Vrijdag Museumdag in het vrolijkste museum van Nederland

MUSEUMKRANT

INHOUD

Topstukken 2011-2015 – 2

Een duurzaam succes – 3

Deelnemende musea – 4

Colofon – 4

ZOMER 2016

DIT IS EEN UITGAVE VAN MUSEA UTRECHT – VRIJDAG MUSEUMDAG EN MUSEUM VOOR 1 DAGIN SAMENWERKING MET AXIONCONTINU

6

De zelfspelende muziekinstrumenten die in Museum Speelklok staan zijn er in alle soorten en maten; van heel kleine speeldoosjes, automaten en speelklokken tot enorme carillonklokken, orchestrions, dans- en straatorgels. Al deze instrumenten zijn te zien en te horen in Museum Speelklok: het vrolijkste museum van Nederland!

Museum Speelklok wordt het vrolijkste museum van Nederland genoemd. En terecht. Het museum staat vol zelf spelende muziekinstrumenten, sommige daarvan eeuwenoud. Een aantal bewoners en begeleiders uit Woonzorgcentrum Parkwijk bezoeken het museum op Vrijdag Museumdag.

MUSEUMKRANT ZOMER 2016

Voetjes van de vloer!Na de koffie is het tijd het museum in te gaan voor een muzikale rondleiding. Als we de zaal binnenkomen waar de grote draaiorgels staan gaat er een zucht van herkenning door de groep. “Wat een mooie zaal is dit. En hoe heet zo’n ding ook alweer? O ja, pierement!” zegt een van de bezoek-sters bij het zien van de dansorgels. De gids vertelt dat we in de feestzaal staan die is ingericht zoals een feestzaal van 100 jaar geleden, met een mooie houten vloer en kroonluchters. In dergelijke zalen werd gedanst op de muziek van grote dansorgels. Na het betalen van een kleinigheid, ging het orgelboek in het orgel en kon er gedanst worden. De gids verdwijnt achter het orgel en even later dreunt de muziek door de zaal. Onmiddellijk begint de groep te bewegen en wordt de sfeer feestelijk. Mevrouw Pairoux slaat zittend in haar rolstoel de maat, begeleidster Francien nodigt mevrouw Kroon uit voor een dansje. Voorzichtig staat ze op uit haar rolstoel, grijpt Francien stevig vast, kijkt haar diep in de ogen en bewegen ze samen op de klanken van ‘All you need is Love’. De andere bewoners wiegen mee in hun rolstoelen. “O, als ik weer ’s zou kunnen dansen als vroeger,” verzucht mevrouw Kroon met stralende ogen als ze weer in haar rolstoel zit. “Ik heb wat afgedanst, nachtenlang gingen we door. Wat heerlijk om dat gevoel weer even te hebben.”

Wat gaat de tijd toch snel!In de volgende zaal staan prachtige speel-klokken die muziekjes afspelen en waar soms ook de geschilderde achtergrond meebeweegt. De schilderingen op de klokken waren vaak symbolisch. Vier man-nen timmerend aan een doodskist bijvoor-beeld. De symboliek hierachter is dat een klok staat voor het verstrijken van de tijd en de vergankelijkheid van het leven. Een groepje kinderen staat gefascineerd te kijken. “Kijk nou wat lief,” zegt een van de bewoonsters. “Ik heb zelf nooit kinderen

De zelfspelende piano tingelt naar harten-lust in het Museumcafé waar een aantal bewoners en hun begeleiders aan de koffie met appeltaart zitten. “Ik ben vaker mee geweest met Vrijdag Museumdag en het is altijd zo leuk,” vertelt begeleidster Francien Slotboom. “De bewoners genieten er enorm van. Alleen al de busrit is dikke pret. Zo reden

we vandaag langs de Vleutenseweg waar een van de bewoonsters gewoond heeft. Dat roept veel herinneringen op. Ik ben speciaal vandaag gaan werken om mee te kunnen gaan. Dit soort activiteiten zijn zo belangrijk voor de bewoners. Het is best een gedoe om het allemaal geregeld te krijgen, maar als zij genieten, geniet ik ook.”

Francien en mevrouw Kroon

Feestzaal Museum Speelklok

‘Ik heb wat afgedanst, nachtenlang gingen we door. Wat heerlijk om dat gevoel

weer even te hebben.’

gehad, maar had ze graag willen hebben.” Ze heeft alleen nog maar oog voor de kinderen maar dan wordt haar aandacht weer getrokken door iets anders. De gids heeft namelijk ‘de acrobaat’ in werking gezet. Een pop die een trap opklimt, bovenaf een salto maakt en dan weer naar beneden komt. “Het zijn allemaal oude spullen, maar wat konden ze dat toch knap maken vroeger,” verzucht mevrouw Kroon als Francien haar weer richting hal rijdt. “Is het alweer tijd? Nee toch? Wat gaat de tijd toch snel!”

