AN: D E NEDE / G I N G V O U I en

D E N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G VOOR R A K E T O N D E R Z O E K (NERO) ,

e ide verenigingen, z i jn aangeslofen bij de afdeling Ruimtevaart van de Koninkl i jke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (K,N,V,v, L,)

Het eerste nummer na de zomer is vooral gewijd aan een ,cvlootschouw'" van de nog bestaande ruimteschepen (en van degene die in de laatste tijd zijn gelanceerd) en van de raketten die hen in hun baan gebracht hebben, We openen de reeks van artikelen met een verslag van Ir, Kempers, onze toekomstige secIe-- taris over het symposium te Louveciennes

De Redactie,

Op het twaalfde internationale ruimtevaactcongres van de I,A.F., dat van 1 to t 7 oktober 1961 te Washington gehouden wordt, is onze vereniging vertegenwoordigd door onze voorzitter, dr- ir J,M, J, Kooy,

V e r s l a g van het symposium georganiseerd door de I n t e r n a t i o n a l e

A st ronaot i s ch e Ac adem i e

door Ir, R,T,W, Kempers.

Op 19, 20 en 21 juni 1961 hield de Internationale Astronautische Academie (IAA) zijn eerste bijeenkomst op een landgoed t e Louveciennes, even ten Westen van Parijs, Op dit eerste symposium werden baanproblemen. besproken betrekkinghebbendeop vluchten naar demaanende plu- neten; kunstmanen, en de terugkeer in de aarde dampkring,

ongeveer 80 deelnemers kwam bijna de helft uit Frankrijk zelf en ruim een vijfde uit nigde Staten, Verder waren aanwezig: 6 Italianen, 6 West-Duitsers, 3 Engelsen,

erlanders, 2 Belgen, 2 Tsjechen en een deelnemer uit Bulgarije, Nieuw-Zeeland, Noord- d, Oostenrijk en Yoego-Slavie. De collega's uit de Soviet-Unie konden niet deelnemen

wegens drukke werkzaamheden, N a een introductie van Prof, von Karman, in zijn functie van directeur van de IAA, waarin hij o.a, stelde dat gebroken Engels en gebroken Frans voor alle deelnemers waarschijnlijk het beste zou zijn te volgen, spraken de heren Brun en Libby een welkomstwoord uit" Hierna hield Prof, von Karman een inleiding tot de lezingen, Hij deelde o,a, mede dat het werk van de IAA voor ongeveer drie jaar mogelijk was gemaakt door een subsidie van de Gug- genheim Stichting, Na deze periode zullen andere financieringsmiddelen moeten worden ge- vonden, Dit eerste symposium werd gewijd aan enige van de belangrijkste ruimtevaartproblemenn, namelijk de keuze Iran de optimale baan voor ruimtevoertuigen en het probleem van de terug- keer in de aardse dampkring, Met betrekking tot het eerste punt merkte hij op dat de Engelsen ksche iden zijn in hun streven daar z i j spreken over interplanetaire vluchten in plaats van over sterrenvluchten (astronahtica),

51

thoden en theoretische mogeli~kheden worden besproken-mam geen ,haidware", In het volgende gedeelte van dit verslag Zullen de diverse voordrachten zeer in het kort wo den weergegeven Er wordt noQ de aandacht op gevestigd, dat de voordrachten in extenso zullen worden gepub1icee.d in de komende af1eve-i ngen van Ast- onauflca Acta Rest nog te vermelden dat de sfew t jdens het symposium zeer geanimeerd was, nlei ' n de laaiste plaats door de gezamenli'ke maal:;-den en het ter beschikking staan van een zwernbad teniusbanen en prachhg wee?,

pl.aneer t e kunnen wozden gebach?. De baangegewns h.ei op aa de De afstan

de banen van de aade ngen zes onafhank

zelfs mei. n'umer eke mtegrd emethoden ncu kunnen z jn he'r baanvlak van de kunsrmaan

s uitvoe h a c i Bovendten zou het gewenst . r tgen bv om het IE doen samenvallen mei

l;jkheid, die waard is t e wo;den bestudeerd, ss het gebruik maken -vav meer voe-tuigen, Dit kan bv als volgt worden gedacht, Het e genlijke voertuig TOU kunnen ksi-aan uif vier individuele voei tuigen die iezamen de baan naai de doelplaneet volgen Elk deze- voertuige is voorz-en van radas, telecommunicatie-appa atuui en rcrketjes VOOT he wriztgen van d e orjZntat;e, EL, nadering van de doelplaneet wo! den de vie- voestuuigen van elkaa. gescheiden,

ondeihnge Doppler-metingen, kunnen nu de pa:ameters van d e baan van het af tuig om de doelplaneet heen wo den bepaald NU wordt het tweede voertuig cdg

vinden, uit,

onale banen van een voertuig on

oplossingen van het c,osresponderende 3-lichamen probleem,

In het gekozen voorbeeld wordt het voertuig - aarde - maan probleem gesplitst in een voer- tuig - aarde en een voertuig - maan probleem, Het aarde -~ maan systeem wordt benaderd door een bolvormige maan in een cirkelbaan om het middelpunt van een bolvormige aarde te laten bewegen, Het voertuig wordt aangenomen zich te bewegen onder de aantrekkingskracht van hetzij de aarde, hetzij de maan (verwaar- lozen van de invloed van de zon is wel toelaatbaar, daar de gradiënt van het zonnegravita- tieveld in de omgeving van de aarde slechts gering is), De invloedssfeer van de maan wordt geacht niet verder t e reiken dan een halve maandiameter plus ongeveer 65000 km, De baan van een voertuig wordt dan berekend van het einde van de voortstuwingsfase na de start tot aan het bereiken van de lunaire invloedssfeer, gebruik makende van het bekende aardse gravitatieveld, Het gedeelte van de baan binnen de lunaire invloedssfeer wordt ver- volgens bepaald door alleen het gravitutieveld van de maan in rekening t e brengen, enz, Verschillende typen van banen zijn doorgerekend met behulp van een digitale rekenmachine van het type Pegasus, Hierdoor werd bv, reeds een eerste inzicht verkregen in het verband tussen snelheidsvector en plaats van het voertuig op elk moment, en in de tolerantie-eisen t e stellen aan verschillende baanparameters aan het einde van de voortstuwingsfase,

oeckel van het NASA or ~ u ~ m t e ~ o ~ ~ ~ u i g e

de max:maal mogelijke reisopdxachten aan ruimtevoertuigen voorzien van electrische voort- stuwingssystemen vereist het bestuderen van banen in gravitatievelden van zeer uiteenlopende sterkte terwijl de stuwkracht in werking is, In de nabijheid van planeten bv, kan de stuwver- snelling drie tot vijf orden van grootte kleiner zijn dan de plaatselijke gravitatieversnelling, maar op grote afstand van de zon en de planeten kunnen deze versnellingen zelfs van de- zelfde orde van grootte zijn, Oplossingen van de bewegingsvergelijkingen onder invloed van stuwkracht werden aangegeven en besproken, Zowel cons tante als veranderlijke stuwversael- lingen werden beschouwd en methoden voor het laten voldoen van de vergelijkingen aan te- voren vastgestelde eindvoorwaarden werden besproken, Er werd aangetoond, dat voor retourvluchten naar de planeten grote besparingen in de vlucht- I , duur kunnen worden verkregen door zg, indirecte heliocentrische banen te volgen. Het bleek dat voor retourvluchten naar Mars een vluchtduur kan worden bereikt met elec- trisch voortgestuwde voertuigen vergelijkbaar met die van voertuigen met conventionele raketmotoren, doch met een aanzienlijke gewichtsbesparing,

en

eerbaarheid werd gedefinieerd als de vrije keuze van grootte en richting van de stuw- bij een gegeven eindsnelheid, Als voorbeeld werd de meest economische overgang van

e ene elliptische baan in de andere uitgewerkt, alsmede hetzelfde vraagstuk voor twee hyperbolische banen, Een interessante bijzonderheid in het laatste geval is, dat het mogelijk blijkt t e zijn de baan op zodanige wijze langs het aantrekkende hemellichaam t e kiezen, dat het voertuig wordt afgebogen in de gewenste reisrichting en hierbij zelfs nog een snel- heidsvermeerdering meekrijgt. De ontwikkelde methode, analoog aan die van Mayer, is goed bruikbaar voor navigatie en manoeuvreren in d e ruimte, maar niet voor de startfase,

De volgende spreker was

s v Een voorbeeld hiervan is het ruimtestation in een satellietbaan om de aarde,

53

De verschillende mogelijke opstijg- en naderin sproken, evenals de beste starttijd, het geb1uj.k d e opstijg- of naderingsfase en de bestucing in voortgestuwd en volgt de berekend lijn naar het doel gestuwd), Zowel bruikbaaz te zijn, Tenslotte legde de spreker er de nadmk op dat rendez technisch reeds goed uitvoerbaar i is voor de ontwikkeling van de bemande iuimievaart,

Bii de voorafgaande voordrachten sloot die van D,F, Luwden van d e Universiteh ban Can-

van ruimtevoertulgen werd door de spreker uitgebreid teneinde ook baangedeelten t e kunnen invoeren gedurende welke s lechts een gereduceerde stuwkracht werkt, In een gravitatieveld met een aantîek- kingspunt wordt een dergelj jk baangedeelte tot een spiraal vervormd De vraag of de over- gang van de ene Kepleriaanse baan in de andere economischer zou kunnen geschieden door

worden beantwoord

i I

niveisiteit t e Luik ovej ,, '" Zoals bekend zijn meer-- imtevoertuigen,, Het bepalen

van het gunstigste moment van ontbranding en van afwerpen van elke t ~ a p is van primair belang voor het verkrijgen van het giootste voortstuwingsrendement Als limjetgeval werd een oneindig groot aontal trappen met onelndjg korte brandduur beschouwd, Het doorrekene van een dergelijk limietgeval geeft het theoretische maximum aan van de te taties en nuttige lading en kan als lichtlijn worden gebruikt voor het ontwe met een reël aantal trappen, De theorie werd uitgebreid van een verticale opstijgbaan tot een Kepleriaanse baan in een gelijkmai-ig gravitatjeveld, Bovendien werd het mogelijk ge aan k p a a l d e eindvoorwaasden t e voldoen bij het ontbranden en afwerpen van d e laatste t

De eerste middaglezing van de tweede symposiumdag werd gehouden door van het Bureau des Longitudes (het Astronomische en Meteorologische In

e benadering van hei pro Slechts weinige van de bestaande analytische methoden voor het berekenen

toringen van kunstmanen zijn geschikt voor het invoeren van verstoringen van hogere orde" De meest geschikte methode is volgens de inleider die van Von Zeipel, Een verstoringsterm van de derde orde wosdf bijvoorbeeld geintroduceeid door de asymmetrie van het Noorderli jke en het. Zuidelijke halfrond, Andere baanversto;ingen die moeilijk ana- lytisch zijn op t e lossen zijn die, veroorzaakt door ai-mosfeIiische weel stand en s t d i n g p k . De methode van Von Zeipel evenwel kan zodanig worden uitgebreid, dat de bovengenoem 2 effecten kunnen woiden ingevoerd in de vergelijkingen, De oplossing h m v a n blijfc evenwel moeilijk door de optredende dive

