NA DE ZELFDODING VAN ZIJN ZOON RICHTTE JAN TOYE ... · van uit dat Christoph, mijn oudste zoon, me...
2
65 64 ➜ 10 september is de dag van de zelfmoord- preventie In Vlaanderen maakt elke dag één jongere tussen 15 en 24 jaar een einde aan zijn leven. Ondernemer Jan Toye zou dat cijfer graag willen halveren; zijn zoon was een van hen. Wie is Jan Toye? Jan Toye (68) is een telg van de familie Van Roy, een Belgische ondernemers- familie die vooral actief was in de wereld van het bierbrouwen. In 1974 kwam hij zelf aan het roer van brouwe- rij Palm in Steenhuffel, aan de zijde van zijn oom Alfred Van Roy. Hij is vader van twee zonen, Christoph en Mahias. In 2016 verkocht Jan de brouwerij aan het Nederlandse Bavaria. Sindsdien zet hij zich in voor zijn eigen fonds GavoorGeluk, én voor het behoud van het Belgische trekpaard, het boegbeeld van het bier Palm. Je wilt je steentje aan die warmere samenle- ving bijdragen met het fonds GavoorGeluk. “Ja. Een ontmoeting met Marc vande Gucht, een ondernemer die zijn dochter verloren heeft aan zelfdoding, zorgde voor de doorslag. Hij was tijdens zijn rouwproces tot dezelfde inzichten gekomen. We hebben het fonds samen opgericht.” Wat doen jullie precies? “In Vlaanderen maken elke dag drie mensen een einde aan hun leven, waaronder één jon- gere tussen 15 en 24 jaar. Dat aantal willen wij op z’n minst halveren. Wij willen die jonge mensen weer gelukkig maken, mentale veer- kracht geven. Daarvoor ondersteunen we wetenschappelijk onderzoek en werken we ook zelf projecten uit. Een mooi voorbeeld zijn de Warme Steden: we hebben in vijf verschil- lende steden (Leuven, Turnhout, Genk, Gent en Brugge) onderzocht hoe we het welzijn van jongeren kunnen verbeteren. Zijn er genoeg vrijetijdsmogelijkheden? Is de drempel naar de hulpverlening niet te hoog? Die zaken gaan we dan aanpakken, samen met jeugd- en welzijns- organisaties, huisartsen, sportverenigingen enzovoort. Bedoeling is dat we in deze vijf steden proefdraaien tot 2019, en dat zij nadien het goede voorbeeld kunnen geven aan andere steden.” Worden ook de scholen erbij betrokken? “Absoluut. In elke Warme Stad gaan we tien scholen begeleiden tot ‘Warme School’. Ons doel is: ‘elk schoolverlatend kind goed in zijn vel’. Ook daar hebben we verschillende projec- ten voor. In de kleuterklassen gaan we bijvoor- beeld werken met ‘Het Toverbos’, een spel dat ontwikkeld werd door kinderpsychiater Peter Adriaenssens. Het bestaat uit een aantal pop- pen in de vorm van dieren uit het bos. Via deze poppen vertellen kleuters veel makkelijker wat er in hen omgaat en gaan ze sneller over hun gevoelens praten.” Brouwerij Palm was drie eeuwen lang in han- den van je familie, tot je ze vorig jaar ver- kocht, mede omdat je geen opvolger vond. Had je niet verwacht dat een van je zonen de zaak zou overnemen? Jan: “Ja, natuurlijk wel. Ik ging er blindelings van uit dat Christoph, mijn oudste zoon, me zou opvolgen. Een grote fout, besef ik nu.” Je maakte het ergste mee wat een vader kan overkomen: Christoph stapte op 21-jarige leeftijd uit het leven. “Hij was hoogsensitief, perfectionistisch, hoogbegaafd en introvert. Dat is een dodelijke cocktail. Hij dacht heel diep na, stelde zich zware, existentiële vragen die hem angstig maakten, en hij kropte alles op. Ik herinner me hoe hij als twaalarige jongen beelden zag van de genocide in Rwanda, waar een