Nederlanders en het water

Gr a ddy Bov en | Henk v isser | a r ne ZuidHoek

fotoGr a fie - simone Ger a r d

Nederlandersen het waterGeschiedenis, schoonheid en welvaart

Nederlanders en het water: door de eeuwen heen onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Allereerst denken we dan natuurlijk aan de strijd tegen het water, die zo veel hoogte-

punten van Nederlandse vindingrijkheid heeft opgeleverd. Of aan Nederland als han-

delsnatie, waarbij onze schepen alle wateren ter wereld bevoeren. We roepen de VOC

in herinnering en onze ontdekkingsreizigers die menig witte vlek op de kaart hebben

ingevuld. Maar het is niet alleen de zee die in onze geschiedenis zo’n grote rol speelt.

Daarnaast kennen we nog de vele binnenwateren. Ooit vooral belangrijke verbindings-

wegen voor de handel en het vervoer van goederen en mensen, nu tevens in trek bij de

pleziervaart.

In dit zeer rijk geïllustreerde boek komen al die facetten aan bod. In tien hoofdstukken

worden telkens tien thema’s behandeld én getoond in circa driehonderd speciaal voor

dit boek gemaakte foto’s. Onderwerpen als: de strijd tegen het water, de maritieme ge-

schiedenis, monumenten, vervoer, waterwerken, handel en expansie.

Nederlanders en het water

Gr

ad

dy

Bo

ve

n | H

en

k v

isse

r | a

rn

e Z

uid

Ho

ek

fo

to

Gr

af

ie - sim

on

e G

er

ar

d

• De s tor m v l oe Dk e r i ng i n De o os t e r sch e l De • A fslu i t Di j k • schok l A n D • W e s t f r i e se om r i ng Di j k • hol l A n Dse WAt e r l i n i e • nA A r De r v e s t i ng • PA m Pus • t e r PD or P Ach lu m • g e m A A l l e eg h WAt e r • f r A ns nA e r e b ou t • PA nor A m A m e s DAg • h e r i n n e r i ng e n A A n A rt h u r vA n sch e n De l e n jA n jAcob sl Au e r hof f • De v rou W e vA n s tAvor e n • Zu i De r Z e e m useu m • k A At j e bi j De slu i s • De v l i eg e n De hol l A n De r • WAt e r-

sch A Psh u i s • sch e e Ps jong e ns vA n b on t e koe • oPsl Ag e n Di s t r i bu t i ecom Pl e x • PA l i ng rok e r i j vA n t r i e s t • h et be hou De n h u y s • m A r i n e m useu m • n e De r l A n Ds sch e e PvA A rt m useu m • m A r i t i e m m useu m • no or De l i j k sch e e PvA A rt m useu m • m useu m v l A A r Di ng e n • nAt ionA A l sl e e PvA A rt m useu m • bAg g e r m useu m • Z e eu W s m A r i t i e m m u Z e eu m • t rom P ’ s h u y s • m ich i e l A Dr i A e ns Z . De ru y t e r , v l o ot vo o g D • m A r i-

t i e m e Ac A De m i e • WAt e r P o ort A m e r s fo ort • WAt e rtor e n o os t bu rg • n e De r l A n Ds h e rvor m De k e r k • k A l kov e ns m e PPe l • Drom m e DA r i s • h et k us t fort r A m m e k e ns • kon i n k l i j k i ns t i t u u t vo or De m A r i n e • ou De r i j k s W e r f • kon i ng s sl oe P • k A m Pe r ko g g e • v e e r P on t Dr i e l • s s rot t e r DA m • l A ng s De k rom m e r i j n e n De v ech t • t e so v e e r Di e ns t • u t r ech t s s tAt e n jAch t • A l i DA • g roe n e Dr A eck • koeg e lW i eck • W e e r r i bbe n • bi e s b osch • l A n D vA n m A A s e n WA A l • beu l A k e r e n be lt e r W i e De • De Pl A s se n vA n v i n k e v e e n • v e e n PA r k • m ug g e be et • v e r Dron k e n l A n D vA n sA e f t i ng h e • De v e n t e r A A n De i js se l • De P ol De r s

bi j De r i j P • Z e e l A n Dbrug • e r A sm us brug • se rvA e s brug • WAt e r Zu i v e r i ng s i ns tA l l At i e De D om m e l • mol e ng A ng Dr i e m A nsP ol De r • W i PWAt e r mol e ns • s t u Wcom Pl e x l i t h • s t u W bi n n e n Di e Z e • g rot e slu i s i j m u i De n • m e PPe l e r slu i s • De l fsh Av e n • h Av e n vA n l Au W e r so o g • h Av e n vA n vol l e n hov e • h Av e n vA n v e e r e • h et i j • jAch t W e r f h u i sm A n • sch e e Ps W e r f De sch e l De • sch e e Ps W e r f De k l oP • sch e e Ps W e r f