Ing arnbosough, belichtte in aansl plat de baan van een st st ma an^^ Tol

grijkste verstoring van een satellietbaan veroorzaakt door atmos-- ferische weerstand. Zoals bekend werkt deze weerstandskracht het sterkste nabij het perigeum waardoor een elliptische baan geleidelijk wordt

an met ongeveer gelijke perigeumaf het nodig een vereenvoudigd model e atmosfeer aan te

54

De belangrijkste gebruikte veronderstellingen zijn de navolgende: a) de luchtdichtheid varieert exponentieel met de hoogte in het gebied tussen de perigeum-

b) de oppervlakken van constante luchtdichtheid zijn ellipsoiden met geringe excentriciteit, c) de dichtheid verandert niet met de tijd, De laatste veronderstelling is niet zeer realistisch, maar voor het beschouwde probleem wel toelaatbaar, Numerieke resultaten werden gegeven voor de contractie van bepaalde banen onder invloed van een afgeplatte atmosfeer, Aangetoond werd, dat deze invloed het geringste is voor banen over de equator en het grootste voor banen over de polen, De resultaten hangen ook sterk af van de geografische breedte van het perigeum en van de baanexcentriciteit, Gewoonlijk is de invloed van de atmosferische afplatting gering, maar afwijkingen tot 30% kunnen optreden in bepaalde uitzonderingsgevallen,

hoogte en 100 km hierboven,

het Astronomische Instituut t e Ondrejov, Tsjecho-Slowakije, ucs satelliet”, De zg, 24-uurs satelliet is een kunstmaan in equator met een omlooptijd van 24 uur, gaande van West

Oost, Een dergelijke kunstmaan heeft de eigenschap s teeds boven hetzelfde punt van aarde te blijven jthangen‘;, Wegens de grote afstand van de satelliet tot de aarde (om- eeks 36,000 km) is de invloed van de maan relatief belangrijk, De bewegingsvergelijkingen

van de satelliet werden opgelost volgens de theorie van het 3-lichamen probleem (aarde - maan - satelliet), De numerieke integraties werden uitgevoerd op een electionische, digitale rekenmachine van het type Oezal I De beginvoorwaarden van de baan werden zodanig gekozen dat de satelliet zich na de eerste 24 uur precies boven hetzelfde punt op aarde zou bevinden, Het bleek dat na deze omloop de satellietsnelheid t e groot was,, Dit werd gecorrigeerd door de beginsnelheid ie ts te verkleinen Tevens bleek de baan niet precies cirkelvormig te kunnen worden, De invloed van de tweede en derde harmonischen en van mogelijke onrondheid van de aarde langs de evenaar op de satellietbaan werden bestudeeId,

Munchen behandelde de heorie van de wee~$iand b

metingen en de geringe massa van de satelliet de stralingsdruk van de zon een belangrijke invloed heeft, Kort na de lancering doorkruisde de satelliet drie meteoorstromen, Door per- foratie van de scrtelliethuid is vermoedelijk een deel van de gasvulling ontsnapt, De theorie van een weerstand biedende tussenstof kan niet alleen worden toegepast op de wrijving in de hogere luchtlagen maar ook op het verlies aan massa tengevolge van het ontsnappende gas,

‘’u De baan van Echo I is zeer belangwekkend aangezien door de grote af--

i t geval moet de excentriciteit van de baan toenemen, kon worden aangetoond dat de grote verandering van de excentriciteit van de Echo I baan evolge van de stralingsdruk afhangt van de plaats van het perigeum en het apogeum ten chte van de richting van de zon, Indien het apogeum in de aardschaduw ligt neemt de

excentriciteit toe en d e perigeumhoogte neemt sterk af., Dit zal de levensduur van de satel- l ie t nadelig beinvloeden, Dit effect wordt evenwel gedeeltelijk gecompenseerd gedurende de tijd dat het perigeum in d e aardschaduw ligt, Dan neemt namelijk de excentriciteit af en de perigeumhoogte blijft nagenoeg onveranderd, Door vergelijking met de waargenomen baanparmeters van de Echo I kon de juistheid van de opgestelde theorie kwalitatief worden nagegaan, Andere baanverstoringen werden niet in aanmerking genomen,

Op de laatste symposiumdag werden problemen besproken betre keer naar de aarde, De eers te voordracht in de reeks werd geh

of Technology in de VSt, Hij behandelde ,, I’” Bestudering van terugkeerbanen bij verschillende hoeken en snelheden

heeft aangetoond dat doorgaans gspiek optreedt bE de terugkeer door de dampkring, en is VOO- de goo t t e van de eers te vertragingspiek Hie dooi is het eerder mogelijk tijdens de tesugkeei door d e dampkring die baan te kiezen die de kleinste vertragingspeik geeft Dit is van belang dam, wanneer de baanverandermg door een jmpds wordt teweeggebfacht, het economische- is deze impuls eerder t e geven Grafieken werden verkregen die het verband aangeven tussen d e terugkeersnelheid en d e maximale baanhoek voor een gegeven maximum van de eey ste ve-trag-ngspfek De betekenis van 1. ,ktmodulatie VOO: het verqoien van d e terugkeerbaan- hoek werd besproken, Voor een gegeven maximum van de ee-(ste veg tragingspiek verandert de terugkeerhoek s lechts weinig wannees: de teïugkeeisnelheid verandert van de c i r c u h e tot de ontsnappingssnel - heid De terugkeerodoopbaan behoeft slechts te worden bepaald met het oog op de juiste teiugkeerhoek en de gunstigste oveigang van de oorspronkelijke baan naar de terugkeerom- loopbaan kan worden verkiegen dooi rmpulsen in d e apoge inlannee de eerste vertragingspiek achie- de -ug is kan het (en hierdoor de tweede vert,agingspiekj worden voorkomen

elke baan meer dan een het vertïagings vedoop

anen voot I

VOE i uig zelf radio-actief WOJ den en secunda,re straling gaan afgeven, Dit veischijnsel wordt gevaarlijk indien het ruimtevoertuig geruime tijd in een parkeerom loopbaan moet blijven, bv, voor het uitwisselen van gedetailleerde gegevens voordat de landingsfase begint, De meeste ruimtevluchten in ons zonnestelsel zullen in het vlak van de aardbaan liggen (ecliptica) De spreker stelde evenwel voor de terugkeer in de aardse dampkring in een polaire baan t e doen plaatsvlnden door de overgangsbaan een geiinge inclinatie te geven.

nengordel komen t e liggen, met de opeenvolgende apogea buiten, tussen en binnen stralingsgordels, Een andere oplossing is een enkele rem-ellips met het apogeum de gordels op een hoogte van ongeveer 8,000 km, Enige nuttige terugkeerbanen werden berekend met gebruikmaking van een digitale re machine, zowel voor ballistische voertuigen als voor voertuigen met een verhouding lift en weerstand gelijk aan een, In het laatste geval kan de bestuurder zijn baan wij en eventueel zijn perigeumhoogte vergroten door positieve lift toe t e passen gevolgd

afnemende atmosfeer aan te nemen waarvan de effectieve hoogte gering is verg aardstraal. Dit maakte het mogelijk de invloed van de beginvoorwaarden op d e

aan d e beschikbare hoeveelheid stuwstoffen in d e omloopbaan,

eens beschouwd

1 I

j !

l

i I

!

j I

1

i ,

I

De hierdoor geintroduceerde extca afwijkingen kunnen klein worden gehouden door de landingsplaats te kiezen dichtbij de geografische breedte van de knooppunten in de omloopbaano

roglio van de Universiteit van Rome over de esturings- e n IQndings- i terugkeerbonen“, Door gebruik t e muken van en analoge wet, eerder

ontwikkeld door de spreker, werden de nauwkeurigheidseisen beschouwd verbonden aan de beginvoorwaarden van de terugkeerbaan.. Hiertoe werden deze voorwaarden bepaald door middel van de twee invarianten van de Kepleriaanse grenskegelsnede, De invloed van een verstoring weikend in de richting van de baan werd nagegaan met behulp van de theorie van de kleine verstoringen,, Enige typerende toepassingen werden bespzoken,

De rij van officiele sprekers werd gesloten do n de V.Si-, Het onderwerp van zijn VOO

erugkeerbaan bi i on snappingssnel heid”, De 00

eenvolgens het. verkleinen van de baanhoek zonder de toelaatbare vertraging te overschri jden, het teiugveien uit de atmosfeer tegen t e gaan of onder controle t e houden, en tenslotte het

.ngsgebied te bereiken,, Veel vaiiatie In de t e volgen temgkeerprocedure wordt mogelijk i de effeciieve hittebescheTmjng van toekomstige terugkeervoertuigen, e eerste plaats wexd het gebm ik van gecombineerde lift-- en weeiMandmodulatie door

stundve; ande14ng van het voejtuig besp:Token Een procedme werd beschreven waarin onafhan- kelijke controle in dwms. . en langsafstand mogelljk was met een voertuig dat alleen rol- besiu-.jng heeft. Dit is waalschijnlijk het eenvoudigste systeem daar geen aerodynamische s tuu dakken nodig zijn, Demping om de dd.e assen blijkt evenwel nog s teeds nodig te z%jn, hetzij door middel van stuurvlakken, hetzij van stfiwstralen,; De baantoleranties bij rolbe- sturing zijn kleiner dan bij invalshoekbestuzing, Drie verschillende voertuigontwerpen werden vergeleken voor wat betreft het dynamische g e - dxag tijdens de terugkeer doac de dampkring., Het werd vastgesteld dat terugkeermanoeuvres in veel gevallen zelfs mogelijk zijn zonder kunstmatige demping in het besturingssysteem.,

Tijdens de discussieperiode als besluit van het geslaagde symposium stelde de Tsjechnische Academie voor Wetenschappen een nieuwe, dimensieloze parameter voor in analogie met de getallen van Mach, Reynolds en anderen, Deze parameter

Van

V Deze parameter ’f (- )2 ’ zou 8tgetal van Kepler” kunnen worden genoemd, “k

Professor von Karman stelde in zijn slotwoord evenwel vast dat deze parameter beter .getal van Pesek” zou kunnen worden gedoopt,

* * *

- door G,J.A, Arink

Juni 8

Juni 16

Lancering DISCOVERER XXIV vanaf Vandenberg Air Force Base, Het doel was het beproeven van een nieuw baan-controle systeem, Door het weigeren van de tweede trap werd de satellietbaan niet bereikt, Lancering DISCOVERER XXV vanaf basis Vandenberg, Calif, In een polaire baan op 402 tot 225 km, hoogte, Het gewicht van de satelliet is 950 kg, Doel van de proef was het bestuderen van de invloed van het verblijf in de ruimte op verschillende metalen, en straling- en micrometeoriet metingen,

57

Na 33 omw werd de instrumenten--capsule gebo gen uit de Paciflc

geven aan pes Kennedy* oqamma da+ o n d e andc e Juni 28 De Ruimtevamtcommissi ad heeft haor goedkeu mg ge ~

el.! et tegen 1970, De commis-

Jun1 29 Lancering

de vrel-de van dit type dat d e n t om p te huwen. De satelliet ois u:tge- j (System foi Nuclea Auxilimy Power)

een wereldomvattend

voor de energievoorziening van 2 van de 4 zenders, De batterij werkt op Plutonium 238. weegt 2 kg-, en heeft een ovale vorm (13 x 14 cm.,) Vermogen 2 kW, TBANSIT IVa weegt 80 kgui afmetingen: diameter 110 cm,, hoogte 79 cm, Baangegevens: perigeum 860 km,

apogeum 1002 km. hoek met equator 67 grd, omlooptijd 103,7 min,

2 Een satelliet voor het meten van de rontgenstraling van de zon, Satellietgewicht 18 kg, Diameter van*de satelliet 51 cm,, bolvormig,