Topstukken Museum Voor 1 Dag 2011-2015

MUSEUMKRANT ZOMER 2016

Tijdens ‘Vrijdag Museumdag’ kunnen bewoners van zorginstellingen gratis, geheel verzorgd eens in de twee weken mee naar één van de Utrechtse musea. Maar voor de bewoners die dat niet lukt om welke reden dan ook is er Museum Voor 1 Dag. Het museum komt dan naar de bewoners toe. Bijzondere objecten uit de musea worden aangeraakt, van dichtbij bekeken en onderzocht. Dit zijn topstukken, omdat ze de nieuwsgierigheid prikkelen. Maar ook een zintuigelijke ervaring oproepen, een esthetische ervaring stimuleren of een emotioneel moment veroorzaken. Geniet mee van enkele topstukken uit vijf jaar Museum Voor 1 Dag!

SCHILDERIJ ZT 1994

Ada Binunga Penangke

Aboriginal Art Museum (AAMU)

Een meteoriet is in wezen puin uit de ruimte. Deze meteoriet sloeg op 28 augustus 1925 in bij het Zeeuwse dorp Serooskerke. De steen is één van de vijf meteorieten die tot nu toe in Nederland gevonden zijn en is wetenschappelijk van groot belang inde sterrenkunde en het ruimteonderzoek. In de zomer van 2014, na de diefstal, leefde de sterrenwacht enkele dagen tussen hoop en vrees. Drie dagen later werd de meteoriet, in stukjes, teruggevonden.

METEORIET ‘De Serooskerke’

24 miljoen jaar oudSonnenborgh -

museum & sterrenwacht

Een mevrouw geeft de bonnen-boekjes uit de oorlog snel door terwijl ze de tranen uit haar ogen veegt. Ook moeilijke herinneringen horen erbij.

VOEDSEL-BONNEN

20ste eeuwHet Utrechts

Archief

Mevrouw Landzaat bezoekt Museum voor 1 Dag nu voor de tweede keer. “Vandaag is er een schilderij bij dat gemaakt is door Aboriginals. Ik ben in Australië geweest, dus ik herkende het direct.” De stippels, zo herkenbaar als Aboriginalkunst, komt voort uit de oorspronkelijke techniek; schilderen met vingers of stokjes. Sinds 1971 gebruiken de kunstenaars ook acryl- verf, doek en kwasten.

Het reisaltaar heeft de vorm van de kapel in het bedenvaartsoord Kevelaer, net over de grens bij Nijmegen. Het is een Maria-Heiligdom. Bedenvaart-gangers nemen dit mee als souvenir en zetten het thuis op de kast of een tafeltje met een kaarsje en een bloemetje. Het reisaltaartje valt vooral bij de dames in de smaak. Mevrouw Kuif vertelt dat ze op bedevaart is geweest naar Lourdes, ze kent dit soort altaartjes die onderweg als souvenir meegenomen werden.

De interactie tussen twee deelnemers: “Lijkt wel goud!” “Is de ketting van goud?” “Ben je gek, we worden besodemieterd. Deze is veel te licht voor een gouden ketting.” Dit is een ketting van de Belgische kunstenares Isabelle de Borchgrave. Dit object is gemaakt van papier/karton in combinatie met bladgoud. Deze combinatie van materialen zorgt voor een tegenstelling tussen uiterlijk en verwachting.

“Is de ketting van goud?” “Ben je gek, we worden besodemieterd. Deze is veel te licht voor

een gouden ketting.”

GOUDEN KETTING van Isabelle de

BorghgraveCentraal Museum

“Vandaag is er een schilderij bij dat gemaakt

is door Aboriginals. Ik ben in Australië

geweest, dus ik herkende het direct.”

Zout is een vroeg betaalmiddel in Afrika en Europa (Kelten en Romeinen). Dit ‘geld’ komt van oorsprong uit de Ethiopische zoutmijnen. Wist u dat het latijnse woord ‘salaris’, verwijst naar deze vorm van betalen. ‘Zout’ is in het Latijn ‘Sal’, ‘salaris’ betekent ‘zoutvoorraad’.