De kon i ng sP o ort • n i e s t e r n sA n De r • o os t-i n Di sch h u i s • bAtAv i AW e r f • u r k e r v i s se r s v l o ot • W e r f k e l De r s • ko oPvA A r Di j mon u m e n t jAvA k A De • broe k e rv e i l i ng • g rot e k e r k • o os t Z A A n • r e De r i j WA-g e n b org • W e s t-i n Di sch h u i s • WA Ag A l k m A A rWA DDe n Z e e • no or DZ e e • i js se l m e e r • m A A s • ov e r l A At l obi t h • no or DZ e e k A nA A l • l Au W e r sm e e r • W i e r i ng e n • W r A k k e n m useu m • m A r i t i e m & j u t t e r s m u-

seu m • De s tor m v l oe Dk e r i ng i n De o os t e r sch e l De • A fslu i t Di j k • schok l A n D • W e s t f r i e se om r i ng Di j k • hol l A n Dse WAt e r l i n i e • nA A r De r v e s t i ng • PA m Pus • t e r PD or P Ach lu m • g e m A A l l e eg h WAt e r • f r A ns nA e r e b ou t • PA nor A m A m e s DAg • h e r i n n e r i ng e n A A n A rt h u r vA n sch e n De l e n jA n jAcob sl Au e r hof f • De v rou W e vA n s tAvor e n • Zu i De r Z e e m useu m • k A At j e bi j De slu i s • De v l i eg e n De hol l A n De r •

WAt e r sch A Psh u i s • sch e e Ps jong e ns vA n b on t e koe • oPsl Ag e n Di s t r i bu t i ecom Pl e x • PA l i ng rok e r i j vA n t r i e s t • h et be hou De n h u y s • m A r i n e m useu m • n e De r l A n Ds sch e e PvA A rt m useu m • m A r i t i e m m useu m • no or De l i j k sch e e PvA A rt m useu m • m useu m v l A A r Di ng e n • nAt ionA A l sl e e PvA A rt m useu m • bAg g e r m useu m • Z e eu W s m A r i t i e m m u Z e eu m • t rom P ’ s h u y s • m ich i e l A Dr i A e ns Z . De ru y t e r , v l o ot vo o g D • m A r i-t i e m e Ac A De m i e • WAt e r P o ort A m e r s fo ort • WAt e rtor e n o os t bu rg • n e De r l A n Ds h e rvor m De k e r k • k A l kov e ns m e PPe l • Drom m e DA r i s • h et k us t fort r A m m e k e ns • kon i n k l i j k i ns t i t u u t vo or De m A r i n e • ou De r i j k s W e r f • kon i ng s sl oe P • k A m Pe r ko g g e • v e e r P on t Dr i e l • s s rot t e r DA m • l A ng s De k rom m e r i j n e n De v ech t • t e so v e e r Di e ns t • u t r ech t s s tAt e n jAch t • A l i DA • g roe n e Dr A eck • koeg e lW i eck • W e e r r i bbe n • bi e s b osch • l A n D vA n m A A s e n WA A l • beu l A k e r e n be lt e r W i e De • De Pl A s se n vA n v i n k e v e e n • v e e n PA r k • m ug g e be et • v e r Dron k e n l A n D vA n sA e f t i ng h e • De v e n t e r A A n De i js se l • De P ol De r s












N e d e r l a N d e r s e N h et wat e r



Nederlandersen het water

Geschiedenis, schoonheid en welvaart

InhoudWoord vooraf 7

1. Strijd tegen het Water 8

de stormvloedkering in de oosterschelde 10afsluitdijk 11schokland 12Westfriese omringdijk 13Hollandse Waterlinie 14naarder vesting 15Pampus 16terpdorp achlum 17Gemaal Leeghwater 18frans naerebout 19

2. Cultuur 20

Panorama mesdag 22Herinneringen aan arthur van schendel en

Jan Jacob slauerhoff 23de vrouwe van stavoren 24Zuiderzeemuseum 25kaatje bij de sluis 26de vliegende Hollander 27Waterschapshuis 28scheepsjongens van Bontekoe 29opslag en distributiecomplex 30Palingrokerij van triest 31

