaåitïå chuã yïëu. Sûå tùng trûúãng nöng nghiïåpcoá àûúåc laâ nhúâ viïåc múã röång àêët canh taác -tûâ 15% àïën 23% töíng diïån tñch àêët úã

Malaisia tûâ nùm 1980 àïën 1994 hoùåc tûâ36% àïën 41% úã Thaái Lan trong cuâng kyâ.Coá thïí laâ viïåc phaát triïín kinh tïë chêåm laåigùæn liïìn vúái viïåc thu heåp phaåm vi tùngtrûúãng röång vaâ thêët baåi trong viïåc sûã duångnguöìn taâi nguyïn möåt caách hiïåu quaã hún.Nïëu trong trûúâng húåp naây, sûå höìi phuåc vaâphaát triïín vïì kinh tïë coá thïí phuå thuöåc vaâoviïåc con ngûúâi mong muöën khai thaác taâinguyïn thiïn nhiïn nhiïìu hún, mùåc duâ chólaâ taåm thúâi.

Bùçng chûáng vïì mûác àöå maâ sûå tùngtrûúãng kinh tïë úã Àöng AÁ àûúåc taâi trúå do bõkiïåt quïå nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïnkhöng roä raâng lùæm (xem höåp 6.3). Phñ sûãduång taâi nguyïn thiïn nhiïn chiïëm möåtphêìn nhoã trong GDP cuãa caác nûúác trongkhu vûåc - con söë trung bònh laâ hún 5% tûâ

Tùng trûúãng kinh tïë hay laâm caån kiïåt nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïnNhiïìu nûúác úã Àöng Nam AÁ may mùæn coá àûúåc nguöìn taâi

nguyïn thiïn nhiïn tûúng àöëi döìi daâo. Caác nguöìn taâi nguyïnnaây taåo nïn möåt phêìn àaáng kïí trong töíng lûúång haâng xuêëtkhêíu hoùåc thöng qua viïåc xuêët khêíu trûåc tiïëp khoaáng saãn,nhiïn liïåu, thûåc phêím, nguyïn liïåu hoùåc giaán tiïëp thöng quacaác ngaânh cöng nghiïåp chïë biïën àïí xuêët möåt lûúång thaânhphêím tûúng àöëi lúán.

Tyã lïå xuêët khêíu möåt söë lûúång taâi nguyïn thiïn nhiïntûúng àöëi lúán àûúåc xem xeát theo hai caách. Con söë àoá cho biïëtcaác ûúác tñnh vïì lûúång tiïìn “tiïët kiïåm thûåc” nhû möåt tyã troång cuãaGNP. Lûúång tiïìn tiïët kiïåm thûåc laâ hiïåu söë cuãa töíng tiïìn tiïëtkiïåm göåp laåi trûâ ài tiïu duâng nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn,hay noái caách khaác, àoá laâ söë ào lûúång tiïìn tiïët kiïåm roâng cuãanïìn kinh tïë sau khi àaä àûúåc pheáp sûã duång nguöìn taâi nguyïnkhöng phuåc höìi àûúåc. Kïët quaã cho thêëy tiïìn tiïët kiïåm thûåcàûúåc coi nhû möåt tyã troång cuãa GNP úã caác nûúác Àöng Nam AÁvaâ Àöng AÁ cao hún roä rïåt so vúái caác nûúác coá mûác thu nhêåptrung bònh khaác. Àöëi vúái caác nûúác Àöng Nam AÁ, tyã troång tiïëtkiïåm thûåc trong GNP tûâ sau nhûäng nùm 1980-1984 àaä tùnglïn, chiïëm àïën 15% GNP vaâo giûäa thêåp niïn 1990.

Chó söë thûá hai laâ “khoaãng thiïëu huåt vïì tiïìn tiïët kiïåm”, möåtphêìn cuãa GNP, tûác laâ sûå chïnh lïåch giûäa töíng àêìu tû vaâlûúång tiïìn tiïët kiïåm thûåc (xem biïíu àöì 6.3). Khoaãng thiïëu huåtvïì tiïìn tiïët kiïåm ào mûác àöå maâ viïåc àêìu tû phaãi àûúåc taâi trúåhoùåc bùçng caách vay nûúác ngoaâi hoùåc bùçng caách huyã hoaåinguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn àïí àùæp vaâo. Caã hai coá thïí àûúåccoi laâ nhûäng haânh àöång coá thïí thay thïë cho nhau, búãi àïìutûúng ûáng vúái nhûäng giaá phaãi tñnh àöëi vúái thu nhêåp tûúng lainhùçm taâi trúå cho caác àêìu tû hiïån taåi. Sûå vùæt kiïåt caác nguöìn tûånhiïn coá nghôa laâ tiïìn thuï caác nguöìn taâi nguyïn seä ngaây möåtthêëp hún trong tûúng lai, vò vêåy thu nhêåp àûúåc tñnh theo caáchthöng thûúâng seä ñt ài . Vay vöën nûúác ngoaâi laâ sûå cam kïët phaãi

traã möåt phêìn thu nhêåp trong tûúng lai, do vêåy laâm giaãm thunhêåp roâng daânh cho chi tiïu trong nûúác.

Khoaãng “thiïëu huåt vïì tiïìn tiïët kiïåm” chó ra rùçng hai nhoámcaác nûúác chêu AÁ coá khoaãng caách tiïët kiïåm thêëp hún so vúái mûáctrung bònh cuãa têët caã caác nhoám nûúác coá mûác thu nhêåp trïntrung bònh vaâ dûúái trung bònh. Sûå khaác biïåt giûäa caác nûúácÀöng Nam AÁ vaâ caác nûúác coá mûác thu nhêåp trïn trung bònh laâkhöng lúán, nhûng giûäa caác nûúác Àöng Nam AÁ vaâ nhoám nûúác coámûác thu nhêåp dûúái trung bònh laåi lúán hún nhiïìu. Àiïìu naây phaãnaánh möåt thûåc tïë laâ mûác àöå maâ caác nûúác coá thu nhêåp trung bònhphaãi vûún túái chuã yïëu dûåa vaâo nguöìn vöën vay cuãa nûúác ngoaâihoùåc phaãi huyã hoaåi nguöìn vöën tûå nhiïn àïí cêëp vöën cho viïåcàêìu tû úã cêëp àöå cao.

Nguöìn. Mc Morran vaâ Hamilton, 1996.

HÖÅP 6.3


nùm 1990 àïën 1994 - thêëp hún so vúái caácnûúác coá thu nhêåp trung bònh. Tûúng tûånhû vêåy, tiïìn tiïët kiïåm thûåc so vúái GDPcao hún nhiïìu so vúái caác nûúác coá thu nhêåptrung bònh, mùåc duâ vïì mùåt naây, caác nûúácÀöng Nam AÁ coá phêìn húi thêëp hún so vúáicaác nûúác Àöng AÁ.

Caác nûúác Àöng AÁ luön luön cöë gùængdaânh tiïìn àêìu tû úã mûác àöå rêët cao. Viïåcnaây taåo möåt khoaãng thiïëu huåt vïì tiïìn tiïëtkiïåm maâ chó coá thïí buâ àûúåc tûâ vay nûúácngoaâi hoùåc khai thaác kiïåt quïå nguöìn taâinguyïn thiïn nhiïn (xem biïíu àöì 6.3). Rêëtcoá lyá nïëu ta giaã àõnh rùçng cuöåc khuãnghoaãng seä laâm haån chïë nguöìn vöën nûúácngoaâi roát vaâo, ñt nhêët laâ taåm thúâi taåi thúâiàiïím hiïån taåi, vaâ rùçng coá ñt khaã nùng tùngtyã lïå tiïët kiïåm trong nûúác vöën àaä luön luöntûúng àöëi cao. Vò thïë àïí duy trò àûúåc cênbùçng kinh tïë vô mö cêìn coá sûå kïët húåp cuãahai khaã nùng:

ˆ Cùæt giaãm mûác àöå àêìu tû, àiïìu àoácoá nghôa laâ hoùåc chêëp nhêån mûác àöå tùngtrûúãng thêëp hún hoùåc àaãm baão laâ nguöìnàêìu tû àûúåc sûã duång coá hiïåu quaã hún trongtûúng lai.

ˆ Tùng mûác àöå khai thaác caån kiïåtnguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn.

Àêy laâ nhûäng vêën àïì kinh tïë vô möchuã yïëu àùçng sau nhûäng möëi lo ngaåi vïìàiïìu gò seä xaãy ra vúái nguöìn taâi nguyïnthiïn nhiïn trong giai àoaån khöi phuåckinh tïë.

Phaãn ûáng àöëi vúái khuãng hoaãngÖ nhiïîm möi trûúâng vaâ tùng trûúãng

kinh tïë. Do aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãnghoaãng taâi chñnh, úã nhiïìu nûúác Àöng AÁ mûáctùng trûúãng GNP bõ giaãm trong nùm 1998vaâ chó coá thïí khöi phuåc mûác tùng trûúãngdêìn dêìn sau hai hoùåc ba nùm nûäa. Caáchoaåt àöång kinh tïë diïîn ra úã mûác àöå thêëpàaä laâm giaãm ö nhiïîm möi trûúâng do cöngnghiïåp vaâ xe cöå gêy ra, vaâ àiïìu àoá phêìnnaâo àaä caãi thiïån àûúåc àiïìu kiïån möi trûúângúã caác khu cöng nghiïåp vaâ àö thõ. Mùåt khaác,caác hoaåt àöång àêìu tû múái, phêìn lúán gùænvúái cöng nghïå ñt gêy ö nhiïîm, cuäng bõ

chûäng laåi hoùåc ngûâng hùèn, gêy ra viïåc keáodaâi tuöíi thoå cuãa caác nhaâ maáy cöng nghiïåpàang gêy ö nhiïîm möi trûúâng.

Àïí xaác àõnh nhûäng aãnh hûúãng naây,ngûúâi ta àang tiïën haânh ûúác àoaán töínglûúång chêët thaãi coá chûáa caác thaânh phêìngêy ö nhiïîm chuã yïëu trong böëi caãnh “trûúáckhuãng hoaãng” vaâ “sau khuãng hoaãng” bùçngcaách sûã duång möåt mö hònh bao quaát àûúåctoaân böå nhûäng aãnh hûúãng cuãa tùng trûúãngkinh tïë vaâ sûå thay àöíi saãn phêím cöngnghiïåp vaâ lûúång chêët thaãi. Chêët thaãi tûâcaác nguöìn nhoã nhû caác nhaâ maáy cöngnghiïåp quy mö nhoã vaâ vûâa, tûâ xe cöå, höågia àònh, v.v., coá aãnh hûúãng trûåc tiïëp nhêëtàïën chó söë trung bònh cuãa caác chêët gêy önhiïîm. Vò vêåy, chuáng töi seä têåp trungphên tñch caác khuynh hûúáng vïì chêët thaãitûâ caác nguöìn nhoã.

Ngûúâi ta cho rùçng cuöåc khuãnghoaãng seä coá aãnh hûúãng khaá lúán àïën lûúångchêët thaãi cuãa caác chêët chuã yïëu gêy ö nhiïîmkhöng khñ tûâ caác nguöìn nhoã. Biïíu àöì 6.4chó ra caác dûå àoaán cuãa thúâi kyâ hêåu khuãnghoaãng àöëi vúái hai chêët gêy ö nhiïîm vaâ coátaác haåi nghiïm troång nhêët àöëi vúái sûác khoeãcon ngûúâi: àoá laâ buåi haåt vaâ chò. Ngoaâi ra,biïíu àöì 6.4 coân chó ra sûå thay àöíi ûúác tñnhcuãa lûúång chêët thaãi do khuãng hoaãng gêyra. Nhiïìu nguöìn nhoã àaä thaãi ra caác buåihaåt, chuã yïëu laâ do àöët nhiïìu loaåi nhiïn liïåu

BIÏÍU ÀÖÌ 6.3Khoaãng “thiïëu huåt vïì tiïët kiïåm” so vúái GNP

Nguöìn: WRI, 1998


khaác nhau. Viïåc naây cuäng cung cêëp chó söëroä nhêët vïì ö nhiïîm khöng khñ noái chung.Chò chuã yïëu do caác loaåi xe cöå sûã duång loaåixùng coá chûáa chò thaãi ra, cho nïn nöìng àöåbuåi chò coá thïí àûúåc sûã duång nhû chó söëchung àïí ào àöå ö nhiïîm trong giao thöng.AÃnh hûúãng tûác thúâi cuãa cuöåc khuãng hoaãnglaâ giaãm viïåc thaãi buåi haåt vaâo nùm 2000khoaãng 17% so vúái mûác maâ ngûúâi ta dûåàoaán nïëu nhû cuöåc khuãng hoaãng khöngxaãy ra, vaâ giaãm caác haåt buåi chò khoaãng20%. Sûå giaãm lûúång buåi haåt vaâ chò naâychuã yïëu dûåa trïn cú súã dûå àoaán rùçng sûåtùng trûúãng kinh tïë àaä bõ mêët ài trong giai

àoaån khuãng hoaãng seä khöng phuåc höìi laåiàûúåc.

Vêën àïì seä húi khaác ài àöëi vúái töínglûúång caác chêët rùæn lú lûãng (TSS), laâ chó söëtöíng quaát àïí ào mûác àöå ö nhiïîm nûúác. Nhúânhûäng nöî lûåc nhùçm giaãm búát lûúång chêëtgêy ö nhiïîm nûúác cuãa caác nhaâ maáy cöngnghiïåp vaâ caác nguöìn àêìu tû àïí caãi thiïånviïåc tiïëp cêån vúái nguöìn nûúác vaâ vïå sinhphoâng bïånh, mûác àöå thaãi chêët ö nhiïîm àûúåcûúác tñnh seä giaãm hùèn vaâo nùm 2000 vaânhûäng nùm tiïëp theo. Cuöåc khuãng hoaãngroä raâng coá mùåt tiïu cûåc vaâ mùåt tñch cûåccuãa noá vò chñnh cuöåc khuãng hoaãng seä laâmchêåm laåi nhûäng caãi tiïën trong hoaåt àöångmöi trûúâng. Vaâo nùm 2000 lûúång chêët thaãiseä giaãm khoaãng 5% so vúái dûå àoaán àûúåcàûa ra trûúác khi cuöåc khuãng hoaãng xaãyra, song tûâ nùm 2005 àïën nùm 2015 lûúångchêët thaãi seä tùng lïn chuát ñt.

