Mooi 2018 Herfst - GLK · 2018-09-21 · 4 Mooi & nieuw 6 Het familiewapen: strijd en eer 8 #GLK 9...

Geld

ersch Lan

dsch

ap &

Kasteelen Mooi

Familiewapens: strijd en eer

Heerlijk fietsen in de herfst

Topprestaties!

2018Jaargang 15 nummer 3

Onze groene kanjers

Herfst

Gelderland

4 Mooi & nieuw

6 Het familiewapen: strijd en eer

8 #GLK

9 Vroeger & nu Sporen van een rijke tuinhistorie

10 Toppers in de Gelderse natuur

13 Locatie GLK Fietsen in de herfst

14 Project onder de loep Tuin in de sfeer van weleer

16 Mooi meegenomen

17 Groot & klein Meet de kasteelmuur!

18 Onze groene kanjers

20 Bijzondere donateur Freja Bannink en Ron Huson

21 Dank u wel

22 Liefde voor het vak Op pad met Joop Huttinga

24 Mooi portret Bram Som

26 GLK tot de kern

28 Mooi beeld

30 Gelderse paden

32 Pronkstuk Hoogtepunt

24Bram SomGelderse ‘haas’ rent op Warnsborn

2 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 3

Aan de vooravond van het negentigjarig bestaan van onze organisatie in 2019 is de wereld in beweging. In het recente Klimaatakkoord worden voorstellen gedaan om vooral CO

2-uitstoot te beperken. De voorstellen hebben effect op

individuele mensen, bedrijven en landschappen. Overschakeling van fossiele brandstoffen naar elektriciteit – of wellicht nog andere alternatieve bronnen – is ingrijpend.Ik heb zelf de tijd van de kolenkit en briketten nog meegemaakt,

daarna de gas- en olie-gestookte kachels en uiteindelijk de cv-installatie. Technisch kan er al veel, al lijken de effecten op landschap en omgeving ditmaal groter te zijn. Samen met onze Gelderse collega-natuurorganisaties komen we in actie en prikkelen we anderen om dat ook te doen. Zo hebben we met het oog op de provinciale verkiezingen een manifest geschreven waarin we

Gelderland oproepen in ‘groen’ te investeren. We doen concrete suggesties voor energietransitie, duurzaam grondwaterbeheer, een minder intensieve landbouw en instandhouding van de biodiversiteit. Daar willen we samen met anderen invulling aan geven.Over tien jaar bestaat GLK honderd jaar en ik ben benieuwd naar de uitdagingen waar we dan voor staan. Het is dan aan onze kinderen om daar antwoord op te geven. Onze taak nu is het om de natuur en het cultureel erfgoed in goede staat aan hen door te geven. Via het SuperSpeurderschap krijgt die volgende generatie al iets van natuur- en cultuurbesef mee. Inmiddels hebben zich al ruim zevenhonderd kinderen aangemeld en daar ben ik trots op. Zondag 14 oktober komen de SuperSpeurders samen in park Rosendael voor de allereerste SuperSpeurdersdag (zie ook pagina 4). Ik kijk ernaar uit!

Peter van den Tweel

Directeur-bestuurder Geldersch Landschap & Kasteelen

PS Het ‘Manifest voor een Groen Gelderland’ kunt u lezen op onze

website: www.glk.nl/nieuws

Herfst 2018Nummer 3

18

6

Onze dikste, oudste, mooiste bomen

Geschiedenis en betekenis van Gelderse familiewapens

In beweging

de gratis app

Volg onze boswachters op Twitterglk.nl/twitter

Volg GLK op FacebookGelderschLandschapKasteelen

Colofon >>> Kwartaaltijdschrift van Geldersch Landschap & Kasteelen,

Postbus 7005, 6801 HA Arnhem, T (026) 355 25 55, [email protected],

www.glk.nl. Oplage 55.000 exemplaren. Mooi Gelderland wordt

gedrukt op FSC-gecertificeerd papier en verpakt in composteerbare

biofolie. Redactieraad: Louis van de Geijn, Herma van Eijk, Ine

Haanappel, Jeanine Perryck, Theo Meeuwissen. Hoofdredacteur: Ine

Sanders. Eindredactie: René Bremer, [email protected]. Vormgeving:

Harald Slaterus. Coverfoto: slechtvalk, Wouter Pattyn. Nieuwe

donateurs, afmeldingen, wijzigingen, bezorging tijdschrift:

[email protected], T (026) 355 25 33.

Foto

: Ro

b S

cho

ute

n

Volg GLK op

Instagramgelderschlandschapkasteelen

Download

Wie goed kijkt, kan zich in de Gelderse bossen aan de nodige toppers vergapen

10

5

U kunt de altijd zeer gewaardeerde GLK-jaarkalen-der weer bestellen. Met deze mooie en praktische kalender voor 2019 doet u uzelf of een ander een groot plezier. Tegelijk ondersteunt u er de Gelderse natuur en cultuur mee, want de opbrengst van de kalenderverkoop komt rechtstreeks ten goede aan ons werk. De kalender kost € 14,95, inclusief verzend- en administratiekosten. Bestellen is mogelijk door middel van de kaart in dit magazine of via www.glk.nl/webwinkel. Ook is de GLK-kalender 2019 voor € 12,50 te koop in onze kasteelwinkels en in ons bezoekerscentrum Staverden. Alvast dank voor uw bestelling!

De zeer succesvolle tentoonstellingen

De gebroeders van Limburg (2005) en

Katherina van Kleef (2009) krijgen dit

najaar een waardig vervolg. Vanaf 13

oktober kunt u in het Nijmeegse

Museum Het Valkhof aan de hand van

honderd objecten de levensreis van de

zelfbewuste middeleeuwse vorstin

Maria van Gelre volgen. De expositie Ik,

Maria van Gelre omvat niet eerder in

Nederland getoonde topstukken, met

als hoogte punt veertig speciaal

gerestaureerde pagina’s uit haar

gebedenboek, een van de grootste

middeleeuwse kunst schatten van

Nederland. Vanwege de kwetsbaarheid

van de pagina’s wordt de selectie uit het

gebedenboek in twee delen van twintig

pagina’s getoond. Verschillende locaties

GLK-kalender 2019

SuperSpeurdersdag in park Rosendael

Tentoonstelling in Het Valkhof Ik, Maria van Gelre

4 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Mooi & nieuw Kijk voor meer informatie en actuele

berichten ook op www.glk.nl

Waterfiltergebouw in beheer bij GLK Wandelapp Heerlijkheid Hernen

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

In juli werd in Heveadorp bij Arnhem een gerestaureerd voormalig waterfiltergebouw feestelijk opgeleverd. Het gebouw hoorde bij Huis ter Aa, een niet meer bestaande boerderij uit het begin van de twintigste eeuw. Stichter van het boerenbedrijf was Joseph Wilhelm Frederik Scheffer, destijds eigenaar van landgoed Duno. In een periode van hoge kindersterfte als gevolg van verontreinigde melk, produceerde hij gezonde melkproducten door het drinkwater voor de koeien extra te filteren. In 1915 maakte de boerderij plaats voor een rubberfabriek, werden er huizen gebouwd en ontstond hier de plaats Heveadorp. De waterfilterkelder bleef behouden. Lodewijk Rondeboom, oud-medewerker van GLK,

In juli lanceerde GLK een app over de Heerlijkheid Hernen met een audiotour. Aan de hand van deze app kunt u een mooie wandeling maken die begint en eindigt bij kasteel Hernen. In het voetspoor van Maria van Wijhe, de zeventiende-eeuwse kasteelvrouwe van Hernen, passeert u boerderijen en natuurgebieden. Via de app hoort u de bijbehorende verhalen, gebaseerd op Maria’s oorspronkelijke Rekenboeck. De app werd door GLK ontwikkeld in samenwerking met geschiedenisstudenten van de Radboud Universiteit. Om hem te gebruiken, installeert u izi-TRAVEL op uw telefoon en zoekt u op Hernen.

De allereerste SuperSpeurdersdag van GLK vindt op zondag 14 oktober plaats in park Rosendael. Een geweldige plek met kletterende fonteinen, eeuwenoude bomen en een deftig kasteel!Op deze dag ga je terug naar het jaar 1900 toen de laatste kasteelheer Willie van Pallandt nog een kind was. Voel hoe zwaar het gewei is van een edelhert, bouw je eigen takkenhut, ga op zoek naar kriebelbeetjes, ren over de kettingbrug en laat je nat spuiten (of juist niet?) door de fonteintjes van de Bedriegertjes. Na afloop kun je een aantal opdrachten uit je 50x speuren en

spelen-boekje afstrepen. Beleef deze dag samen met andere SuperSpeurders en je (groot)ouders!Ben jij SuperSpeurder, maar heb je je nog niet aangemeld? Dat kan nog tot 7 oktober via de uitnodiging die je op 5 september van ons hebt ontvangen.

> SuperSpeurdersdag Zondag 14 oktober 11.00-17.00 uur

PS Nog geen SuperSpeurder? Meld je aan

op www.glk.nl/superspeurder of vul de

antwoordkaart in

Kastanjedal vóór kerst weer toekomstbestendig

Velen van u hebben gereageerd op onze noodkreet over het landgoed Heerlijk heid Beek bij Beek-Ubbergen, waar maatregelen nodig zijn om het Kastanje dal te behouden voor de toekomst. Mede dankzij uw steun zijn we in staat dit najaar de benodigde maatregelen uit te voeren.

In en rondom de beek verhogen we het grondwaterpeil. We plaatsen eerst zeven nieuwe stuwtjes. Vervolgens brengen we zand, grind en keien aan zodat het grondwater vrij door de beekbodem kan bewegen. Deze ingrepen zorgen voor nattere beekoevers, waardoor zeldzame planten zoals goudveil, reuzenpaarden-staart en slanke zegge zich daar weer thuis gaan voelen. Aansluitend treffen we boven op de stuw-wal voorzieningen. We leiden regen-water in andere richtingen waardoor er bij heftige buien minder water de beek in stroomt. Dat moet een halt toeroepen aan de slijtage van de beekbodem en aan het Kabouterpad langs de beek, met zijn beroemde Kabouterboom.www.glk.nl/heerlijkheidbeek

waar Maria vaak vertoefde, zijn

tegenwoordig in handen van GLK.