Sate cht 25 kg, Diamter 41 cm, hoogte 33 cm, De scheidjng van de GREB I11 en de INJUN satelliet functioneerde niet, zodat nu samen een baan beschrijven tussen 860 en 1020 km,, hoek met equator 67 grd,, omlooptijd 103,8 min, De start vond plaats vanaf Cape Canaveral,

3, Een atelliet voor intensiteitsmeting van de Van Allen gordels,

Juli 7 Lancering DISCOVERER XXVI vanaf basis Vandenberg in een h a n op 810 tot 23 km hoogte door middel van een THOR-AGENA B-RAKET, Omlooptijd 95 min., hoek met de equator 82,93', De 135 kg, zware satelliet bevatte proefstukken van Silicon, ijzer, bismuth, yt- tryum etc,, welke werden blootgesteld aan de invloeden in de ruimte en tevens meetinstrumenten voor micrometeorieten, De instrumentencaps 32 omw, in de lucht geborgen, Het AGENA B--toest abilisatie-inrichting van de satell iet zal nog enige monden in zijn , h a n blijven en zendt nog metingen uit over de ionendi heid en erosie,

De russische prof, Anna Masevitsj en dr, Kjodarev hebben het zoeken naar de ver- dwenen Venusraket met behulp van de radiotelescoop van Jodrell Bank opgegeve

Lancering MIDAS I11 vanaf Point Arguella, Calif,., met een Atlas Agena B in een cirkelvormige baan op 2960 km hoo

De MIDAS is bestemd an infra-rode straling veroorzaakt do raketlanceringen en nucleair russische raketbasis achter Het gewicht is 1572 kg,

Juli 12

ligt daarom ook over de grot

58

Juli 21

Juli 21

Juli 27

Lancering TIROS I11 vanaf Cape Canaveral met een Thor Delta in een baan op 680 tot 720 km, De satelliet is bestemd voor het nemen van wolkenfoto‘s e n intensiteitsmeting van infra-rode straling om gegevens te krijgen over de warmtehuisbuding van de aarde, Satellietgewicht is 128 kg-

boord was de 35-jarige kapt, van de luchtmacht Virgil I, De vlucht duurde 16 min, de bereikte hoogte was 190 km Afgelegde afstand 491 km,, max, snelheid 8500 km/h, Nadat de cabine op het water was neergekomen had Grissom op de normale manierr,

weg te trekken, het veiligheidsluik willen openen, Hij wilde h i e rme wachten tot een helicopter boven de cabine was, maar na 2,5 min, ontplofte door onbekende oorzaak de springlading die was aangebracht om in noodgevallen het

n de Mercury .Liberty Bell 7” cabine met een Redstone raket, Aan

aarna begon de cabine water te maken, Grissom klom uit de cabine helicopter aan een kabel opgehesen, De cabine zonk vrijwel ter-

stond, maar de gedane metingen zijn geregistreerd door grondstations zodat alleen de aan boord opgenomen f i lms verloren zijn gegaan, In de cabine waren!t,o,v, de Freedom 7 de volgende veranderingen aangebracht: Een groot venster (50 x 20 cm,) i,pl,v, 2 kleine vensters van 20 x 20 cm, Springbouten voor het snel openen van het zijluik , Overzichtelijker indeling van de instrumentenpanelen, Electrisch servomechanisme voor de handbesturing bij het manoevreren, Hieronder volgen enige gegevens over de vlucht van Grissom (MR-4) met ter ver- gelijking die van de vlucht van Shepard (MR-3),

max, hoogte (km) afgelegde afstand (km) snelheid bij einde verbranding ( k d h ) duur van de vlucht (min) afwijking tijdstip einde verbranding van nom,waarde (sec) duur gewicht sloos heid (mins ecu ) max, vertraging bij terugkeer (9) hoek van d e cabine-as met de horizontaaltijdens vrije vlucht (graden)

MR-3 186,3 486 8307 15 -0,5 4,41 11

14,5

m - 4 190 49 1 8500 16

O,3 5.18 10,2

34

Lancering DISCOVERER XXVII, De draagraket moest 60 sec, na de start om nog onbekende reden vernietigd worden, Van in totaal 27 starts gelukten er 18, terwijl van de 15 pogingen om de capsule te bergen er 6 gelukt zijn,

Start van de derde MINUTEMAN-ICBM met vaste brandstof, De raket legde een af- stand af van 8000 km, Bij de eerste start op 102a’61- w r d 57ûûh, afgelegd,

tweede proef op 19.5.’61 mislukte door explosie van de tweede trap n a ontsteking, D e nominale reikwijdte van de raket, die later uit ondergrondse silo’s of vanaf spoorwagons gestart kan worden bedraagt 11,000 km, Lengte avan de raket max, diameter 1,8 m star tgew icht

18 m

27 tot 32 ton

motoren: eerste trap, stuwkracht tweede trap derde trap

Juli 28 Heden werd een overeenkomst gesloten tussen de NASA en erican Telephone And Telegraph Co, voor de start van actieve verbindingssatellieten, gewicht 60 kg, in april en oktober 1962,

ation of America voor het lan- ay in juli 1962 in een vergevorderd

lvormige satelliet die in een verbinding tot stand ge-

stadium gekomen. Het betreft hier een

n tussen de VS. en Engeland en Frankrijk, waar momenteel reeds

km, I

ana€ Cape Canaveral met een THOR DELTA raket

apogeum 76480 km,

satellietgewicht 37 kg, z.g. molenwiek type, satellietomhulsel uit fiberglas satelliet diameter max, &am, gemeten ove 2 Watts zender; 50 gege

de gedragingen van protonen en neutronen in de ruimte interplanetaire magnetische velden en de invloed op de de de Van Allen gordels variaties in de sterkte van de zonnewind en de invloed op interplanetair plasma

60

Voor de energievoorziening zorgen 5600 zonnecellen ten is de eers te van een serie van 4, levensduur is 9 jaar; d m,v, een aantal minitrack-s tations is gedu-

rende 90% van de omloop contact met de satell iet mogelijk, gedurende de eers te waarnemingen continu plaats hebben daarna evt, nog periodiek,

e Astronautische Academie verleende d e Guggenheimprijs aan

t medegdeeld dat er geen gedeeltelijke ruimtevluchten als van

Dr, Love11 directeur van de radiotelescoop te Jodrell Bank,

Shepard en Grissom meer gemaakt zullen worden, Dit jaar nog zal een poging wor- bemande satellietvlucht t e realisereL

GER I vanaf Cape Canaveral met een ATLAS AGENA B raket RANGER I, ontwikkeld door Je t Propulsion Lahratory, is de eers te van een serie van 5 toestellen en tot nu toe het meest gecompliceerde ruimtetoestel, Het heeft 19520 electronische onderdel en waaronder een veelzijdige bes turingsaut omaat welke een rekenmachine bevat die het tijdstip van in totaal 10 mmoevres bepaalt. Het toestel heeft een lengte van 3,3 m, en weegt 306 kg, dat alsvolgt verdeeld is: electronische uitrusting 110 kg, meetinstrumenten (8 metingen) 64 kg.> vleugelvormige oppervlakken met zonne cellen 23 kgu constructie 109 kg, RANGER I bevat de volgende meetinstrumenten: magnetometer ionen-kam er lyman alpha telescoop detector voor kosmische stof 3 instrumenten voor electrostatische analyse intensiteitsmeter röntgenstraling detector voor deeltjes met middelbare energie meting van de wrijvingsweerstand die het toestel ondervindt" Het was de bedoeling dat RANGER I in een satellietbaan zoy komen met een apogeum van ca, 1,000,000 km, en een per igem van enige honderden km, Daartoe moest de Atlas raket na de start in een bepaalde positie komen waarna de tweede trap de RANGER in zijn baan moest brengen.. Hoewel de tweede trap wel ontbrandde, bracht h i j het ruimteschip niet verder, De RANGER is kennelijk nog verbonden met de draagraket, Hij beschrijft in 91 min, een satellietbaan tussen 160 en 480 km" RANGER I1 is gepland voor een baan om de zon, Beide s tar ts dienen behalve voor het doen van wetenschappelijke waarnemingen voornamelijk voor het testen van het toestel, RANGER 111, IV en V zullen ca, 26 kg, instrumenten op de m a n brengm met een harde landing, waarbij de landhgsschok door een omhulsel van balsahout moet worden opgenomen zodat de apparatuur in tact blijft, De uitrusting zal bestaan uit: 1 seismometer 2 thermometers 2 versnel lings meters batterijen, zenders en antennes,

6 1

De instrumentencapsule zal op ongeveer 21,000 m boven het maanoppervlak door d e RANGER worden afgestoten, wamna d e snelh misec, teruggebracht wordt zal bij de landing vernield der bevinden welke elke 10 Als het toestel op 300 km, boven het maanoppervlak gekomen is wordt een radar _- hoogtemeter ingeschakeld, De televisie wordt op 25 km.. hoogte uitgeschakeld. Het RANGER-toe gestabiliseerd met een aantal stikstofstraalbuizen. De energievoorzien rt door fotocellen die op twee vleugelvormige oppei- vlakken zijn aang en steeds naar de zon gericht zijn,

Aug, 25 Lancering EXPLO I11 met een viertraps SCOUT-raket vanaf de basis Wal- lops Island in Virginia, De 50 kgo wegende satelliet welke o,a, dient voor micso- meteorietmetingen is d e ede satelliet die met een vast dstof raket gestart a,

werd,

Auf, 31 De eerste lancering van een MINUTEIVIAN ICBM uit een ondergrondse silo is heden

t een remraket van 2500

ra en zen ~

L

mislukt I * * * *

De Soviet Unje heeft ovei het ruimteschjp VOSTOK I de volgende gegevens bekend gemaakt Totaal gewicht 4725 kg; startplaats BaykonuJ (47 grd, NUB,, 65 q d , OLL, ): landingsplaats bij Smelovka, omg. van Saiai-ov; stuwksacht starti-aket 570 ton

aantal moLoFen 6 niet aangegeven of deze getallen betrekking hebben op de gehele Taket of alleen op d e booster,

Momenteel woldt door de f i ma's Gener eci:Sc, Conva;? en Martin en door het NASA A R e s e a c h Cente? gewerkt aan een ontwerp vooo het 3 persoons APOLLO--toestel, waartoe 14,l iJ'60 een opdracht werd vei stteki-, Het ontwerp is geppli t s t in ve-schillende delen nl, cabine, voortstuwings-- en besturingsgedeelte, om het toestel voos vel schillende taken te kunnen gebruiken, waco'~loo~ de volgende benamingen zijn gekozen,

bemande satellietvlucht APOLLO A bemande vlucht rond de maan APOLLO B bemande maanlanding APOLLO C

Voor het realiseien van de laatste taak zal gebruik gemaakt worden van een motor met r l a h l e stuwkracht,

I Blijkens een mededeling van de NASA zal nog dit jaar een ionenstraalmotor met een stuw- kracht van 0,45 pond, van de fa, Hughes, met een SCOUT.-raket gelanceerd worden voor e hoogtevlucht tot 3200 km, Gedurende deze 30 min, durende vlucht wjl men op hoogten bove 300 km, metingen doen betreffende d e warmteuitwisseling, de neutralisering van de straal, de erosie van de electroden en d e stuwkracht,

Bij het Space Technology Center dat momenteel door General Electric Co, i n Valley Forge, Pa, gebouwd wordt, is een Space Environment Simulation Laboratory in aanbouw dat in December a,s, gereed zal komen, Het voornaamste onderdeel hiervan is een tank, d i m , 10 m, hoogte 16,5 m,, waa onderworpen kunnen vacuum lo-' mm, Hg. zonlichtenergie 1500 Watt/m2 tempeiatuui -2 15' C, Deze installatie, welke unie van materjulen die zij nu met de door haar gebouwde goedkope7 en systematischer uit t e voeren.

een gewicht van 2,5 ton de rujmte existeren, zoals.

stellen de beproeving tellieten uitvoert vee!