3. MaritieMe MuSea 32

Het Behouden Huys 34marinemuseum 35nederlands scheepvaartmuseum 36maritiem museum 37noordelijk scheepvaartmuseum 38

museum vlaardingen 39nationaal sleepvaartmuseum 40Baggermuseum 41Zeeuws maritiem muZeeum 42tromp’s Huys 43

4. MonuMenten 44

michiel adriaensz. de ruyter, vlootvoogd 46maritieme academie 47Waterpoort amersfoort 48Watertoren oostburg 49nederlands Hervormde kerk 50kalkovens meppel 51drommedaris 52Het kustfort rammekens 53koninklijk instituut voor de marine 54oude rijkswerf 55

5. vervoer 56

koningssloep 58kamper kogge 59veerpont driel 60ss rotterdam 61Langs de kromme rijn en de vecht 62teso veerdienst 63utrechts statenjacht 64alida 65Groene draeck 66koegelwieck 67

6. landSChap 68

Weerribben 70Biesbosch 71

Land van maas en Waal 72Beulaker en Belter Wiede 73de plassen van vinkeveen 74veenpark 75muggebeet 76verdronken Land van saeftinghe 77deventer aan de iJssel 78de polders bij de rijp 79

7. WaterWerken 80

Zeelandbrug 82erasmusbrug 83servaesbrug 84Waterzuiveringsinstallatie de dommel 85molengang driemanspolder 86Wipwatermolens 87stuwcomplex Lith 88stuw Binnendieze 89Grote sluis iJmuiden 90meppeler sluis 91

8. havenS en Werven 92

delfshaven 94Haven van Lauwersoog 95Haven van vollenhove 96Haven van veere 97Het iJ 98Jachtwerf Huisman 99scheepswerf de schelde 100scheepswerf de klop 101scheepswerf de koningspoort 102niestern sander 103

9. handel en expanSie 104

oost-indisch Huis 106Bataviawerf 107urker vissersvloot 108Werfkelders 109koopvaardijmonument Javakade 110Broekerveiling 111Grote kerk oostzaan 112rederij Wagenborg 113West-indisch Huis 114Waag alkmaar 115

10. Zee en Water 116

Waddenzee 118noordzee 119iJsselmeer 120maas 121overlaat Lobith 122noordzeekanaal 123Lauwersmeer 124Wieringen 125Wrakkenmuseum 126maritiem & Jutters museum 127

Bronnen, fotoverantwoording en colofon 128

6 7

Dwoord vooraf

denken we aan nederland, dan denken we aan water. Water zorgt

voor verbinding en is zorgzaam. Maar wat wanneer er nooit men-

sen in de lage landen aan de noordzee zouden zijn neergestreken?

Wat zou er dan met dit gebied zijn gebeurd? het land zou onge-

twijfeld in zee zijn verdwenen. veen, zoetwaterplassen en enkele

hoger gelegen vlakten. Zo zag het land achter de duinen eruit op

het moment dat er mensen doordrongen die het veen begonnen

te ontginnen. de plassen veranderden daardoor in meren. de zee

rukte op en er werden dijken en terpen opgeworpen. Stormvloe-

den namen land terug en lieten aelmere, de Zuiderzee achter. tel-

kens opnieuw werden bewoners door dijkbreuken en overstromin-

gen opgeschrikt. heel hun denken en doen was van water door-

drongen. Zout en zoet. Zee en rivieren braken af wat moeizaam

was opgebouwd. de ene ramp volgde op de andere, maar er bleef

voldoende over om de schade te herstellen en bewoonbaar gebied

in cultuur te brengen. Zoals het met het land ging zo ging het ook

met de schepen. onontbeerlijk in een waterland. het eerste door

mensen bedachte vaartuig was weinig meer dan een natuurlijk

drijvend vlot of struikgewas. Met vernuft en moed ontwikkelden

de bewoners van de lage landen aan zee daaruit schepen die de we-

reld zouden gaan veroveren. gedurende dit proces van landwin-

ning en scheepsbouw leerden de nederlanders iets wat hun meer

dan eens te stade kwam en hen bond. hoe eigenzinnig de mens

ook mocht zijn op het op het water bevochten brok land en vaar-

tuig, hij moest met anderen overleggen en werken om te overle-

ven. eigenwijs en solidair. de les van een eeuwenlange strijd tegen

en het genot van het water.