Dat geldt bijvoorbeeld voor kasteel

Rosendael en landgoed Mariëndaal,

waar het gebedenboek werd

geschreven.

> Ik, Maria van Gelre 13 oktober 2018 t/m 6 januari 2019 www.museumhetvalkhof.nl

Zie ook de lezersaanbieding op pagina 16

nam enkele jaren geleden het initiatief om dit gemeentelijk monument samen met de Bekenstichting en GLK in de oude luister te herstellen. GLK zorgt de komende jaren voor onderhoud en beheer van dit betekenisvolle gebouw.

BESTEL NU

6 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Het familiewapen:

strijd en eer

7

Willem van Bronckhorst, heer van

Batenburg, tart in 1566 koning

Filips II door calvinistische preken

toe te staan in zijn heerlijkheid. Dat

komt hem duur te staan. Wanneer

landvoogd Alva drie jaar later

soldaten naar het kasteel stuurt,

richten zij hun pijlen op... het

familiewapen. Tekst: Kees Jansen

Ster van Mercedes Benz“Wapens symboliseerden de identiteit en de geschiedenis van families”, zegt historicus Conrad Gietman. Hij schreef een boek over het eergevoel van de Gelderse en Overijsselse adel in de zestiende en zeventiende eeuw en is werkzaam bij de Hoge Raad van Adel in Den Haag. “Vergelijk het met de ster van het automerk Mercedes Benz. Je weet bij zo’n beeldmerk meteen waarover het gaat en wat je kunt verwachten.”

Geen goud op zilverDe snelle opkomst van het familiewapen leidde tot voorschriften en regels, de heraldiek. In een ontwerp mochten vier kleuren worden gebruikt: rood, zwart, groen en blauw, alsook twee metalen: goud en zilver. “Daarbij was het niet toegestaan om metaal op metaal te zetten, of kleur op kleur. Dus bijvoorbeeld geen gouden wapenfiguur op een zilver veld”, zegt Conrad Gietman. “Als je dat wel deed, hadden de kenners direct in de gaten dat ze te maken hadden met een parvenu. Iemand met geld, maar niet erg beschaafd…”

Herkenbare bastaardDe oudste wapens waren betrekkelijk eenvoudig en bestonden vaak uit niet meer dan een kruis of een paar driehoeken, vierkanten of rechthoeken. In de loop van de tijd werden de symbolen steeds verfijnder, bijvoorbeeld na sluiting van een huwelijk tussen adellijke families of de overname van land. Bestaande wapens werden dan vaak ondergebracht in de kwartieren (vlakken) van het nieuwe familiewapen.“Bastaardkinderen waren te herkennen aan een speciaal toegevoegd teken in het wapen dat ze voerden”, zegt Gietman. “Daardoor week hun wapen af van dat van hun vader en werd diens eer niet bezoedeld. Voor de betreffende zoon was dat keihard, want iedereen zag het meteen.”

Alva’s soldaten nemen het kasteel in bezit en vernielen het familiewapen van de Bronck-horsten boven de poort. Ze halen ook de ijzeren wapenvaantjes van de toren en verwijderen het wapen van het raadhuis van Batenburg. De bedoeling is Willem van Bronckhorst overduidelijk. “Het oeroude geslacht van de Bronckhorsten en de herinnering aan hen moet worden uitgeroeid”, schrijft hij aan de keurvorsten van het Duitse Rijk. Zijn boosheid geeft aan hoezeer het familiewapen voor de Gelderse adel verbonden was met de eer van de familie.

Herkennen van vriend en vijandHet familiewapen van de Bronckhorsten was op dat moment al enkele eeuwen oud. Wapens ontstonden in de tijd van de kruistochten, de twaalfde en dertiende eeuw. Op het slagveld en tijdens toernooien waren herkenbare tekens en kleuren nodig om vriend en vijand te kunnen onderscheiden. Het hebben van een wapen en de toepassing ervan werden steeds belangrijker. In de veertiende eeuw bracht Claes Heynensoon, ook bekend als heraut Gelre, al 1700 familiewapens uit heel Europa in kaart. Het origineel van zijn Wapenboek Gelre wordt overigens bewaard in de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel.

Helmtekens vooral ceremonieelIn dezelfde tijd als waarin familiewapens op schilden werden aangebracht, raakte ook het gebruik van helmtekens in zwang. De aanstichter hiervan was mogelijk koning Richard Leeuwenhart, die in 1195 een helmteken droeg: een kam met daarop geschilderde leeuwen. De boven op de helm bevestigde tekens werden vooral gedragen tijdens ceremoniële plechtigheden. Op het slagveld of tijdens een toernooi bestond het risico gedood of verwond te worden door een slag tegen het helmteken dat boven de helm uitstak.

Wapens in kastelen van GLKOp alle zeven opengestelde GLK-kastelen zijn oude familiewapens nog volop zichtbaar. In kasteel Cannenburch worden bijvoorbeeld wapens van de adellijke familie Van Isendoorn à Blois afgebeeld op de gevel, in schilderijen en op zilverwerk. In huis Verwolde in Laren zijn wapens te vinden van de eigenaren, de familie Van der Borch van Verwolde. En in kasteel Hernen is het familie wapen van Reinier van Wijhe en zijn vrouw Margriet van Egeren prominent aanwezig boven de toegangspoort.

Pagina met helmtekens en familiewapens uit een aan de Leidse Kunstenaar Cornelis Engebrechtszn toegeschreven kopie van het Wapenboek Gelre. Coll. Hoge Raad van Adel, Den Haag

De familiewapens in zilver geven aan dat de kokosnootbeker in kasteel Cannenburch in de zeventiende eeuw eigendom was van Elbert van Isendoorn

Een wapenoverzicht van meer dan drie meter hoog hangt op kasteel Ammersoyen

8 9

Vro

eger

& n

u

Sporen van een rijke tuinhistorie


#GLK Social media wall

Het redden van mens en dier, dat is onze taak. Vandaag gevraagd door GLK om de drinkplaatsen rond Beekbergen voor het wild te voorzien van water.Karin Vogelaar: Aha! Dat waren jullie aan

het doen! Maakte me al zorgen toen ik jullie

zag rijden in het bos... Super!

Loes van der Haar: Zeg dat wel. Zeker.

Toppers!

Els Boks: Toppers!

Lesley Lierens: Goed bezig

Veronique Brink-Keurhorst: Super!!!!

Ab Bos: Prima werk brandweer

Thea Nijenhuis: Dank namens de dieren.

Top heren!

Rene Van Lier: Goed werk!

Al jaren rijdt er geen trein meer over de Borkense Baan. De natuur heeft alle ruimte gekregen bij dit oude spoorlijntje naar Borken en het is nu een paradijs voor plant en dier. En voor ons, want je kunt er heerlijk wandelen!Rianne Bouwmeester: Iets voor pa Henny

Slotboom

Esther Luikenhuis-Voskuil: Ine

Luikenhuis, iets voor jullie!

Marleid Frenken: Het is daar zo mooi.

Jammer dat ik zo’n wandeling niet meer

aan kan. Links bij de bijenkasten, dat lukt

mij gelukkig nog!

@Bosw8erSabineDoor het herstellen van voedselarme graslanden en het verhogen van de waterstand komen er honderden bijzondere soorten terug in de natuur. En door het verbinden van deze gebieden blijven de soorten ook sterk. In Vaassen is weer een grote populatie beekoeverlibellen gevestigd. #GLK

@LaurensTijinkEen vliegend hert! En ze uiteindelijk nog parend gezien ook. Bijzonder!! Dank @Bosw8erSabine voor de uitleg erbij. #BuitenGewoonGLD #OmroepGLD #glk #nature #vliegendhert #kever #insects #natuur #bijzonder

Brandweer Beekbergen

Hilken Tiggeloven


boswachter_sabineKoninginnekruid groeit veel in ruigtes bij

watergangen.

#bloemen #koninginnekruid #roze #flora

#GLK #outdoor #buiten #genieten

#natuur #nature #awesomeview #hiken

#wandelen #wanderlust #fotografie

wilma.ph: Mooie planten, had ik in de tuin

staan van mijn vorige huis. Nu heb ik een

balkon, maar wel vol met planten in potten!

CtheeuwenAls een ansichtkaart #zomooihier

#kasteelrosendael #glk #geldersestreken

#vakantiegevoel

antoinette_sdb#epewild #emst #wildezwijnen

#roodborstje #vos #natuurismooi

#natuurfotografie #natuur #nature

#natuurisprachtig #photography #veluwe

#ossenstal #epe #enkhout #schepping

#visitveluwe #geldersestreken

#buitengewoon_gld #zoomnl #glk

#instaveluwe

1700

lijnen maakten plaats voor slingerende paden, een parkbos, verspreide bomen en boom-groepen en bosvijvers.Maar de opleving was van korte duur. In de loop van de negentiende eeuw viel het eens zo glorieuze landgoed in stukken uiteen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Huis De Voorst ook nog eens door brand zwaar getroffen. Na de oorlog kwam het huis onder de hoede van GLK, met als doel de buitenzijde te restaureren. In de jaren daarna werden ook grote delen van het uiteengevallen landgoed aangekocht en weer samengevoegd.Rondom Huis De Voorst herin-neren vooral de statige lanen nog

Schilderachtig zijn de tuin en het park rondom Huis De

Voorst nog altijd. Wie afgelopen juni heeft deelgenomen

aan de jaarlijkse GLK-excursie, kan dat beamen. Sporen

in het park verwijzen naar de tijd dat het landgoed een

hoge heerlijkheid was, met indrukwekkende tuinen naar

voorbeeld van Paleis Het Loo.

Aan het eind van de zeventiende eeuw verrees bij Zutphen aan de oevers van de Berkel een landhuis van paleisachtige allure. De ambitieuze Arnold Joost van Keppel spaarde kosten noch moeite. Hij liet de vermaarde Daniel Marot een uitbundig tuinencomplex ontwerpen met symmetrisch aangelegde fonteinen, bloem bedden en omhaagde moestuinen.Vanaf 1741, het sterfjaar van de weduwe van Arnold Joost van Keppel, raakten de tuinen door verschillende perikelen in verval. Een halve eeuw later werd de formele aanleg, die inmiddels als ‘ouderwets’ werd bestempeld, aangepast naar moderne smaak: de landschaps stijl. De strakke

altijd aan de formele tuin aan-leg, en getuigen verschil lende bos- en vegetatie typen van de aanpassingen daarna. GLK heeft plannen om op een aantal plekken verdwenen bomen en planten terug te brengen en oude structuren beter zichtbaar te maken.