Sûå phuåc höìi kinh tïë sau nùm 2000seä coá nghôa laâ viïåc thaãi caác chêët gêy önhiïîm khöng khñ seä vûúåt tröåi so vúái nùm1995 trûâ khi chuáng ta aáp duång nhûäng biïånphaáp hûäu hiïåu nhùçm caãi thiïån àõnh mûácchêët thaãi trung bònh trïn 1 àún võ GDP.Vïì phûúng diïån naây, aãnh hûúãng trunghaån cuãa cuöåc khuãng hoaãng coá thïí noái laâxêëu vò khuãng hoaãng seä laâm chêåm tiïën àöåàêìu tû, vaâ ngûúåc laåi, àêìu tû seä laâm tùnglûúång chêët thaãi trung bònh trïn 1 àún võGDP khoaãng tûâ 5% àïën 10% vaâo nùm2005. Möåt möëi lo ngaåi tûúng tûå cuäng àûúåcàùåt ra vïì aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãngàöëi vúái caác àêìu tû cho möi trûúâng liïn quanàïën caác vêën àïì tiïëp cêån nguöìn nûúác vaâ vïåsinh phoâng bïånh, vêën àïì möi trûúâng àûúåcûu tiïn haâng àêìu àöëi vúái hêìu hïët caác nûúáctrong khu vûåc. Tuöíi thoå trung bònh cuãangûúâi dên khu vûåc chêu AÁ - Thaái BònhDûúng àaä bõ giaãm àïën gêìn hai nùm vò lyádo thiïëu nûúác saåch cho sinh hoaåt vaâ thiïëucaác dõch vuå vïå sinh3. Vò vêåy, baão vïå nguöìnchi cöng cöång cho muåc àñch naây laâ hïët sûácquan troång, coân vïì lêu daâi cêìn phaãi coá caácnguöìn taâi chñnh thay thïë khaác gùæn vúái viïåccaãi thiïån nùng lûåc dõch vuå vaâ tùng mûác àöåthu höìi chi phñ.

BIÏÍU ÀÖÌ 6.4Chêët thaãi tûâ caác nguöìn nhoã coá chûáa caác chêëtgêy ö nhiïîm chuã yïëuInönïsia 1995-2020

Nguöìn: WRI, 1998


Sûå chuyïín dõch giaá caã cuãa caác nguöìntaâi nguyïn thiïn nhiïn. Bêët chêëp caác möëiquan têm mang tñnh möi trûúâng vïì aãnhhûúãng cuãa sûå mêët giaá tiïìn tïå àöëi vúái ngaânhkhai thaác göî, cho àïën nay hiïåu ûáng vïì mùåtcêìu cuãa cuöåc khuãng hoaãng àaä nhêën chòmbêët cûá phaãn ûáng naâo àöëi vúái giaá caã tûúngûáng. Haân Quöëc vaâ Nhêåt Baãn laâ hai nûúácnhêåp khêíu lêm saãn lúán nhêët khu vûåc nayàaä giaãm lûúång cêìu àöëi vúái göî eáp àïën 30%.Böå trûúãng Lêm nghiïåp Inàönïsia dûå àoaánrùçng xuêët khêíu haâng hoaá coá liïn quan àïëngöî cuãa nûúác naây seä giaãm 25% trong nùm1998, tûâ 8,3 tyã USD xuöëng coân 6,2 tyã4.Nhiïìu cöng ty khai thaác vaâ chïë biïën göîàang gùåp khoá khùn nghiïm troång vïì mùåttaâi chñnh. Túâ Jakarta Post5 cho biïët “coá ñtnhêët 5,9 triïåu meát khöëi göî àaä àöën vêîn coânnùçm laåi trong rûâng vò caác xûúãng göî àaängûâng hoaåt àöång”.

Sûå giaãm cêìu àaä khùèng àõnh sûå giaãmgiaá lêu daâi cuãa göî vaâ vaán eáp trïn thïë giúái(xem biïíu àöì 6.5). Giaá göî chó coá thïí tùngkhi coá sûå chuyïín dõch àaáng kïí trong caáncên giûäa saãn lûúång vaâ nhu cêìu vïì göî. Caácthõ trûúâng múái cuãa saãn phêím tûâ göî coá thïíàûúåc múã ra nhû möåt phaãn ûáng trûúácnhûäng thay àöíi vïì chñnh saách hay giaáthêëp. Thêåm chñ, nïëu viïåc khai thaác göî vaâviïåc saãn xuêët caác saãn phêím tûâ göî trong

vuâng vêîn coá khaã nùng tiïëp tuåc thu heåp vòtñn duång bõ xiïët chùåt hún vaâ caác nguöìn vöënàêìu tû ñt hún.

AÃnh hûúãng lêu daâi cuãa cuöåc khuãnghoaãng seä phuå thuöåc vaâo baãn chêët vaâ mûácàöå thay àöíi cuãa giaá caã tûúng quan. Viïåcquaãn lyá rûâng vaâ caác quyïët àõnh vïì viïåc sûãduång àêët àïìu dûåa trïn giaá trõ tûúng quancuãa vöën àêìu tû vaâ doâng thu nhêåp theo thúâigian. Möåt sûå gia tùng vïì giaá trõ tuyïåt àöëicuãa nguöìn göî khöng nhêët thiïët seä thay àöíithu nhêåp tûúng ûáng tûâ viïåc phaãi àöën göîngay bêy giúâ chûá khöng phaãi vaâo möåt luácnaâo àoá trong tûúng lai. Àiïìu naây chó àuángnïëu giaá thûåc cuãa göî àûúåc dûå tñnh laâ seä haå.Tûúng tûå nhû vêåy, lúåi ñch cuãa viïåc chuyïínàêët tûâ rûâng sang àêët àöìn àiïìn hay àêëtnöng nghiïåp seä phuå thuöåc vaâo sûå chuyïíndõch giaá tûúng quan cuãa göî, cuãa cêy tröìnglûu niïn vaâ caác nöng saãn. Têët caã àïìu laâhaâng hoaá àïí baán, mua; vò vêåy sûå thay àöíityã giaá höëi àoaái khöng àûúåc taåo cú höåi chomöåt hònh thûác sûã duång àêët naây coá thïí lúâihún caác hònh thûác sûã duång àêët khaác.

Mùåc duâ vêåy, mûác àöå vaâ cú cêëu cuãalïå phñ sûã duång àöëi vúái viïåc khai thaác caácnguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn cêìn phaãiàûúåc àiïìu chónh. Caác lïå phñ naây tûâ trûúácàïën nay àïìu thêëp hún hùèn mûác àûúåc coi

BIÏÍU ÀÖÌ 6.5Giaá göî giaãm do nhu cêìu cuãa Àöng AÁ giaãmGiaá göî quöëc tïë 1995-1998USD/m3

Nguöìn: WRI, 1998

BIÏÍU ÀÖÌ 6.5Giaá khñ àöët reã úã caác nûúác chêu AÁ àang phaát triïínGiaá nhiïn liïåu ö tö tûúng àöëi reã úã chêu AÁChó söë theo giaá xùng Tokyo = 100

Nguöìn: Mc Morran vaâ Hamilton, 1996


laâ thoaã àaáng do sûã duång caác nguöìn àoá.Tùng lïå phñ sûã duång seä giuáp caác chñnh phuãúã Àöng AÁ lêëy thïm àûúåc möåt phêìn húåp lyátûâ nguöìn thu nhêåp maâ ngûúâi thuï coá àûúåcnhúâ khai thaác göî, àaánh bùæt caá, khai thaácmoã hay caác hoaåt àöång khai thaác taâi nguyïnthiïn nhiïn khaác. Àiïìu quan troång hún laâviïåc àiïìu chónh àoá coá thïí taåo cú höåi àïí thiïëtlêåp möåt cú chïë phuâ húåp hún nhùçm khuyïënkhñch viïåc sûã duång àuáng àùæn caác nguöìntaâi nguyïn thiïn nhiïn.

Phñ sûã duång tùng àaáng kïí seä laâmnaãn loâng moåi khuynh hûúáng nhêët thúâinhùçm thu veát saãn phêím tûâ caác nguöìn taâinguyïn thiïn nhiïn àïí àaáp laåi sûå dao àöångtaåm thúâi cuãa giaá caã theo hûúáng coá lúåi chohaâng nöåi àõa, do hêåu quaã cuãa sûå thay àöíityã giaá höëi àoaái Mùåc duâ vêåy, ngay úã mûácrêët thêëp nhû hiïån nay, mûác àöå tuên thuãnöåp nhûäng khoaãn phñ sûã duång nhû vêåycuäng àûúåc thûåc hiïån rêët yïëu keám. Tùngphñ sûã duång maâ khöng ài àöëi vúái nöî lûåcbuöåc ngûúâi ta thûåc hiïån thò chó laâm tùngthïm ngúâ vûåc vaâ mêët thïm sûå tin tûúãngvaâo toaân böå hïå thöëng quaãn lyá taâi nguyïnthiïn nhiïn. Coá thïí laâ phuâ húåp nïëu chñnhphuã triïín khai viïåc tùng phñ sûã duång trongmöåt giai àoaån keáo daâi khoaãng hai nùmmiïîn laâ nöî lûåc cêìn thiïët àûúåc hûúáng vaâoviïåc caãi thiïån caác mûác thu. Àöìng thúâi,nhûäng quy chïë vïì lêåp kïë hoaåch thu hoaåchvaâ giaám saát nhûäng ngûúâi àûúåc nhûúångquyïìn khai thaác vaâ nhûäng ngûúâi sûã duångkhaác phaãi àûúåc thûåc thi àöìng böå hún.

Xoaá boã bao cêëp. Coá nhûäng khuyïënkhñch vïì giaá khaác khöng phaãn aánh àuángthûåc chêët cuãa thõ trûúâng àaä taåo ra nhûängchi phñ möi trûúâng lúán vaâ phaãi àûúåc xoaáboã caâng nhanh caâng töët. ÚÃ Inàönïsia àiïìuquan troång nhêët laâ phaãi xoaá boã bao cêëpvaâ xoaá ngay caác phêìn thuïë mang tñnh phênbiïåt quaá cao nhùçm khuyïën khñch viïåc sûãduång dêìu hoaã vaâ dêìu àiïzen hún laâ sûãduång caác nguyïn liïåu khaác. ÚÃ caác nûúácÀöng Nam AÁ khaác, nhiïn liïåu duâng tronggiao thöng vêån taãi laåi reã hún rêët nhiïìu sovúái caác núi khaác (xem biïíu àöì 6.6). Àaä coábùçng chûáng roä raâng cho thêëy taác àöång taâichñnh cuãa nhûäng chñnh saách giaá caã naây laâ

tiïu cûåc theo quan àiïím phên phöëi, vò caácchñnh saách naây khuyïën khñch viïåc sûã duångnhûäng loaåi nhiïn liïåu, goáp phêìn gêy ranaån gêy ö nhiïîm khöng khñ cuåc böå.

Cuäng coá yá kiïën phaãn baác cho rùçngcaác nöî lûåc nhùçm xoaá boã bao cêëp trûúác àêyàaä chêm ngoâi cho sûå bêët öín vïì chñnh trõ.Tuy nhiïn, nïn xem xeát sûå phaãn khaángcuãa dên chuáng trong möåt böëi caãnh röånghún cuãa chñnh saách taâi chñnh vaâ phên phöëithu nhêåp. Tùng giaá hoùåc tùng thuïë nhiïnliïåu úã mûác àöå lúán coá thïí khoá thûåc hiïån möåtcaách riïng biïåt, song chuáng coá thïí àûúåcmoåi ngûúâi chêëp thuêån nïëu chuáng ài àöëivúái nhûäng thay àöíi khaác vïì thuïë maâ aãnhhûúãng töíng thïí cuãa noá àûúåc nhòn nhêån laâcöng bùçng vaâ àuáng àùæn. Sau àêy laâ möåtsöë vêën àïì maâ chuáng ta cêìn quan têm:

ˆ Nïëu phaãi tùng thuïë hoùåc giaãm chitiïu cöng cöång thò phaãi chùng biïån phaáptöët nhêët laâ tùng thuïë nhiïn liïåu hoùåcgiaãm caác khoaãn bao cêëp chûá khöng nïngiaãm caác chi tiïu trûåc tiïëp mang laåi lúåiñch cho ngûúâi ngheâo vaâ nhûäng ngûúâichõu aãnh hûúãng nùång nïì nhêët cuãa cuöåckhuãng hoaãng? Àiïìu quan troång úã àêylaâ cêìn phên biïåt giûäa (a) sûå phaãn àöëiviïåc thay àöíi thuïë nhiïn liïåu nhû laâ sûåphaãn khaáng cuãa dên chuáng trûúác chñnhsaách kinh tïë keám hiïåu quaã, tham nhuänghoùåc bêët bònh àùèng vaâ (b) lúåi ñch cuãanhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng lúåi trûåc tiïëptûâ caác giaá caã bõ boáp meáo êëy. Àöëi vúáiInàönïsia khoaãn bao cêëp cuãa chñnh phuãtrong giai àoaån 1998-1999 vaâo khoaãng7,4 nghòn tyã rupi (bùçng 1,5 tyã USD).Thêåt khoá baác boã àûúåc luêån àiïím chorùçng caác nguöìn êëy leä ra coá thïí àûúåc sûãduång coá hiïåu quaã hún theo caác caáchkhaác nhùçm laâm giaãm ngheâo àoái vaâ laâmgiaãm búát aãnh hûúãng cuãa cuöåc khuãnghoaãng.

ˆ Cöë gùæng thay àöíi thuïë nhiïn liïåu vaâsûå bao cêëp cuãa chñnh phuã möåt caáchnhanh choáng thò chùæc chùæn seä dêîn àïënthêët baåi. Sûå àiïìu chónh dêìn tûâng quyáhay saáu thaáng möåt lêìn seä dïî chõu húnvúái àiïìu kiïån nïëu thay àöíi phaãi coá


nhûäng tñn hiïåu baáo trûúác àïí dên chuángcoá thúâi gian àiïìu chónh.

ˆ Xeát tûâ goác àöå möi trûúâng, khöng nhêëtthiïët phaãi nhanh choáng àiïìu chónh giaá.Nhûäng thay àöíi ngùæn haån vïì mûác àöåvaâ cú cêëu nhiïn liïåu sûã duång àïí àaáp laåiviïåc thay àöíi giaá caã laâ khöng àaáng kïí.Àöå co giaän ngùæn haån vïì giaá cuãa cêìu vïìnhiïn liïåu theo ûúác tñnh maånh nhêët seägiaãm tûâ -0,10 àïën -0,20. Trong giai àoaånmöåt nùm, sûå thay àöíi mûác thu nhêåp seäcoá aãnh hûúãng lúán hún àöëi vúái tiïu duângchûá khöng phaãi sûå thay àöíi giaá. Tuynhiïn, phaãn ûáng trung haån vaâ daâi haånàöëi vúái sûå thay àöíi giaá caã seä maånh húnnhiïìu, àiïín hònh laâ lúán gêëp böën hoùåcnùm lêìn àöå co giaän ngùæn haån khi ngûúâita thay àöíi thoái quen, mua nhiïìu xe cöåvaâ trang thiïët bõ sûã duång nhiïn liïåu, vòvêåy laâm cho caác nguöìn àêìu tû phaãichuyïín sang saãn xuêët vaâ kinh doanhcaác loaåi nhiïn liïåu khaác nhau. Tùngmaånh giaá tûúng quan seä àêíy nhanh sûåcêìn thiïët phaãi thay àöíi cuäng coá thïí trúãnïn phaãn taác duång nïëu sau àoá giaá tûúngquan giaãm. Vò vêåy, aáp duång àiïìu chónhtûâ tûâ coá sûå cam kïët àêìy àuã cuãa chñnhphuã coá leä laâ giaãi phaáp hûäu hiïåu hún.