* * * *

door G , J , A , ArP"nk

en naaf gegevens van o,a mer

rTebevis:on and Infrared Obsen at-on Satellite)

Dit LS de benam,ng van een serLe sarellie-en die in opdracht van de NASA en het US -- Weather Bupeau door de Radio Co poratio wikkelt weidt, Het is d e bedoe1,ng met de samenhangend beeld t e krijgen van de optredende wolkenformaties en bewegagen en de

rica, As'co---Electzon,c P-oducts Div, ont- lieten d m v continue waa~neming een

wa De

mtehu shoudlng van de urnde.. functies ban de satelllet-appaiatuu- zijn, opnemen er bewaren van telev I sic-beelden uitzenden i a n zowel geaccumulee:de als d;*ecte televmebeelden op commando vanaf de aarde het aangei=en van de noo-d cht:ng en plaats van de wolkenfoto's ontbangen en bewaren van gep-ogrammeerde bevelen voor het nemen van opnama 3 jdens de iolgende omwentelmg omzetten van zonl-ch in elect x h e ene gie VOO: de s: oomvoo-zienmg b a n d e apparatuU met:ng van d r a - - ( o d e ska1 ng tel bepalang van de verhouding tussen de totale door de aa de van de zon ontvangen eneig e en de doos de aarde en atmosleer teruggekaats te energe, (alleen T T O S I1 en 111)

In onderstamde tabel zijn enige gegetens OVF' de 3 tot heden gelancee*de Tkos sotellieten verzameld. ZLj n j n allen nog in hun baan.. m a c op i 7 6 '60 vrel de zende: van de aoot- hoekcamera van Tiros I uit

Star tdatum draagraket satellietgewicht (kg.) afmetingen I diameter (m)

hoogte (m)

Tiros I Tiros I1 Ti-os I11

1.4, 60 23.11:60 12,7.'60 Thor-Able Thor--Delta Thor-Delta 125 i27 i28 1 ,O7 1,06 0.48 0,48

6 3

i

Bovenaanzicht van d e apparatuur van Tiros 2:

(1) Groothoek T,VI cameia? (2) Kleinhoek T,V, camera (tele-opnamen); (3) Bandrecorders voor beeld en opnamege gevens onder doorzichtige p l a s t i c stofkappen; (4) Infra-rood systeem, 5 kanaals radiometer; (5) Electronica voor infra-rood systeem; (6) Electronische klokken voor he t regelen van d e volgorde van d e opnamen; (7) Relais VOO

h e t magnet ische s tabi i lsat iesysteem voor d e stand van d e satelliet-as; (8 ) Kontroleapparatuur voor he t elec- tronische systeem; ( 9 ) Infra-rood gevoelige cel voor het bepalen van d e horizongi(l0) Electronischecrrcurts voor d e camera's; (11) Electronische circui ts voor d e T.V. bandrecorders; (12) Schakelaars voor talemetrie; (13) An- tenne ,.diplexer", hieronder bevinden zich d e batterijen: (14) Automatische s ignaal generator,: (15) Zekeringen en stroomrageiaar,

64

ca 130 x k30 km.

groothoekcamera kleinhoekcamera’s

Er zijn 2 gelijke, onafhankelijk we-kende televis,ecamexa’s ingebouwd me: een 13 mm Vidi - con opnamebuis waarvan d e een een gebied van ca 1300 x 1300 km en de ander een kleiner gedeelte daaruit kan opnemen De-.lensopening is 1,5 resp, 1,8; belichtingstijd 0,0015 sec,: stroom veFbruik 9 Watt, Met uitzondering van d e Vidicon buizen en de eerste trap vcm d e Video-versterker is de camera opgebouwd met transistors Dooi: de uitgang ban d e televisiecame-a wordt de ire---

ntze van een oscillato- gemodukerd en &t resubteat dan opgenomen op een Myla-- ameband 13 mm bieed: i21,6 m lang, met een snelhead van 125 cm’sec

ide camera’s hebben hun e gen 2 Watt F,M --zendei en worden als z-1 in het bereik van een onnangst-station komen Lanuf de aarde ;n- en u,tgeschakeld,

ises e s

Voor het stabiliseren van d e derde t-up (vaste bxndstof) was een rotabe van 120 t,p,m noodzakelijk terwijl voor het maken van goede opnamen s lechts 8 tot 14 t p m toelaatbaar is Daarom weid een reminrichting aangebiachr die bestaat ui: 2 diamen.au1 aan kabrls bevestigde gewichten welke gevierd worden totdat een rotatie van 12 t p m beieikt is, waarna de gewichten losgemaakt worden Bíj Tiros I werd geconstateeid dat het magneetveld 7,an de aaide de draaingsas verandrrde zodat Tiros I1 een eigen magneetveld werd gegeven

6 5

Om het voortdurend afnemende toeranta de gestelde grenzen te houden zijn aan de omtrek 18 vaste brandstofelementen aangebracht met een spec, impuls van 0,57 sec. welke paarsgewijs vanaf de aarde kunnen worden ontstoken en waarmee het toerental telkens met 2 t,p,rn, kan worden vergroot, De precessie en slingering welke altijd in m f mindere mate bij het scheiden van sate1 liet en derde trap optreden moeten eveneens t e dempen zijn, daar zij, indien groter dan I graad, de kwaliteit van de beelden en de nauwkeurigheid van d e plaatsbepalingsappa aanzienlijk verminderen, - Hiervoor werden 2 evenwijdig aan de satell ietas verschuifbare gewichten van 55 gram gebracht waarmee de precessie en slingering binnen circa 0,5 graad gehouden kunnen wor De baanbepaling geschiedt m e t twee 30 mW zenders en een aantal over de aarde verspreide z,g, minitrack-ontvangststations. Deze zenders geven tevens informatie over temperatu veranderingen in de satelliet, de ladingstoestand van de batterijen en andere gegevens de toestand van de uitrusting; deze gegevens worden gelijktijdig door beide zenders uit zonden. Om de opnamerichting vast t e leggen wordt door infrarood-gevoelige cellen de bepaald; doordat zij de warmte straling van de aarde bij elke omwenteling van als impuls waarnemen. Het begin en einde van de impuls maskeren de beide ho hieruit volgt de rotatie-snelheid en de stand van de satell iet t.o,v, de acrrde,

66

zonlicht; de impulsen hiervan worden teg

e t vochtige en droge e opnamen hebben een

Voos dit project zullen 4,300 kg, zware: satellieten gelanceerd worden met 3 televisjeca-- mera's en I electrostatische camera welke continu een 60 km, brede strook van het aard-- oppervlak waaneemt en vastlegt, De satellieten zullen t.o.vv het aardmiddelpunt gestabiliseerd zijn om een nauwkeuriger lokatie van de beelden mogelijk te maken dan bij de Tiros gerealiseerd kon worden, Z i j zullen in een poolbaan gestart worden met een Atlas Agena E r a k e t , waarschijnlijk begin 1962,

67

T,V e lectronica (15) Zendantennes, (16) Ontvancjontenne (17) Zonnecel len voor hef bepalen von d e pos i t ie van de saie1lie.i i o v, de zon (18) Zonnece l l en voor energievoorziening (19) Dempmechanisme VOO: precess i e - sl ingeringen na d e sche id ing van soteiliet e n derde trap (20) RotatieFemmechanisme. (21) Raketten VOOF het versnellen van d e rotarie.

1 * *

pen uit de huidige

de overzichtelijkheid getracht een onderwerp in een keer volledig

Deze keer is als onderwerp gekozen de momenteel belangrijkste ontwikkeling in de U,S,A,,

n de Army Ballistic Missile

I Daarop kreeg het k'abrication 958 van de Advanced Research Projects Agency bouwen van 4 dergelijke boosters, bestemd om als

Agency (ASMA) een studie o

Laboratory van de (ARPA) de definiti

l iet te lanceren,

geen militaire behoelte aan deze grote raket bestond, In de loop der jaren zijn grote veranderingen in het project aangemocht, Achtereenvolgens ontstonden de vers ies A l , AZ, A3, Bi , Cl , CL, C3 en DI. riiervan zijn de versies A en B thans verlaten, Cl en C2 zijn momenteel in ontwikkeling zullen hier besproken worden,

akelen van een aantal vloeibare brandstof

jn een enige tonnen zware satel-

e ARPA overgedragen aan de I\IAbA daar er

Ue Saturn C l bestaat uit : le trap: booster, aanduiding SI Ze trap: SlV

Je trap: SV(Centaur)

70

Saturn , le trap: booster SI L e trap S11 je trap, SIV 4e trap, SV

1 gelijk aan de Le en 3e trap

) van C l ,

De laats te trap wordt niet gebruikt bij lanceringen van

aardsatellieten

De aandui wordt nog aangehouden,

romijnse cijfers is gebaseert op het oorspronkelijke 5 traps ontwerp e n

ge tanks van de booster bestaan uit een 15J m. lange centrale tank (diameter Zit i / m, constructief gelijk aan de Jupiterraket) en 8 aan de .buitenzijde daar tegenaan geplaatste tanks ( d i a , 1,8U m gelijk aan de Hedstone) waarvan er 4 samen met de centrale tank dienen voor het opslaan van de vloeibaIe O2 en die dezelfde lengte hebben, de overige 4 tanks zijn voor het opslaan van d e kerosine; de lengte hiervan is 14,Y m. Aan boven en onderzijde zijn d e tanks verbonden door een constructie van aluminiumprofielen waaTaan ook de motoren bevestigd worden. l'engevolge van d e zeer lage temperatuur van de vloeibare UL worden de tanks bij het tanken ca. 7 cm, korter, zodat de kerosine-tanks vrij moesten worden opgehangen. Alle tanks zijn vervaardigd van ALplaat dat gedeeltelijk chemisch is uitgefreesd, Ue wanddikte van de centrale tank is 6 mm,, van de buitenste tanks L i j mm, U e tanks staan met elkaar in verbinding zodat het vloeistofniveau in alle tanks gelijk daalt, In de constructie koven de tanks bevinden zich 51 fibergl rs voor het opslaan van stikstof dat in de iterosinetanks gelaten wordt om d e knaar de stuwstofpompen te verhogen ter vermijding van cavitatie, Voor het zetten van de U2 tanks wordt de U;! zelf ge- bruikt, Het wordt na het hoofdven n verdampt in een warmtewisselaar in de uitlaat van de stuwstotpompturbine,

Voor de voortstuwing zorgen 8 motoren van de firma Hocketdyne type HI, die elk üb ton stuwkracht leveren.