8 9

h o o f d s t U K 1

strIJd teGeN

het water

Een uitgestrekte streek in het Noorden raakt bij tussenpozen tweemaal

daags door de Oceaan overstroomd, vertelt de Romeinse schrijver

Plinius de Oudere (23-79 n.Chr.) in zijn Natuurgeschiedenis. Hij wist

het via zijn tijdgenoten en stelde: Zodat men bij deze eeuwige strijd in

de gang der natuur twijfelt aan het feit of de bodem tot de aarde dan wel

tot de zee behoort. Daarop wonen mensen die hoge aardhopen bezitten,

met handen gemaakt. Zij maken dan ook jacht om hun huizen op te

vissen die met eb zijn weggespoeld. Een betere samenvatting van de

worsteling van de Nederlander met en tegen het water is daarna nooit

meer gegeven.

8 9

De stormvloedkering in de Oosterschelde, gefotografeerd vanaf Neeltje Jans.

1 0

v e r d I e N t d e N o B e l P r I J s v o o r wat e r B o U wKU N d e

de stormvloedkering in de oosterschelde

De watersnoodramp waardoor het zuidwesten van Nederland in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 werd getroffen, kostte aan 1835 mensen het leven. Drie weken na de ramp werd de

Deltacommissie benoemd en in 1957 werd de Deltawet aangenomen.

deLta daadkracHt

voortvarende aanpak leidde tot een stormvloedkering in de Hollandse iJssel (1958) gevolgd door dammen in de Zandkreek (1960), het veerse Gat (1961) en de Grevelingen (1965). dammen en sluizen in het volkerak (1970) en het Haringvliet (1971). de Brouwersdam kwam in 1972 gereed. Het waren goede knowhowoefenin-gen die uitmondden in het omvang-rijke project oosterschelde.

D‘dicht en toch open’ was het advies van de oosterscheldecommissie in 1974. voor veiligheid en milieu. de meest kostbare optie. een vloot van speciaal ontworpen vaartuigen werd voor dit waterwerk ingezet. er wer-den 65 betonnen pijlers geplaatst met daartussen 62 stalen schuiven. de pijlers werden gefabriceerd in het bouwdok Schaar. de grootste had-den een gewicht van 18.000 ton en waren in de 30 meter diepe stroom-gaten geplaatst. Staan alle schuiven omhoog, dan is de oppervlakte van de doorstroming 14.000 vierkante meter en dat is voldoende om twee derde (2,70 meter) van het oorspronkelijke getij (3,50 meter) bij Yerseke te handhaven. een betonfabriek, een fabriek voor zinkstukken, een energiecentrale met voldoende capaciteit voor een stad van 45.000 inwoners, vijf miljoen ton stortsteen, ziehier een indicatie van de groot-schaligheid van dit waterbouwkundige werk dat in 1986 gereedkwam.

1 1

Z e e wo r dt M e e r

afsluitdijk

Nadat ingenieur Cornelis Lely (1854-1929) de plannen voor de Zuiderzeewerken in 1891 presenteerde, veroorzaakten voor- en tegenstanders golven van emoties.

diJk en kunst

de schilderijen van Johan Hendrik van mastenbroek (1875-1945), het stoere standbeeld van cornelis Lely door mari andriessen (1897-1979), het Zuiderzeemuseum in enkhuizen en de Zuiderzeeballade, geschreven door Willy van Hemert (1912-1993) en gezongen door sylvain Poons (1896-1985) en oetze verschoor (1944-1986) in 1958, zijn alle met de afsluitdijk verbonden.

Uuiteindelijk werden de plannen door de natuur geholpen, want de besluitvorming werd beïnvloed door de watersnood van 1916 en de voedselschaarste in 1918. na jaren van debat werd de Zuiderzeewet in 1918 aangenomen. veiligheid, voedsel en een groot zoet waterreser-voir bleken goede argumenten. de dienst der Zuiderzeewerken had als eerste doel de bouw van de afsluitdijk, waarmee in 1927 werd begon-nen. al na vijf jaar was de dijk dicht en de Zuiderzee was nu verdeeld in ijsselmeer en Waddenzee. de Stevinsluizen bij den oever en de lorentzsluizen bij kornwerderzand reguleerden het waterpeil van het meer. in september 1933 werd de verkeersweg op de dijk opengesteld (dijklichaam 30 kilometer en de verkeersweg is 32 kilometer lang). de Wieringermeer, de noordoostpolder en beide flevopolders werden tussen 1930 en 1968 drooggelegd. Ze betekenden een landaanwinst van 1650 vierkante kilometer.

