MJA-Sectorrapport 2013

Hoger beroepsonderwijs

Colofon

Projectnaam: MJA-monitoring Hoger beroepsonderwijs

Datum: 26-6-2014

Status: Definitief

Kenmerk: 1235678/U&W/WJW/MS/157002

Locatie: Utrecht

Contactpersoon: W.J.Wienk

Ondersteunend adviesbureau: ARCADIS Nederland BV

Databaseversie d.d.: 24-04-2014 20:52

Inhoud

Hoofdstuk 1. Inleiding .......................................................................... 1

Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik ............................... 1

Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik ............................... 2

Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP ...................................................... 3

Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler.......................................................... 4

Hoofdstuk 6. Tabellen .......................................................................... 6

I

Samenvatting

Kerngegevens

Sectorgegevens Hoger beroepsonderwijs

Aantal MJA-deelnemers in 2013 32 Aantal beschouwde bedrijven voor 2013 in dit rapport 32 Aantal toetreders in 2013 0 Aantal uittreders in 2013 0 Werkelijk energieverbruik 2013 (TJ) 2.094,0

Effecten van maatregelen 2013 t.o.v. 2012 2013 t.o.v. 2005 Procesefficiencyverbetering 2,7% 9,2% Besparing in de keten [TJ] 24,4 31,9 Duurzame energie [TJ] 154,2 1.115,2

Resultaten

Energieverbruik

Het totale werkelijke energieverbruik van de sector bedroeg 2.094,0 TJ in 2013. Dit is onge-

veer 4,3% hoger dan in 2012. Hieronder wordt ingegaan op het energieverbruik van 2013 in

relatie tot dat van 2012. Het verschil is het gevolg van een klimaat effect t.w. een koudere win-

ter (verwarming) en warme zomer (meer koeling). Dit heeft de besparende maatregelen te

niet gedaan.

Uitvoering van het meerjarenplan van de sector

In het meerjarenplan (MJP) heeft de sector toegezegd maatregelen te treffen die in 2016 tot

een jaarlijkse besparing van 470,0 TJ leiden. Na één jaar bedraagt het jaarlijkse effect van

maatregelen 236,3 TJ. Hiermee is 50% van de MJP-doelstelling gerealiseerd.

Energiebesparing in het proces

Procesmaatregelen in 2013 hebben een besparing van 57,7 TJ opgeleverd. De belangrijkste

procesmaatregelen zijn:

• Inzet WKK en HR ketels

• Optimalisering energiezorg bijvoorbeeld m.b.v. GBS systemen

Energiebesparing in de keten

Ketenmaatregelen hebben in 2013 een totale besparing van 31,9 TJ opgeleverd. De belangrijk-

ste ketenmaatregelen zijn:

• Materiaalbesparing

• Vermindering energieverbruik tijdens productgebruik

• Samenwerking op locatie

Inzet duurzame energie

De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt 1.134,2 TJ in 2013. De belangrijk-

ste duurzame-energiemaatregelen zijn:

II

• Inkoop groene stroom

• Gebruik van WKO

Vooruitblik

Binnen het Hoger Beroeps Onderwijs zijn steeds meer studenten en medewerkers betrokken

bij duurzaamheid:

• De trend, dat studenten betrokkenheid tonen bij energiebesparing en kritische vragen

stellen over de wijze waarop de Hogescholen hieraan uitvoering geven, zet zich voort.

• De audit methode: AISHE (Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education)

voor MVO en Duurzaam Hoger Onderwijs (DHO) wordt door steeds meer Hogescholen

omarmd. Dit is een duidelijke beweging naar structurele inbedding van duurzaamheid in

de curricula. Het keurmerk DHO leidt bij voldoende niveau (minimaal twee 'sterren') tot

een Bijzonder Kenmerk Duurzame Ontwikkeling van de NVAO, dat opleidingen meene-

men in de accreditatie.

Het aantal HBO studenten is in de afgelopen jaren fors gegroeid. De Hogescholen bieden in-

middels toegepast hoger onderwijs voor 440.235 studenten. Dit blijft druk zetten op de huisves-

tingsituatie in de sector.

• Dit leid ertoe dat er afwegingen gemaakt moeten worden voor een optimalere benutting

van de bestaande gebouwen vs. het realiseren van nieuwbouw.

• Nieuwbouw is bij veel instellingen aan de orde. De gemiddelde energetische kwaliteit

van de gebouwen neemt als gevolg hiervan sterk toe.

WO en HBO, maar ook HBO en MBO werken steeds vaker samen in het ontwikkelen en realise-

ren van nieuwbouwplannen. Een doelmatiger en daarmee duurzamer gebruik van gebouwen is

hiervan het gevolg. Goede voorbeelden zijn de samenwerkingsverbanden tussen de HVA en de

UVA, Inholland en de VU, en tussen Hogeschool Leiden en ROC Leiden.

Convenantactiviteiten

Er zijn een aantal projecten die in het kader van het convenant binnen de sector in uitvoering zijn:

1 Workshopsessies diensten over: gedragsbeïnvloeding, regelstrategieën, duurzame ener-

gie, wet –en regelgeving en Breeam. Deze kennisuitwisseling wordt eventueel onder-

steund met gebruikersgroepen of andere vervolg activiteiten.

2. Symposium Groene ICT voor het Hoger Onderwijs en UMC’s.

3. Ondersteuning bij de verdere implementatie van energiezorg.

4. Workshop gedragsbeïnvloeding speciaal voor het HBO.

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 1 van 7

Hoofdstuk 1. Inleiding

Dit rapport bevat de resultaten van uw sector in het kader van het MJA3-convenant.