miljoen mensen werden afgemaakt met een machete. Hij was daar kapot van, hij zat te wenen voor de tv. Hij begreep het gewoon niet. ‘Papa, waarom doet niemand iets?’ vroeg hij. Het zat heel diep bij hem.” Zagen jullie zijn dood aankomen? “Ik wist wel dat hij onrustig was. Een jaar voor zijn dood had hij een periode met suïcidale gedachten. Hij heeft me toen een brief geschreven. ‘Papa, ik word misselijk van al het onrecht’, schreef hij. ‘Ik heb soms het gevoel dat ik zeeziek ben en dat ik van de boot zal moeten springen om daar vanaf te raken.’ Maar er stond ook dat hij zich weer beter voelde. En dat geloofden wij. Tot hij het jaar nadien, totaal onverwacht, toch uit het leven stapte.” Horen dat je kind uit het leven gestapt is, moet verschrikkelijk zijn. “Op de dag van Christophs dood waren zijn moeder en ik op vakantie in Egypte. Hij heeft een moment afgewacht waarop we niet in de buurt waren, denk ik nu. De klap was enorm. Dat is niet te beschrijven. Een lokale arts heeft ons gelukkig wel een beetje opgevan- gen. Hij zei: ‘Ik ga jullie drie aanbevelingen doen. Ten eerste: aanvaard dat dit zijn eigen beslissing was, niet die van jullie. Dat hij de verantwoordelijkheid over zijn eigen leven heeft genomen, en dat hij daar ook het recht toe had. Ten tweede: begin niet aan de schuld- vraag. Denk niet: hadden we maar… Daar ga je aan kapot. En ten derde: neem genoeg tijd. Jullie zullen willen begrijpen hoe iemand tot zo’n beslissing kan komen. Die zoektocht zal jullie verdiepen, het zal een ander mens van jullie maken.’ ” Had die dokter gelijk? “Ja. Ik ben na Christophs dood heel hard beginnen te zoeken. Ik las alle boeken die hij had gelezen, sprak met al zijn beste vrienden. Ik wilde zo graag begrijpen wat er in zijn hoofd had gespeeld, wat hem had beziggehouden. En die zoektocht heeft me inderdaad ontzet- tend veel nieuwe inzichten gegeven. Ik begon te begrijpen dat het leven niet gaat over geld en luxe. Dat rijkdom nastreven eigenlijk zinloos is, dat er geen enkele lijkwagen bestaat met een trekhaak om alles mee te slepen. En dat het veel zinvoller is om te streven naar ver- bondenheid. Om je in te zetten voor anderen, voor een warme samenleving.” “‘Ik word misselijk van al het onrecht’, schreef Christoph. ‘Het is alsof ik zeeziek ben en van de boot moet springen om daar vanaf te komen’ ” NA DE ZELFDODING VAN ZIJN ZOON RICHTTE JAN TOYE GAVOORGELUK OP “Mijn zoon voelde zich INSPIREREND onbegrepen, Als ik er daar één van kan redden...” zoals veel jongeren.
Transcript of NA DE ZELFDODING VAN ZIJN ZOON RICHTTE JAN TOYE ... · van uit dat Christoph, mijn oudste zoon, me...
6564
➜
10 september is de dag van
de zelfmoord-preventie
In Vlaanderen maakt elke dag één jongere tussen 15 en 24 jaar een einde aan zijn leven. Ondernemer Jan Toye zou dat cijfer graag willen halveren; zijn zoon was een van hen.
Wie is Jan Toye?Jan Toye (68) is een telg van de familie Van Roy, een Belgische ondernemers- familie die vooral actief was in de wereld van het bierbrouwen. In 1974 kwam hij zelf aan het roer van brouwe-rij Palm in Steenhuffel, aan de zijde van zijn oom Alfred Van Roy. Hij is vader van twee zonen, Christoph en Matthias. In 2016 verkocht Jan de brouwerij aan het Nederlandse Bavaria. Sindsdien zet hij zich in voor zijn eigen fonds GavoorGeluk, én voor het behoud van het Belgische trekpaard, het boegbeeld van het bier Palm.