1 21 2

e I l a N d o P h et d r o G e

schokland

Schokland behoort tot het Werelderfgoed van Unesco. Symbool voor het Nederlandse leven met het water. Eeuwige terp in een polderlandschap.

GedWonGen evacuatie

in 1859 werd het eiland op aandrin-gen van koning Willem iii (1817-1890) ontruimd. een onveilige situ-atie en voortdurende armoede deden hem daartoe besluiten. schokland was de armste gemeente van neder-land. Bewoners weken uit naar vo-lendam, vollenhove, Blokzijl, urk en kampen. in het dorp Brunnepe bij kampen ontstond zelfs een heuse ‘schokkerbuurt’. schokland is dan niet meer. opgeheven en aan de ge-meente kampen toegevoegd.

Dde geschiedenis van Schokland is rijk. een klassiek restant van de strijd tegen het water. land wordt water en water wordt land. door invloed van de mens werd Schokland in de middeleeuwen een eiland in de Zui-derzee als oriëntatiepunt voor de scheepvaart. gelegen aan de monding van de ijssel op een intensief gebruikte vaarroute. tot 1932 lag Schok-land in zee en na de aanleg van de afsluitdijk in het ijsselmeer. van een eiland dat bijna ten onder ging tot een eiland in rustiger vaarwater. in 1942 werd de noordoostpolder drooggelegd en werd het eiland om-ringd door land. voor altijd veilig. nooit meer strijd tegen het water. ooit dankzij zeespiegelstijging in het holoceen ontstaan en opgebouwd uit veen. het enige nog bestaande veeneiland in de voormalige Zuider-zee. de naam Schokland ontstond in 1806 toen de franse bezetter twee delen eiland tot één samenvoegde. Schokland komt van ‘schokke’, een rietplag of gedroogd stuk koemest dat gebruikt werd als brandstof. te-genwoordig is een museum op Schokland gevestigd. het museum, gele-gen op de Middelbuurt, geeft een beeld van de geologie en archeologie van de noordoostpolder, maakt duidelijk hoe op Schokland gewoond en gewerkt is en vertelt het verhaal van zijn uiteindelijke ondergang.

1 2 1 3

e e N d I J K va N e e N d I J K

westfriese omringdijk

Een zeven eeuwen oude wonderlijke en grafelijke dijk van 126 kilometer lang. Het vroegste voorbeeld van landwinning en dijkbouw in het eeuwige geworstel met het water.

Wraak oP de frieZen

floris v versloeg in juni 1282 de frie-zen in West-friesland. de wraak van floris was zoet. de friezen hadden immers de moord op zijn vader Wil-lem ii (1228-1256), graaf van Hol-land en Zeeland en koning van het Heilige roomse rijk, op hun gewe-ten. op 28 januari 1256 zakte zijn vader in West-friesland door het ijs van het Berkmeer bij Hoogwoud en werd vermoord. na de inname van de vesting liet floris Hoogwoud plunde-ren, ging op zoek naar het stoffelijk overschot van zijn vader en trof dat onder een haardplaat in een boerderij aan. de resten van Willem ii werden bijgezet in de abdij van middelburg.

Dder keerlen god (god van de boeren) floris v (1254-1296), graaf van holland en Zeeland, schoot in 1289 de in 1282 door hem onder-worpen West-friezen te hulp in hun strijd tegen het wassende water. floris doneerde grote sommen geld en stuurde enkele van zijn man-nen naar de regio om de bouw van de dijk te begeleiden. dat deed hij niet voor niets. in ruil voor zijn hulp beloofden de West-friezen hun rooftochten in het kennemerland te staken, maar omdat hij hen niet vertrouwde, liet floris enige dwangburchten optrekken, waarvan kasteel Medemblik een voorbeeld is. Met de aankondiging Allen, die land hebben, is ’t klooster, is ’t ridder, is ’t pape, is ’t knape, d’ene gelike den andere, voerde floris v de ‘dijkplicht’ in. de regio moest en zou beschermd worden tegen het water. in 1321 werd de ‘verstoeling’ ingevoerd. elk dorp droeg verantwoordelijkheid voor het in goeden doen blijven van binnenwegen, sluizen en sluistochten. verzuim werd onverbiddelijk met hoge boetes afgestraft. de dijk kwam pas in 1335 gereed. ruzies over onderhoud en innovaties hielden het project jaren-lang op. de dijk werd opgebouwd uit een mengsel van klei en veen en vervolgens met zoden bedekt. Wier en zeegras bijeengehouden door balken gaven de dijk een robuuster karakter. na de bouw van de af-sluitdijk verloor de omringdijk zijn betekenis en werd een toeristische trekpleister. volop genieten van het groene landschap en opgaan in het lijnenspel van sloten, bruggetjes en wegen.