Thay àöíi vïì chi tiïu cöng cöång. Choàïën nay chûa coá bùçng chûáng naâo cho thêëyviïåc chi tiïu cho vêën àïì möi trûúâng laåi bõcoi laâ muåc tiïu cùæt giaãm möåt caách mêët cênàöëi. Vñ duå, úã Philippin, ngên saách daânh choCuåc Möi trûúâng vaâ taâi nguyïn thiïn nhiïn(DENR) bõ aãnh hûúãng búái caác biïån phaápchung, trong àoá coá 25% dûå trûä bùæt buöåctrïn toaân böå chi tiïu khöng kïí chi tiïu chonguöìn nhên lûåc vaâ traã núå, 10% giûä laåitrong khoaãng phên böë tûâ thu nhêåp cho caácàún võ chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ khoaãnluên thu bao cêëp vïì thuïë cho caác cú quancuãa chñnh phuã. Nhiïìu chûúng trònh vaâ dûåaán múái bõ àònh hoaän, nhûng lûúång phênböí ngên saách töíng thïí, trûúác khi coá caác yïucêìu dûå trûä bùæt buöåc, àaä tùng trong nùm1998.

Kyã luêåt taâi chñnh chùåt cheä seä laâmphûác taåp thïm quaá trònh chuyïín hoaámang tñnh chêët söëng coân. Àiïìu cöët yïëu laâ

phaãi phi têåp trung hoaá phêìn lúán traáchnhiïåm thiïët lêåp caác quy àõnh vïì möitrûúâng, àùåc biïåt laâ úã caác nûúác lúán vaâ àadaång nhû Inàönïsia vaâ Trung Quöëc. Caáchaån chïë vïì ngên saách coá thïí khuyïën khñchchñnh quyïìn trung ûúng phên giao traáchnhiïåm cho caác cêëp àõa phûúng vaâ khu vûåc,àiïìu naây seä mang laåi ñt hiïåu quaã trûâ khicaác cêëp chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåc cêëpthïm caác nguöìn lûåc, ñt nhêët laâ trong giaiàoaån chuyïín àöíi, nhùçm xêy dûång vaâ duytrò khaã nùng quaãn lyá cuãa hoå. Vò vêåy, cúcêëu chi tiïu cuãa chñnh phuã trong viïåc baãovïå möi trûúâng phaãi thay àöíi àïí phaãn aánhàûúåc caã nhûäng ûu tiïn múái cuäng nhûnhûäng caách tiïëp cêån múái trong quaãn lyá möitrûúâng.

Tòm kiïëm caác nguöìn lûåc sao cho viïåcthiïët lêåp vaâ thûåc thi caác quy àõnh vïì möitrûúâng coá thïí àûúåc phi têåp trung hoaá möåtcaách coá hiïåu quaã phaãi àûúåc coi laâ muåc tiïuquan troång nhêët nhùçm baão àaãm laâ caácnûúác seä ra khoãi cuöåc khuãng hoaãng kinh tïëvúái nùng lûåc töët hún vïì quaãn lyá möi trûúâng.

Möi trûúâng vaâ caác chûúng trònhgiaãm ngheâo khöí. Tyã lïå thêët nghiïåp tùnglïn vaâ àöìng lûúng thûåc tïë giaãm ài úã caáckhu vûåc àö thõ àaä laâm giaãm búát lûúångngûúâi di cû tûâ nöng thön àöí vïì thaânh phöëhoùåc laâm cho luöìng di cû àoá taåm thúâi àaãongûúåc. Nïëu quaá trònh naây keáo daâi thò aáplûåc àöëi vúái caác nguöìn lûåc úã nöng thön, àùåcbiïåt laâ àêët nöng nghiïåp vaâ nûúác, seä khuyïënkhñch àêët bòa rûâng vaâ àêët rûâng chuyïínthaânh àêët nöng nghiïåp, vaâ àiïìu naây coá thïíseä khñch lïå doâng ngûúâi di cû tûâ nöng thönra caác vuâng cêån lêm6. Caác chûúng trònhtaåo cú höåi coá cöng ùn viïåc laâm, àùåc biïåt úãcaác vuâng nöng thön, seä giaãm búát nguy cúmaâ sûå àiïìu chónh nhû vêåy seä laâm suy yïëunöî lûåc quaãn lyá töët hún nguöìn taâi nguyïnthiïn nhiïn.

Caác chûúng trònh nhû vêåy àem laåilúåi ñch tñch cûåc vïì mùåt möi trûúâng nïëu tiïìnàûúåc phên böí àïí caãi thiïån cú súã haå têìng úãnöng thön hay nhùçm baão vïå möi trûúâng.Vñ duå, chi tiïu cöng cöång cho viïåc cêëp nûúácúã nöng thön vaâ cho cöng taác vïå sinh, tröìng


cêy, giûä àêët coá thïí taåo thïm rêët nhiïìu cöngùn viïåc laâm, àöìng thúâi caãi thiïån chêët lûúångsöëng hoùåc nêng cao nùng suêët lao àöångnöng thön. Tûúng tûå nhû vêåy, chi phñ chocaãi taåo viïåc cung cêëp nûúác, vïå sinh phoângbïånh, quaãn lyá chêët thaãi àö thõ seä giuáp giaãmngheâo khöí do cuöåc khuãng hoaãng gêy ravaâ seä taåo ra lúåi ñch möi trûúâng lêu daâi chongûúâi dên thaânh thõ.

Con àûúâng múái cho tûúng laiTrong caác giai àoaån cuãa khuãng

hoaãng kinh tïë, dïî cho rùçng möëi quan têmàöëi vúái nhûäng vêën àïì möi trûúâng laâ möåtsûå chïåch hûúáng khoãi nhûäng nöî lûåc khöiphuåc sûå öín àõnh vaâ tùng trûúãng kinh tïë.Nhêån àõnh naây àaä khùèng àõnh thïm möåtquan niïåm phöí biïën úã khu vûåc chêu AÁ -Thaái Bònh Dûúng rùçng möëi quan têm àöëivúái vêën àïì möi trûúâng laâ möåt caái gò àoá coáthïí chúâ àúåi túái khi naâo mûác thu nhêåp gêìnàaåt àûúåc mûác cuãa caác nïìn kinh tïë phaáttriïín thò haäy tñnh àïën. Thñ duå cuãa hêìu hïëtcaác nûúác cöng nghiïåp, bao göìm caác nûúácmaâ rêët nhiïìu nûúác khaác àang tòm caáchcaånh tranh, nhû Nhêåt Baãn, dûúâng nhûcuäng uãng höå quan àiïím naây.

Tuy vêåy, caác nïìn kinh tïë phaát triïínàaä coá chuá yá àïën möåt söë vêën àïì möi trûúângnaãy sinh trong quaá trònh àö thõ hoaá vaâtùng trûúãng cöng nghiïåp. Caác nûúác àoá àaäàêìu tû nhiïìu vaâo viïåc phaát triïín cú súã haåtêìng, viïåc cung cêëp nûúác vaâ vïå sinh phoângbïånh. Trong khuön khöí cuãa cöng nghïå vaâkyä thuêåt maâ hoå coá, hoå cuäng àaä cöë gùæng laâmgiaãm ö nhiïîm cöng nghiïåp. Trïn möåt söëphûúng diïån caác nûúác chêu AÁ hiïån nay coânlaåc hêåu hún nhiïìu so vúái caác thaânh tûåumaâ caác nïìn kinh tïë phaát triïín úã mûác caoàaä àaåt àûúåc caách àêy 80 hay 100 nùm.

Nhûäng tiïën böå trong kiïën thûác vaâcöng nghïå àaä chó ra rùçng quan hïå àûúåcmêët giûäa sûå tùng trûúãng vaâ chêët lûúång möitrûúâng cuäng coân rêët khaác nhau. Thûúângthûúâng chi phñ laâm giaãm ö nhiïîm laâ thêëphoùåc khöng àaáng kïí, vò kyä thuêåt saãn xuêëtvaâ maáy moác hiïån nay saåch seä hún vïì mùåtmöi trûúâng vaâ hiïåu quaã hún nhiïìu. Têët caãnhûäng söë liïåu naây cêìn àaãm baão rùçng caác

nhaâ maáy vaâ trang thiïët bõ phaãi àûúåc vêånhaânh vaâ baão dûúäng möåt caách húåp lyá. Àêylaâ vêën àïì söëng coân nïëu caác cöng ty ÀöngAÁ muöën tham gia caånh tranh trïn thõtrûúâng thïë giúái.

Chó tiïëp tuåc thûåc hiïån caác chñnhsaách trûúác àêy trong voâng 25 nùm túái úãcaác nûúác seä:

ˆ Laâm nhiïìu höå gia àònh seä phaãi chõucaãnh khöng coá nûúác saåch àïí duâng vaâkhöng coá tiïån nghi vïå sinh töëi thiïíu.

ˆ Laâm xêëu ài chêët lûúång khöng khñ àöthõ úã caác thaânh phöë vûâa vaâ nhoã cuãaTrung Quöëc cuäng nhû àöëi vúái caác thaânhphöë khaác nhû Bangkok, Jakarta,Manila.

ˆ Tùng nguy cú ö nhiïîm úã caác nguöìncung cêëp nûúác vaâ söng ngoâi do lûúångkim loaåi nùång vaâ hoaá chêët hûäu cú bïìntrong chêët thaãi gêy nïn, song laåi caãithiïån àûúåc caác chó söë khaác cuãa chêëtlûúång nûúác nhû lûúång chêët rùæn tröi nöíitrong nûúác vaâ lûúång öxy hoaâ tan.

Caác biïån phaáp àoâi hoãi phaãi àêìu tûdûúái 1% GDP vúái chi phñ phên böí haângnùm tûâ 1 àïën 1,5% cuãa GDP vaâo nùm 2020seä laâ khaá àuã àïí àaão ngûúåc laåi xu thïë trïnvaâ caãi thiïån nhûäng xu thïë coá lúåi7. Caác chitiïu chuã yïëu Iiïn quan túái muåc tiïu nhùçmàaåt àûúåc viïåc cêëp nûúác àêìy àuã trong voâng10 nùm túái vaâ vïå sinh phoâng bïånh àö thõtöët trong voâng 20 hoùåc 25 nùm túái, mùåc duâúã Trung Quöëc muåc tiïu chuã yïëu laåi laâ giaãiquyïët vêën àïì ö nhiïîm khöng khñ úã àö thõdo àêët than vúái muåc àñch sûúãi êëm vaâ àunnêëu gêy ra. Lúåi ñch maâ caác biïån phaáp naâymang laåi lúán gêëp tûâ 5 àïën 10 lêìn nhûängchi phñ liïn quan àïën vêën àïì àêìu tû cho cúsúã haå têìng cuãa viïåc cêëp nûúác vaâ gêëp 2 hoùåc3 lêìn nhûäng chi phñ nhùçm laâm giaãm önhiïîm khöng khñ.

Theo àuöíi àûúâng hûúáng múái naây seäkeáo theo möåt loaåt sûå kïët húåp caác biïån phaápkhuyïën khñch vêåt chêët, quy àõnh vaâ caácthay àöíi vïì mùåt thïí chïë. Tuy nhiïn, kinhnghiïåm cuãa khuãng hoaãng kinh tïë úã moåi


núi àïìu cho rùçng seä khoá coá thïí àaåt àûúåcmöåt sûå cên bùçng thoaã àaáng khi caác chñnhphuã vaâ dên chuáng àang bêån àöëi àêìu vúáinhûäng vêën àïì trûúác mùæt laâ laâm giaãm nheåhêåu quaã hay àiïìu chónh nhûäng thay àöíikinh tïë úã diïån röång. Vêåy nïn vêën àïì thenchöët úã àêy laâ laâm thïë naâo àïí xaác àõnh àûúåcmöåt caách roä raâng caác bûúác cêìn xuác tiïënngay bêy giúâ àïí vaåch ra möåt chûúng trònhkhung töët hún cho viïåc quaãn lyá möi trûúângtrong tûúng lai.

Àïí àaåt àûúåc muåc àñch naây, töët húnhïët nïn ruát kinh nghiïåm tûâ nhûäng thayàöíi coá tñnh chêët khuãng hoaãng vïì kinh tïëài keâm vúái sûå chuyïín àöíi úã caác nûúác ÀöngÊu vaâ Liïn Xö cuä. Viïåc chuyïín àöíi naây cuöëicuâng seä dêîn àïën viïåc àûa ra caác chñnh saáchvaâ caác àiïìu kiïån möi trûúâng têët hún. Tuynhiïn, úã nhiïìu nûúác, nhûäng chi phñ kinhtïë trûúác mùæt quaá lúán àïën mûác ngûúâi ta àaächûáng minh rùçng viïåc thûåc hiïån caác biïånphaáp hûäu hiïåu nhùçm chónh àöën laåi nhûängyïëu keám, sai lïåch cuãa chïë àöå cuä laâ vö cuângkhoá khùn vaâ thêåm chñ khöng thïí thûåc hiïånàûúåc. Nhûäng tiïën böå nhanh choáng nhêëttrïn mùåt trêån baão vïå möi trûúâng àaä àaåtàûúåc úã möåt söë nûúác nhû Ba Lan, Cöång hoaâSeác, Hunggari - nhûäng nûúác àaä chó chõusûå taân phaá kinh tïë ñt nhêët vaâ thiïët lêåp laåisûå öín àõnh kinh tïë nhanh nhêët. Sau àêylaâ böën baâi hoåc kinh nghiïåm chñnh àûúåc ruátra tûâ thûåc tïë cuãa caác nûúác trïn.