Je wilt je steentje aan die warmere samenle-ving bijdragen met het fonds GavoorGeluk.“Ja. Een ontmoeting met Marc vande Gucht, een ondernemer die zijn dochter verloren heeft aan zelfdoding, zorgde voor de doorslag. Hij was tijdens zijn rouwproces tot dezelfde inzichten gekomen. We hebben het fonds samen opgericht.”Wat doen jullie precies?“In Vlaanderen maken elke dag drie mensen een einde aan hun leven, waaronder één jon-gere tussen 15 en 24 jaar. Dat aantal willen wij op z’n minst halveren. Wij willen die jonge
mensen weer gelukkig maken, mentale veer-kracht geven. Daarvoor ondersteunen we wetenschappelijk onderzoek en werken we ook zelf projecten uit. Een mooi voorbeeld zijn de Warme Steden: we hebben in vijf verschil-lende steden (Leuven, Turnhout, Genk, Gent en Brugge) onderzocht hoe we het welzijn van jongeren kunnen verbeteren. Zijn er genoeg vrijetijdsmogelijkheden? Is de drempel naar de hulpverlening niet te hoog? Die zaken gaan we dan aanpakken, samen met jeugd- en welzijns-organisaties, huisartsen, sportverenigingen enzovoort. Bedoeling is dat we in deze vijf steden proefdraaien tot 2019, en dat zij nadien het goede voorbeeld kunnen geven aan andere steden.”Worden ook de scholen erbij betrokken?“Absoluut. In elke Warme Stad gaan we tien scholen begeleiden tot ‘Warme School’. Ons doel is: ‘elk schoolverlatend kind goed in zijn vel’. Ook daar hebben we verschillende projec-ten voor. In de kleuterklassen gaan we bijvoor-beeld werken met ‘Het Toverbos’, een spel dat ontwikkeld werd door kinderpsychiater Peter Adriaenssens. Het bestaat uit een aantal pop-pen in de vorm van dieren uit het bos. Via deze poppen vertellen kleuters veel makkelijker wat er in hen omgaat en gaan ze sneller over hun gevoelens praten.”
Brouwerij Palm was drie eeuwen lang in han-den van je familie, tot je ze vorig jaar ver-kocht, mede omdat je geen opvolger vond. Had je niet verwacht dat een van je zonen de zaak zou overnemen?Jan: “Ja, natuurlijk wel. Ik ging er blindelings van uit dat Christoph, mijn oudste zoon, me zou opvolgen. Een grote fout, besef ik nu.”Je maakte het ergste mee wat een vader kan overkomen: Christoph stapte op 21-jarige leeftijd uit het leven.“Hij was hoogsensitief, perfectionistisch, hoogbegaafd en introvert. Dat is een dodelijke cocktail. Hij dacht heel diep na, stelde zich zware, existentiële vragen die hem angstig maakten, en hij kropte alles op. Ik herinner me hoe hij als twaalfjarige jongen beelden zag van de genocide in Rwanda, waar een miljoen mensen werden afgemaakt met een machete. Hij was daar kapot van, hij zat te wenen voor de tv. Hij begreep het gewoon niet. ‘Papa, waarom doet niemand iets?’ vroeg hij. Het zat heel diep bij hem.”Zagen jullie zijn dood aankomen?“Ik wist wel dat hij onrustig was. Een jaar voor zijn dood had hij een periode met suïcidale gedachten. Hij heeft me toen een brief geschreven. ‘Papa, ik word misselijk van al het
onrecht’, schreef hij. ‘Ik heb soms het gevoel dat ik zeeziek ben en dat ik van de boot zal moeten springen om daar vanaf te raken.’ Maar er stond ook dat hij zich weer beter voelde. En dat geloofden wij. Tot hij het jaar nadien, totaal onverwacht, toch uit het leven stapte.”Horen dat je kind uit het leven gestapt is, moet verschrikkelijk zijn.“Op de dag van Christophs dood waren zijn moeder en ik op vakantie in Egypte. Hij heeft een moment afgewacht waarop we niet in de buurt waren, denk ik nu. De klap was enorm.