71

Het in gereedheid brengen van de Redsfone-raket met Mercury-cabine voor d e vlucht van Gr i s som op 21 iuli, Cliche in bruikleen afgestaan door Haarlems DagbladIOprechte Haarlemsche Courant,

72

Het is interessant hlerbij op te maken dat dezelfde firma momenteel een motor beproeft (type F l ) met een stuwkracht van 680 ton, Bij een proef op 6 april j , l welke 13 sec, duurde werd een recordstuwkracht van 745 ron bereikt; de verbrandingskamerdruk bedroeg 61 uta, 6 van deze motoren zullen gebruikt worden in de NOVA-booster (tot. stuwkracht 4000 ton) welke na 1968 in ontwikkeling zal komen, De H i motor is een verbeterde versie van de S3 motor welke reeds in de Atlas, Thor en Jupiter raket werd gebruikt, In het midden van de booster zijn 4 motoren vas t gemonteerd op een steekcirkel met een straal 0,98 m, zodat hun hartlijn een hoek van 3 graden maukt met de verticaal, De 4 andere motoren zitten op een cirkel met straal 2‘43 m, Zij zijn draaibaar opgehangen voor de besturing en controle van de raket, De gemiddelde hoek met de verticaal i s 6 graden en zj j zj jn draaibaar over circa 7 graden, Een bijzonder construc- tiekenmerk van de motor j s dat dc tutbopomp voor de stuwstoffen naas i de verbrandings- kamer is geplaatst LpL van erboven waardoor de veel storingen veroorzakende verbindings- stukken en flexibele slangen konden vervallen of korter wordeno De s tuwkrachtregeling ge- schiedt d,m,v. kleppen in de stuwstofleidingen i,pl,v, met ventielen, De turbopomp wordt aangedreven door een gasgenerator welke vaste brandstof gebruikt, Door deze en andere vereenvoudigingen heeft men kans gezien het aantal onderdelen vcm de motor ca, 9@/0 te verminderen hetgeen een veel grotere betrouwbaarheid oplevert, Door het stmtsignaal wordt de lading van de gasgenerator, 3 kg, ammoniumnitraat, ontstoken, het gevormde gas drijft de turbine van de stuwstofpomp aano Nadat de benodigde druk is opgebouwd openen de kleppen in de stuwstofleidingen en tevens een membraan in de toe- voerleiding van het hypergole ontstekingsmjddel, aluminiumtriethyl, dat daarna in de ver- brandingskamer wordt gespoten w a a n a de verb.randing begint. D,muvJ dit eenvoudige systeem werkt de motorI nam uit een gLOGt 9776, Van de optredende storingen echter bij de definitieve uitvoering een groot aantal sensoren ingebouwd d ie bij afwijkingen d e gehele motor uitschakelen, Het vliegprogramma van de raket kan ook uitgevoerd worden als een van de 8 motogen tijdens de vlucht ujtvaa!t; het optredende resulterend momat kan geconigeerd worden door de andere motoren, Na de 2e helft van de vlucht kan zelfs nog een tweede motor uitvallen, De prijs van een motor is ca,, $ 200d000, Ofschoon het oorspronkeljjk de bedoeling was de booster na de lancering t e bergen en te reviseren is hjervan voorlopig wegens de daaraan verbonden kosten afgezien, De motoren van de booster worden per paar (2 diametraal tegenover elkaar gelegen motcren) met een tijdsinterva! van ?4 secL ontstoken om de romp niet jn eens mei de totde stuwkiacht t e belasten,

.

In me: 1960 werd de opdracht ($ 65 mill;oenj voor de bouw van de eerste 10 ‘cGeste1ien ge- geven aan de Dcuglas Anrcrafi Co, Daa; de on-iwikkelling pas begonnen is z , n nog niet veel bijzondeiheden bekend, De s”rwstcffen z:jn v loe ibae 02 en vloesbare Hz, De 02 Is opgeslagen in een el!jpsoide--\o:mige tank, de H2 in een daarbboveil gelegen cil,ndxische tank, De tanks zijn gemaakt van Al,plaat en hebben inwendig verstiIvingsrmgen dte tevens djenen voor het dempen van de ~~loeistofslingeiingen (sloshing), Voor het aan&;;-- IJ ven van de StUWStGfpOmp wordt de H2 zelf gebruikt; de H2 dooisnoomt In het begin de warme leidingen en de uit buizen bestaande wanden van de verbrandingskamer en straalbuis, ver- dampt en expandeert daarna jn een tuibine die via een tandwielovea.brengmg de pomp aan- dsi;fr,

73

De 6 motoren zijn d,m,v een versterki vestigd, De LR 115 moto voor de Centaur-raket is Eerst was het de bedoeling geweest in plu 4 uit dit type ontwikkelde LR 119 motoren, maar daar deze nog niet aan de verwachtingen voldeed werd hiervan afgezien De zeer lage temperatuur van vloeibare H2 ( -2 veroorzaakte vele nieuwe problemen bij de constructie,

VQ urn

-zijde van de 02 tank be-

Deze trap zal als 2e trap van een Atias raker (Atlas-Centauri nog dit jaar geianceerd WOT-

den, Deze combinatie zal in staat zi;n ca, 4 ton nuttige last in een satel2.etbaan te brengen of 580 kg op ontsnappingssnelheid, De SV trap is door Convair Astronautics volgens hetzelfde pzincipe als de Atlas raket ge- bouwd; d w.z, de romp besTaat U L ~ l mm dik staalplaai: en s door inwendige druk verstijft, 2e vorm en plaatsing van de tanks en ook de 2 motoren z n hetzelfde als bL- S IV Opmer- kelijk is dat het totale gewicht plus nuttÍge last Goter is dan de stuwkracht, waaruit een met het oog op de constructie voorde!2ge, kleine max, versnelling maax ook een !ahge brandtijd van meer dan 5 min, volgtc

trap.

Een opdracht voor de bouw van deze trap is, voor zover mi j hekend, nog niet uitgegeven, Wel is reeds de constructie vcm de J2 motor bjj Rocketdyne begonnen,

De montage van de v Space Ft,ghi Center aangevoerd, De transport metingen moest het trans Santa Monica, Californi Iviississippi, Ohio en T gint zij evenals d e naar de Golf van Mexjcol om installaties niet ver van de 1 gers y Het spreekt vanzelf dat een delen en eenheden van bes!; D e motoren worden eerst afz de montage en statische beproeving van booster en trappen op het MSFC, Op 29 april 1960 vond de eerste proef met de ee de volgende 7 proeven werd d werkten bij d e 8 proeven zon tot 680 ton, Uit 830 proeven op de proefstand bleek een betrouwbaarheid van 97%" In juli en augustus duauv, werd de booster omgebouwd tot de vliegvaardige uitvoering, D e eerste booster zal bestemd blijven voor het testen van constructieve veranderingen. De proeven met de 2e booster (SAI) werden beeindigd op I1 mei 1960, De starr van deze booster zal in oktober/november 1961 plaatsvinden met nabootsingen van de 2e en 3e trap die met water gevuld worden,

raket vindt plaats op het Marshall delen worden van zeer ver ng, Doos de geweldige af- ist van de Douglas fabriek jn

ar de Golf Van Mexico en langs de le, Na de beproeving en montage be-- ral; langs bovengenoemde rivieren terug en over de Banana-rivier naar de los-

transport met grote opleg-

statische en dynamische beproevjng van alle onder- lang is voor het slagen van een vlucht, dooi de fabrikant getest op de proefstand, Dan gesc

oster met 8 motoren plaats, welke 8 sec, duurde, Bij ewijs vergroot tot 122 sec, Alle motoren

<I stuwkracht was 600 ton, later te verhogen

74

De 3e booster is momenteel in aanbouw, In totaal zullen 10 Saturn raketten voor testdoel- einden gestart worden, waarvan de eerste 3 alleen uit een booster met nabootsingen van d e overige trappen zullen bestaan- Het startplan ziet er alsvolgt uit:

1961 1962 1963 1964

1 3 5 1

In 1964 zal Saturn CI gebrniksgereed zijn en gelanceerd worden, De startplaats voor d e Saturn op Cape Cana een controle-bunker met een dak van 2,5 m voltreffer, en verder een montage toren verrijdbaar is met een snelheid van radio-helmen en krijgen hun instruc toren wordt de raket met 8 steunen vas tgeh Bij storing i n een motor worden alle motoren Binnenkort zal een tweede dyn, proefstand v proefstand voor de gehele Saturn raket voorbereid opdat het startprogramma n explosie,

i

e bouw van een

De verschillende mogelijkheden van de Satur lijken uit onderstaande tabel;

gewicht in tonnen

taak c 2

satelliet op 160 km, hoogte 20 satell iet op 500 km, hoogte 10 16 ruimte-sonde (ontsnanelheid) 4 7 24 h. satell iet 2 2 418 maanlanding 181 2,4

De Saturn CI zal in de eerste plaats dienen voor het lanceren van zware aazdsatellietenL Met de C2 versie kunnen grote, bemande satelliet--laboratoria zoals toestel gestart worden, Hiervoor zijn dan echter slechts 3 trap project Is door de NASA bedoeld als vervolg van de Mercury, E de z,g, 24 h. satell iet die, gelanceerd in een equator-baan stationair boven een bepaald punt van het aardoppervlak s t aa t Een systeem van 3 satellieten zou een wereldomvattend radio- en televisienet mogelijk maken, hetgeen thans door de American Telephone And Telegraph Co, wordt bestudeerd,

and uc

Hiervoor is door de NASA de Prospector gepland, die een automatkcch lab, met een zachte landing op de maan zal brengen, Een modificatie voorziet in de landuig van een mobiel lab, dat vanaf de aarde bestuurd zal worden.

75

Saturn C2 zal verder dienen om het eerst als aardsatelliet te beproeven' Apollo-toestel-ineen baan om d e maan te brengen, van waaruit het gehele maan-oppexvlak bestudeerd kan war- den,

Een visie van de 3 pers, Apollo-cabine waarvoor General Electric, Convair en Martin alsmede het NASA Ames Research Center een studfe-. opdracht gekregen hebben, Cliché i n bruikleen afgestaan door Haarlems Oagblad/Oprechte Haarlemsche Courant,

76

Ook de derde fase van het maan-onder- zoek de bemande landing, kan met Sa- turn C2 gerealjseerd worden als men d e dezde trap in een satell etbaan natankt, Daarvoor zouden 5 tankraketten nodig zijn, evenals het ontwikkelen van een rendez-vous techniek I die mgew ikkeld schijnt, maar ook bij latere fasen >an d e ruimtevaart grote voordelen met zich m e e - brengt, Een studieopdracht voor een dergelijke rendez--vous techniek werd onlangs doer de NASA verstiekt aan de fa, Lockheed, w a a b , de mogelijkheid onderzocht zal worden om de nuttige lasten van een Tho. Agena B en een Atlas Agena B raket elkaar te laten ont- moeten in een satellletbaan,

lonetoire vluchten, (1965)

Hiewoox zuilen Voyager -toestellen als nuttige las t van d e Saturn C2 iaket sate1 - lietbanen om Mars en Venus bereiken en vandaarui t kleine sondes met televzsie- camera's en spectsomete-s naar het planeetoppervlak zenden,

Het testen van een :onensrraalmotor met een stuwkracht van 0,05 kg" die werkr op d e 30 kW SNAP 8 radio-isotoop bat- Tern] met een Saturn C2 in 1965, Met d e deÏde trap ban de toekomstige Sa- turn D i versSe zal .n 1965 het kader ban P-o ect Rover een nukleaire vooit-- stuwing beproefd wo-d I en, De hierbij gebru,k;e reaczcr van he+ type KIWI wordt momensee! bep;oeft doo- de Aeîron Div van de fa, Aerojet op de pioeftereinen van de Atomic Enesgy CommAssjon in Nebada Duwbij wordt vloeibare H2 d o a d e rGactor gevoerd, verdampt en daarna In een srzaalbuis geleld EI werden hiermee reeds proeven met een duur van 5 mln genomen,