ˆ Taái thiïët lêåp sûå öín àõnh kinh tïë laâvêën àïì phaãi àûúåc ûu tiïn tuyïåt àöëi, thêåmchñ ngay caã àöëi vúái caác nïìn kinh tïë quantêm àïën hoaåt àöång caãi thiïån möi trûúâng.Khöng coá öín àõnh kinh tïë thò khöng thïí coáàûúåc sûå uãng höå cuãa cöng chuáng vaâ caácdoanh nghiïåp, àiïìu cêìn phaãi coá àïí aáp duångàûúåc caác biïån phaáp hûäu hiïåu nhùçm giaãiquyïët caác ûu tiïn cuãa möi trûúâng.

ˆ Sûå cam kïët raåch roâi cuãa dên chuángtrong viïåc thûåc hiïån caác muåc tiïu baão vïåmöi trûúâng cuäng nhû caác muåc tiïu khaácphuâ húåp vúái thûåc tiïîn taåi caác nûúác khaác,hoùåc caác hiïåp höåi phaãi àûa ra àûúåc möåtmö hònh khung cho têët caã caác àún võ liïnquan àïën hoaåt àöång quaãn lyá möi trûúâng.

Àiïìu naây khöng coá nghôa laâ caác nûúác nïnaáp duång rêåp khuön caác chuêín mûåc cuãa caácnûúác thuöåc Liïn minh chêu Êu hay cuãaMyä. Töët hún laâ ASEAN vaâ caác nûúác thaânhviïn cam kïët vúái nhau vïì muåc tiïu phaáttriïín caác thïí chïë vaâ chñnh saách möi trûúângcho thêåp kyã sau, nhûäng chñnh saách vaâ thïíchïë àoá phaãi nhêët quaán vaâ ñt nhiïìu phaãitûúng àûúng vúái caác chñnh saách, thïí chïëcuãa caác nûúác OECD (cho pheáp caác nûúác coánhûäng chñnh saách, thïí chïë khaác nhau tuyâthuöåc tûâng trûúâng húåp cuå thïí vaâ caác nguöìncuå thïí). Vêën àïì úã àêy khöng phaãi laâ viïåcchêëp nhêån nhûäng chuêín mûåc tûúng tûå,maâ laâ viïåc phaát triïín möåt cú chïë húåp lyá àïícuâng taán thaânh vaâ thûåc thi caác chñnh saách.

ˆ Sûå múã röång buön baán vúái caác nûúácvaâ múã cûãa àoán nhêån caác nguöìn àêìu tû tûâcaác nûúác, núi maâ ngûúâi ta luön luön àïí têmàïën viïåc baão vïå möi trûúâng, laâ möåt àöångcú maånh meä cho viïåc chuyïín giao kinhnghiïåm töët hún vïì baão vïå möi trûúâng maâkhöng laâm phûúng haåi àïën triïín voångtùng trûúãng kinh tïë, vaâ tùng mûác söëng cuãanhên dên. Nhûäng yá kiïën cho rùçng tûå dohoaá thûúng maåi vaâ àêìu tû seä gêy aáp lûåclaâm giaãm caác chuêín mûåc baão vïå möitrûúâng, trong hêìu hïët caác trûúâng húåp, àïìukhöng àuáng. Coá rêët nhiïìu baâi hoåc maâchuáng ta coá thïí hoåc àûúåc tûâ phña àöëi taácàêìu tû vaâ buön baán vïì viïåc sao cho vûâanêng cao àûúåc hiïåu quaã kinh tïë, vûâa àöìngthúâi caãi thiïån àûúåc caác hoaåt àöång möitrûúâng.

ˆ Phaãi kiïìm chïë sûå noáng vöåi. Àêíymaånh caác hoaåt àöång baão vïå möi trûúâng seäbao göìm möåt söë cam kïët roä raâng vïì tñnhminh baåch vaâ viïåc phên cêëp quy àõnh vaâthûåc hiïån caác chñnh saách möi trûúâng,chùèng haån trong lônh vûåc ngên haâng,cöng ty vaâ quaãn lyá khu vûåc cöng cöång.Àiïìu naây àoâi hoãi phaãi coá möåt sûå thay àöíicùn baãn trong quaãn lyá vaâ chó coá thïí thaânhcöng trong möåt khung thúâi gian mangtñnh thûåc tïë. Chuáng ta dïî daâng cho rùçngmuåc tiïu chuã yïëu seä laâ thay àöíi kiïën thûácthûúång têìng chñnh thöëng - nhûäng chuêínmûåc kyä thuêåt, phaáp chïë, cú cêëu àiïìu haânh- cuãa chñnh saách möi trûúâng. Tuy nhiïn,


nhûäng tiïën böå thûåc sûå vïì chêët lûúång möitrûúâng laâ kïët quaã cuãa sûå nhêët trñ röång raäivïì viïåc caác vêën àïì möi trûúâng cêìn ûu tiïnvaâ biïån phaáp cêìn thiïët phaãi thûåc hiïån àïícaãi thiïån tònh hònh. Rêët tiïëc laâ úã hêìu hïëtcaác nûúác chêu AÁ àaä khöng coá sûå nhêët trñàoá. Vò vêåy caác chñnh phuã múái phaãi xêydûång cho àûúåc sûå uãng höå cuãa cöng chuángàöëi vúái viïåc xûã lyá haån chïë möåt söë vêën àïìûu tiïn trûúác khi àûa ra vaâ thûåc hiïån caácbiïån phaáp phuâ húåp.

Khuãng hoaãng taâi chñnh chó laâ möåtsûå kiïån nhêët thúâi. Vêën àïì cöët yïëu àöëi vúáimöi trûúâng laâ sûå tùng trûúãng trúã laåi seä laåidiïîn ra “nhû thûúâng lïå” hoùåc seä phaãn aánhnhûäng caãi caách cú baãn trong caã lônh vûåckinh tïë lêîn möi trûúâng. Möëi liïn quan mêåtthiïët giûäa kinh tïë vaâ möi trûúâng khöngthïí àûúåc quaãn lyá möåt caách trûåc tiïëp nhûcaác vêën àïì taâi chñnh àûúåc. Caác giaãi phaápàoâi hoãi phaãi tùng cûúâng sûác maånh töíng húåpvïì luêåt phaáp, thïí chïë, kyä thuêåt cöng nghïåvaâ quaãn lyá ài àöi vúái viïåc phöëi húåp haânhàöång nhêët trñ cao giûäa caác khu vûåc kinhtïë. Xêy dûång àûúåc möåt sûác maånh töíng húåpnhû vêåy vaâ xuác tiïën nhûäng thay àöíi cêìncoá möåt nöî lûåc lêu daâi bïìn bó vaâ khuyïënkhñch vêåt chêët thoaã àaáng.

Viïåc caãi thiïån möi trûúâng trong khuvûåc khöng thïí do chñnh phuã taâi trúå. Nhiïåmvuå cuãa chñnh phuã laâ lêåp ra caác quy tùæc vaâvaåch ra möåt khuön khöí phaáp lyá roä raângkhuyïën khñch caác doanh nghiïåp vaâ cúquan khaác múã röång töëi àa phaåm vi hoaåtàöång nhùçm àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïu vïìmöi trûúâng. Àiïìu naây coá nghôa laâ baãn chêëtcaác chñnh saách möi trûúâng, àïën lûúåt chuáng,cuäng phaãi thay àöíi. Caác chñnh saách naâynïn búát chuá yá àïën chuêín mûåc vïì viïåc xaãchêët thaãi, dêîn àïën sûå chêëp nhêån viïåc kiïímtra ö nhiïîm úã àêìu öëng xaã vaâ nïn têåp trunghún vaâo viïåc ngùn ngûâa ö nhiïîm kïët húåpvúái viïåc chêëp nhêån caác kyä thuêåt saãn xuêëtsaåch hún vaâ coá hiïåu quaã cao hún.

Trong tûúng lai trûúác mùæt, cöng tycêìn phaãi àûúåc khuyïën khñch nhùçm àaåtàûúåc caác kïët quaã töët nhêët bùçng caách thayàöíi caác trang thiïët bõ hiïån àaåi àang àûúåc

sûã duång. Chuáng ta coá hai têåp húåp caác yïëutöë khuyïën khñch nhûäng viïåc naây. Sûå àiïìuchónh lúán vïì tyã giaá höëi àoaái coá nghôa laâ chiphñ cho caác hïå thöëng kiïím soaát múái seä àùæthún nhiïìu so vúái trûúác cuöåc khuãng hoaãng,cho nïn caác cöng ty coá khuynh hûúángmuöën giaãm chêët thaãi bùçng caách àiïìu chónhquy trònh vêån haânh saãn xuêët, àaâo taåo àöåinguä caán böå cöng nhên viïn vaâ àaãm baãorùçng nhaâ maáy vaâ trang thiïët bõ cuãa hoåàûúåc duy trò vêån haânh àuáng àùæn. Hún thïënûäa, ö nhiïîm thïí hiïån sûå laäng phñ nguyïnliïåu vaâ caác nguöìn nguyïn liïåu àêìu vaâokhaác, cho nïn seä coá caác nguyïn nhên kinhtïë maånh meä nhùçm giaãm thiïíu sûå laäng phñàoá.

ÚÃ nhûäng nûúác naâo chñnh phuã nùæmquyïìn kiïím soaát ngaânh nùng lûúång coánghôa laâ vêën àïì giaá caã àang àûúåc phên hoaágay gùæt, thò úã àoá seä coá sûå phaãn àöëi kõch liïåtàöëi vúái viïåc àiïìu chónh giaá nhiïn liïåu theocaác thay àöíi tyã giaá höëi àoaái. Laåm phaátkhöng phaãi laâ quaá nhaåy caãm àöëi vúái nhûängthay àöíi trong giaá caã chung cuãa nùnglûúång, trong khi caác bao cêëp nhùçm giûä giaátêët caã hoùåc möåt söë loaåi nhiïn liïåu àùåc biïåtthò àang liïn tuåc giaãm ài. Thûåc tïë laâ caáckhoaãn bao cêëp êëy àún giaãn chó laâ viïåc möåtsöë ngaânh àùåc biïåt cöë gùæng baão vïå àùåc quyïìnbeáo búã cuãa hoå maâ thöi.

Quan troång nhêët trong söë nhûängngaânh àoá laâ caác ngaânh cöng nghiïåp sûãduång nhiïìu nùng lûúång, maâ viïåc sûã duångnùng lûúång möåt caách hoang phñ gêìn nhûbao giúâ cuäng gùæn liïìn vúái viïåc ö nhiïîm trêìmtroång. Mùåc duâ coá thïí coá nhûäng haån chïënhêët àõnh vïì chñnh trõ àöëi vúái viïåc àiïìuchónh nhanh choáng caác mûác giaá maâ höå giaàònh phaãi traã cho möåt söë loaåi nhiïn liïåuàûúåc sûã duång röång raäi, song hoaân toaânkhöng coá bêët kyâ lyá do gò àïí baão vïå cho caácàöëi tûúång sûã duång nhiïn liïåu trong cöngnghiïåp vaâ thûúng maåi. Vò vêåy, ñt nhêët thòmûác giaá baán buön cuãa dêìu àiïzen, dêìunhiïn liïåu nùång, xùng, than phaãi àûúåcàiïìu chónh sao cho tûúng ûáng vúái mûác giaáchung trïn thõ trûúâng thïë giúái trong voângmöåt nùm.


Chi tiïu cöng cöång cho viïåc xêy dûångcú súã haå têìng àïí cêëp nûúác vaâ cöng taác vïåsinh seä mang laåi möåt hiïåu quaã nhanhchoáng liïn quan àïën phuác lúåi cuãa têìng lúápnhên dên lao àöång coá mûác thu nhêåp thêëp,àöìng thúâi laâm giaãm búát aãnh hûúãng cuãa cuásöëc kinh tïë àöëi vúái cöng ùn viïåc laâm. Caáigiaá phaãi traã cho viïåc khöng àûúåc cêëp nûúácsaåch úã caác khu vûåc nöng thön àang biïíuhiïån ra úã möåt phêìn suy giaãm lúán vïì sûáckhoeã liïn quan àïën caác yïëu töë möi trûúâng.Vò vêåy, giaãi phaáp töët nhêët laâ phaãi têåp trungchi tiïu cho vêën àïì giaãi quyïët cöng ùn viïåclaâm úã nöng thön, cho caác chûúng trònh höîtrúå xaä höåi, cho àêìu tû xêy dûång cú súã haåtêìng àïí cêëp nûúác saåch. Ngûúâi dên seä sùénsaâng traã tiïìn miïîn sao coá nûúác saåch àïíduâng, vò vêåy seä chùèng khoá khùn gò khi thiïëtlêåp möåt cú chïë nhùçm baão àaãm rùçng caác chiphñ vêån haânh cuãa hïå thöëng cung cêëp nûúácmúái seä àûúåc thu höìi àêìy àuã bùçng caách thutiïìn nûúác sûã duång vúái möåt caái giaá khiïmtöën.

Chuá thñch1. Ngên haâng Thïë giúái, 1992.

2. Mö hònh dûåa trïn khuön mêîu àêìuvaâo - àêìu ra vúái nhûäng ma trêån coá hïå söëtaách biïåt vïì vöën cuä vaâ múái (hïå söë vïì vöën cuä

dêìn thay àöíi theo thúâi gian). Möåt giaã àõnhcú baãn vïì mö hònh naây laâ trong hún haithêåp kyã túái nhûäng nïìn kinh tïë keám phaáttriïín úã chêu AÁ seä theo hûúáng thûåc hiïånkinh tïë vaâ cú cêëu cöng nghiïåp giöëng nhûnhûäng nûúác coá thu nhêåp trung bònh. Giaãàõnh laâ nhûäng nûúác Àöng AÁ seä dêìn dêìnaáp duång nhûäng cöng nghïå coá hiïåu quaã vaâkïët quaã laâ nùng lûúång vaâ nguyïn liïåu àêìuvaâo cho möîi àún võ saãn phêím àêìu ra giaãrnxuöëng.

3. Ngên haâng Thïë giúái, 1997.

4. Jakarta Post, ngaây 30 thaángMûúâi hai 1997.

5. Jakarta Post. ngaây 15 thaángGiïng 1998.

6. Cruz vaâ Repetto (1992) àaä chorùçng nhûäng sûå di cû nhû vêåy chó laâ hêåuquaã cuãa naån thêët nghiïåp do caác chûúngtrònh öín àõnh cuãa IMF úã Philippin vaâo àêìunhûäng nùm 1980. Sûå suy diïîn naây àaä gêyra tranh luêån do trûúác àêy coá quaá nhiïìukhuyïën khñch sai lïåch thuác àêíy viïåc múãröång nöng nghiïåp úã vuâng cao vaâ xu thïënaây àaä beán rïî chùåt trûúác khi naån thêëtnghiïåp tùng lïn.

7. Ngên haâng Thïë giúái 1997.

159

Taâi liïåu tham khaãoChûúng baãy

Chûúng 1Alba, P.A Bhattacharya, S.Claessens, S.Ghosh, vaâ L.Hernandez.