>

Het groene, waterrijke landgoed De Voorst herbergt een uitgebreide paddenstoelenvegetatie en leent zich voor een mooie herfst-wandeling. www.glk.nl/landgoed-de-voorst

2018

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 1110

Toppersin de Gelderse natuur

Een alpenwandeling,

een safari en een tocht

door de Rocky Mountains

staan elk garant voor

natuurspektakel. Zo op het

eerste oog kunnen onze

Gelderse bossen daar niet

tegenop. Maar wie goed

kijkt, kan zich ook hier aan

enkele absolute toppers

vergapen. Tekst: Hans van den Bos

daarvoor is ons klimaat te droog. In hun natuurlijke verspreidingsgebied aan de westkust van Noord-Amerika valt drie tot vijf keer meer regen dan bij ons. Ooit groeiden daar douglassparren van wel 120 meter. Nu meet de hoogste boom er bijna 100 meter - ook niet slecht. Op GLK-terreinen komt u de douglasspar veelvuldig tegen.

Slechtvalk – supersnel

Terwijl de torenvalk en de boomvalk op veel plekken verdwijnen, komt grote neef de slechtvalk steeds vaker voor. Deze onver-schrok ken jager is vooral te zien in de om geving van stedelijke hoogbouw, waar hij broedt. Al maakt hij voor zijn voedselvoor-ziening ook vaak uitstapjes naar het buiten-gebied. Het is niet ongewoon om een slechtvalk boven een Veluwse hei achter trekvogels te zien jakkeren en even later met prooi naar zijn kroost in Arnhem of Apeldoorn te zien koersen. Met een goede verrekijker en wat geluk kunt u de slechtvalk ook zijn befaamde stootduik zien maken. Daarbij stort de jager zich van grote hoogte op een nietsvermoedende vliegende vogel. Hij vouwt zijn vleugels tot vlak bij zijn romp en snijdt met minimale weerstand door de lucht. Door de snelheid, die kan oplopen tot driehonderd kilometer per uur, is de klap voor duif of gaai niet zelden een doodsklap.

Wild zwijn – intelligent

Als u in een bosperceel een hobbelig slagveld ziet waar een troep hongerige zwijnen heeft huisgehouden, is intelligentie niet het eerste woord dat bij u opkomt. Maar observeert u zo’n groep varkens maar eens in levenden lijve. Dan ziet u hoe zorgzaam moeders en tantes het jonge grut leiden, terwijl dat de wereld verkent. Dan hoort u hoe met een ruim

Raaf – de slimste

Deze grootste kraaiachtige spreekt door zijn intelligentie en complex sociaal gedrag sterk tot de verbeelding. Zo sluit de raaf langdurige vriendschappen. Vrienden werken samen en troosten elkaar bij tegenslag. De schuwe vogel heeft ook rivalen; die houdt hij goed in de gaten en hij toont hen zeker niet waar hij zijn voedsel verstopt. Hij is in staat slimme oplossingen te bedenken. Sommige raven ge bruiken zelfs gereedschappen: stokjes om voedsel uit holtes te peuteren, of stenen waarmee ze noten kraken. Ze zijn ook zeer vocaal en kunnen goed imiteren.Raven spelen een belangrijke rol in de mythologie van veel culturen. Vaak was de raaf boodschapper, zoals bij de Germanen, Grieken en Romeinen. Ook de natuurvolken in Noord-Amerika hadden respect voor de

slimme zwarte vogel. Binnen de joodse en christelijke cultuur stond de raaf daarentegen voor onreinheid, zonde enkwaad. Op enig moment was de raaf uit ons land verdwenen. Gelukkig is de herintroductie, na vele pogingen, gelukt. Nu leven er weer ruim 130 ravenpaartjes in Nederland, waarvan de meeste op de Veluwe.

Douglasspar – de hoogste

In Amerika is alles groter. Het zal u dus niet verrassen dat de hoogste boomsoort in Nederland, de douglasspar, oorspronkelijk daarvandaan komt. Het grootste exemplaar is 50,4 meter en bevindt zich op Kroondomein Het Loo, beschut tussen andere hoge bomen. Hij is vitaal en met 152 jaar relatief jong. De boom kan nog wat groeien, maar niet veel;

De appelvink is een echte krachtpatser

In ons land zijn de meeste raven te vinden op de Veluwe

Foto

: Kin

a

Foto

: Ben

dik

s W

este

rink

Foto

: Ger

rit v

an d

e V

emd

e

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen12 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 13

Fietsen in de herfst? Heerlijk!

Locatie GLKWilt u overnachten in een historisch erfgoed? GLK verhuurt markante vakantiewoningen zoals het oude sluishoofd bij de Ruïne Batenburg, het koetshuis Verwolde in Laren, het boswachtershuis Boslust op landgoed Zwaluwenburg bij Elburg, het poorthuis van kasteel Doorwerth en twee vakantiehuizen in Gorssel. Boek uw (fiets)vakantie via www.buitenlevenvakanties.nl.

arsenaal van knorren, grommen en gillen informatie wordt gedeeld. Ook een duw met de snuit of een tik met de poot houdt de jeugd bij de les. Wie zo’n familie wilde zwijnen een poos ziet scharrelen en spelen, kan niet anders dan concluderen dat het er zeer sociaal en geordend aan toegaat. Als u nog langer en beter zou kijken, zou u dieren gaan herkennen en hun karakters ontdekken.Tegenwoordig doen wetenschappers veel gedragsonderzoek naar gedomesticeerde varkens. Zij doen interessante ontdekkingen. Bijvoorbeeld dat varkens begrijpen wat een spiegel is, dat ze hun naam herkennen, het leuk vinden om met mensen computer-spelletjes te spelen, een uitstekend geheugen hebben en wel dertig soortgenoten herken-nen. Hun conclusie is dan ook: het varken is hoogst intelligent. Na mens, mensaap en dolfijn zelfs het slimste zoogdier.

De Neerijnenroute leidt u langs een aantal monumentale gebouwen waaronder de kastelen Waardenburg en Neerijnen. Ook fietst u door een gevarieerd landschap met fruitbomen, wipmolens en eendenkooien en over de kronkelende dijken van de Waal. In alle jaargetijden is het fijn om hier te fietsen, maar zeker ook in de herfst, het seizoen van de appel- en perenoogst. Start- en eindpunt van de route is horecagelegenheid het Stroomhuis op het GLK-landgoed Waardenburg en Neerijnen. Daar kunt u ook genieten van een heerlijk glaasje vers fruitsap!

Neerijnenroute58 km / bijna 4 uurStart en einde: Stroomhuis Neerijnen, Van Pallandtweg 1, Neerijnenwww.gelderseroutes.nl

armste stuifzand als in hoogvenen kan groeien. Dit extreme kunstje doen maar weinig plantensoorten hem na. Het geheim van de grove den? Taaie naalden die weinig vocht verliezen, een penwortel die meters de bodem in dringt, en vooral de ondergrondse samenwerking met mycorrhizza-schimmels, waarvan de dunne draden de schaarse voedingsstoffen doorgeven en schadelijke stoffen tegenhouden.De grove den heeft ook zijn beperkingen: hij heeft veel licht nodig. Bij langdurige schaduw kwijnt hij weg, bijvoorbeeld onder het bladerdak van snellere groeiers. Ook is de soort gevoelig voor wind.

Echte tonderzwam – ouwe taaie

Sinds bomen en bossen in Nederland de ruimte krijgen om te verouderen, verschijnen er soorten die vóór de jaren zeventig zo goed als afwezig waren. Een daarvan is de echte tonderzwam, een schimmel met een groot en keihard vruchtlichaam dat wel vijftien jaar oud kan worden. Dit maakt de tonderzwam tot een ideaal onderkomen voor insecten. In 2006 vonden onderzoekers onder leiding van de Wageningse entomoloog Leen Moraal in de zwam liefst 23 verschillende keversoorten, waaronder ook de Bolitophagus reticulatus, een kevertje dat voor Nederland nog niet bekend was. Tot hun grote verrassing ont dekten zij zelfs een nooit eerder beschreven soort: het minuscule sluipwespje Cleruchus polypori dat haar eitjes legt in de eitjes van andere kevers. De taaie zwammen zijn een ecosysteem op zich. Echte tonder-zwammen vindt u in de oude beuken bossen met veel dikke, verzwakte en dode bomen.

Ook in de herfst biedt het

Rivieren gebied veel mogelijk

heden om lekker eropuit te

trekken. Wat dacht u bijvoor beeld

van een fietstocht over dijken en

langs kastelen? Bij het Stroomhuis

in Neerijnen start een prachtige

route. Fotografie: RBT Rivierenland

Gelderland fietsprovincieHet prachtige landschap, het goede fietsknooppuntennetwerk en de kwaliteit van de fietspaden maken Gelderland tot een aantrekkelijke fietsprovincie. Op www.gelderseroutes.nl vindt u de mooiste routes in het Rivierenland, de Achterhoek, de regio Arnhem-Nijmegen en de Veluwe. Met leuke tips voor onderweg, bijzondere adresjes om af te stappen en handige kaarten. Gelderse Routes is een initiatief van de provincie Gelderland en partners waaronder GLK.

Appelvink – krachtpatser

Meestal merkt u van de appelvink niet veel meer dan een bescheiden geluid (‘pzik, pzik’) vanuit het hoge kronendak. Op de grond herkent u de krachtpatser direct aan zijn stierennek en krachtige, kegelvormige snavel. Hiermee kraakt hij zelfs kersenpitten. Deze krachttoer komt overeen met een drukkracht van vijfentwintig tot veertig kilo - en dat voor een vogeltje van vijftig gram! Deze neef van de vink vertoeft vooral in gemengde bossen. Uiteraard mét kersenbomen.