1 4

wat e r a l s v e r d e d I G I N G s wa P e N

hollandse waterlinie

Een complex van sluizen, forten en andere werken dat een onderscheid kent tussen ‘oud’ en ‘nieuw’. Beide bedoeld om oprukkende vijanden efficiënt buiten de deur te houden.

corneLis krayenHoff (1758-1840)

sinds 1796 was cornelis rudol- phus krayenhoff directeur van de Hollandse fortificatiën. Hij was een groot voorstander van het opschui-ven van de waterlinie in oostelijke richting. op die manier zou utrecht tot de verdedigingswerken gaan be-horen. Pas in 1815, na de franse tijd, werd het plan van krayenhoff serieus aangepakt, waarmee zijn droom wer-kelijkheid werd.

Iin 1598 werd het idee geboren om in geval van een aanval grote delen van holland tegelijkertijd te verdedigen door strategische punten on-der water te zetten. het bestaande systeem van verdediging per vesting, waarbij grote aantallen soldaten moesten worden ingezet, was niet doel-treffend meer. Bij de openingen, via welke het water de linie in kon stro-men, werden fortificaties en verhoogde wegen opgetrokken. in 1672 bleek hoe efficiënt de waterlinie was. na het land vanaf de Zuiderzee tot de Merwede onder water te hebben gezet, kon het leger van de fran-se koning lodewijk xiv (1638-1715) worden tegengehouden. neder-land was voor een ondergang behoed. in 1815 werd een begin gemaakt om de ‘oude waterlinie’ te vervangen door een ‘nieuwe’. in dat jaar werd utrecht het centrale punt in de verdedigingswerken en startte het ver-vangen van ‘het oude’ door ‘het nieuwe’. na 1822 werd de nieuwe linie in gebruik genomen, die vanaf de voltooiing in 1870 de naam nieuwe hollandse Waterlinie kreeg. in het geval van vijandelijkheden was het mogelijk om brede stroken weiland tussen Muiden en de Biesbosch in korte tijd onder water te zetten. de linie werd in 1870 (frans-duitse oorlog), 1914-1918 (eerste Wereldoorlog) en 1939-1945 (tweede Wereldoorlog) onder water gezet. in 1995 is de waterlinie toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van unesco, onderging in 2008 een groot-schalige opknapbeurt en is nu via speciaal uitgezette routes (fiets en auto) voor het grote publiek op verschillende plaatsen toegankelijk.



Nederlandersen het waterGeschiedenis, schoonheid en welvaart

Nederlanders en het water: door de eeuwen heen onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Allereerst denken we dan natuurlijk aan de strijd tegen het water, die zo veel hoogte-

punten van Nederlandse vindingrijkheid heeft opgeleverd. Of aan Nederland als han-

delsnatie, waarbij onze schepen alle wateren ter wereld bevoeren. We roepen de VOC

in herinnering en onze ontdekkingsreizigers die menig witte vlek op de kaart hebben

ingevuld. Maar het is niet alleen de zee die in onze geschiedenis zo’n grote rol speelt.

Daarnaast kennen we nog de vele binnenwateren. Ooit vooral belangrijke verbindings-

wegen voor de handel en het vervoer van goederen en mensen, nu tevens in trek bij de

pleziervaart.

In dit zeer rijk geïllustreerde boek komen al die facetten aan bod. In tien hoofdstukken

worden telkens tien thema’s behandeld én getoond in circa driehonderd speciaal voor

dit boek gemaakte foto’s. Onderwerpen als: de strijd tegen het water, de maritieme ge-

schiedenis, monumenten, vervoer, waterwerken, handel en expansie.

Nederlanders en het water

Gr

ad

dy

Bo

ve

n | H

en

k v

isse

r | a

rn

e Z

uid

Ho

ek

fo

to

Gr

af

ie - sim

on

e G

er

ar

d

Nederlanders en het water

Documents

Transcript of Nederlanders en het water