“Tñnh chêët bêët öín vaâ sûå lêy lan trong möåt thïë giúái hoaâ nhêåp vïìmùåt taâi chñnh: Baâi hoåc ruát ra tûâ nhûäng kinh nghiïåm gêìn àêycuãa Àöng AÁ”, Baâi phaát biïíu “Caãi caách vaâ tûå do taâi chñnh chêuAÁ - Thaái Bònh Dûúng” trònh baây taåi Höåi nghõ lêìn thûá 24 PAF-TAD, ngaây 20 àïën 22 thaáng Nùm 1998 taåi Chiangmai, ThaáiLan.

Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ, Chêu AÁ àang nöíi lïn (Emerging Asia),1997.

Bosworth, B vaâ S. Collins. 1996. “Sûå phaát triïín kinh tïë úã Àöng AÁ -Tñch luyä vaâ àöìng hoaá” (Economic Growth in East Asia - Accu-mulation Versus Assimilation), Brookings Papers on EconomicActivity 2, 135 - 204.

Hsieh, C. 1997. “Nhûäng gò lyá giaãi cho cuöåc caách maång cöng nghiïåp úãÀöng AÁ? Nhûäng bùçng chûáng cuãa caác thõ trûúâng” (What Ex-plain the Industrial Revolution in East Asia? Evidence fromFactor Markets), baãn thaão, UC Berkeley.

Kaminsky, Graciela, vaâ Carmen Reinhard, 1997. “Cuöåc khuãng hoaãngàöìng thúâi trïn hai bònh diïån: Nhûäng nguyïn nhên cuãa nhûängkhoá khùn vïì ngên haâng vaâ caán cên thanh toaán” (The TwillCrises: The Causes of Banking and Balance of Payments Prob-lems).

Kim, J. vaâ L.Lau. 1994. “Caác nguöìn tùng trûúãng cuãa caác nûúác cöngnghiïåp múái úã Àöng AÁ” (The Sources of Growth of the East AsiaNewly-industrialized Countries), Journal of the Japanese andInternational Economies 8(3), 235-71.

Krugman, Paul. 1994. “Bñ êín trong pheáp maâu nhiïåm cuãa chêu AÁ”(The Myth of Asia’s Miracle), Foreign Affairs 73(6), 62-78.

Mckibbon, Warwick. 1998. “Cuöåc khuãng hoaãng chêu AÁ: Àaánh giaátheo kinh nghiïåm” (The Crisis in Asia: an Empirical Assess-


ment).

Nehru, V. vaâ A. Dareshwar. 1993. “Dûä liïåumúái vïì nguöìn vöën: Nguöìn, phûúngphaáp vaâ kïët quaã” (A New Databaseon Physical Capital Stock: Sources,Methodology and Results), Revistade Analisis Economico 8(1), 37-59.

Rodrik, D. 1997. “Nhûäng àiïím coân thaãoluêån, thïí chïë vaâ hoaåt àöång kinh tïëcuãa TFPG úã Àöng AÁ” (TFPG Con-troversies, Institutions and Eco-nomic Performance in East Asia),National Bureau of Economic Re-search Working Paper söë 1587.

Sarel, M.1997. “Tùng trûúãng vaâ nùng suêëtúã caác nûúác ASEAN” (Growth andProductivity in ASEAN Countries),IMF Working Paper söë 97/97.

“Pheáp maâu nhiïåm cuãa Àöng AÁ: Tùngtrûúãng kinh tïë vaâ nhûäng chñnh saáchcuãa nhaâ nûúác” (The East AsianMiracle: Economic growth and pub-lic policy), New York, N.Y: Nhaâ xuêëtbaãn Oxford University xuêët baãn choNgên haâng thïë giúái, 1993.

Ngên haâng Thïë giúái. Triïín voång kinh tïëthïë giúái 1998. Baãn thaão.

Young, A. 1992. “Cêu chuyïån vïì hai thaânhphöë: Tñch luyä nhên töë vaâ nhûängthay àöíi kyä thuêåt úã Höìng Cöng vaâSingapo” (A Tale of Two Cities: Fac-tor Accumulation and TechnicalChange in Hong Hong andSingapore), trong O. Blanchard andS. Fischer, eds., NBER Macroeco-nomics Annual. Cambridge: MITPress.

Young, A. 1994. “Baâi hoåc ruát ra tûâ caác NICsÀöng AÁ: Möåt quan àiïím àöëi lêåp”(Lessons from the East Asian NICs:A Contrarian View), European Eco-nomic Review 38 (3-4), 964-73.

Young, A. 1995. “Sûå chuyïn chïë cuãa caáccon söë. Àûúng àêìu vúái nhûäng thûåctïë thöëng kï vïì kinh nghiïåm tùng

trûúãng Àöng AÁ” (The Tyranny ofNumbers: Confronting the Statisti-cal Realities of the East GrowthExperience), Quarterly Journal ofEconomics 110 (3), 641-80.

Chûúng 2Andersen, Lykke, Amit Dar, Martin

Godfrey, Chris Manning, DipakMazumdar vaâ Zafiris Tzannatos.1997. “Tùng trûúãng vaâ bêët bònhàùèng úã Thaái Lan: Töíng quan vïìnhûäng vêën àïì cuãa thõ trûúâng laoàöång” (Growth and Inequality inThailand: An Overview of LaborMarket Issues), Mimeo. Ngaây 5thaáng Mûúâi hai.

Bhattacharya, Amar, Swati Ghosh vaâJansen. 1997. “Neát àaáng chuá yá vïìhoaåt àöång xuêët khêíu cuãa Àöng AÁ”(Note on East Asia’s Export Perfor-mance), Mimeo. Ngên haâng Thïëgiúái.

Dasgupta, Dipak, vaâ Kumiko Mai. 1997.“Sûå suy giaãm töëc àöå xuêët khêíu cuãaÀöng AÁ nùm 1996: Caác yïëu töë tuêìnhoaân hay cú cêëu?” (The 1996 Slow-down in East Asia’s Exports: Struc-tural or Cyclical Factors?”, Taâi liïåulûu cuãa Höåi nghõ, Hiïåp höåi phûúngÀöng AEA.

Dasgupta, Dipak, Bejoy Dasgupta vaâEdison Hulu. 1995. “Nhûäng nhêntöë quyïët àõnh haâng xuêët khêíu phidêìu hoaã cuãa Inàönïsia” (TheDetenninants of Indonesia’s Non-oil Exports), Baâi phaát biïíu taåi höåinghõ vïì baäi boã quy tùæc. EDI/Ngênhaâng Thïë giúái.

Dasgupta, Bejoy. 1989. “Xuêët khêíu vaâchñnh saách tyã giaá höëi àoaái: ÊËn Àöå”(Exports and Exchange RatePolicy: The Case of India), D. PhinThesis, Àaåi hoåc Oxford.

Diwan, Ishac vaâ Bernard Hoekman. 1998.“Caånh tranh, böí sung vaâ lêy lan úãÀöng AÁ” (Competition,

161Taâi liïåu tham khaão

Complementarity and Contagion inEast Asia). Baâi phaát biïíu trong höåinghõ vïì khuãng hoaãng taâi chñnhCEPR/EDI, Ngên haâng Thïë giúái.

Dollar, David vaâ May Hallward-Driemeier. 1998. “Khuãng hoaãng,àiïìu chónh vaâ caãi töí: Nhûäng kïët quaãruát ra tûâ cuöåc àiïìu tra cöng nghiïåpThaái Lan” (Crisis, Adjustment andReform: Results from the ThailandIndustrial Survey), Mimeo. Ngênhaâng Thïë giúái.

Ernst, Dietr. 1998. “Phaá huyã hay thuác àêíyàöång lûåc tùng trûúãng? Taái hònhthaânh ngaânh àiïån tûã úã Àöng AÁ saukhuãng hoaãng” (Destroying or Up-grading the engine of growth? Thereshaping of the electronics indus-try in East Asia after the Crisis),Baâi cú súã trong cuöåc nghiïn cûáu naây.Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.

Faini, Riccardo, Fernando Clavijo, vaâAbdel Senhadji Semlali. 1990. “YÁkiïën sai lêìm cuãa cuöåc tranh luêånnhiïìu phe phaái: Lûúång cêìu coá gêyrùæc röëi cho xuêët khêíu cuãa LDCkhöng” (The Fallacy of CompositionArgument: Does Demand Matter forLDC Manufactured Exports?), Baâiviïët trong cuöåc thaão luêån cuãa Trungtêm nghiïn cûáu chñnh saách kinh tïësöë 4998.

Feenstra, Robert. 1994. “Nhûäng daång saãnphêím múái vaâ caách xaác àõnh giaá caãtrïn thïë giúái” (New Product Variet-ies and the Measurement of Inter-national Prices), Thúâi baáo kinh tïëMyä 84 (1), Thaáng Tû 157-177.

Feenstra, Robert, vaâ Andrew K. Rose.1997. “Sùæp xïëp laåi trêåt tûå: Khuönmêîu cuãa cú chïë thûúng maåi vaâ tùngtrûúãng” (Putting Things in Order:Patterns of Trade Dynamics andGrowth), NBER Working Paper söë5975.

Goldberg, P.K., vaâ M.M. Knetter. 1995.“Xaác àõnh sûác caånh tranh trong

nhûäng thõ trûúâng xuêët khêíu” (Mea-suring the Intensity of Competitionin Export Markets), NBER Work-ing Paper söë 5226.

Goldstein, Morris, vaâ Mohsin Khan. 1985.“Thu nhêåp vaâ nhûäng aãnh hûúãng cuãagiaá caã àöëi vúái ngoaåi thûúng” (Incomeand Price Effects in Foreign Trade),Ronald Jones and Peter B.Kenen,ed. Handbook of International Eco-nomics. Têåp 2. Amsterdam vaâ NewYork: North-holland vaâ Elsevier.

Grossman, Gene M. 1982. “Caånh tranhnhêåp khêíu cuãa caác nûúác àaä vaâ àangphaát triïín (Import CompetitionFrom Developed and DevelopingCountries), The Review of Econom-ics and Statistics, 64(2), thaáng Nùm,271-281.

Grubel, H.G. vaâ P.J.Lloyd. 1975. Thûúngmaåi trong nöåi böå ngaânh: lyá thuyïëtvaâ sûå xaác àõnh mêåu dõch quöëc tïë chonhûäng saãn phêím khaác nhau. (Intra- Industry Trade: The Theory andMeasurement of InternationalTrade in Differentiated Products),New York: Halstead Press.

Helpman, Elehanan. 1986. “Cuöåc caånhtranh khöng hoaân haão vaâ mêåu dõchquöëc tïë: Bùçng chûáng cuãa 14 nûúáccöng nghiïåp” (Imperfect Competi-tion and International Trade: Evi-dence From Fourteen IndustrialCountries) Journal of the Japaneseand International Economics, têåp1.62-81.

Hoekman, Bernard, vaâ Simeon Djankov.1996. “Mêåu dõch trong nöåi böångaânh, àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúácngoaâi vaâ taái àõnh hûúáng haâng xuêëtkhêíu Àöng Êu.” (Intra - IndustryTrade, Foreign Direct Investment,and the Reorientation of East Eu-ropean Exports), World BankPolicy Research Working Paper No.1652, thaáng Chñn.

Kawai, Masahiro. 1997. “Mêåu dõch vaâ àêìu


tû cuãa Nhêåt Baãn vaâo Àöng AÁ”(Japan’s Trade and Investment inEast Asia. “Trong David Robertson,ed., East Asian Trade after theUrugoay Round. Nhaâ xuêët baãn Àaåihoåc Cambridge, 209-226. [Möåt caáchhiïíu chi tiïët hún: Kawai, Masahiro.“Sûå tûúng höî giûäa mêåu dõch vaâ àêìutû cuãa Nhêåt Baãn: Chuá troång àùåcbiïåt àïën Àöng AÁ”. University of To-kyo Discussion Paper, söë F-39,thaáng Mûúâi 1994.]

Kawai, Masahiro. 1997. “Sûå bêët öín àõnhtiïìn tïå cuãa Àöng AÁ: Nhûäng möëi liïnkïët moãng manh cuãa hïå thöëng taâichñnh” (East Asia Currency Turbu-lence: Implications of FinancialSystem Fragility), Mimeo. Ngênhaâng Thïë giúái.

Kawai, Masahiro. 1998. “Cuöåc khuãnghoaãng tiïìn tïå Àöng AÁ: nguyïn nhênvaâ nhûäng baâi hoåc” (East AsianCunency Crisis: Causes and Les-sons). Contemporary EconomicPolicy, söë 16, thaáng Tû, 157-172.

Kawai, Masahiro, vaâ Shujiro Urata. 1996.“Bêët cên bùçng mêåu dõch vaâ àêìu tûtrûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi cuãa NhêåtBaãn: Nhûäng vêën àïì tay ba vaâ tayàöi” (Trade Imbalances and Japa-nese Foreign Direct Investment:Bilateral and Triangular Issues.)trong Ku-hyun Jung and Jang-HeeYoo, eds., Asia Pacific EconomicCooperation: Current Issues andAgenda for the Future, Nhûängnghiïn cûáu phûúng Àöng vaâphûúng Têy, 39, Institute of Eastand West Studies, Yonsei Univer-sity, thaáng Mûúâi, 61-87.

Kawai, Masahiro, vaâ Shujiro Urata. 1998.“Mêåu dõch vaâ àêìu tû coá phaãi laâ thaythïë hoùåc böí sung khöng? Phên tñchtheo kinh nghiïåm cuãa nhûängngaânh saãn xuêët cuãa Nhêåt Baãn” (AreTrade and Investment Substitutesor Complements? An Empirical

Analysis of Japanese Manufactur-ing Industries) trong Hiro Lee andDavid W Roland-holst, eds., Phaáttriïín vaâ húåp taác kinh tïë úã võnh ThaáiBònh Dûúng. Thûúng maåi àêìu tû vaânhûäng vêën àïì möi trûúâng (Eco-nomic Development and Coopera-tion in the Pacific Basin: Trade, In-vestment and Environmental Is-sues), Cambridge: Cambrigde Uni-versity Press.

Kishimoto, T.1998. “Ngaânh baán dêîn HaânQuöëc vaâ khuãng hoaãng tiïìn tïå”(Korea’s Semiconductor Industryand the Currency Crisis), NomuraResearch Institute. Draft.

Noland, Marcus. 1997. “Hoaåt àöång xuêëtkhêíu chêu AÁ coá phaãi laâ àöåc nhêëtkhöng?” (Has Asian Export Perfor-mance Ben Unique?) Journal of in-ternational Economics, têåp. 43, 79-101.