Grove den – overlever

Zoals alle naaldbomen vertegenwoordigt de grove den een oeroude plantenfamilie: hij komt voor sinds het Carboon. Bijzonder van de grove den is dat hij op zeer uiteenlopende plaatsen groeit. Hij verdraagt zowel strenge vorst als grote hitte. De boom kan goed tegen langdurige droogte, maar overleeft ook hoge grondwaterstanden. Hij heeft zo weinig voedingsstoffen nodig dat hij zowel op het

Grove den op stuifzand

Echte tonderzwam op dode beuk

Huis Neerijnen

Foto

: Han

s va

n d

en B

os

Foto

: Han

s va

n d

en B

os

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 1514 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Chinese vuurdoorn, Japanse pagodeboom, Amerikaanse herfstpaarden-

kastanje, Colorado zilverspar - je gaat de hele wereld over tijdens een

wandeling op landgoed Huis te Eerbeek. Onlangs heeft GLK er de

tuin opgeknapt en de bijzondere bomen- en struikencollectie van het

landgoed in ere hersteld. Alle reden om er een kijkje te nemen.

Tekst: Karlijn van Onzenoort – Fotografie: Ton Roelofs

Project onder de loep

Exotische exemplarenGezien de botanische achtergrond van Anna Weber is het niet vreemd dat de tuin werd ingericht met exotische bomen en struiken. “Na de eeuwwisseling was het aanbod via plantencatalogi al best groot te noemen. Dat kwam door de snellere transportmiddelen en de verbeterde kwekersmethoden. Ongetwijfeld zullen ook de internationale contacten van Anna voor uitzonderlijke exemplaren hebben gezorgd”, vermoedt Van der Genugten.

Verwaterde tuinstructuurIn de loop van de tijd verwaterde de structuur van de tuin, waardoor in het onderhoud niet de juiste accenten konden worden gelegd. De tuin raakte verwilderd, de bomen- en plantencollectie kwam in de verdrukking. Vandaar het initiatief van GLK om de tuin te herstellen. “Helaas zijn er geen beplantingsplannen uit de tijd van de Webers bewaard gebleven”, aldus Van der Genugten. “Daarom hebben we eerst de nog aanwezige bomen en struiken in kaart gebracht en hun vitaliteit onderzocht.”

Nieuw beplantingsplanVervolgens zijn deze bomen en struiken gefatsoeneerd. Dode takken zijn verwijderd, evenals klimop en bramen die erdoorheen waren gegroeid. Ook zijn de twee borders in het midden van de tuin ontdaan van onkruid. “Toen duidelijk was wat we konden behouden, hebben we daaromheen een nieuw beplantingsplan opgesteld”, vervolgt Van der Genugten. “Uitgangspunt hierbij was een tuininrichtingsplan uit 1970, dat de huurder van destijds, de Volkshogeschool, had gemaakt. Waar nodig hebben we dit aangevuld met andere passende soorten.”

Oude ansichtenBij de keuze van de beplanting waren oude ansichten een belangrijke inspiratiebron. “De nieuwe heesters en vaste planten moesten aansluiten bij de sfeer van weleer. Bovendien moest de beplanting weinig onderhoud vragen van de huidige huurder Fletcher Hotel. Anders dan vroeger lopen er immers niet dagelijks enkele tuinmannen rond.” Het resultaat is twee prachtige borders met vaste planten, waaronder herfstpaardenkastanje, berberis, koninginnenstruik, vuurdoorn, duizendknoop, vingergras en zonnekruid. Ze weleer

Botanische wandeling Op het landgoed kunt u een mooie wandeling maken, die langs de bijzondere bomen en struiken voert. Snuif de geur van versgebakken koek, als de katsuraboom (ook wel hartjesboom en koekenboom genoemd) in de herfst zijn bladeren laat vallen. Of geniet van de gevleugelde kardinaalsmuts, waarvan het blad in het najaar karmijnrood kleurt en de vruchten oranje. Een rondje op het landgoed, dat gedeeltelijk langs de Eerbeekse Beek loopt, is ongeveer drie kilometer. Download de wandelfolder op www.glk.nl/eerbeek.

Waar onze rondgang beter te beginnen dan bij de gigantische reuzenlevensboom of Thuja

plicata, die het hart vormt van het park. “Dit exemplaar is vermoedelijk rond 1900 geplant door de voormalige eigenaren”, vertelt Ciska van der Genugten, specialist natuur en cultuurhistorie van GLK. “Professor Max Weber en zijn vrouw Anna Weber-Van Bosse kochten het landgoed in 1895. Hij was zoöloog, zij plantkundige en vooraanstaand algenexpert. Ze lieten de tuin en directe omgeving van het huis rond 1900 aanleggen in landschappelijke stijl.”

Tuin in de sfeer van

zijn dicht tegen elkaar aan geplant, waardoor onkruid weinig kans krijgt.

Zoals bedoeldOok het gazon en de paden rondom het huis zijn opgeknapt. Om de hele tuin is bovendien een fraai hekwerk aangebracht om een formele scheiding tussen de tuin en het omliggende parkbos te realiseren en om ongewenste bezoekers te ontmoedigen. “Naar ons idee ligt de tuin er nu weer bij zoals die destijds door de Webers bedoeld is: een historische tuin met een gevarieerde verzameling sierbomen en -struiken.”

Vuurdoorn

Kardinaalsmuts

16 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 1716 17

Joke van Kranenburg (64): “En, hoe dik is ‘ie, Fabiënne?”Fabiënne (6): “Ehm… even kijken. Bijna twee meter.”Joke: “Bijna twee meter? Zo!”Fabienne: “Thuis zijn de muren veel dunner.”Jan van Kranenburg (65): “Waarom is deze muur zo dik, denk je?”Fabiënne: “Zodat de boeven niet binnen kunnen komen. Daarom is er ook een brug voor het kasteel. Die kan omhoog. De muur houdt ook de zon tegen.”Jan: “Ja, precies. Zo blijft het ’s zomers lekker koel in het kasteel. En is het niet te koud in de winter.”Joke: “We hebben onze vier kleinkinderen aangemeld als SuperSpeurder. De jongste, David, is pas een paar maanden oud. Ook met

Mo

oi m

eeg

eno

men

Tentoonstelling Museum Het Valkhof Haardhout van GLKTekst: Maaike Kuyvenhoven - Fotografie: Dies GoormanGroot & klein

MOOI MEEGENOMEN MOOI MEEGENOMEN

We beheren onze bossen om ze aantrekkelijk en gezond te houden. Onderdeel daarvan is het jaarlijks oogsten van bijgegroeid hout. Deels benutten we dit FSC-gecertificeerde hout zelf voor bouw- en restauratiewerk-zaamheden. Een ander gedeelte wordt, uitsluitend binnen Gelderland, als haardhout verkocht.

E-mail Ik, Maria van Gelre naar

[email protected]

Bestel haardhout en maak

kans op een gratis extra kuub!

www.glk.nl/webwinkel

Meet de

Jan en Joke Kranenburg uit Zeddam

namen SuperSpeurders Fabiënne,

Esmee en Alex mee naar Doorwerth

om de kasteelmuren op te meten.

Wilt u uw (klein)kinderen tot 12 jaar

ook SuperSpeurder maken? Ga naar

www.glk.nl/superspeurder. Elke

SuperSpeurder ontvangt het boekje

50x speuren en spelen. Hierin staat

bijvoorbeeld ‘Beklim de Koningsberg’,

maar ook ‘Loop over de gevallen boom’,

‘Maak je eigen herfstafdruk’ en ‘Zoek de

waterbeestjes’.

kasteelmuur!

Ik, Maria van Gelre. De hertogin en haar uitzonderlijke gebedenboek

‘Eerste grote expositie over Maria van Gelre’

‘Kasteel Rosendael en landgoed Mariëndaal speelden in haar leven een belangrijke rol’

Ik, Maria van Gelre13 oktober 2018 t/m 6 januari 2019Museum Het Valkhof, NijmegenTickets en informatie: www.museumhetvalkhof.nl

Gratis kaartenIn samenwerking met Museum Het Valkhof geeft GLK 10 x 2 vrijkaarten voor deze bijzondere tentoonstelling weg, met de publicatie Sporen in het landschap.

hem gaan we straks al die dingen doen die in dat leuke boekje staan.”Fabiënne: “Kijk, dit is het boekje. Oma gaf er een tasje bij met spulletjes. Een loep waarmee ik naar mieren kan kijken. Een spiegeltje, een schrijfboekje, een pen, een schaar...”Jan: “In dat speurdersboekje staan ontzet-tend leuke dingen om te doen met de klein-kinderen. We komen op verrassende plekken. Eerder dit jaar hebben we paaseieren gezocht op kasteel Rosendael.”Joke: “We brengen de kinderen graag respect voor de natuur en cultuur bij. Gelderland heeft zo’n prachtig landschap. Dat willen we hen laten zien.”Jan: “Het kost geld om alles in goede staat te houden. Als je ervan geniet, moet je eraan bijdragen, vinden wij.”

Gecertificeerd haardhoutEiken of beuken: vanaf € 159Mix van soorten: vanaf € 136 Prijzen per m3 inclusief aanmaakhout, bezorging en BTW Bestellen: www.glk.nl/webwinkel

LezersactieGLK geeft drie kuub haardhout (eiken of beuken) weg. Wie in september, oktober of november 2018 via de webwinkel van GLK haardhout bestelt, maakt kans op een gratis extra kuub.

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 19

Onze groene kanjers

En de mooiste is… de amberboom

De allermooiste boom in de herfst is voor Willem Lammertink de amber boom (Liquidambar

styraciflua) bij kasteel Rosendael: “Het blad van deze boom lijkt op dat van de esdoorn. In het

najaar verkleuren de bladeren rood, geel en bruin. Alle herfstkleuren zitten in deze ene boom.

Heel erg mooi.”

Bomen op de kaart

Benieuwd waar u bij u in de

buurt monu men tale bomen

kunt vinden? Alle bomen die

voorkomen in het Landelijk

Register van Monumentale

Bomen vindt u op de site van de

Bomenstichting:

www.bomenstichting.nl/

monumentale-bomen

(Landelijk Register).