ZOUTBAAR tot 700 v. Christus

Geldmuseum

REISALTAAR20ste eeuw

Museum Catharijne-convent

René Leideritz van AxionContinu Peter Pennekamp van de Van Baaren Stichting

“De innige samenwerking tussen de organisaties maakt het mogelijk dat ouderen een plezierige ochtend beleven,” zegt René Leideritz. “Daar komt best veel bij kijken. Zo’n ochtend moet gesmeerd lopen want het gaat om kwetsbare mensen. Vervoer, rondleiding in het museum, begeleiding, het moet allemaal goed op elkaar op elkaar afgestemd zijn. We doen het nu zeven jaar en inmiddels is het een geoliede machine. In de afgelopen zeven jaar hebben meer dan 10.000 ouderen een of meerdere musea kunnen bezoeken. Er rijden elke keer zo’n 10 tot veertien busjes op Vrijdag Museumdag. Het is dus een duurzaam succes gebleken, een project dat zeer de moeite waard is en waar we nog graag een aantal jaren mee door gaan.”

Eerst zaaien, dan oogsten“Voor mensen die echt niet meekunnen is er Museum voor 1 Dag dat net zo succesvol is en nu ook in andere steden uitgerold wordt. Ik hoop van harte dat dat lukt, het vraagt wat van de deelnemende partijen maar je krijgt er ook erg veel voor terug. Je moet zaaien voor je kunt oogsten. We zien wel dat de problematiek van bewoners in de woonzorgcentra zwaarder wordt. Dat is onder andere aanleiding voor een evaluatie. Wellicht komt daaruit dat om die reden Museum voor 1 Dag in de toekomst meer omvang krijgt. Wij hebben dat al verbreed overigens. Ook mensen in de service appartementen, in de revalidatie en de dagbehandeling kunnen deelnemen. Dat vraagt wel om een andere organisatie, een andere praktische aanpak. Het vraagt ook meer van musea die onze doelgroep willen ontvangen.

Daarom is het goed dat er een evaluatie gedaan wordt. Ik ben zeer benieuwd naar de resultaten!”

‘Innige samenwerking maakt het mogelijk’

Peter Pennekamp: “De stichting ondersteunt vele initiatieven voor zowel ouderen als de jeugd. Het is voor ouderen die afhankelijk zijn, belangrijk dat ze mee kunnen doen aan dagactiviteiten die aansluiten bij hun interesses. Ouderen die in een woonzorgcentrum wonen, zijn vaak beperkt in hun mogelijkheden. Daarom zijn wij zes jaar geleden met de gemeente en zorginstellingen rond de tafel gegaan met de vraag waar ouderen behoefte aan hebben. Museumbezoek geeft een positieve impuls en in Utrecht zijn veel verschillende musea met verschillende collecties, van Aborginalkunst tot speelklokken. Er is voor ieder wat wils. We waren dus direct enthousiast over deze opzet. Voor mensen die niet mee kunnen op Vrijdag Museumdag, komen voorwerpen uit de musea gewoon naar ze toe tijdens Museum voor 1 Dag.”

ToekomstOuderen moeten langer thuis blijven wonen en de mensen die wel in woonzorgcentra wonen, hebben meer zorg nodig dan voorheen. Hoe ziet Peter Pennekamp de toekomst voor een activiteit als Vrijdag Museumdag? “We moeten kijken naar wat er mogelijk is,” zegt Peter. “Ook voor mensen die niet in een woonzorgcentrum wonen, moet er aanbod zijn. Wellicht moeten we naar een nieuwe vorm waarbij ook mensen uit de buurt mee kunnen doen bijvoorbeeld. Daarom gaan we activiteiten in de afgelopen jaren nu evalueren. Er is in die zes jaar een heel goed samenspel geweest tussen de musea, de zorginstellingen en de Van Baaren Stichting en wij vinden het erg belangrijk onze steun te verlenen. Die toekomst kunnen we dan samen vormgeven.”

‘Mee kunnen doen is belangrijk’

Een duurzaam succesTopstukken Museum Voor 1 Dag 2011-2015

Dankzij de Van Baaren Stichting, AxionContinu en Stichting Utrecht Museumkwartier kunnen ouderen eens in de twee weken tijdens ‘Vrijdag Museumdag’, geheel verzorgd een Utrechts museum bezoeken. Voor bewoners die niet meer zo mobiel zijn, komt het museum sinds 2011 naar het woonzorgcentrum toe met voorwerpen die de bewoners van dichtbij kunnen bewonderen. Het heet dan ook ‘Museum Voor 1 Dag’.

MUSEUMKRANT ZOMER 2016

Joris van Hees van Stichting Utrechts Museumkwartier

Stichting Utrechts Museumkwartier (SUM), een samenwerkingsverband van acht grote museale instellingen in de binnenstad, coördineert samen met AxionContinu de bezoeken van de ouderen aan de musea en zorgt ervoor dat er voorwerpen uit de musea beschikbaar zijn voor Museum voor 1 Dag. Waarom vindt de stichting dit project belangrijk?