Dat is niet te beschrijven. Een lokale arts heeft ons gelukkig wel een beetje opgevan-gen. Hij zei: ‘Ik ga jullie drie aanbevelingen doen. Ten eerste: aanvaard dat dit zijn eigen beslissing was, niet die van jullie. Dat hij de verantwoordelijkheid over zijn eigen leven heeft genomen, en dat hij daar ook het recht toe had. Ten tweede: begin niet aan de schuld-vraag. Denk niet: hadden we maar… Daar ga je aan kapot. En ten derde: neem genoeg tijd. Jullie zullen willen begrijpen hoe iemand tot zo’n beslissing kan komen. Die zoektocht zal jullie verdiepen, het zal een ander mens van jullie maken.’ ”Had die dokter gelijk?“Ja. Ik ben na Christophs dood heel hard beginnen te zoeken. Ik las alle boeken die hij had gelezen, sprak met al zijn beste vrienden. Ik wilde zo graag begrijpen wat er in zijn hoofd had gespeeld, wat hem had beziggehouden. En die zoektocht heeft me inderdaad ontzet-tend veel nieuwe inzichten gegeven. Ik begon te begrijpen dat het leven niet gaat over geld en luxe. Dat rijkdom nastreven eigenlijk zinloos is, dat er geen enkele lijkwagen bestaat met een trekhaak om alles mee te slepen. En dat het veel zinvoller is om te streven naar ver-bondenheid. Om je in te zetten voor anderen, voor een warme samenleving.”
“ ‘Ik word misselijk van al het onrecht’, schreef Christoph. ‘Het is alsof ik zeeziek ben en van de boot moet springen om daar vanaf te komen’ ”
NA DE ZELFDODING VAN ZIJN ZOON RICHTTE JAN TOYE GAVOORGELUK OP
“Mijn zoon voelde zich
INSPIREREND
onbegrepen, Als ik er daar één van kan redden...”
zoals veel jongeren.
66
Tekst: Evelien Roels • Foto’s: Tim D
e Backer
Dat praten is heel belangrijk.“Het is eenvoudig: expressie voorkomt depressie. Je moet je gevoelens kunnen uiten. Maar wij zijn Vlamingen, hè. Binnenvetters. In ons land sterven twee keer zoveel mensen aan zelfmoord als in Nederland. Hoe komt dat? Ten eerste omdat wij niet kunnen praten. Wij kroppen alles op. Ten tweede omdat hier nog steeds zo’n stigma leeft. Moet ons kind naar de therapeut? Dan schamen we ons rot en zorgen we ervoor dat niemand het te weten komt. In Nederland is dat helemaal anders, daar beschouwen ze jou net als een verant-woordelijke ouder als je met je kind naar de therapeut gaat. En ten derde: in Nederland wordt psychiatrische hulp terugbetaald door het Riziv. Bij ons moet je gesprekken met een psycholoog nog steeds uit eigen zak betalen. Dat maakt hulp voor velen onbetaalbaar. Gelukkig is in het zomerakkoord van de fede-rale regering besloten dat vanaf eind 2018 bepaalde bezoeken aan de psycholoog wél worden terugbetaald.”De regering besloot 22,5 miljoen euro vrij te maken voor die terugbetaling van bezoeken aan de psycholoog. Een goede zaak?“Absoluut, wat dat betreft zijn we op de goede weg. Helaas wordt er voor de preventie van zelfdoding maar 1,5 miljoen euro vrijgemaakt. Dat bedrag ligt nog te laag. Elk jaar proberen in ons land 12.000 mensen zelfmoord te plegen, 1200 van hen slagen daar ook in. De regering moet daar meer aandacht aan beste-den. Vergelijk het met verkeersveiligheid. Hoeveel wordt daar niet in geïnvesteerd? Terwijl daar, met alle respect, ‘maar’ 400 doden per jaar vallen.”Investeer je ook zelf in het fonds?“Ja, natuurlijk. Ik stop er veel geld in. Maar dat beschouw ik voor een stuk als Christophs erfenis. Aan hem kan ik het niet meer geven, aan de andere jongeren nog wél.”Praatte Christoph met jou over zijn zorgen?“Nee. Ik had geen idee waarmee hij bezig was. Zo vaak heb ik hem gevraagd: ‘Christophke, wat zit er in je hoofd?’ Maar hij antwoordde daar niet op. Tot ik een keer uitriep: ‘Denk jij überhaupt wel na?’ Even later stak hij een envelop in mijn handen. ‘Aan mijn papa’. Hij had me een brief geschreven. Er stond: ‘Papa, je begrijpt me niet. Ik ben twaalf jaar. Ik moet nog beginnen aan mijn puberteit en ontdek-ken wie ik ben. Maar jij hebt de weg voor mij al bepaald. Ik moet studeren en jouw opvolger worden. Jij ziet mijn pad in één rechte lijn.