Alle boomsoorten die in de

Nederlandse natuur voorkomen,

zijn in de bossen, parken en

natuurgebieden van Geldersch

Landschap & Kasteelen (GLK) te

vinden. Een aantal oude knoesten

heeft een streepje voor, hun leeftijd

dwingt ontzag af. We geven ze extra

zorg. Tekst: Frans Bosscher

Bomen genoeg in de bossen en parken die GLK zorgvuldig beheert. In alle soorten en maten. Je kunt er makkelijk een boek over schrijven, zegt Willem Lammertink, dé bomendeskundige binnen GLK. Monumentale exemplaren zijn er ook. Die zijn opgenomen in het register van de Bomenstichting. Onder die kanjers zijn er een paar die er wat hem betreft uit springen.

Oudste acaciaZoals de acacia bij kasteel Doorwerth. De boom is in 1678 geplant en is daarmee de oudste acacia van Nederland, zelfs een van de oudste in Europa. Hij behoorde tot een groepje van drie acacia’s, die op het

dode takken er regelmatig uitgehaald, want je wilt niet dat mensen die het kasteel bezoeken er hinder van ondervinden.

Oudste en dikste tamme kastanjeDe Kabouterboom op de Heerlijkheid Beek in Beek-Ubbergen is ook zo’n baas die veel respect afdwingt. Het is de oudste tamme kastanje van Nederland, geschatte leeftijd 450 jaar, en met een omtrek van 8,5 meter ook de dikste. De boom staat in het Kastanjedal, een bijna sprookjesachtige omgeving met een grote diversiteit aan bomen en planten. Net als de acacia lijkt hij onverwoestbaar. De inmiddels holle kastanjeboom overleefde diverse blikseminslagen, granaatvuur tijdens de Tweede Wereldoorlog en een brandstichting vijf jaar geleden. Maar nu dreigt hij om te vallen. De oever van de naastliggende beek komt door voortdurend afkalven gevaarlijk dichtbij. Het is een van redenen voor GLK om het Kastanjedal onder handen te nemen, zodat de Kabouterboom nog ouder en dikker kan worden.

Dikste zomereikEen volgende kanjer op de kampioenenlijst is de Dikke Boom van Verwolde. Met een omvang van 7,7 meter is hij de dikste zomereik van het land. Geplant in de tweede helft van de zestiende eeuw maakte hij de Tachtigjarige Oorlog mee.Landgoed Verwolde heeft nog meer bijzondere bomen: judasboom (Zuid-Europa, West-Azië), zakdoekjesboom (China),


tulpenboom (Noord-Amerika). Allemaal soorten die landgoedeigenaren in het verleden meenamen van verre reizen. Zo ook staan in het park van kasteel Rosendael een wierookceder en een reuzenlevensboom, beide afkomstig uit Noord-Amerika. Op verschillende GLK-landgoederen bevinden zich mammoetbomen (Noord-Amerika). In het bosgebied Bruggelen is zelfs een arboretum met meer dan vijftig soorten bomen uit diverse windstreken. Voor de toenmalige landgoedeigenaren gold: hoe exotischer de bomencollectie, hoe meer aanzien.

Extra maatregelenGLK koestert al zijn monumentale bomen. Vergeleken met de ‘gewone’ bomen in bossen en parken krijgen ze wat extra aandacht. De kronen worden wat vaker geïnspecteerd en dode takken eerder weggehaald. Als blijkt dat er meer nodig is, volgen er specifieke maatregelen. Op landgoed Warnsborn zijn bijvoorbeeld beuken gekapt, die een groep

voorplein van het kasteel werden geplant ter gelegenheid van de Vrede van Nijmegen (1678-1679). Van de drie overleefde er één en deze groeide uit tot een meerstammige boom. Tijdens de Slag om Arnhem in 1944 raakte de boom (evenals het kasteel) zwaar beschadigd, maar daarna herstelde hij ook weer. De acacia is nog vitaal, maar vraagt wel veel zorg. Dikke, zware takken zijn met kabels vastgezet om te voorkomen dat ze afbreken. Ook worden

Acacia bij kasteel Doorwerth

De Dikke Boom van Verwolde

eiken dreigden te verstikken. En toen een 150 jaar oude plataan op landgoed Schaffelaar het moeilijk kreeg, zijn met perslucht zuurstof en meststoffen in de bodem gebracht. Dat bemesten – de boom wat extra voeding geven – gebeurt vaker. Een enkele keer worden zelfs schimmels waarmee een boom samenleeft, getransplanteerd. Allemaal om ervoor te zorgen dat onze groene kanjers zo lang mogelijk blijven leven.

Foto

: Fo

or t

en B

rink

Kabouterboom, Heerlijkheid Beek

Foto

: To

n R

oth

eng

atte

r

Foto

: Sjo

n H

eije

ng

a


‘Onze provincie is zo mooi!’Freja Bannink en Ron Huson wandelen graag met GLK

Wat doe je als je met pensioen gaat? Aan héél veel excursies deel-

nemen, zo besloten Freja Bannink en haar partner Ron Huson. “Want

als je een dagje ouder wordt, moet je in beweging blijven. En je steekt

altijd wat op van die bevlogen boswachters.” Tekst: Laura Thuis - Fotografie: Ton Rothengatter

Bijzondere donateur

Recente giftenIn de afgelopen periode mochten we opnieuw de nodige giften, verhoogde donateursbijdragen, lijfrente-, periodieke en notariële schenkingen ontvangen. Het fonds Mevrouw A.Th. Vogler, een van de fondsen op naam onder de koepelstichting Ars Donandi, schonk € 33.500. Het bedrijf GF Piping Systems uit Epe koos GLK uit voor zijn jaarlijkse donatie van € 1.000 aan een goed doel. Nadat zij samen 110 jaar waren geworden, maakten de heer Wegman en mevrouw Sanders uit Ede € 1.000 over. De heer Haaksema uit Emden doneerde € 500. Bij het bereiken van de tachtigjarige leeftijd gaf de heer Van Silfhout uit Apeldoorn € 480. De heer Heerema schonk € 480 naar aanleiding van zijn 95ste verjaardag. Dankzij extra donaties van verschillende betrokken donateurs mochten we € 13.500 op onze rekening bijschrijven. Alle gulle gevers heel hartelijk bedankt!

ANBIStichting Het Geldersch Landschap en Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen zijn

door de Belastingdienst aangewezen als Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI).

De ANBIstatus biedt belastingvoordelen voor zowel de instelling als de gever.

De ANBIstatus kent een publicatie plicht om inzicht te geven in de stichtingen.

De hiervoor aangewezen documenten en informatie over ANBI vindt u op onze website

www.glk.nl (Organisatie, Veelgestelde vragen).

Wordt u ook Bedrijfsvriend?En gunt u uw medewerkers ook een

(gratis) proefdonateurschap, zodat zij een

jaar lang kunnen kennismaken met GLK?

Hoe u Bedrijfsvriend van GLK kunt worden,

ziet u op www.glk.nl/bedrijfsvrienden.

Wilt u ook met GLK eropuit? Het actuele aanbod vindt u op www.glk.nl/activiteiten

Dank u wel

Periodiek schenken aantrekkelijkEen periodieke schenking heeft fiscale voordelen. Bij een periodieke schenking van ten

minste vijf jaar is het jaarlijks te schenken bedrag aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.

Afhankelijk van het belastingtarief kan het belasting voordeel oplopen tot 52 procent.

Deze vorm van schenken kan nog steeds door middel van een notariële akte, maar mag

ook in een schriftelijke overeenkomst tussen u en het goede doel worden vastgelegd.

Een modelschenkings overeenkomst kunt u downloaden via www.glk.nl/schenken

nalaten. De perio dieke gift moet u tijdens haar looptijd jaarlijks verantwoorden in uw

aangifte inkomstenbelasting.

Wilt u meer weten?Informatie over periodieke schenkingen vindt u op via www.glk.nl/schenkennalaten.

Voor een persoonlijk advies staat onze rentmeester, Willem van Vliet, u graag te woord:

(026) 355 25 43 of [email protected].

Eenmalige schenkingU kunt natuurlijk ook eenmalig schenken. Daarvoor kunt u gebruik maken van een van de

onderstaande bankrekeningen, onder vermelding van ‘eenmalige schenking’:

• Stichting Het Geldersch Landschap, NL38 RABO 0381 6062 95

• Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, NL30 RABO 0381 6027 53

Schenken is ook mogelijk via www.glk.nl/gift.

Zes jaar geleden gingen ze met pensioen, Freja Bannink uit Apeldoorn en haar partner Ron Huson. Niet veel later werden ze donateur. Bannink: “We waren bij de Lammetjes dag, hier op de Loenermark. Er stond zo’n standje van GLK. Toen we hoorden wat ze allemaal organiseerden, hoefden we niet lang na te denken. We houden ervan om eropuit te trekken. Gaan vaak op stedentrip en reizen veel. Ik denk dat we inmiddels aan wel tien, misschien zelfs vijftien excursies hebben deelgenomen. Wat dat betreft zijn we dus echte veelvraten.”

Lekker doorstappen‘Als je bij huis blijft, wordt je actieradius wel erg klein. Daar komt bij: je moet wát om in beweging te blijven”, zegt Bannink. “Die

een geluidsfragment horen. Huson: “Ik wist eerlijk gezegd niet eens dat we die vogels in Nederland hebben.”

Tijd voor onszelfBannink: “Dat we voor dit soort excursies nu alle tijd hebben, is fantastisch. We waren best wel carrièremensen, werkten allebei op verschillende ministeries van de rijksover heid. In combinatie met de zorg voor onze ouders bleef er weinig tijd over. Nu is er alle tijd voor onszelf, ook doordat we geen kinderen hebben.”

HertenbronstexcursieVoor dit najaar staat in elk geval één excursie op het programma. Huson: “We gaan ons nogmaals opgeven voor de hertenbronst. Kijken of we nu meer geluk hebben. Want bij twee eerdere pogingen lieten de beesten zich niet zien. En verder… zal ik eerlijk zijn? We kijken altijd eerst of er nog gaatjes in onze agenda te vinden zijn. Daarna checken we de GLK-activiteiten op internet.” Bannink: “Echt, we zijn drukker dan voor onze pensionering!”

bos wachters stappen over het algemeen lekker door, heerlijk!” Huson: “Wat we ook prettig vinden: het zijn relatief kleine groepen waarmee je op pad gaat. Je loopt elkaar niet voor de voeten. Zo selecteren we ook onze reisbestemmingen. Dit najaar gaan we naar Siberië.”