Het geheel vormt dus een zeer veelzijdig progiamma dat de NASA in s taa t zal stellen zeer grote prestailes t e leveien aan de voorbereiding waavan thans hard wordt gewerki,

Ûegevens G CL ontleend aan, RaketenTechnik und Raumfahrtforschung USIS nieuwsbulletins

De S a m n C3 zal bestaan uit.. booster SI (opgevoerde stuwkiacht) SI1 hap (als bjj C2) SIII. nieuw ie ontwlkkelen SIV a l s bij C2 booster SI (opgevoerd) s I1 Rover-aggsegaat (zie onder 7d)

S a t u x DI zal bestaan ujt:

De NASA heeft onlangs d e volgende wijzigingen in het Saturn-project bekend gemaakt. De eeis te 3 Saturn CI toestellen zullen bestaan uit de booster SI met nabootsingen van de 2 bovenste {zappen, De totale lengte van deze raket 5s 49 m, De volgende 3 toestellen blijven eveneens ongewijzigd, e n hebben ,,actieve" bovenste trappen, De volgende 4, d e laats te van de eerste serie van 10, zullen bestaan uit de booster, met opgevoerd vermogen, en de SIV trap, Waartoe de volgende constructieve veranderingen aan- gebracht worden: De booster-tanks worden 1,80 m langer, wacrrdoor 45 ton stuwstof meer getankt kan worden Wegens de kleinere lengte van de raket zijn stabilisatie--vlakken noodzakelijk, Met deze uitvoering zal een model van het Apollo--toestel in een satelliet-baan gebracht worden; de totale lengte van de raket wordt in deze uitvoering dan 46 ma , startgewich: 500 ton, Hierdoor kan dus reeds met Saturn CI het 3 pers, Apollo-toestel gestart wo;denu Vandaar dat de Saturn CII versie bij de nieuwste veranderingen van het amerikaanse ruimte- vaartprogramma 1s vervallen, Voor een bemande vlucht rond de maan zal nu de CIII versie m e t een Apollo B toes tel g e - bruikt worden, De CIII raket krijgt een njeuwe booster welke 5s uitgerust met 2 of 3 F I mo- toren met elk een stuwkracht van 700 ton, Daarmee kan d e CIII raket ca 12 ton nuttige last op ontsnappingssnelhej d brengen, Voor de bemande maanlanding met Apollo C zal de NOVA-raket gebruikt worden, waaxan de eerste trap 8 F I motoren heeft en de bovenste bappen overeenkomen met het Saturn CIII toestel, Het gewicht van Apollo C zal 50 tot 70 ton zijn,

3i-8-"61

Volgens gegevens van d e Amerikaanse voorlichtingsdienst bevinden zich op 15 september 1961 32 Amerikaanse ruimtevoertuigen in de ruimte: Pioneer 4 en 5 beschrijven een baan om de zon, Zonder signalen uit t e zenden draaien Explorer 1,6,8,9,10, Vanguard 2, Tiros 1, Transit 1-43, NRL; Echo 1, Smos 2, Discoverer 20, 21, 23 en 26 om d e aarde; met werkende zender(s) doen dit Vanguard 1,3, Explorer 7j11,12j13! Midas 2,3, Transit 2-A1 4--A, Courier 1-43; Tiros 2:3, Injun-Greb en Ranger 1, in totaal dus 15 satellieten met werkende zender en 15 zonder,

Uit de berichten van d e Amerikaanse voorlichtingsdienst n e men wij het volgende artikel over:

door Robert Stevens

rzoek van de ruimte s taa t nog .n z i p kmderschoenen: maar in een geen vier jacu: werden door de Verenigde Staten toch heeds 50 wecenschapp lieten met succes gelanceerd - 50 van geboelige instlumenten Loorziene ruzmrevaartu gen die slechts met behulp van ijle rad~ogol~,en contact met de Aa-de ondeihouden De nieuwe kennls die deze :ondwenteiende observatoria verzamelen en u v e n d e n s zo ove)*stelpend, dat geleeïden vaak i aen ncd$g hebben om deze :e analyseren. Het nieuwe i-i:dperk houd: een onbeg,ensde belofTe vcoi de mensheld n Nu mei de 50-ste Ame dkaanse satelliet - Exp o e , XI11 I - een mi:!pCia’ _ L be e k , s he en achgemm te men - na I E gaan wal b e a k , we-d en cck welke de ge1,c gen z’ n op maal - schappeil k terrein,

1 d e ei? :e pauze

rumen en bevac rende n omhcog te brengen wc d; aketren, De geschied el s eeds Tee oud In de g VICII~ 18.12 we d doct etle gebicc’k gemaaki ban ake en mam

pas de Tweede We;e!door!.cg lebelde Take- ten cp t a n q c ’ e be, ouwbucc he d en een be..

schrdkke2 ke uitwe:k ng - aTa de gespariner, -n e r n a onale Toestand na afiocjp van d e -ringen dje z ch in de mLde ne G O I ~ C ~ - boe-ing baan hadden gebroken, cnde7yond de -aker- -on:w kke’ng Tn de V S en d e Sow er Unie grote be l angsd lmg en aanmoed g ng van de iegesingen Elk der be*de landen was .can oordeel dat het niet kon toes aan dat her u n d a e ’and een ;oc sppong zou &halen met be- wekkmg iot de snelheld warmee een H--bcm naa; v; andel* k gebied kan wmden geb acht De V S, had d e bom hei- ewst en w,s de afmefmgen e.tvcn L i e k ;e .e m ndeen , erw: 1 de Soweet bom gscor en omiiang :k moesien daa cm een zee sce-ke iakei bouwen om hun bom te v e ~ ~ ~ c e * e n ; d nden het mei een vee1 k h n e a e stellen, Intussen wa, en d e i-0orbe-e dingen ionaie Geofys sch Jaa, (:u12 ’57 roe decembes ‘581 -eeds *n volle gang In deze pe-iode van g o,e ronneblekken -act,vlieir zouden be lang Ike waarnemingen de aarde, de damphing en k a g De Sowgets w a e n vo doele*nden +e gebidkens de Amerikanen besloten de , Vanqucvd”, een volkomen nieuwe i-&et, uiisluttend ten behceve van het IGJ t e ontwikkelen op 4 ok obe 1957 baeh t de Sowjet Unie Spoetnik I in een baan rond de acrde” De indzuk dte d i feit over de gehele weield maake kan nie+, woTden overschat Op 3 november Ian- ceeiden d e Sowje8s &oe-nik 11: de eerste woog 83,6 kg, de iweede 508,3 kg, ’ De eersie Ame;<kaanse sate!liet, Explorer I werd op 31 januar; 1958 gelanceerd en woog 8, i kg. De Vanguard, die b J de ontwikkeling moeilijkheden oplebeerde, werd vervangen door de Redstone raket voor middelbare afsfanden, Op 17 maart 1958 werd de tweede en kleinste van alle Amerikaanse satell ieten, Vanguard I, met een gewjcht van 1,46 kg gelanceerd, Ofschoon d e Amerikanen aanvankelijk zeer onaangenaam verrast waren over de Russische successen en het g o t e gewicht der Spoetniks waren ze niettemin tevreden over wat bereikt werd met de kleine waarnemingssatellieten

n waden ver;ich, met bet-ekkjng tot zon en zonnesrrallng, m w , Vcoi hei. e e w stonden h,e ~ O G T iakerten ter beschik- ns enkek van hun q o ~ e Take; ren wetenschappelijke

78

r

s

beu-ren,s moe wc den beschobwd EZke nleuwe setell er ber\ulilt een bepaalde opd-ach; en b engt ons een s ap nade- -c de bemande He7 ' s dus-cm d ensz 'g n hei k m - " p c er -"GG- p e As be4e.k~ en w d k doe! mei e lke Iance-ing wc-dt nagesteeld.

- een c v e ~ z ch e geven t a n wo

Explore- I was de ee;s+e Ameilkaanse sa te l le i Hlermee we_d her bes (aan van een s ra-- Lngsgo_dei rond de A r d e - - een onrdekkjng die algemeen als de belmg,,,ksre km het In- t e -na onale Geofyslsch Jaa wordy beschouwd De Explcw-eeks was ge c h ~ op een .lie- - scheldenhe-d van geofyslsche expeilmenren Behalve met delectcis VOO- kosmsche s:a!en (waalmee de Van Allen s-_a?.-ngsgorde.i werd geconsto-ee-di we den de erf Expjore s VOO - z.en ;/an insxumenten \Cor d e mer ng van xempe-am en, magnet sche velden, m comeTecr_eten, d e bovenste luchrlagen en van zonnewinden, Door d e mer behulp van de satelljeien verkzegen gegevens konden ge*ee,den de u wwezLg- held vaststellen can een r~ngvozm?ge e l ekekche si.oom fond de Aa-de boyen de quatc- Er werd geconstawerd da t her bGVenSh2 deel van de st:a:_ngsgordd b het opsreken vcm zonnestormen elektrisch geladen deel t jes afgeeft en daa m e e hei nooder- en zuideT1:cht doet ontstaan" Ook werd een samenhang ontdekt Tussen luchtdruk en de hoeveelheid warmye die door d e Aarde wordt afgegeven, Explorer X toonde aan dat magnetische velden zich nog tot OP 179,000 km afstand uitstrekken en veel sterker zijn d werd aangenomen.,

79

€en Explorer met de laatste trap van een Scout-raket in z i jn baan, bestemd VOOP het bepalen van aantallen en gewicht van mic:ometeorieten, m e t 5 verschiîìende soorten detectoren.