Lee, thaáng Giïng. 1997. “Nhûäng mö hònhmêåu dõch àang thay àöíi úã chêu AÁ”(Changing Trade Patterns in Asia),HSBC.

Li, Yangyang. 1998. “Chñnh saách tyã giaáhöëi àoaái cuãa Trung Quöëc” (China’sExchange Rate Policy), Mimeo.Ngên haâng Thïë giúái.

Lipsey, Robert E. 1994. “ Nhûäng thay àöíivïì chêët lûúång vaâ nhûäng aãnh hûúãngkhaác àöëi vúái viïåc xaác àõnh giaá xuêëtcaác mùåt haâng thiïët yïëu” (QualityChange and Other Influences onMeasures of Export Prices of Manu-factured Goods and Primary Prod-ucts and Manufactures), NBERWorking Paper No. 4671.

Muscatelli, V.A., vaâ C. Montaglla. 1994.“Cuöåc caånh tranh trong caác NIE vïìxuêët khêíu cuãa nhûäng nhaâ saãn xuêët”(Intra-NIE Competition in Exportsof Manufactures), Journal of Inter-national Economics, söë 37.29-47.


Chûúng 3Akerlof, George vaâ Paul Romer. 1993. “Sûå

taân phaá àõa nguåc kinh tïë cuãa phaásaãn àïí kiïëm lúâi” (Looting the Eco-nomic Underworld of Bankruptcyfor Profit) Brookings Papers on Eco-nomic Activity, 2:1-73,1993.

Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ vaâ Ngênhaâng Thïë giúái. 1998. “Quaãn lyá sûå höåinhêåp taâi chñnh toaân cêìu úã chêu AÁ:Nhûäng baâi hoåc múái vaâ nhûäng thaáchthûác trong tûúng lai” (ManagingGlobal Financial Integration InAsia: Emerging Lessons and Pro-spective Challenges), ngaây 10-12thaáng Ba 1998.

Bernanke, Ben S. vaâ Alan S.Blinder.1988. “Tñn duång, tiïìn tïå vaâ nhu cêìu”(Credit, money, and aggregate de-mand). American Economic Review,Papers and Proceedings, 78: 435-45thaáng Nùm.

Bhatacharya, Amar, Swati Ghosh vaâ JosJansen. 1998. “Sûå tröîi dêåy cuãaTrung Quöëc coá laâm töín thûúnghaâng xuêët khêíu chêu AÁ khöng?”(Has the Emergence of China HurtAsian Exports?), Mimeo. Ngênhaâng Thïë giúái.

Blanchard, Olivier vaâ Mark Watson.1982. “Nhûäng àiïìu aão tûúãng, hyvoång duy lyá vaâ thõ trûúâng taâi chñnh”(Bubbles, Rational Expectationsand Financial Markets), PaulWachtel, ed., Crises in the Economicand Financial Structure (LexingtonBooks).

Calvo, Sara, vaâ Carmen Reihart. 1995.“Nguöìn vöën vaâo Myä Latinh: Liïåu coábùçng chûáng vïì nhûäng aãnh hûúãnglêy lan khöng?” (Capital Flows toLatin America: Is There Evidenceof Contagion Effects?), Baãn thaãochûa xuêët baãn. Ngên haâng Thïë giúái- quyä tiïìn tïå quöëc tïë.

Claessens, Stijn vaâ Thomas Glaessner.

1997. “Nhûäng khiïëm khuyïët cuãakhu vûåc taâi chñnh àang ngêëm ngêìmphaá hoaåi àiïìu kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ”(Are Financial Sector WeaknessesUndermining the East AsianMiracle), Hûúáng dêîn phaát triïín,Ngên haâng Thïë giúái thaáng Chñn.

Claessens, Stijn vaâ Thomas Glaessner.1998. “Quöëc tïë hoaá dõch vuå taâi chñnhúã chêu AÁ” (Internationalization ofFinancial Services in Asia). Work-ing paper, söë 1991, Ngên haâng Thïëgiúái.

Corsetti, Giancarlo, Paolo Pesenti vaâNouriel Roubini. 1998. “Nhûängnguyïn nhên gò gêy ra cuöåc khuãnghoaãng taâi chñnh tiïìn tïå chêu AÁ?”(What Caused the Asian Currencyand Financial Crisis?) Mimeo. NewYork University.

Demirguc-Kunt, Asli, vaâ E. Detragiache.1998. “Tûå do taâi chñnh vaâ nhûäng yïëukeám trong taâi chñnh” (Financial Lib-eralization and Financial Fragility),Baâi phaát biïíu trong höåi nghõthûúâng niïn Ngên haâng Thïë giúái vïìkinh tïë phaát triïín, ngaây 21-22 thaángTû, 1998. Washington DC.

Demirguc-kunt, Asli, vaâ H. Huizinga.1998. “Nhûäng nhên töë quyïët àõnhcaác mûác laäi ngên haâng thûúng maåivaâ khaã nùng hoaân vöën: Möåt vaâi bùçngchûáng quöëc tïë” (Determinants ofCommercial Bank Interest Marginsand Refutability: So me Interna-tional Evidence), Policy ResearchWorking Paper Series söë 1900.Ngên haâng Thïë giúái, thaáng Nùm.

Diamond, Douglas W., vaâ Philip H.Dybvig. 1983. “Nhûäng hoaåt àöångcuãa ngên haâng, baão hiïím tiïìn gûãivaâ khaã nùng thanh toaán” (Bankruns, deposit insurance, and liquid-ity,” Journal of Political Economy,91: 401-19 thaáng Saáu.

Ding, Wei, Ilker Domac vaâ Giovanni Ferri.1998. “Liïåu coá sûå tan vúä tñn duång úã


Àöng AÁ?” (Is there a Credit Crunchin East Asia?) Policy ResearchWorking Paper Series. Ngên haângThïë giúái, thaáng Saáu.

Domac, Ilker vaâ Giovanni Ferri. 1998.“AÃnh hûúãng thûåc sûå cuãa nhûäng cúnsùæc taâi chñnh: Bùçng chûáng cuãa HaânQuöëc”. (The Real Impact of Finan-cial Shocks: Evidence from Korea).Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.

Eiehengreen, Barry, vaâ Ashoka Mody.1998. “Àiïìu gò lyá giaãi cho nhûäng lêylan àang biïën àöíi vïì núå thõ trûúângmúái nöíi lïn: Nhûäng àiïìu cú baãn haynhûäng nhaåy caãm cuãa thõ trûúâng”(What Explains Changing Spreadson Emerging Market Debt: Funda-mentals or Market sentiment?),Mimeo. IMF vaâ Ngên haâng Thïëgiúái, taâi liïåu chuêín bõ cho cuöåc höåithaão cuãa NBER Capital Inflows toEmerging Markets.

Feldstein, Martin. 1998. “Taái têåp trungQuyä tiïìn tïå quöëc tïë”, (Refocusing theIMF), Forbign Aaffairsrs, 77: 20-33,thaáng Ba/tû 1998.

Quyä tiïìn tïå quöëc tïë, 1997. World EconomicOutlook. Thaáng 12, WashingtonDC.

Kaminsky, Graciela, vaâ Carmen Reinhart.1996. “Nhûäng cuöåc khuãng hoaãngàöìng thúâi trïn hai bònh diïån: nhûängnguyïn nhên cuãa vêën àïì ngên haângvaâ nhûäng vêën àïì trong caán cênthanh toaán” (The Tin Crises: TheCauses of Banking and Balance ofPayments Problems). Taâi liïåu chûaxuêët baãn, Cuåc dûå trûä liïn bang.

Kaminsky, Graciela vaâ Sergio Schmukler.1998. “Buâng nöí vaâ tan vúä: Chêu AÁkhaác gò?” (On Booms and Crashes:Is Asia Different?) Mimeo. Ngênhaâng Thïë giúái vaâ Höåi àöìng thöëng àöëccuãa Hïå thöëng dûå trûä liïn bang.

Kaufman, Daniel, Gil Mehrez, vaâ SergioSchmukler. 1998. “Cuöåc khuãng

hoaãng Àöng AÁ: “Coá àoaán trûúác àûúåckhöng?” (The East Asian Crisis:Was It Expected?) Mimeo. Ngênhaâng Thïë giúái.

Kawai, Masahiro vaâ Kentaro Iwatsubo.1998. “Cuöåc khuãng hoaãng àöìng baåtvaâ hïå thöëng taâi chñnh Thaái Lan: tiïëntrònh, nguyïn nhên vaâ baâi hoåc” (TheThai Financial System and theBaht Crisis: Processes, Causes andLessons). Mimeo. Viïån Khoa hoåc xaähöåi, Àaåi hoåc Tokyo.

Krugman, Paul. 1979. “Möåt daång cuãakhuãng hoaãng caán cên thanh toaán”.(A Model of Balance of PaymentsCrises). Journal of Money, Creditand Banking, IV.11.pp.311-325.

1998. “Fire-sale FDI.” Mimeo. MIT, Baâichuêín bõ cho höåi nghõ NBER vïìDoâng lûu chuyïín vöën àïën thõtrûúâng múái (Capital Inflows toEmerging Markets).

La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert W.Vishny. 1997. “Nhûäng nhên töëquyïët àõnh vïì phaáp lyá cuãa taâi chñnhbïn ngoaâi” (Legal Determinants ofExternal Finance.) Journal of Fi-nance, têåp III, söë 3, thaáng Baãy.

La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-lanes, Andrei Shleifer, vaâ RobertW.Vishny. 1998. “luêåt vaâ Taâichñnh”, Journal of politicalEconomy.

Miller, Marcus, vaâ Zhang. 1997. “Cuöåckhuãng hoaãng vïì khaã nùng thanhtoaán cuãa chñnh phuã: Biïån phaápchiïën lûúåc àöëi vúái tònh traång bïë tùæccuãa thanh toaán” (Sovereign Liquid-ity Crises: The Strategic Case for aPayments Standstill.” Mimeo. Àaåihoåc Warwick.

Mckinnon, Ronald I. vaâ Huw Pill. 1997.“Sûå tûå do hoaá àaáng tin cêåy vaâ lûuchuyïín vöën quöëc tïë: Höåi chûáng vaytraân lan” (Credible Liberalization


and International Capital Flows:The Over Borrowing Syndrome),American Economic Review. Papersand Proceedings, 87. Söë 2: 189-93,thaáng Nùm.

Montes, Manuel F., 1998. “Cuöåc khuãnghoaãng tiïìn tïå úã Àöng Nam AÁ” (TheCurrency Crisis in South East Asia)do Hoåc viïån nghiïn cûáu Àöng NamAÁ vaâ Hoåc viïån nghiïn cûáu Nomuraxuêët baãn, 1998.

Obstfeld, Maurice. 1986. “Cuöåc khuãnghoaãng caán cên thanh toaán tûå buâ trûâvaâ húåp lyá” (Rational and Self-Ful-filling Balance of Payments Crises),American Economic Review,IV.76.pp.72-81.

Obstfeld, Maurice. 1996. “Caác mö hònhkhuãng hoaãng tiïìn tïå coá nhûäng àùåcàiïím tûå hoaân thiïån” (Models of Cur-rency Crises with Self-fulfillingFeatures”). European EconomicReview.

Ramos, Roy. 1997. “Ruãi ro cuãa ngên haângchêu AÁ: Tònh traång öín àõnh vaâ bêëtöín àõnh” (Asian Banks at Risk: So-lidity, Fragility). Thaáng Chñn,Nghiïn cûáu ngên haâng, GoldmanSachs.

1997. “1998: Vêën àïì vaâ sûå àaánh giaá:Nhûäng trò trïå theo chu kyâ, nhûängyïëu keám vïì cú cêëu vaâ nhûäng hiïåntûúång trong höìi phuåc” (1998: Issuesand Outlook: Cyclical Slowdowns,Structural Ills and the Odds forRecovery). Thaáng Mûúâi hai,Goldman Sachs: Nghiïn cûáu ngênhaâng.

Radelet, Steven vaâ Jeffrey Sachs. 1998a.“AÃnh hûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãngtaâi chñnh chêu AÁ” (The Onset of theEast Asian Financial Crisis). (cêåpnhêåt: 30 thaáng Ba 1998).

Radelet, Steven vaâ Jeffrey Sachs. 1998b.“Khuãng hoaãng taâi chñnh Àöng AÁ:Chêín àoaán, sûãa chûäa vaâ triïín voång”

(The East Asian Financial Crisis:Diagnosis, Remedies, Prospects).Brookings Papers on Economic Ac-tivity. Panel. Washington, D.C., 26-27 thaáng Ba 1998.

Sachs, Jeffrey. 1994a. “Cuöåc àêëu tranhcuãa Nga vúái sûå öín àõnh: Nhûäng vêënàïì vïì nhêån thûác vaâ bùçng chûáng”(Russia’s Strllggle with Stabiliza-tion: Conceptual Issues and Evi-dence.” trong Michael Bruno andBoris Pleskovic, edc., Tiïën trònh höåinghõ thûúâng niïn vïì kinh tïë phaáttriïín, 57-80. Ngên haâng ‘Thïë giúái.Washington, DC.

Sachs, Jeffrey. 1994b. “Vûúåt ra ngoaâiBretton Woods: Möåt kïë hoaåch múái”(Beyond Bretton Woods: A NewBlueprint) trong The Economist(U.K.); 333:23, 25, 27 ngaây 1-2thaáng Mûúâi.

Sachs, Jeffrey, Aaron Tornell, vaâ AndresVelasco. 1996. “Khuãng hoaãng taâichñnh úã caác thõ trûúâng múái nöíi lïn:Nhûäng baâi hoåc tûâ nùm 1995” (Fi-nancial Crises in Emerging Mar-kets: The Lessons from 1995).Brookings Papers in Economic Ac-tivity, pp. 147-215.

Sarel, Michael. 1997. “Tùng trûúãng vaânùng suêët úã caác nûúác ASEAN”(Growth and Productivity inASEAN Countries), IMF WorkingPaper, WP/97/97.

Stiglitz, Joseph vaâ Matilou Uy. 1996. “Thõtrûúâng taâi chñnh, chñnh saách nhaânûúác vaâ àiïìu kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ”(Financial Markets, Public Policyand the East Asian Miracle), TheWorld Bank Research Observer11(2): 249-76.

Valdeás, Rodrigo. 1996. “Sûå lêy lan cuãa thõtrûúâng múái nöíi lïn: Bùçng chûáng vaâlyá thuyïët” (Emerging Markets Con-tagion: Evidence and Theory). Baãnthaão chûa xuêët baãn, Viïån kyä thuêåtMassachusetts.