Vreemde vogel“Door al die excursies ervaren we nu sterker dat je niet per se ver weg hoeft”, stelt Bannink. “Onze provincie is zo mooi en afwisselend. Zo waren we nog nooit bij die grafheuvels in Epe geweest. Als je hoort over die eeuwenoude bewoning, dan kijk je toch anders naar zo’n landschap. De nachtzwaluwexcursie was ook zo verrassend. Ze maken een vreemd, rollend geluid, wacht...” Ze pakt haar telefoon en laat

Dankzij u.

We komen ook op plekkenzonder postcode.

Foto

: Chr

istia

n Bi

eman

s

Geldersch Landschap & Kasteelen beheert zo’n 150 natuur gebieden, kastelen en landgoederen in ons mooie Gelderland. Zoals de Veluwe, een belangrijk leefgebied van het edelhert. Want iedereen moet, nu en later, kunnen genieten van de prachtige Gelderse bossen, heide en rivierlandschappen. LandschappenNL behartigt de belangen voor provinciale landschappen en Landschapsbeheerorganisaties.

Geldersch Landschap & Kasteelen maakt deel uit van LandschappenNL, dat ook dit jaar een financiële bijdrage van de Postcode Loterij ontving. Deelnemers van de Postcode Loterij: bedankt! Dankzij u kunnen wij meer dan 100 organisaties financieel onder steunen. Dankzij u heeft de Postcode Loterij sinds 1989 al ruim € 5,4 miljard aan goede doelen geschonken. Samen voor een betere wereld: postcodeloterij.nl

Adv Geldersch Landschap en Kasteelen_188x125_P1449_03.indd 1 26-07-18 14:57

Geldersch Landschap & Kasteelen beheert zo’n 150 natuur gebieden,kastelen en landgoederen in ons mooie Gelderland. Zoals de Veluwe,een belangrijk leefgebied van het edelhert. Want iedereen moet, nuen later, kunnen genieten van de prachtige Gelderse bossen, heideen rivierlandschappen. LandschappenNL behartigt belangen voorprovinciale landschappen en Landschapsbeheerorganisaties.

Geldersch Landschap & Kasteelen maakt deel uit van LandschappenNL,dat ook dit jaar een financiële bijdrage van de Postcode Loterij ontving.Deelnemers van de Postcode Loterij: bedankt! Dankzij u kunnen wijmeer dan 100 organisaties financieel onder steunen. Dankzij u heeft dePostcode Loterij sinds 1989 al ruim € 5,4 miljard aan goede doelengeschonken. Samen voor een betere wereld: postcodeloterij.nl

Foto

: Arie

de

Kn

egt

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen22 23

Liefde voor het vak

Bijzondere soorten spottenHet mooie van buiten werken, vindt

Joop Huttinga, is dat hij af en toe op

bijzondere planten en dieren stuit. “Ik

ben niet zo van het wild, meer van het

kleine spul. Paddenstoelen, planten en

insecten. Een paar jaar geleden zag ik eens

een kammetjesstekelzwam, dat vond ik

echt geweldig. Ook heb ik pruikzwam,

sparreveertje en gestreepte leeuwenbek

gespot. En onlangs nog een eikenpage.

Ik heb een app op mijn telefoon waarmee

ik een foto van een mij onbekende soort

kan uploaden en zo kan determineren.

Dat maakt voor mij het werken in het

groen extra leuk.”


struiken. In de winter kappen we de bomen die handmatig gedaan moeten worden. Ook gaan we het kapotte houten hek op Hoekelum vervangen. In het voorjaar doen we het verfwerk van de routepaaltjes en slagbomen, en ander onderhoudswerk.” Nadat hij de klepelmaaier en de ladder heeft opgeborgen, is de werkdag ten einde. “Morgen gaan we weer maaien, maar dan op Scherpenzeel.” Hij kijkt er al naar uit.

07.10 uur – Dinsdagochtend, begin september. In de werkschuur van GLK in Wekerom verzamelen de medewerkers van de regio zich. Ze drinken koffie. Sommigen kijken op hun mobiele telefoon, anderen praten na over het maandelijkse teamoverleg van gisterochtend. Joop spreekt met een collega een datum af waarop ze samen de hedera gaan verwijderen van de muur langs de parkeerplaats van landgoed Hoekelum. Klokslag half acht staat iedereen op. Aan het werk! Joop en zijn stagiair Gerrit Hulshof rijden de grote klepelmaaier op de aanhanger. Dan gaan we op weg.

07.45 uur – Onderweg vertelt Joop dat ze vorige week de laatste snoeironde voor de winterperiode hebben afgerond. “Op Hoekelum, Scherpenzeel en Schaffelaar hebben we de beuken- en taxushagen geknipt. Ook zijn de zandwegen opgesnoeid, dat wil zeggen dat we de bomen en struiken aan de wegkant hebben ingekort. Verder hebben we begeleidingssnoei uitgevoerd op de beukenlaan van Hoekelum. Dat betekent dat we de onderste takken en dubbele toppen hebben verwijderd.”

08.00 uur – Voor vandaag staat maaiwerk op de Schaffelaar op het programma. “Dit is de laatste keer dat we dit doen voor de winter”, vervolgt Joop. Samen met Gerrit brengt hij de klepelmaaier en de kleinere bosmaaier naar het grasland. De motortjes worden aangezwengeld, de mannen gaan van start. Joop voorop met de klepelmaaier, die tachtig centimeter in de breedte pakt, Gerrit erachteraan met de bosmaaier voor het fijnere werk rondom bomen en stroomrasters. Een geoliede tweemansformatie.

09.30 uur – Schafttijd, met koffie uit de thermosfles. Joop vertelt zijn stagiair iets over de driedaagse cursus ‘Vitaliteit en boomveiligheid’ die hij onlangs met zijn

Een dag

collega’s volgde. “Het ging over hoe en waar je op een boom moet kloppen om erachter te komen of er rotting in zit. Dat gaan we vanaf 2019 elk jaar bij alle laanbomen en solitaire parkbomen doen. Alle gegevens worden genoteerd zodat we onze bomen door de jaren heen nauwlettend kunnen volgen.”

12.30 uur – Het grasland ligt er inmiddels strak geschoren bij. Het maaisel hoeft niet bijeen geharkt te worden, omdat het fijngehakte groen vanzelf vergaat. Na al die gedane arbeid is een picknickbank een goede rustplek. Vooral als je die zelf gemaakt hebt. “Met een beetje regen werken we gewoon door. Maar als het flink plenst, maken we in de werkschuur picknickbanken, landhekken en informatieborden. Ook verrichten we dan onderhoud aan de machines.”

14.45 uur – Anderhalf uur maaien en een korte pauze verder vertrekken we naar de ijzertijdboerderij aan het Wekeromse Zand. Bij een parkeerterrein stopt Joop even. “Ik had doorgekregen dat een routepaaltje verdwenen was”, licht hij toe, terwijl hij een vervangend exemplaar uit de achterbak haalt en in de grond tikt. Even later zijn we bij de boerderij. Joop zet de ladder ertegenaan en klimt naar de nok. Daar bevestigt hij een nieuwe stok die de gelooide dierenhuiden bovenin bijeenhoudt. Letterlijk een topprestatie! De rest van de middag worden de opstaande randen van de Celtic fields gemaaid.

16.15 uur – Op de terugweg naar de werkschuur. “Een dag meelopen geeft een goede indruk van ons werk, maar geen compleet beeld. Ons werk is heel veelzijdig, elk seizoen kent zijn eigen werkzaamheden. Binnenkort beginnen we met bladruimen en het inplanten van dennen, beuken en

Ruim zestien jaar is Joop Huttinga

terreinmedewerker. Zijn territorium

is de regio Zuidwest-Veluwe

en Vallei. GLK heeft zo’n dertig

terreinmedewerkers in dienst die

het onderhoud van de terreinen

verzorgen. Maar wat houdt dat in

de praktijk in? Een dag op pad met

Joop. Tekst: Karlijn van Onzenoort – Fotografie: Dies

Goorman

op pad met Joop

De laatste keer maaien en snoeien voor de winter

Kammetjesstekelzwam

Foto

: Pat

rick

Har

vey

Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & KasteelenMooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 2524 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Bram SomJarenlang heeft Bram Som er alles aan gedaan om de top van de

atletieksport te bereiken. Tegenwoordig coacht hij anderen met

dezelfde ambitie. En fungeert hij tijdens wedstrijden als ‘haas’

voor de wereldtoppers van nu. Op landgoed Warnsborn traint hij

talenten. “Ik denk dat elke Nederlandse middellange-afstandsloper

het rondje daar inmiddels wel kent.” Tekst: Rik Booltink – Fotografie: Rob Schouten

Gelderse

Zijn weg naar de internationale top ging niet vanzelf. “Het fysieke talent was aanwezig. Ik deed mee aan wedstrijdjes en liep voorop. Dat werd gezien. Maar vervolgens worden er ook andere dingen gevraagd. Ik ben opgevoed als een nuchtere Achterhoeker: ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg!’ Dat is niet altijd handig, kan ik je zeggen. Als topsporter moet je juist je ellebogen gebruiken. Ik heb geleerd om een ‘klootzak’

traject. Maar gaandeweg ben ik toch van koers veranderd. Zo is het met natuurbeheer ook. Er zijn zo veel invloeden die je niet kunt voorspellen. Als je hier iets verandert, heeft het daar effect. Je zoekt constant naar evenwicht. Kijk maar naar de discussies over de vlinderstand, de herten en de wolven. Die gaan allemaal over het vinden van een goede balans.”

De mooiste bospadenTopsport en natuur – twee fenomenen die goed bij Bram Som passen. Van de Achterhoek verhuisde hij naar de rand van Arnhem en

later naar Oosterbeek. Landgoed Warnsborn is zijn spreekwoordelijke achtertuin. “Ik ben zo vaak over die witte slagbomen van GLK gesprongen. Sporten in een natuurrijke omgeving is voor mij als meditatie: je ontlaadt en komt op nieuwe ideeën. Ik heb die rust nodig. Je loopt het liefst onverhard, omdat dat beter is voor je gewrichten. En dan zoek je dus de mooie bospaden uit.”