Het bestaan van zonnewinden, snelbewegende wolken van geladen deeltjes afkomstig van de zon, werd bevestigd en tegelijkertijd werd vastgesteld dat deze winden het magnetisch veld van de zon dichter bij de Aarde brengen, Dit zijn slechts enkele ontdekkingen die aan d e Explorers t e danken zijn,

J De drie satel1:eten van deze serie hebben ook geofysische gegevens opgeleverd. Vanguard I was, met zijn gewicht van 1,46 kg, , misschien wel de opmerkelijkste tot dusver gelanceerde satell iet Het was de eerste waaibij zonnecellen voor de opwekking van energie werden toe- gepast: de radio-uitzendlngen kunnen nog voor onbepaalde tijd voortgaan, De baan is zo weinig aan ve-anderingen onderhevig, dat de levensduur wordt geraamd op tussen 200 en 1000 jaar Gennge verander;ngen in d e beschreven baan leidden tot de ontdekking dat zon- hcht een aanmerkelijke indruk uitoefent - een bevinding van grote wetenschappelijke be- tekenis en waarmee rekening moet wocden gehouden bij de berekening van satellietbanenb

80

Het testen van een ballon bestemd voor het nagaan van de invloed van verschillende verfstoffen op het tempera- tuursverloop van de sat

Met behulp van deze kleine satell iet kon worden aangetoond da t de atmosfeer zich verder uitstrekt dan vroeger werd aangenomen en dat zonne-activiteit veranderingen in de atmos- feer veroorzaakt, welke mogelijk van invloed zijn op het weer, Het onderzoek n a r de ver- anderingen in de omloopsbaan van Vanguard I heeft er toe geleid dat op de bestaande land- kaarten correcties moesten worden aangebracht omdat de Aarde enigszins peervormig is - in het zuiden iets verdikt en in het noorden iets toelopend, Daardoor moesten ook ver- anderingen worden aangebracht in de raming van de uitzetting aan de equator* Vanguard 11, die bestemd was om ruwe televisie-foto's van het aardse wolkendek t e maken, schommelde te veel in zijn b a a n , waardoor het maken van foto's niet mogelijk was, Met Vanguard I11 werd een onderzoek ingesteld naar magnetische velden, de stralingsgordels en micrometeorieten,

81

tgezonden signalen n dat de Sowjets de

n kunnen verstrekken en zou d dekking op hun naam hadden k

elden, positieve kosmische straling en micrometeo

ceerde,

De Amerikaanse zonnesbtblliet, Pioneer 111, bevestigde later dit vermoeden) Dit heeft er weer toe geleid dat er verschil van mening ontstond over de kwestie wie feitelijk de buiten-

Met inbegrip van Spoetnik I1 die de hond Laika aan boord had, werden door de Sowjet Unie ter voorbereiding van hun twee bemande ruimtevluchten zes satellieten gelanceerd, De tweede w a s een zuiver technische proef. Een op te vangen capsule werd van de satell iet in de ruimte losgemaakt, maar sprong in een hogere baan in plaats van naar de Aarde terug te keren, De vijf andere satellieten hadden honden en andere levende wezens aan boord, Een ervan kwam langs onvoorziene weg in de dampkring terug en verbrandde door wrijving met de lucht, De overige vier landen in een vooraf bepaald gebied van de Sowjet Unie, Op 12 april 1961 lanceerden de Russen Majoor Yuri Gagarin in Wostok I voor het maken van de eerste bemande ruimtevaart. De satelliet legde een baan om de Aarde af en landde daarna veilig in de Sowjet Unie. Vier maanden later bracht Majoor Gherman Titow een volle dag in de ruimte door en keerde naar de Aarde terug na 17 omlopen, (De Verenigde Staten hebben Kapitein-Luitenant Alan Shepard en Kapitein Virgil Grissom de ruimte ingezonden, maar hun ruimtevaartuigen beschreven geen baan rond de Aarde, zodat deze prestaties niet in dit satellietenoaerzicht kunnen worden opgenomen.)

82

erei ,s in de eerste plaa4s bes;emd om pdceven ten aanzien van de defen- sie :e nemen, cfschoon met deze satellieten cok 10' \cm n-el-mil :a, e wetenschappe;t!ke p:aehemh.gen zr in gedaan Het i100 aarnsie dcel i a n deze eeks (tot dusver 19 lmce ngeni s het be'gen van een capsule vanu de besckteben baan, o p 11 augustus 1960 geli*kte mei

Van de 15 pog:ng De Agena boven Wac de moi-or in sjarien Enkele \cm de sateelliei-en bevaten m5cro--organismen, sporen, mensel "ke cellenb chemische stoffen en metalen teneinde de in- werking daarop kosmische stralen en de Van Allen gordel n a t e gaan Een pakket me t licht- gevoelig materiaal, dat meegegeven was met Discoverer XVII, belandde jn een zonnestorm en bij ontwikkeling bleek dat de zon koolstof-, zuurstof-, magnesium- en ijzeratomen uit-

capsule ;n ziin baan.

van de Discoverer s e af te zeiten en we

werd de ee-ste rakei waozmee het moge!:jk

t is de serie ru het zonnestels

nen van de Aard -- een te grote af werden gegevens Pioneer V werd i

door Met de inst de Pioneer V weiden s ontdekt en gemeten, kosmische en zonnestraling n en temperaturen" De belangrijkste resultaat v p een zorgvuldig gecoor- djneerd experime

los UIT het zonne-oppervlak, Een omvang-jjke wolk van elektrisch geladen gassen baande zich een weg naar de Aarde en ontmoette Pioneer V op zijn weg, De instrumenten ontdekren de wolk en registreerden ook een vermindering van de kosmische straling zbiang de satelliet zich in de wolk bevond., Toen de wolk de Aarde bereikte meldden de tellers in de ballon een zelfde vermindering van d e kosmische straling en dit toont aan dat door het magnetisch veld van de wolk zwakke kosmische deeltjes worden afgebogen, Dit gaf de oplossing van het reeds lang bestaande mysterie, waarom de kosmische straling plotseling vermindert tijdens een zonnestorm,

gen die worden gelanceerd om de omstandigheden t e onderzoeken van de Aarde Pioneer IV w e d in een zonnebaan tussen de ba-

cht; hi: kwam binnen een afstand van 59,700 km van de m a n

.gde een recoid voor km kwamen s ignden

rer VI1 vesvolgde juist zijn weg door de buitenste Van Allen gordel toen hij door de isch geladen wolk werd bereikt, De instrumenten gaven een scherpe daling aan van de g in de gordel, welke na enkele omlopen werd gevolgd door een even scherpe stijging

en nog later door een geleidelijke daling tot het normale stralingsniveau, Tegelijkertijd ver-- toonde zich boven de noordelijke en zuidelijke streken op Aarde uitgestrekt poollicht, Voor het eerst hadden geleerden nu een duidelijk inzicht van de onderlinge verhouding tus- sen zonnestormen en poollicht, De wolk bracht de buitenste gordel in sterke beroaing, waar- door de meeste geladen deeltjes ervan in de bovenste luchtlagen werden ontstond het bekende oplichten aan de polen Deeltjes met laag energieniveau uit de wolk vulden de gordel weer am, Ofschoon de Pioneers I en I11 de eerste instrumenten-capsules waren, d ie diep in de ruimte zijn doorgedrongen, worden zij hier niet onder de geslaagde satellieten gerangschikt, omdat ze, na een hoogte van ruim 100uOOO km te hebben bereikt, naar de Aarde terugv' &e 1 en*

3

Wel mag, de ontdekking van de buitenste Van Allen gordel, met behulp van Pioneer I11 ge- noemd worden en door Pioneer I van de dichtheid der meteorieten in d e ruimte en d e schom- melingen van het magnetisch veld,

Door de Sowjet Unie zijn met succes vier ruimtevaartuigen tot d e p in het heelal gelanceerd - op zichzelf opmerkelijke prestaties Loenik I passeerde tussen M a r s en d e Aarde op zijn weg in een baan om de zon de maan binnen een afstand van 10,000 km, Met ins t ru~enten werden gegevens verkregen over interplanetair gas, zonnestraling, magnetische veldenn, micrometeorieten en kosmische straling, Sowjet geleerden maakten bekend dat de maan geen magnetisch veld heeft binnen het bereik van Loenik Io dit zou e1 op wijzen dat de maan niet zoals de Aarde in gesmolten toestand is ontstaan, wat tot dusver werd aangenomen, Loenik I1 werd rechtstreeks op het oppervlak van de maan afgevuurd en dit vestigt heT ver- moeden dat de Sowjets in het bezit ztjn van een raketgeleidingsstelsel ban QGte nauwkeu- righeid, De instrumenten wa en ongeveer dezelfde als van Loenik I Op zeer giote hoocjre we:d een natriumwolk in de ruimte gebracht, die ban de A a d e af zichjbaar was, Met een ban zijn instrumenten werden gedu-ende de gehele vlucht stromen gemeten d. e ve ccriaak, wo-den dooz geioniseerde deeltjes: deze s t omen namen bi; d chre benade- ng van d e maan ice Al mogelijke veiklarrng werd doog de Sowe! geleerden de aanwez,gheld van een .onosfeer aan genomen, zoals deze ook iond de Au-de boo-komt, Aanvankel ik weid dom d e Sow,ets geen magnetjseh veld van de maan bemeld, latei verklaarden z,rj dat een zee:: Twak .veld kon worden aangetoond, Loenik I11 maakte in een sTwk gerekie baan e en vlucht om d e maan en kon de steeds van ons afgewende achterzijde van de maan OP foto's vastleggen, Deze fGto's werden aan boozd van de Loenik automatisch ontwikkeld en bij nadermg van de Aarde uitgezonden, Het was de bedoelrng dat Loenik IV in de nabijheid van Venus sou komen en van die enovme afstand gegevens naar de A a d e zou doorseinen Het was het eeis te ruimte\aariuig dat werd gelanceerd vanaf een zogenaamde parkeerbaan of ruimtesration Daartoe werd eersT een satell iet in een baan rond de A a d e gebracht en vervolgens op een nauwkeurig berekend ogenblik werd Loenik IV vanaf de Spoetnik-rakst gelanceerd, De Loenik scheen inderdaad met grote nauwkeurigheid op Venus af t e stormen, maar op een afstand van 6,4 miljoen km van de Aarde werd de radio-communicatie verbroken, De Sowjets richtten aan het Britse observatorium Jodrell Bank, dat de sterkste radio- telescoop ter wereld bezit, het verzoek het contact te herstellen (nadat zij eerder een Brits e n Amerikaans aanbod om het contact t e onderhouden hadden afgewezen), Alle Britse pogingen bleven evenwel vergeefs,

Dit project heeft de exploratie van de maan ten doel, De eerste (technische) lancering vond plaats op 23 augustus 1961, De satell iet bereikte een parkeerbaan, maar de tweede lancering vanaf dit ruimtestation mislukte; de Ranger I beschrijft nu een baan rond d e Aarde,

Communicatie-projecten (VS,)

Het Amerikaans streven nieuwe communicatiestelsels tot ontwikkeling t e brengen heeft tot dusver geleid tot de lancering van een aantal satellieten van verschillend type, Op 18 december 1958 werd met behulp van een ,,Score" satell iet voor de eerste maal de menselijke stem vanuit de ruimte overgebracht. Een boodschap van President Eisenhouwer, opgenomen op een magnetische bund, werd door d e .Score" uitgezonden, Bovendien werden teletype-boodschappen tussen grondstations ontvangen en gerelayeerd.