Jan Toye zocht en vond een nieuw levensdoel
Met vragen over zelfdoding kun je terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be
Zolang ik op die lijn zal lopen, zul jij tevreden zijn. Maar op die manier ga ik mezelf niet tegenkomen. Ik móét zigzaggen en experi-menteren. Ik weet dat je boos zult zijn telkens als ik van de lijn zal afwijken. Maar ik ga het toch doen. En papa, aan de eindmeet zal ik je niet ontgoochelen. Uw zoon, Christoph.’ (stil) Die jongen was twaalf, en had een grotere maturiteit dan zijn vader.”Jij stond op dat moment aan het hoofd van een groot bedrijf, moest elke dag onderhan-delen met topmensen, je belangen verdedi-gen… Had je begrip voor zijn introverte aard?“Ja, toch wel. Ik was als kind ook zo. Ik kreeg de dingen niet gezegd, kon in het openbaar niks onder woorden brengen. Wilde ik bijvoor-beeld een mop vertellen, dan kwam het er zo stuntelig uit dat niemand ermee moest lachen.
Iemand anders flapte dat er gewoon uit, en iedereen lag plat. Ja, dan vertel je de volgende keer gewoon niks meer, hè. Zo raakte ik geïso-leerd. Ik ben daar echt heel ongelukkig door geweest. En weet je wat zo erg is? Dat nie-mand daar iets van heeft gezien. Als ik er nu iets van zeg, vallen mijn vrienden uit de lucht. Ze denken dat ik een gewone, gelukkige jonge gast was. Maar dat was dus helemaal niet zo. Ik deed alsof, net zoals veel van onze jongeren.”Hoe heb je dat overwonnen?“Er waren kleine geluksmomenten. Als het bij-voorbeeld toch eens lukte om een mop te ver-tellen. Daar heb ik me aan opgetrokken. En nadien heb ik, met veel vallen en opstaan, mijn ambities kunnen waarmaken. Studeren, onder-nemer worden… Mensen gaven daar erkenning voor, en dat gaf me dan weer een beetje zelf-vertrouwen. Zo ben ik gegroeid. Het is alleen jammer dat het zo laat is gekomen. Ik heb in mijn jeugd heel veel gemist. Ik zat zo vast in mijn eigen verkramptheid dat ik niet openstond voor zaken als literatuur en filoso-fie. Ik haal het nu allemaal in sneltreinvaart in, zeker omdat ik nu ook alle boeken van Christoph aan het lezen ben. Hij was wél met deze zaken bezig. Maar het blijft jammer dat ik het toen heb gemist.”Ben je ondanks alles gelukkig?“Ja. Dat klinkt misschien raar na het verlies van mijn zoon, maar toch is het zo. Ik voel me rijker en sterker dan vroeger. En weet je wat zo mooi is? Dat Christoph daarvoor heeft gezorgd. Door me zo in zijn leefwereld te ver-diepen, ben ik anders gaan nadenken. Ik ben een beter mens geworden. Of nee: ik ben een stukje hém geworden. Daardoor voelt het alsof ik hem niet helemaal kwijt ben. Alsof we samen op weg zijn, ons samen inzetten voor al die andere jongeren in Vlaanderen die zich onbegrepen voelen. Dat motiveert me om door te gaan met GavoorGeluk, samen met Marc en de andere bestuursleden. Ik zal nooit meer in Christophs ogen kunnen kijken en zien dat hij trots is op zijn vader. Maar ik kan me wel nog inzetten voor al die andere jongeren. Als ik er daar eentje van kan redden, is al ons werk de moeite waard geweest.”
Meer info over het Fonds GavoorGeluk vind je op www.gavoorgeluk.be
“Ik ben mijn zoon niet helemaal kwijt,
ik ben een stukje hém geworden.
Het is alsof we ons nu samen inzetten
voor de jongeren die ongelukkig zijn”