Brams OmmetjeIn de tijd dat hij zelf op het hoogste niveau actief was - hij won in 2006 goud op het EK en nam twee keer deel aan de Olympische

rent op Warnsborn Spelen - werd er op landgoed Warnsborn zelfs een hardloopronde naar hem vernoemd: Brams Ommetje. “Mijn toenmalige trainer Honoré Hoedt was degene die me voor het eerst meenam naar Warnsborn. Het bleek een mooie en gemakkelijke verzamelplek. Eindeloos veel rondjes hebben we er gelopen. Ik heb ze weleens geprobeerd te tellen… onbegonnen werk! Elke zaterdag de standaardtraining: twee setjes van vier keer één ronde. Het hele jaar door, sinds 1997. Reken het maar eens uit!”

Mo

oi p

ort

ret

haaste zijn. Controversiële dingen te doen. Die aangeleerde eigenschap heeft mij ver gebracht.”

Zoeken naar evenwicht“Als de omstandigheden wijzigen, moet je het ook aandurven om je plannen bij te stellen”, zegt Som. “Ik weet nog dat ik in een olympische cyclus zat. Vooraf dacht ik: ik trek er twee jaar voor uit en volg het ideale

‘Discussies over vlinders, herten en wolven gaan over het vinden van een goede balans’

27Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen 2726 Mooi Gelderland – Herfst 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

GLK TOT DE KERN GLK maakt Gelderland mooier door natuurgebieden en cultureel erfgoed

in stand te houden. Achter de schermen creëren professionals daarvoor

de randvoorwaarden door middel van onderzoek, beleidsontwikkeling en

marketing.

Verduurzaming landbouw

Mountainbiken bij GLK

Uw privacy gewaarborgd

Alarmerende berichtgeving over insecten-sterfte door gebruik van bestrijdingsmiddelen leidde eerder dit jaar tot kritische vragen over het gebruik van middelen als glyfosaat op landbouwgronden. Ook op een beperkt deel van de landbouwgronden die GLK verpacht, wordt nog glyfosaat gebruikt, voor de volle-grondbehandeling van graslanden. Binnen de langlopende overeenkomsten die met de pachters van deze gronden zijn gesloten en ook volgens de wet is dit toegestaan. Onlangs heeft de Europese Commissie het gebruik van glyfosaat zelfs nog eens voor vijf jaar verlengd. Dat betekent dat onze mogelijkheden beperkt zijn. We dringen bij de betreffende pachters wel aan op vermindering van het gebruik, op basis van vrijwilligheid.

Stappen gezetWe zijn niet gelukkig met de situatie, want als GLK hechten we juist bijzonder aan het verduurzamen van de landbouw op ons bezit. Op dit vlak hebben we in de afgelopen jaren de nodige stappen gezet. Met onze pachters maken we bijvoorbeeld afspraken over het beschermen van solitaire bomen,

Mountainbiken wordt steeds populairder. In Gelderland stappen jaarlijks zo’n veertig-duizend mensen gemiddeld eens per maand op de fiets voor een ontspannen ritje, een pittige training of een evenement in de natuur. Bij voorkeur fietsen zij in een mooi gebied met hoogteverschillen. Dat betekent dat moun-tain bikers, wandelaars en ruiters elkaar steeds vaker tegenkomen. Ook heeft het fietsen in toenemende mate effect op – deels zeldzame – flora en fauna.GLK vindt het belangrijk dat iedereen op zijn of haar manier van de natuur kan genieten. Om die reden zijn onze gebieden grotendeels opengesteld voor publiek en mag er op de meeste paden gewandeld én gefietst worden. We gaan daarbij uit van respect voor de natuur en voor elkaar. Om problemen te voorkomen, hanteren we tegenwoordig wel duidelijke spelregels.

GLK vindt privacy erg belangrijk en gaat dan ook zorgvuldig om met de persoonsgegevens van haar donateurs. De manier waarop we uw gegevens verwerken, is in overeenstemming met de hiervoor geldende wetgeving. Welke gegevens we van u als donateur verzamelen en wat uw rechten zijn, vatten we hier kort samen.We houden een donateursadministratie bij met de gegevens van onze donateurs en schenkers. Die gegevens gebruiken we om u ons magazine toe te sturen en verder te informeren over ons werk, over (resultaten van) acties en campagnes en om uw jaarlijkse bijdrage te vragen. Daarnaast houden we na toe stemming ook de gegevens bij van mensen die bijvoorbeeld aan een excursie hebben deelgenomen, een nieuwsbrief-abonnement hebben of informatie hebben aangevraagd. Geboortedata gebruiken we alleen anoniem om de leeftijdsopbouw van onze achterban te analyseren. Financiële gegevens met betrekking tot een donatie, aankoop of betaling verzamelen we om de overeenkomst te kunnen uitvoeren. Gegevens worden nooit aan derden verstrekt, bewaren we niet langer dan noodzakelijk en gebruiken we alleen voor het doel waarvoor ze zijn vastgelegd. We houden ons aan wettelijk vastgelegde bewaartermijnen.

Ons volledige privacybeleid kunt u nalezen op www.glk.nl/privacy. Heeft u nog vragen, dan kunt u tijdens kantooruren bellen: (026) 35 52 555 of een mail sturen naar [email protected].

over poelen en overhangende takken en over vermindering van mestgebruik. We brengen voor elk van onze landbouwgronden in beeld welke maatregelen kunnen bijdragen aan verduurzaming van de bodem en vergroting van de biodiversiteit. Voorbeelden van gebied-specifieke maatregelen zijn het verbeteren van de waterhuishouding zodat er voldoende water van goede kwaliteit aanwezig is, het verminderen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen en het verbeteren van de natuurlijke bodemvruchtbaarheid. In alle gevallen gaat het om maatwerk en vaak is medewerking van diverse partijen zoals waterschappen, provincie en gemeenten noodzakelijk.

Landbouw levensvatbaar houdenEen belangrijke randvoorwaarde voor GLK is dat duurzame landbouw ook economisch rendabel blijft en een bijdrage blijft leveren aan de instandhouding van het betreffende landgoed. Op deze manier willen we de eeuwenoude functie van de landbouw levensvatbaar houden voor mens, plant en dier.

Georganiseerde MTB-rittenHet organiseren van een mountainbike-

evenement op GLK-terrein is uitsluitend

mogelijk na toestemming van GLK en

met gebruik making van het natuurzorg-

systeem S(up)port for nature.

www.supportfornature.nl

Bepaalde gebieden zijn nog steeds helemaal open gesteld voor alle gebruikers. In gebieden zoals de Loenermark en Bruggelen zijn er daarnaast ook specifieke MTB-routes. In andere gebieden, bijvoorbeeld landgoed Duno en de Lochemse Berg, mogen moun-tainbikers alleen gebruik maken van de aangegeven MTB-routes en is fietsen op de gewone paden niet toegestaan. En in kwets bare gebieden zoals Wekeromse Zand, Heerlijkheid Beek en een deel van Warnsborn mag fietsen helemaal niet.Bij de aanleg van MTB-routes creëren we tegenwoordig steeds vaker nieuwe, specifieke paden. Zo worden wandelaars en fietsers automatisch gescheiden, kunnen kwetsbare gebieden worden vermeden én ontstaat er een aantrekkelijk parcours voor de mountain-bikers. Een recent voorbeeld hiervan is de nieuwe MTB-route op landgoed Duno. Bij

nieuwe routes stellen we als voo r waarde dat lokale mountainbikeclubs helpen bij het onderhoud en beheer ervan. We verwachten dat dit ook bijdraagt aan het respectvol omgaan met elkaar en met de omgeving. Onderweg herkent u een mountainbikeroute aan de gele bordjes met een zwarte driehoek en twee zwarte bolletjes.

Landbouw moet bijdragen aan de instandhouding van een landgoed

Foto

: Flo

or t

en B

rink

Foto

: Ro

b S

cho

ute

n

Op landgoed Duno worden mountainbikers en wandelaars van elkaar gescheiden

AfsprongDe snelheid en het gemak waarmee een rode eekhoorn door boomtakken rent, klimt, springt en vliegt – turnkampioen Epke Zonderland kan er alleen maar jaloers op zijn. In de herfst heeft u de grootste kans het atletische knaagdier te zien. Dan demon-streert hij geregeld zijn perfecte afsprong om beukennootjes te verzamelen. “En hij staaaat…!”.Foto: Edwin Giesbers


Mooi beeld

Lange landgoedwandelingWilt u een stevige wandeling maken over twee heel verschillende landgoederen? Dat kan op 17 november. De landgoederen Vorden en Kieftskamp grenzen aan elkaar, maar hebben duidelijk zichtbaar een verschillende ontstaansgeschiedenis. Wat ze gemeenschappelijk hebben, is rust en mooie natuur. De boswachter vertelt u er onderweg alles over. > Zaterdag 17 november 10.00 uur (5-6 uur) Startlocatie: parkeerplaats aan de

Veldesebosweg in Vorden Deelname: € 5 (betaling contant op locatie);

donateurs gratis Neem eten en drinken mee voor onderweg,

stevige schoenen zijn aanbevolen Informatie: Ronald Mannessen, 06 28865433 of Henk Mengers, 06 53771473 www.glk.nl/activiteiten

Seniorenwandeling Huis te EerbeekSpeciaal voor mensen die niet zo ver willen of kunnen lopen, wandelen we rustig over het landgoed Huis te Eerbeek. De boswachter vertelt over de bijzondere historie van huis en goed en besteedt aandacht aan de bijzondere bomen. We bezoeken ook de historische oliemolen. De molenaar legt uit hoe de imposante molenstenen werken en hoe de olie wordt geslagen.> Woensdag 19 december 14.00 uur (1,5 uur) Startlocatie: Eerbeekse Oliemolen,

Kanaalweg 3 in Eerbeek; er is ruime parkeergelegenheid

Deelname: € 5; donateurs gratis Informatie: Herman Heskamp, 06 168 623 94 of Chris Holtslag, (0313) 65 31 13 www.glk.nl/activiteiten

Week van het LandschapVan 13 t/m 28 oktober vieren we in heel Nederland de Week van het Landschap. De twaalf provinciale Landschappen organiseren elke dag activiteiten voor jong en oud om natuur en cultuur dichtbij huis te beleven. GLK haakt van 13 t/m 21 oktober aan met diverse excursies in de natuurterreinen en activiteiten op de kastelen. Kijk op www.glk.nl/activiteiten en zie wat er allemaal te doen is.