84

D e Ranget-sate l l ie t z o a l s hii gelanceerd wordt met een Atlas Booster an e e n Agena- 5- raket met beschri iving van d e onderdelen,

Echo I, een opblaasbare ballon van 30 meter doorsnede, werkt nog steeds als een reflector van radiogolven; hij beschrijft een baan op een hoogte van 1600 km Geslaagde proeven zijn genomen met de overbrenging van radio-uitzendingen en van foto's,

Een Echo l i ~ sorelliet, die in 1962 zal worden gelanceerd, ;n zi jn uiieindeiiike gedaante gefotografeerd De d:c- meter van de bo! i s 41 rn" de reeds gelanceerde Echo I had een diometer van 30 in>

an de T ros sei-e zi 'n tot op heden dse experimentele meteoso~cgsche sarel!ieten gelan- eel d (Eeldel was een poging me t Vanguard I1 een ruwe fcto van her wclkendek op -e nemen

mislukt, moa; Explorer VI heeft hei eerr5-e televisiebeeld van hei- aardse wclkendek cpgenomen en u,tgezcnden) De Tms--saielLeten hebben íeeds mee; dan 5Ov0O0 foro's u! rgezonkn e n daaimee de meteo-clcgen geholpen veisch llende SOG !en stc-men '*an elkaa fe ~ndic scheiden Het weid zelfs enige malen mogeli k met behulp van de uLtgezonden bee?den mer g-cte nauw- keu-1ghe.d een stc m re vGorSpe&n Doo- m,ddel \an ins;-umen"en voor ~ n f ~ a r o d e s Ia! ng aan boord v a n de Ti-os I1 en I11 kon de warmtebalans van de Aaide nauwkeurig w a d e n bepaald, Met deze instrumenten was het mogeli-k de temperatuur op Aaide ie meten vanaf een hoogie van 640 km,

87

Van deze experimen gebracht, Het is de gatiestelsel t e ontw planeet zeer nauwkeu Aan d e Transit satellieten zijn verscDeid eers te satelliet, waarmee een experiment Deze satell iet was ook de eerste die deel u hulp van een aandrijfraket, Transit IV-a heeft de eerste door kernenergie van elektrische stroom voorziene ins tallatie aan boord, die naar verwachting verscheidene jaren kan blijven werken: energiebron is hier het niet-explosieve plutonium-238, Deze vierde Transit maakte deel uit van een tedrieling" lancering: twee van de drie satellieten scheidden zich niet van elkaar, Met de Transits wordt ook een onderzoek naaï de X-straling ingesteld, die afkomstig is van d e zon, naar kosmische stralen en radiogolven, (Door de Sowjet Unie zijn geen navigatie- satellieten gelanceerd) >

ieten zijn er reeds vier in een baan rond de Aarde standigheden bruj k b a a navi--

jk d e afstanden op deze a t e n aan te brengen,

' I t e danken, Zo was Transit 11-a de and (Canada) werd uitgevoerd, een ,i tweeling" lancering met be-

atellieten ten behoeve van

Van de Midas-serie zj jn twee experimentele satellieten voor de opsporing v a n geleide pro- jectielen gelanceerd, Z waarmee dus de hete ui ceerplaatsen gelocalise mogelijk zijn de lanceri tijdstip van waarschuw

stelsel dat dient om militaire voorbereidingen tijdig op het spoor te komen,

Donderdag, 31 augustus, werd wederom een Discoverer met succes gelanceerd, Het is de be- doeling de capsule over enkekdagen in de omgeving van Hawai op te vangen, Afgezien van deze laatste, kortstondige satelliet zijn er thans 30 Amerikaanse satellieten in omloop, waarvan ongeveer de helft nog steeds in radio-contact met d e Aarde staat ,

tielen t e ontdekken en daardoor het

, Er is ook een experimentele Samos satell iet in omloop - een voorloper van een surveillance

1Vu Ruimtevaart, het orgaan van de N,V.R6 tevens het orgaan van NERO is geworden, zullen vele N.V,R,--leden zich wellicht afgevraagd hebben wie of wat deze nieuwe vreemde eend in de bijt wel is, Ondergetekende, sinds geruime tijd lid van beide verenigingen, wil trachte op deze vraag een eerste antwoord t e geven in de vorm van een globaal overzicht van de tegenwoordige activiteiten van NERO. Vanzelfsprekend zou een soortgelijke uiteenzetting over het werk van de N,V,R, ten behoeve van de NERO-leden hier eveneens op zijn plaats zijn, Door allerlei omstandigheden is ondergetekende echter tot op heden nauwer betrokken geweest bij het werk van NERO, dan bij dat der N.V.R., zodat hier volstaan moge worden met het uitspreken van de wens dat deze leemte t,z.t, door een meer ter zake kundig N.V,R.-lid zal worden aangevuld, De arbeidsterreinen van d e N,VoR. en NERO vormen twee elkaar gedeeltelijk overlappende gebieden, Daarnaast zijn er echter ook terreinen van onderzoek welke duidelijk behoren tot een der beide verenigingen,

E e n be!angsîellmg g o t e raketten, bestemd VGGI askonautisch gebruik, hebben z i j evenwel I Daaleniegen behoren problemen als n a 1 gatie in de ruimte, baanbeIekeningen, enz,

tot het gebied van de N V R,, cl. za! cok het NERO-lid de ontwikkelingen op dit

sxt sche test-banken en de mst!xmentoi_ie daaïvan, gedaanten van brandholten in vasie- brandstof-raketten. osc;!!erende verbnandrng, e,d, meer ;n het bijzonder tot het ten-ein van NERO ge-ekend kunnen worden, Het zijn .ioo-al de problemen en hei experimateerweik op dit telre n, die momenteel het voornaamsie werk van NERO vo-imen. U, et aa d i s dit n e t het enige Ei wo:dt eveneens gewerkt aan geinstiumenteeide raketten welke, behahe i.001- waarnemingen d4e metecrdogsche, straltngs en ~ adio--w cm hie-mee pt-oblemen be id fende aut Specroc' de dooi afdeling Delf: i samenwei-k ng met de T,Hd afd, Vliegtuigbouwkunde t e bouwen raketten zijn bestemd om hoogten !e beselken waarop b \ me+ succes ult-av;olet- waarnem ngen In de st-atosfeer gedaan e! ng Leiden gebouwde en ncg +e bouwen akefien L k lw temd \GG lance- n g rhans meer # n he, b, zcndey bestemd cm +e en pe8fec; ,on@Fn \clli de

oG-gaans met belangsiel I h g T, olgen, Ande, zi Ids zullen stuwkxachtsdiag:ammen,

e+ zelf kireffen, ook bes 'ngen i e doen, Ook ligt h e-- en dstands-besfa in

i de?e g& u ksklaa "en he; s:ad,um ken w a a m s;at,sc- he yes s ncod7ake

Het de de plc ec' wcwaan de aidejing Leiden :haps we kz besraa uJt: ! e d e cntw kkeltng .ion de nz urnenwcopsuler IICG de Del' se ake; en 2t. de ca w kkellng van de g cnd ns lo ES w e k e het s gncal k a n de oke moeTen opQmgen

EiI~ccmmunLca-ie, ,mpu7s er k i e k , e e n en deccde en

e!ecr c n x a

si-e'lirig hebben. kunnen h e- psecxes de taak k-: >geR welke z , cmh.e en en welke hun h

meedoen verliezen zich i aak In de veelhe d van p obiemen en we kiraamhulen, wacrdoo- z J zelden . e-e wezkelijks waaidevols

sf een van de belang:-iks alleen experimente

z ch he meest VOO.. in e-esse IOU moelen nemen en financle?en, kan men nu aan ande e beden or e- !aten,

E. z n de volgende wenkpcepen:

Z Mechanische werkqoep

Deze houdt zich bezig mek de bouw van de wie mechanische opstelLngen welke het NERO- werk ke-gen, Ook de eigenl jke bouw van zaketien val+ hleonde " Het we;k vmiee;t van hei maken van de zwaarste staalconsnucties van de testbank tot het fljnsre p:ec~sLe-,nstïumenn:- makerswerk van de neuskegels en de meetapparatuur+

ei expev amente en n ve-en,g ngst erband" dat men 7ich kan concenr-esen op her ondewe p waa mm De ande e zaken, welke men ande s ebeneens ze3 *e hand

i

8 9

2) Natuurkundige werkgroep,

Deze werkgroep pakt de veelheld van theoretische berekeningen en problemen aan: ontwikkelt en bouwt electronische apparatuur en staar de mechanische werkgroep zonod,g bij b-j het ontwerpen en berekenen van door hem i e bouwen apparatuu; De voornaamste adiv:teLten van deze werkgroep lrggen echter op electTonJsch terrein" Het werk variert van liet bouwen van d e eenvoudigste apparaatjes tot de bestudering van de moeilijkste problemen op impuls-, rekenmachine-, en meertechdsch terrein,

3) De chemische (brandstof) werkgroep

Haar voornaamste taak ligt op het terrein van brandstoffen en van ontst ekingsmechanismen, Ook de theoretische problemen welke aan het verbrandingsproces en de mtscoming door de uitlaat vastzitten hebben haar aandacht

4) De fotografische werkgroep

De voornaamste taak van deze werk-oep is om het werk van NERO m een foto-- en film-\ el-- slag vast t e leggen, Een filmvel slag dat aan zekere esTheiische eisen moet voldoen, m a c o duidelijk, instructief en voo-al wetenschappelijk verantwooÏd moet zijn Bovendien moet d werkgroep hei branden van de raketten ljjdens de statische tes ts filmen en het resultaat voor bestudering do01 de andere werkgoepen geschikt maken (foto's uit d e f i lm vergroten enz,) Het filmen van d e raket tijdens de brandtijd is o,m, van groot belang omdat vanaf de plaats waar men in dekking ligt, de raket niet kan zien, Ook worden door deze werkgroep meetresultaten gefotografeerd voorzover dit niet door de na- tuurkundige werkgroep gedaan wordt, Over elk der werkgroepen hopen der resp, voorzitters een uitvoeriger artikel t e schrijven, Onder- getekende zal in een volgend nummer uitvoeriger op het werk van d e natuurkundige werkgroep ingaan, Ook uit d e verslagen van de NERO-activiteiten kan de lezer overigens een vrij dui-- delijk beeld krijgen van de verrichtingen der werkgroepen,

MOAu Kerkhoven,

Na langdurige voorbereidingen vond op 27 juli j-1, d e eerste brandstoftest van NERO plaats op het testterrein .Leeuwendal". In wezen ging het hierbij niet zozeer om het testen van de brandstof, als wel om het ,)inspe- len" van onze opstelling voor het maken van stuwkrachtsdiagrammen en het meten der brand- tijd, Het tijdstip ,,O" was gesteld op 14-00 uur, We waren op die ochtend in alle vroegte uit Leide vertrokken met een auto volgestouwd met electronische apparatuur en filmmateriaal, Het was omstreeks 10 uur, toen onze auto het testterrein opdraaide. Spoedig daarna arriveerde ook de rest van het gezelschap. Alle aanwezigen zetten hun handtekening onder d e verklaring, dat z i j geheel op eigen risico bij de test aanwezig zouden zijn. Iedereen ging toen aan de slag, Aangezien er van te voren een werkindeling was gemaakt, wist elkeen, wat hem t e doen stond, De auto werd uitgeladen, de tenten voor de apparatuur werden opgesteld op de daarvoor bestemde plaats, snoeren en kabels werden uitgerold en ver- bindingen gelegd en al deze bedrijvigheid werd gefilmd e n gefotografeerd. Het is wellicht interessant om eens te vertellen welke apparatuur daar na verloop van enige tijd stond opgesteld, Er was een bandopname apparaat voor het registreren van het geluid van de raket.

90

Een toongenerator, onderdeel v a n de in het vorige nummer van ,,Ruimtevaart" beschreven op- stelling voor het maken van stuwkrachtsdiagrammen, benevens een eveneens daartoe beho- rende versterker plus voedingsapparaat.

Dit laats te was

de brugschakeling van de meetopstelling rede- an de raketmotor aangebracht. De stroomkring van z e kring gesloten bleek, nam iedereen zijn plaat-

gelegen. Met een sterke kijker b e t onderdrukken. Achter de rake

engte geblauwd was,

wel met teleobje

seconde gefilmd, he geen enkele bijzonder spectaculaire opnamen opleverde, De onre ge lma t i gheden,

zij bestaat uit de Heren Wolff en van Leeuwen, De heer WolEf zal een korte toespraak hou over het werk van NERO en daarna de NERO-film vertonen. NERO hoopt hiermede de goede betrekkingen et de D,R,G. on

* * *

OP D j s fl,

P,R,O, Peller

r e si*ual;e ie

een boeiend geh llustratjes verle

en voorstande - deze verded een levensbesch karakter draagt zull

De veitaling is in goed nederlands: het verhaal geeft nergens, d e uiieenz enkele plaats de indruk vertaling t e z i h De uitgave IS met grote toewijding verzorgd en zeer royaal u3gevoerd,

C i W y Dorns eiffen,

92