Joris van Hees directeur van SUM “Musea hechten aan cultuurparticipatie en educatie voor verschillende groepen in de samenleving en ouderen zijn een belangrijke doelgroep. Maar het is ook een doelgroep die lastiger te bereiken is en vaak minder mobiel, hoe krijg je die naar het museum? Het initiatief van de Van Baaren stichting en AxionContinu is een mooi voorbeeld van hoe je met die lastige bereikbaarheid om kunt gaan. Al zeven jaar lang zorgen we er samen voor dat ouderen geheel verzorgd naar het museum kunnen. En als ouderen niet in staat zijn mee te gaan, komen voorwerpen uit het museum een dagje naar de woonzorgcentra toe. Die voorwerpen vereisen natuurlijk wel een speciale behandeling en beheer.

Hoe verderWe merken dat de praktijk moeilijker wordt. Mensen wonen langer thuis, dat betekent dat mensen die wél in een woonzorgcentrum wonen, meer zorg nodig hebben en minder mobiel zijn. Niet alle musea zijn daarop ingericht, maar ze willen de ouderen graag in huis hebben. Deze en andere vragen hebben ertoe geleid dat we het project nu evalueren. Om samen even te kijken waar we nu staan en hoe we verder kunnen. Je zou je kunnen voorstellen dat bijvoorbeeld ook oudere buurtbewoners in staat worden gesteld mee te doen. We hopen binnenkort de resultaten van de evaluatie te hebben. Daarmee hebben we een goede leidraad voor de toekomst.”

‘Musea hebben de ouderen graag in huis’

Musea Utrecht

De Museumkrant is een uitgave van Musea Utrecht in samenwerking met AxionContinu.Productie Artekino | Angela MandersMusea Utrecht | Joris van HeesAxionContinu | René LeideritzTekst Horen, zien en schrijven | Connie FranssenVormgeving Lâle Ontwerpgroep | Roanne WoldendorpFotografie Highzone Fotografie | Paul Voorthuis

Met dank aan de Van Baaren Stichting

AAMU-Museum voor hedendaagse Aboriginal kunstHet enige museum in Europa dat zich geheel richt op de hedendaagse Aboriginal kunst uit Australië.www.aamu.nl

Domtoren Een kijkje in de rijke geschiedenis van de Domkerk en de Domtoren.www.domtoren.nl

Het Utrechts ArchiefHet Utrechts Archief beheert de rijkste collectie archieven, prenten, kaarten, foto’s, films en publicaties over de geschiedenis van stad en provincie Utrecht.www.hetutrechtsarchief.nl

Museum Speelklok Het vrolijkste museum van Nederland!Stap in de wondere wereld van de zelfspelende muziekinstrumenten en laat je verrassen door de vrolijke muziek! Al doende en al luisterend leer je meer over de verhalen achter alle instrumenten: van het kleinste speeldoosje tot de grootste dans- en draaiorgels.www.museumspeelklok.nl

Sonnenborgh – museum & sterrenwacht

Ontdek het heelal en de geschiedenis van deze parel in het Museumkwartier.

Het markante gebouw herbergt een monumentaal middeleeuws bastion en

een sterrenwacht uit de negentiende eeuw waar wereldberoemd

zonne-onderzoek werd gedaan. Bovendien is Sonnenborgh de geboorteplaats van het KNMI.

www.sonnenborgh.nl

ONDERSTAANDE MUSEA PARTICIPEREN IN VRIJDAG MUSEUMDAG EN MUSEUM VOOR 1 DAG

Het SpoorwegmuseumBreng een nostalgisch bezoek aan Het Spoorwegmuseum en beleef op verrassende wijze de historie van het Nederlandse spoor. Daal af in een kolenmijn, bezoek een voorstelling over de Oriënt Express, maak een rit langs levensgrote stalen monsters of doe de Vuurproef, een spectaculaire virtuele reis langs twee eeuwen spoorhistorie. Het Spoorwegmuseum, dat wil je beleven!www.spoorwegmuseum.nl

Universiteitsmuseum UtrechtHét wetenschapsmuseum vanMidden-Nederland!www.universiteitsmuseum.nl

Museum CatharijneconventEeuwenoude en hedendaagse kunst toont het heden en verleden van het christendom in Nederland. www.catharijneconvent.nl

COLOFON

DEELNEMENDE ORGANISATIES:

Centraal MuseumHet Centraal Museum verrijkt je met

kunst en cultuur uit de wereld van Utrecht. Van Rietveld tot de Utrechtse

Caravaggisten, van Dick Bruna tot Moesman en van Viktor & Rolf tot het

eeuwenoude Utrechtse schip. Een museum waar je altijd

geïnspireerd vandaan komt.www.centraalmuseum.nl

Image&copyrights Centraal Museum Utrecht/Ernst Moritz 2016

MUSEUMKRANT ZOMER 2016