Gelderse padenHet complete overzicht excursies en evenementen

kunt u raadplegen op www.glk.nl/activiteiten of in

de gratis app van GLK. Om het excursieoverzicht vier

keer per jaar digitaal toegestuurd te krijgen, stuurt u

een e-mail met als onderwerp ‘excursie overzicht’

naar [email protected]

Actief in het najaar!

Op ontdekking in de AchterhoekOnze boswachter neemt u graag per bus mee door het prachtige coulisselandschap van de Achterhoek. Vanaf NS-station Zutphen rijden we naar startpunt De Radstake in Heelweg. Als u niet met de trein komt, kunt u hier aanhaken. Via Aalten zetten we koers naar buurtschap De Haart om bij de museumboerderij van familie Te Bokkel te genieten van het boerenleven in vroeger tijden. De volgende bestemming is Winterswijk Ratum. In dit tegen de Duitse grens gelegen gebied zult u enkele fraaie oude scholteboerderijen zien. Ook zien we de bekende steengroeve liggen. Voor de lunch rijden we door naar restaurant Bekendelle in Het Woold. Via Bredevoort eindigen we in De Radstake voor een hapje en een drankje. Treinreizigers worden weer netjes naar Zutphen gebracht. Het belooft een mooie dag te worden! Vooraf reserveren.> Zaterdag 13 oktober Verzamelen: 09.00 uur op station Zutphen

(achterzijde) Start: 09.45 uur vanaf de parkeerplaats

van de Radstake, Twenteroute 8, 7055 BE Heelweg

Einde: 16.15 uur (De Radstake) en 17.00 uur (Zutphen)

Deelname: € 59 inclusief catering en lunch; donateurs € 54

Niet geschikt voor rolstoelgebruikers, rollators kunnen wel mee (u moet enkele stukken kunnen lopen)

Informatie: Frits de Bruijne, 06 53680644 Reserveren: www.glk.nl/activiteiten of

(026) 355 25 55

Herfst op onze kastelen

Kasteel AmmersoyenRiddertijd!Hoe zag het leven van een ridder eruit? In het eerste weekend van de herfstvakantie kun je het beleven tijdens het familie-evenement Riddertijd! Pas een harnas, bekijk de wapens, luister naar de verhalen en ga met ridders op de foto. Speel spelletjes die de ridders zelf vroeger speelden. En probeer oude muziekinstrumenten uit. De taveerne is geopend voor een drankje en een versnapering.> Zaterdag 13 en zondag 14 oktober 11.00-17.00 uur E-ticket € 8,50, aan de kassa € 9,50;

kinderen tot 4 jaar, donateurs en Museumkaarthouders gratis

Informatie: (073) 594 95 82 www.glk.nl/ammersoyen

Huis VerwoldeNajaarsfairAan het eind van de zomer is het heerlijk om op Verwolde de jaarlijkse grote fair te bezoeken. Op de gazons rondom het huis worden brocante, woonaccessoires, streekproducten en culinaire lekkernijen aangeboden. Tip: ga mee met een rondleiding door Huis Verwolde.> Zondag 16 september 10.30-16.30 uur;

rondleidingen vanaf 12.00 uur Entree fair + toegang onderhuis: € 3;

kinderen t/m 12 jaar gratis Rondleiding: € 7,50; kinderen t/m 18 jaar € 4 Informatie: (0573) 40 18 25 www.glk.nl/verwolde

Kasteel RosendaelHalloween op RosendaelVreemde verhalen, rare geluiden, enge gebeurtenissen… Durf jij met ons mee op pad door het duistere kasteel en het donkere park? Leuk voor gezinnen met kinderen vanaf 6 jaar (niet geschikt voor angstige kinderen). Vooraf reserveren. > Zaterdag 27 oktober 18.30-22.30 uur (1 uur) Deelname € 8,50 Informatie en reserveren: 026 364 46 45 of

[email protected] www.glk.nl/rosendael

Op vier kastelenGruwelijke RijmenTheaterzanggroep Schudden voor Gebruik brengt Gruwelijke Rijmen van Roald Dahl op de planken in een vrolijke zangtheatervoorstelling voor jong en oud. Dahl maakt korte metten met sprookjesklassiekers: Assepoester is een verwend blaag, Sneeuwwitjes dwergen zijn gokverslaafd, Roodkapje is moordzuchtig en met Goudhaartje loopt het niet goed af. Deze kleurrijke voorstelling toert dit najaar nog langs vier van onze opengestelde kastelen. Vooraf reserveren.> Kasteel Doorwerth 22 en 23 september Huis Verwolde 29 september Kasteel Hernen 6 en 7 oktober Huis Zypendaal 20 en 21 oktober Aanvang: 13.00, 14.00 en 15.00 uur Entree: verschillend per locatie Informatie en reserveren: www.schuddenvoorgebruik.com www.glk.nl/activiteiten

>

Kasteel CannenburchGlas natuurlijk… van haarIn deze jaarlijkse expositie draait alles om de glaskunst. Dit keer zijn de kunstwerken te zien van maar liefst achttien vrouwelijke kunstenaars uit Nederland en België. Het belooft dan ook een spectaculaire en zeer gevarieerde tentoonstelling te worden. De kunstwerken zijn te zien in het Bouwhuis en in het hoofdgebouw van het kasteel. Op zondagmiddagen zorgt sfeervolle muziek voor extra beleving.> 4 t/m 18 november 12.00-17.00 uur

(maandag gesloten) Entree inclusief catalogus: € 13,50;

kinderen t/m 18 jaar gratis; donateurs en houders Museum- of Rembrandt-kaart € 4

Info: (0578) 57 12 92 www.glk.nl/cannenburch

Kasteel HernenMiddeleeuws festijnEen weekend lang kunt u zich onderdom-pelen in de middeleeuwen. U maakt kennis met jonkvrouwen en ridders en struint over de sfeervolle markt met ambachtelijke producten. Kasteelbewoners laten zien hoe in de middeleeuwen voedsel werd bereid. En hoe handig bent u met pijl en boog? Tip: bezoek meteen ook het kasteel!> Zaterdag 20 en zondag 21 oktober Entree festijn: € 6; kinderen 4 t/m 12 jaar € 4 Festijn + kasteelbezoek: € 9,50; kinderen

4 t/m 12 jaar € 5,50; donateurs en Museumkaarthouders betalen alleen festijn

Informatie: www.middeleeuws-festijn.nl www.glk.nl/hernen

Hoe leefde een ridder?

Op vier kastelen komt de kleurrijke voorstelling ‘Gruwelijke Rijmen’

Kasteel DoorwerthKasteelse Klusjes KlarenOp een stoer, middeleeuws kasteel werd niet alleen maar gefeest, gedanst en gevochten door ridders. Er moest ook gewerkt worden! Help jij mee met het klaren van een paar leuke, spannende en nuttige ‘kasteelse klusjes’? De klussenlijst krijg je bij de kassa van het kasteel.> Woensdag 17 en 24 oktober 11.00-17.00 uur Deelname: € 11,50; kinderen 4 t/m 18 jaar € 5,25; donateurs en Museumkaarthouders

gratis Info: (026) 33 97 406 www.glk.nl/doorwerth

Foto

: To

n R

oth

eng

atte

r


Pronkstuk

Gedurende meer dan drie eeuwen was kasteel Cannenburch in Vaassen in het bezit van het geslacht Van Isendoorn à Blois. Elke volgende generatie paste het kasteel aan, naar gelang de heersende mode en veranderde wensen.Dat gold ook voor Johan Hendrik van Isendoorn à Blois en zijn echtgenote Margaretha van Reede. Het echtpaar richtte rond 1700 drie vertrekken van het kasteel in, speciaal voor Margaretha’s vader. Haar kennis en goede smaak kwamen Margaretha daarbij van pas, met dank aan haar moeder die op kasteel Middachten was geboren en haar

oma die kasteel Amerongen had herbouwd.De torenkamer is de kleinste van de drie vertrekken, maar tegelijk het meest modieuze met een geschilderd plafond, gevat in een stuclijst. De ornamentiek van de lijst doet denken aan de befaamde interieurontwerper Daniel Marot. Maar het is vooral het kunstwerk ertussen dat fascineert. De maker heeft de trompe-l’oeil schildertechniek toegepast, waardoor de vrouwen en kinderen ‘werkelijk’ over de rand hangen en je ‘echt’ naar buiten kijkt. Deze torenkamer werd in Margaretha’s tijd ‘kabinet’ genoemd. De ruimte was rijk

HoogtepuntVrouwen en kinderen die over een balustrade hangen. Een doorkijk naar een

prachtige wolkenlucht... Rond 1700 werd een illusionistisch kunstwerk

aangebracht op een van de plafonds in kasteel Cannenburch. Letterlijk een

hoogtepunt! Tekst: René Bremer – Fotografie: Sjaak Henselmans

gemeubileerd en werd intensief bewoond. Later werd het veranderd in een kunstkamer en vervolgens in een boudoir. Het plafond is al die tijd gebleven: al meer dan driehonderd jaar een bedrieglijk echt en hoogwaardig kunststuk. Of Johan Hendrik er zelf van heeft kunnen genieten, is ongewis. Hij sneuvelde in 1703 tijdens de slag bij Ekeren.

Het plafondstuk bekijken? Kasteel Cannenburch in Vaassen is geopend van dinsdag t/m zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur. www.glk.nl/cannenburch

Mooi 2018 Herfst - GLK · 2018-09-21 · 4 Mooi & nieuw 6 Het familiewapen: strijd en eer 8 #GLK 9...

Documents

Transcript of Mooi 2018 Herfst - GLK · 2018-09-21 · 4 Mooi & nieuw 6 Het familiewapen: strijd en eer 8 #GLK 9...