Ngên haâng Thïë giúái. 1997. Doâng vöën tûnhên lûu chuyïín túái caác nûúác àangphaát triïín (Private Capital Flows toDeveloping Countries), Washing-ton, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 1998. Taâi chñnh phaáttriïín toaân cêìu (Global DevelopmentFinance), Washington, DC.

Chûúng 4Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ vaâ Ngên

haâng Thïë giúái. 1998 . “Quaãn lyá sûåhoaâ nhêåp taâi chñnh úã chêu AÁ: Nhûängbaâi hoåc múái vaâ nhûäng thaách thûáctrong tûúng lai” (Managing GlobalFinancial Integration In Asia:Emerging Lessons and ProspectiveChallenges), ngaây 10-12 thaáng Ba1998.

Aoki, Masahiko vaâ Hugh Patrick. 1994. Hïåthöëng ngên haâng lúán cuãa Nhêåt Baãn:sûå thñch húåp vúái nhûäng nïìn kinh tïëàang chuyïín àöíi vaâ phaát triïín (TheJapanese main bank system: Itsrelevance for developing and trans-forming economies) - Oxford: OxfordUniversity Press.

Allen, Flanklin vaâ Douglas Gale. 1995. “Sosaánh phuác lúåi cuãa nhûäng trung gianvaâ thõ trûúâng taâi chñnh úã Àûác vaâ Myä”(A welfare comparison of interme-diaries and financial markets inGermany and the US), EuropeanEconomic Review, 39: 179-209.

Baird, Douglas. 1993. Nhûäng nhên töë cuãasûå phaá saãn (The Elements of Bank-ruptcy), Westbury Press, chûúng 5.

Caprio, Jerry vaâ Demirguc-kunt, Asli.1997. “Vai troâ cuãa taâi chñnh daâi haån:Lyá thuyïët vaâ bùçng chûáng” (The Roleof Long-term Finance: Theory andEvidence), Working Paper, Ngênhaâng Thïë giúái 1746.

Claessens, Stijn, Simeon Djankov, vaâGiovanni Ferri. 1998. “Sûå khuãnghoaãng cuãa caác cöng ty cuãa Àöng AÁ:

Àaánh giaá thiïåt haåi laäi suêët vaâ cúnsöëc cuãa tyã giaá höëi àoaái” (CorporateDistress in East Asia: Assessing theDamage of Interest and ExchangeRate Shock). Mimeo. Ngên haângThïë giúái.

Demirguc-kunt, Asli, vaâ Ross Levine.1996. “Sûå phaát triïín cuãa thõ trûúângchûáng khoaán vaâ trung gian taâichñnh: Nhûäng sûå kiïån àaä àûúåc phênloaåi hoaá” (Stock Market Develop-ment and Financial Intermediaries:Stylized Facts”. World Bank Eco-nomic Review. 10:2, 291-321, Wash-ington, DC.

Demirguc-kunt, Asli, vaâ vojislavMaksimovic. 1994. “Cú cêëu vöën úãnhûäng nûúác àang phaát triïín: Bùçngchûáng cuãa 10 nûúác” (Capital Struc-tures in Developing ‘ Countries:Evidence from Ten Countries),World Bank Working Paper 1320.

Demirguc-kunt, Asli, vaâ VojislavMaksimovic. 1996. “Nhûäng khoákhùn vïì taâi chñnh, sûã duång vöën vaâtùng trûúãng cuãa cöng ty: Möåt sûå sosaánh quöëc tïë”. (Financial Con-straints, Uses of Funds and FirmGrowth: An International Com-parison), World Bank Working Pa-per 1671.

Dollar, David, vaâ May Hallward-driemeier. 1998. “Khuãng hoaãng,àiïìu chónh vaâ caãi caách: Nhûäng kïëtquaã tûâ cuöåc àiïìu tra cöng nghiïåpThaái Lan” (Crisis, Adjustment, andReform: Results from the ThailandIndustrial Survey), Baâi phaát biïíungaây 20-23 thaáng Nùm 1998, Höåinghõ vïì caånh tranh taåi Bangkok,Thaái Lan.

Joseph vaâ Larry Lang. 1998. “Baãn chêëtcuãa sûå àa daång hoaá” (The Nature ofDiversification). Mimeo. Ngên haângThïë giúái.

Fukao, Mitsuhiro. 1998. “Sûå bêët öín àõnhtaâi chñnh cuãa Nhêåt Baãn vaâ nhûäng


yïëu keám trong cú cêëu quaãn lyá cöngty (Japanese Financial Instabilityand Weaknesses in the CorporateGovernance Structure). Mimeo. Àaåihoåc Keio.

Ghen, Jack vaâ Brian Pinto. 1994, “Núå hayvöën? Caác cöng ty trong caác nûúácàang phaát triïín choån lûåa nhû thïënaâo” (Dept of equity? How firms indeveloping countries choose). Baâithaão luêån, Cöng ty taâi chñnh quöëctïë, söë 22, Washington, DC.

Harris, Milton vaâ Arthur Raviv. 1991. “Lyáthuyïët vïì cú cêëu vöën” (Theory ofcapital structure). Journal of Fi-nance, 46: 297-355, thaáng Ba, 1991.

Hoshi T., Kashyap A. vaâ Scharfstein D.1994. “Cú cêëu cöng ty, giaãi thïí vaâàêìu tû: bùçng chûáng tûâ nhûäng têåpàoaân cöng nghiïåp Nhêåt Baãn” (Cor-porate Structure, Liquidity, andInvestment: evidence from Japa-nese Industrial Groups). QuarterlyJournal of economics. têåp 6.

Hoshi T., Kashyap A. vaâ Scharfstein D.1990. “Quaãn lyá ngên haâng vaâ àêìutû: Bùçng chûáng tûâ viïåc thay àöíi cúcêëu cuãa möëi quan hïå ngên haâng vaâcöng ty cuãa Nhêåt Baãn” (Bank Moni-toring and Investment: Evidencefrom the Changing Structure ofJapanese Corporate Banking Rela-tionship). University of ChicagoPress.

Jensen, Michael. 1986. “Chi phñ cuãa caácàaåi lyá vïì nguöìn vöën lûu chuyïín tûådo, taâi chñnh cöng ty vaâ sûå thön tñnh”(Agency Costs of Free Cash Flow,Corporate Finance and Takeovers),American Economic Review, Papersand Proceedings, 76:323-29, thaángNùm.

Jensen, Michael vaâ Meckling. 1976. “Lyáthuyïët vïì cöng ty: Caách quaãn lyá,nhûäng chi phñ cuãa àaåi lyá vaâ cú cêëusúã hûäu” (Theory of the Firm: Mana-gerial Behavior, Agency Costs and

Ownership Structure), Journal ofFinancial Economics, têåp 3(4), 305-60.

Johnson, Bruce, Robert Magee, NanduNagarajan, vaâ Harry Newman.1985. “Phên tñch vïì phaãn ûáng cuãagiaá chûáng khoaán àöëi vúái sûå luåi taânàöåt ngöåt: AÃnh hûúãng àöëi vúái thõtrûúâng lao àöång” (An Analysis of theStock Price Reaction to SuddenFjxecutive Deaths: Implications forthe Management Labor Market),Journal accounting and Econom-ics, 7: 151-174.

Khanna, Tarun vaâ Palepu, Krishna. 1996.“Phaåm vi cuãa cöng ty vaâ nhûäng sûåkhöng hoaân haão cuãa thõ trûúâng:Phên tñch theo kinh nghiïåm cuãanhûäng têåp àoaân kinh doanh àadaång hoaá trong möåt nïìn kinh tïë múáinöíi lïn” (Corporate Scope and (se-vere) Market Imperfections: AnEmpirical Analysis of DiversifiedBusiness Groups in an EmergingEconomy). Trûúâng Quaãn trõ kinhdoanh, Àaåi hoåc Harvard, Boston,MA. Thaáng Ba, 1996.

Lang, Larry vaâ Rene Stulz. 1994. “Tobin’sq, Àa daång hoaá vaâ hoaåt àöång cuãacöng ty” (Tobin’s q, Corporate Di-versification and Finn Perfor-mance), Journal of PoliticalEconomy, 102,p. 1248-1280.

Lang, Larry vaâ J. Doukas. 1998. “Hoaåtàöång cuãa cöng ty, àêìu tû trûåc tiïëpvaâ àa daång hoaá quöëc tïë” (CorporatePerformance, Direct Investmentsand International Diversification).Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.

La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert W.Vishny. 1997. “Nhûäng nhên töëquyïët àõnh vïì phaáp lyá cuãa taâi chñnhbïn ngoaâi” (Legal Determinants ofExternal Finance), Journal of Fi-nance, 52: 1131-1150.

La Porta, Rafael, Florencio Lopez-de-si-


lanes, Andrei Shleifer, vaâ Robert W.Vishny. 1998. “Luêåt vaâ taâi chñnh”(Law and Finance), Journal of Po-litical Economy, sùæp xuêët baãn.

Luders, Rolf. 1998. “Sûå phaát hiïån vaâ giaãiphaáp àöëi vúái vêën àïì thanh toaán cuãakhu vûåc taâi chñnh trong cuöåc khuãnghoaãng 1982-1983 úã Chilï” (Identi-fication of, and Solution to, the Sol-vency Problem ofthe Financial Sec-tor during the 1982-83 Crisis inChile). Mimeo, Ngên haâng Thïë giúái.

Morck, Randall, Andrei- Shleifer, vaâ Rob-ert W. Vishny. 1988. “Súã hûäu quaãnlyá vaâ àaánh giaá thõ trûúâng: phên tñchtheo kinh nghiïåm” (ManagementOwnership and Market Valuation:An Empirical Analysis), Journal ofFinancial Economics, 20, 237-265.

OECD. 1998. Quaãn lyá cöng ty: tùng cûúângtñnh caånh tranh vaâ àaánh giaá thõtrûúâng vöën thïë giúái, ngaây 2 thaángTû, Paris.

Posner, Richard A. 1998. “Thiïët lêåp khuönkhöí phaáp lyá vïì phaát triïín kinh tïë”(Creating a Legal Framework forEconomic Development), WorldBank Research Obberver, 13:1,1-11.

Cöng ty tû vêën quaãn lyá giaá caã Waterhouse.1997. “Quaãn lyá cöng ty úã Thaái Lan:Nghiïn cûáu giaá caã cuãa Waterhouse”(Corporate Governance in Thai-land: A Price Waterhouse Study),àûúåc höî trúå búãi Thõ trûúâng chûángkhoaán Thaái Lan, thaáng Giïng.

Prowse, Stephen. 1994. “Quaãn lyá cöng tytheo triïín voång liïn quöëc gia:Nghiïn cûáu vïì cú cêëu quaãn lyá cöngty trong nhûäng cöng ty lúán úã Myä,Anh, Nhêåt, vaâ Àûác” (Corporate gov-ernance in an internationalperspec-tive: A survey of corporatemechanisms among large firms inthe United States, the United King-dom, Japan and Germany), Ngênhaâng thanh toaán quöëc tïë, Economicpapers, 1021-2515, no.41.

Prowse, Stephen. 1998. “Quaãn lyá cöng tyúã Àöng AÁ: Khuön khöí àïí phên tñch”(Corporate Governance in EastAsia: A Framework for Analysis).Mimeo. Ngên haâng Thïë giúái.

Rajan, Raghuram, vaâ Luigi Zingales.1997. “Cöng ty - caác têìng bêåc traáchnhiïåm” (The Firm am a DedicatedHierarchy). Mimeo. Àaåi hoåc Chi-cago.

Rajan, Raghuram, Hen ri Servaes, vaâLuigi Zingales. 1997 . “Nhûäng chiphñ cuãa sûå àa daång: Sûå khêëu trûâ cuãaàa daång hoaá vaâ àêìu tû khöng hiïåuquaã” (The Costs of Diversity: TheDiversification Discount andInefflcient Investment). Mimeo, Àaåihoåc Chicago.

Saunders, Anthony, vaâ Ingo Walter. 1994.Nghiïåp vuå ngên haâng thïë giúái úã My ä(Universal Banking in the UnitedStates), Oxford University Press:New York.

Scharfstein, David vaâ Jeremy Stein. 1997.“Mùåt traái cuãa nhûäng thõ trûúâng vöënquöëc nöåi: viïåc tòm kiïëm khu vûåc vaâsûå àêìu tû khöng hiïåu quaã” (TheDark Side of Internal Capital Mar-kets: Divisional Rent-seeking andInefflcient Investment), NBERWorking Paper söë 5969.

Scharfstein, David. 1997. “Mùåt traái cuãanhûäng thõ trûúâng vöën quöëc nöåi II:Nhûäng bùçng chûáng cuãa têåp àoaân àaäàûúåc àa daång hoaá” (The Dark Sideof Internal Capital Markets II: Evi-dence from Diversified Conglomer-ates). Mimeo. MIT.

Thöng tin kinh doanh cuãa cöng ty Siam.1996. “Nhûäng àùåc àiïìm cuãa khu vûåctû nhên Thaái Lan vaâ nhûäng àùåc thuâcuãa caác cöng ty Thaái Lan” (Featuresof the Thai Private Sector andCharacteristics of Thai Companies),Bangkok, Thaái Lan.

Singh, Ajit, vaâ Hamid, J. 1992. “Mö hònh


taâi chñnh cöng ty úã caác nûúác àangphaát triïín” (Corporate financialpatterns in developing countries).Technical Paper 1, WashingtonDC.: Ngên haâng Thïë giúái vaâ Cöngty Taâi chñnh quöëc tïë.

Singh, Ajit. 1995. “Mö hònh taâi chñnh cöngty trong nhûäng nïìn kinh tïë cöngnghiïåp hoaá: Nghiïn cûáu so saánh”(Corporate financial patterns in in-dustrializing economies: A com-parative study), Technical Paper 2,thaáng Tû, Washington DC.: Ngênhaâng Thïë giúái vaâ Cöng ty Taâi chñnhquöëc tïë.

Shleifer, Andrei vaâ Robert W. Vishny.1997. “Àiïìu tra vïì quaãn lyá cöng ty”(A Survey of Corporate Gover-nance), Journal of finance, 52: 737-83.

Stein, Jeremy. 1997. “Thõ trûúâng vöën quöëcnöåi vaâ cuöåc caånh tranh giaânh nguöìnlûåc cuãa caác cöng ty” (Internal Capi-tal Markets and the Competition forCorporate Resourees), Journal orFinance, têåp 52, trang 111-134.

Thõ trûúâng chûáng khoaán Thaái Lan. 1997.“Vai troâ, nhiïåm vuå vaâ traách nhiïåmcuãa giaám àöëc trong nhûäng cöng tyàûúåc niïm yïët” (The roles, dutiesand responsibilities of the directorsof listed companies), ngaây 4 thaángSaáu

Anh. Baáo caáo cuãa Uyã ban vïì bònh diïånquaãn lyá cöng ty (Report of the Com-mittee on the Financial Aspects ofCorporate Governance), CadburyReport, ngaây 1 thaáng Mûúâi hai,1992.

Walter, Ingo. 1993. “Trêån chiïën cuãa caáchïå thöëng: Kiïím soaát caác doanhnghiïåp vaâ nïìn kinh tïë thïë giúái” (TheBattle of the Systems : Control ofEnterprises and the GlobalEconomy.” Kieler Vortrage, söë 122,Institut fur Weltwirtschafl an derUniversitat, Kiel.

Ngên haâng Thïë giúái. 1996. Baáo caáo phaáttriïín thïë giúái. Tûâ kïë hoaåch àïën thõtrûúâng (From Plan to Market),Washington DC. Ngên haâng Thïëgiúái.

Chûúng 5Ahuja, Vinod vaâ Deon Filmer. 1996.

“Thaânh tûåu giaáo duåc trong caác nûúácàang phaát triïín: Nhûäng dûå kiïën vaâdûå baáo” (Educational Attainment inDeveloping Countries: New Esti-mates and ProjectionsDisagglegated by Gender), Tuêìnbaáo Kïë hoaåch hoaá giaáo duåc vaâ quaãnlyá. 3: 229-54.

Ahuja, Vinod, Benu Bidani, FranciscoFerreira vaâ Michael Walton. 1997.“Àiïìu kyâ diïåu cuãa moåi ngûúâi? Giaãmàoái ngheâo vaâ bêët bònh àùèng úã ÀöngAÁ”. Hûúáng dêîn phaát triï ín(Everyone’s Miracle? RevisitingPoverty and Inequa]ity in EastAsia). Directions in Development.Ngên haâng Thïë giúái. WashingtonDC.

Aoki, Masahiko, Hyung-ki Kim, vaâMasahiro Okuno Fujiwara, eds.1996. Vai troâ cuãa chñnh phuã trongsûå phaát triïín kinh tïë Àöng AÁ: Phêntñch so saánh vïì thïí chïë (The Ro le ofGovernment in East Asian Eco-nomic Development: ComparativeInstitutional Analysis). New York:Oxford University Press.

Birdsall, Nancy vaâ Richard H. Sabot.1993. “Phaåm truâ àaåo àûác: Sûå tùngtrûúãng nguöìn nhên lûåc vaâ sûå cöngbùçng úã Àöng AÁ” (Virtuous Circles:Human Capital Growth and Equityin East Asia). Background paperEast Asia Miracle, Ngên haâng Thïëgiúái, Washington DC.

Blejer, Mario I. vaâ Isabel Guerrero. 1991.“AÃnh hûúãng cuãa chñnh saách kinh tïëvô mö àöëi vúái sûå phên böí thu nhêåp:Nghiïn cûáu theo kinh nghiïåm cuãa


Philippines” (The Impact of Macro-economic Policies on Income Distri-bution: An Empirical Study of thePhilippines). Review of Economicsand Statistics.

Deininger, Klaus vaâ Lyn Squire. 1996. “Böådûä liïåu múái vïì viïåc xaác àõnh sûå bêëtbònh àùèng trong thu nhêåp” (A NewData Set Measuring Income In-equality). The World Bank Eco-nomic Review 10(3): 565-91.

Diwan, Ishac vaâ Michael Walton. 1997.“Thõ trûúâng chûáng khoaán, cöngnghïå vaâ thïí chïë coá aãnh hûúãng nhûthïë naâo àïën ngûúâi lao àöång: Lúâi giúáithiïåu” (How International Ex-change, Technology, and Institu-tions Affect Workers: An Introduc-tion). The World Bank EconomicReview 11(1): 1-15.

Ferreira, Francisco H. G. vaâ Julie A.Litchfield. Saách sùæp xuêët baãn, “Giaáoduåc hoùåc laåm phaát? Vai troâ cuãanhûäng yïëu töë cú cêëu vaâ sûå bêët öínàõnh kinh tïë vi mö trong viïåc lyá giaãisûå bêët öín àõnh úã Braxin trongnhûäng nùm 1980”, (Education orInnation? The Roles of StructuralFactors and Macroeconomic Insta-bility in Explaining Brazilian In-equality in the 1980s). LSES-TICERD Discussion Paper. LondonSchool of Economics.

Filmer, Deon vaâ Lant Pritchett. 1997. “Tyãlïå tûã vong cuãa treã sú sinh vaâ nhûängchi tiïu cuãa chñnh phuã cho y tïë”(Child Mortality and Public Spend-ing on Health). Poliey ResearchWorking Paper 1864, NhoámNghiïn cûáu phaát triïín Ngên haângThïë giúái, Washington DC.

Hammer, Jeffrey S., James Cercone vaâIjaz Nabi. 1995. “Hiïåu quaã phênphöëi cuãa nhûäng chi tiïu xaä höåi úãMalaisia tûâ 1974 àïën 1989” (Distri-butional Effeets of Social SectorExpenditures in Malaysia, 1974 to1989) trong Dominique van de

Walle and Kimberly Nead, eds.,Nhûäng chi tiïu cöng cöång vaâ ngûúâingheâo: Lyá thuyïët vaâ bùçng chûáng.Battimore, Md.: The Johns HopkinsUniversity Press.

Jalan, Jyotsna vaâ Martin Ravallion. 1997.“Nhûäng bêîy ngheâo àoái?” (SpatialPoverty Traps?), Policy ResearchWorking Paper 1862. NhoámNghiïn cûáu phaát triïín, Ngên haângThïë giúái, Washington DC.

Kim, Dae-Il vaâ Robert H. Topel. 1995. “Thõtrûúâng lao àöång vaâ tùng trûúãngkinh tïë: nhûäng baâi hoåc cuãa cöngcuöåc cöng nghiïåp hoaá Haân Quöëc1970-1990” (Labor Markets andEconomic Growth: Lessons fromKorea’s Industrialization, 1970-1990) trong Nhûäng sûå khaác biïåt vaâthay àöíi trong cú cêëu lûúng cuãa Ri-chard B. Freeman vaâ LawrenceF.Katz, eds., Chicago: University ofChicago Press.

Pencavel, John H. 1995. “Vai troâ cuãa cöngàoaân trong thuác àêíy phaát triïín kinhtïë” (The Role of Labor Unions inFostering Economic Development).Policy Research Working Paper,1469. Ngên haâng Thïë giúái, Wash-ington DC.

Radhakrishna, R. vaâ K. Subbarao. 1997.Hïå thöëng phên phöëi cöng cöång úã ÊËnÀöå: Triïín voång quöëc tïë vaâ quöëc nöåi(India’s Public Distribution System:A National and International Per-spective). World Bank DiscussionPaper 380. Ngên haâng Thïë giúái,Washington DC.

Ranis, Gustav. 1995. “Möåt caách àaánh giaákhaác vïì sûå kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ” (An-other Look at the East AsianMiracle). The World Bank EconomicReview (Internationai) 9: 509-34.

Ravallion, Martin, 1998. “Àaánh giaáchûúng trònh laâm viïåc” (AppraisingWorkfare Programs), Nhoám Nghiïncûáu phaát triïín Ngên haâng Thïë giúái.


Washington DC.

Ravallion, Martin vaâ Shaohua Chen.1997. “Àaánh giaá sûå bêët bònh àùèngsau caãi caách nöng thön úã TrungQuöëc” (A Note on the Measurementof Income Inequality in Post-reformRural China). Nhoám nghiïn cûáuphaát triïín Ngên haâng Thïë giúái,Washington DC, tiïën haânh.

1998. “Tyã lïå àoái ngheâo úã Àöng AÁ do tyã lïåtùng trûúãng bùçng 0” (Poverty Ratesin East Asia with Zero Growth)Mimeo.

Subbarao, K., vaâ nhûäng ngûúâi khaác. 1997.Nhûäng chûúng trònh taåo hïå thöëngan toaân vaâ giaãm àoái ngheâo: Nhûängbaâi hoåc ruát ra tûâ kinh nghiïåm cuãacaác nûúác (Safety Net Programs andPoverty Reduction: Lessons fromCross-country Experience). Àõnhhûúáng phaát triïín. Ngên haâng Thïëgiúái, Washington DC.

Teranishi, Juro. 1996. “Chuyïín giaonguöìn lûåc, xung àöåt vaâ sûå öín àõnhvô mö trong phaát triïín kinh tïë: baãnphên tñch so saánh” (Sectoral Re-source Transfer, Conflict andMacrostability in Economic Devel-opment: A Comparative Analysis),trong Aoki vaâ nhûäng ngûúâi khaác,1996.

UNESCO. 1997. Saách thöëng kï thûúângniïn cuãa UNESCO. Paris: Nhaâ xuêëtbaãn UNESCO.

Liïn húåp quöëc. 1995. Triïín voång àö thõ hoaátrïn thïë giúái: Àiïím laåi nùm 1994(World Urbanization Prospects:The 1994 Revision). Liïn húp quöëc,New York.

Van de Walle, Dominique. 1995. “Phênphöëi bao cêëp cho dõch vuå y tïë cöngcöång úã Inàönïsia, 1978-1987” (TheDistribution of Subsidies throughPublic Health Services in Indone-sia, 1978-87) trong Dominique Vande Walle and Kimberly Nead, eds.,

Chi tiïu cöng cöång vaâ ngûúâi ngheâo:Lyá thuyïët vaâ bùçng chûáng (Theoryand Evidence). Baltimore, Md.: TheJohns Hopkins University Press.

Ngên haâng Thïë giúái. 1990. Baáo caáo phaáttriïín thïë giúái 1990: sûå àoái ngheâo(World Development Report 1990:Poverty), New York: Oxford Univer-sity Press.

1993a. Sûå kyâ diïåu cuãa Àöng AÁ: Tùngtrûúãng kinh tïë vaâ chñnh saách cöngcöång (The East Asian Miracle: Eco-nomic Growth and Public Policy).New York: Oxford University Press.

1993b. Inàönïsia: Chi tiïu cöng cöång, giaácaã vaâ ngûúâi ngheâo (Indonesia: Pub-lic Expenditures, Prices and thePoor). Baáo caáo 11293-IND. Wash-ington DC.

1994. Ngùn chùån cuöåc khuãng hoaãng cuãatuöíi giaâ: Chñnh saách baão vïå ngûúâigiaâ vaâ thuác àêíy tùng trûúãng (Avert-ing the Old Age Crisis: Policies toProtect the Old and PromoteGrowth). Nghiïn cûáu chñnh saáchcuãa Ngên haâng Thïë giúái. OxfordUmversity Press for the WorldBank. Washington, DC.

1995. Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1995.Ngûúâi lao àöång trong thïë giúái höåinhêåp (World Development Report1995: Workers in an InteglatingWorld). New York: Oxford Univer-sity Press.

1996a. Nhûäng ngûúâi lao àöång tham giavaâo sûå tùng trûúãng Àöng AÁ (Involv-ing Workers in East Asia’s Growth).Viïîn caãnh khu vûåc trong Baáo caáophaát triïín thïë giúái 1995. Ngên haângThïë giúái, Washington DC.

1996b. Baáo caáo phaát triïín thïë giúái 1996:Tûâ kïë hoaåch àïën thõ trûúâng (WorldDevelopment Report 1996: FromPlan to Market), New York: OxfordUniversity Press.


1997a. Trung Quöëc nùm 2020: Nhûängthaách thûác phaát triïín trong thïë kyãmúái (China 2020: DevelopmentChallenges in the New Century).China 2020 Series. Washington DC.

1997b. Chia seã nhûäng thu nhêåp ngaây caângtùng. Sûå chïnh lïåch úã Trung Quöëc(Sharing Rising Incomes : Dispari-ties in China). China 2020 Series.Washington, DC.

Chûúng 6Cruz, W. vaâ Repetto, R. 1992. Nhûäng aãnh

hûúãng cuãa möi trûúâng àöëi vúái sûå öínàõnh hoaá vaâ nhûäng chûúng trònhàiïìu chónh cú cêëu: Philippin (TheEnvironmental Effects of Stabiliza-tion and Structural AdjustmentPrograms: The Philippines Case).World Resources Institute: Wash-ington DC.

Mcmorran, R.T. vaâ Hamilton, K. 1996.Philippin: Phaåm vi hoaâ nhêåp kinhtïë vô mö vaâ möi trûúâng - Möåt söë gúåi yá(Scope for Integrating Macroeco-nomics and the Environment-someSuggestions). Baãn thaão, Quyä tiïìn tïåquöëc tïë vaâ Ngên haâng Thïë giúái,Washington DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 1992. Chiïën lûúåcphaát triïín ngaânh lêm nghiïåp chêuAÁ (Strategy for Forest Sector Devel-opment in Asia), World Bank Tech-nical Paper söë 182; Ngên haâng Thïëgiúái, Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái, 1997. Möi trûúâng coáchúâ àúåi chuáng ta khöng? Nhûäng ûutiïn cho Àöng AÁ (Can the Environ-

ment Wait? Priorities for EastAsia). Ngên haâng Thïë giúái, Wash-ington, DC.

WRI. 1998. Nguöìn lûåc cuãa thïë giúái: Hûúángdêîn vïì möi trûúâng thïë giúái (WorldResources: A Guide to the GlobalEnvironment). World ResourcesInstitute, Washington DC.

Chûúng 7Quyä tiïìn tïå quöëc tïë. 1998. Àaánh giaá kinh

tïë thïë giúái, thaáng Nùm.

Cú cêëu laåi ngên haâng möåt caách coá hïå thöëngvaâ chñnh saách kinh tïë vô mö (Sys-temic Bank Restructuring and Mac-roeconomic Policy). WilliamAlexander vaâ nhûäng ngûúâi khaác,eds., Washington DC: Quyä tiïìn tïåquöëc tïë, 1997.

Robb, Caroline. 1998. AÃnh hûúãng xaä höåitrong cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ:Nhêån thûác cuãa caác cöång àöìng ngheâo(Social Impacts of the East AsianCrisis: Perceptions from Poor Com-munities). Baâi chuêín bõ cho Höåithaão vïì khuãng hoaãng Àöng AÁ,thaáng Baãy 1998. Viïån Nghiïën cûáuphaát triïín, Àaåi hoåc Sussex, Anh.

Ngên haâng Thïë giúái. 1996. Quaãn lyá lûuchuyïín vöën úã Àöng AÁ (ManagingCapital Flows in East Asia), Wash-ington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 1997. Nhûäng thaáchthûác phaát triïín nùm 2020 cuãaTrung Quöëc trong thïë kyã múái(China 2020 Development Chal-lenges in the New Century), Wash-ington DC.

Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín quöëc tïë, Ngên...

Documents

Transcript of Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín quöëc tïë, Ngên...