De grafieken in hoofdstuk 2 tot en met 5 geven u overzichten van:

• de ontwikkeling van het energieverbruik van uw sector vanaf 2009;

• de verklaring van de verandering in energieverbruik ten opzichte van vorig jaar;

• de spiegeling ten opzichte van het meerjarenplan (MJP) 2013-2016 van uw sector;

• de ontwikkeling van het effect van de PE-, KE- en DE-maatregelen vanaf 2009, waarbij alle

relevante gegevens vanaf 2005 zijn meegenomen.

Hoofdstuk 6 geeft de achterliggende informatie weer in tabellen.

Dit sectorrapport is opgesteld op basis van de door bedrijven aangeleverde gegevens in het

kader van de jaarlijkse MJA-monitoring. De berekeningen in dit rapport zijn gebaseerd op de

methodiek energie-efficiency zoals die is afgesproken in het MJA3-convenant. Details over de

methodiek kunt u vinden in de Handreiking Monitoring op de website van RVO.nl.

Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik

Onderstaande grafiek laat het jaarlijkse energieverbruik van uw sector vanaf 2009 zien. De

sprong tussen 2010 en 2011 komt door de wijziging van het aantal deelnemers. Pas vanaf

2011 doen alle huidige 32 instellingen mee.

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

En

erg

ieve

rbru

ik [

TJ

pri

mai

r]

Jaarlijks primaire-energieverbruik

Elektriciteitsverbruik Aardgasverbruik Verbruik overige brandstoffen Warmteverbruik

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 2 van 7

Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik

Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate verschillende factoren de verandering in het

energieverbruik tussen het verslagjaar en het jaar daarvóór verklaren.

En

erg

ieve

rbru

ikvo

rig

jaar

2.00

7,2

PE

-maa

treg

elen

(bes

par

end

)-

57,7

Vo

lum

e-ef

fect

(ver

ho

gen

d)

50,0

Ove

rig

ein

vlo

edsf

acto

ren

(on

tsp

aren

d)

55,8

On

verk

laar

d(o

nts

par

end

)38

,8

En

erg

ieve

rbru

ikve

rsla

gja

ar2.

094,

0

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

En

erg

ie [

TJ

pri

mai

r]

Maatregelen in het proces (PE-maatregelen) hebben een besparend effect tot doel (het relatie-

ve energieverbruik wordt minder). Het Volume-effect (effect door verschil in brutovloeropper-

vlak) is verhogend (meer energieverbruik) bij meer vloeroppervlak of verlagend bij minder

vloeroppervlak. Het deel Overige invloedsfactoren is de optelsom van alle invloedsfactoren die

de sector heeft gerapporteerd, zoals langere/kortere openingstijden ten opzichte van vorig jaar

of gunstige/ongunstige weersomstandigheden ten opzichte van vorig jaar. Deze optelsom kan

uiteindelijk besparend of ontsparend zijn. De post Onverklaard is de restpost. Deze restpost is

besparend wanneer het berekende energieverbruik in het monitoringjaar (de optelsom van de

eerste vier posten in de grafiek) hoger is dan het werkelijke energieverbruik. De restpost is

ontsparend wanneer het berekende energieverbruik lager is dan het werkelijke energiever-

bruik. Hoe kleiner de restpost, des te beter het werkelijke energieverbruik in de sector is ver-

klaard.

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 3 van 7

Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP

Onderstaande grafiek geeft de jaarlijkse ontwikkeling aan van het effect van de getroffen EEP-

maatregelen binnen de sector ten opzichte van 2012, het jaar voorafgaand aan de beschouwde

EEP-periode. De horizontale lijn is de MJP-doelstelling voor 2016 op basis van zekere en voor-

waardelijke maatregelen.

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

2013 2014 2015 2016

Aan

dee

l va

n e

ner

gie

verb

ruik

Voortschrijdend resultaat versus MJP-doelstellingDoelstelling Resultaat

De MJA3 kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie. Keteneffici-

ency kan nog worden onderverdeeld in twee categorieën: deelketen productie en deelketen

product. Voor duurzame energie is eveneens een splitsing mogelijk: inkoop en (eigen) opwek-

king. Uitsplitsing van de resultaten naar de verschillende pijlers levert onderstaande grafiek

op. Ook hier worden de jaarlijkse cijfers gepresenteerd ten opzichte van 2012.

-1,0%

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

2013 2014 2015 2016

Aan

dee

l va

n e

ner

gie

verb

ruik

Voortschrijdend resultaat per pijlerPE KE-productie KE-product DE-inkoop DE-opwekking

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 4 van 7

Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler

Het MJA3-convenant kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie.

De grafieken geven de jaarlijkse effecten per pijler vanaf 2009 weer, met de kanttekening dat

alle relevante gegevens vanaf 2005 in berekeningen van de resultaten zijn verwerkt. Deze re-

sultaten zijn aangegeven als percentage van het energieverbruik van de sector.

0,0%1,0%2,0%

3,0%4,0%

5,0%6,0%

7,0%8,0%

9,0%10,0%

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

PE

-bes

par

ing

PE-maatregelen (cumulatief berekend vanaf 2006)

0,0%

0,2%

0,4%

0,6%

0,8%

1,0%

1,2%

1,4%

1,6%

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

KE

-bes

par

ing

KE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005)Productieketen Productketen

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 5 van 7

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aan

dee

l D

EDE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005)

Inkoop Opwekking

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 6 van 7

Hoofdstuk 6. Tabellen

De eerste tabel hieronder bevat de gerapporteerde gegevens over het jaarlijkse energiever-

bruik en de uitgevoerde maatregelen vanaf 2009.

De tweede tabel geeft een overzicht van het effect van geplande en gerealiseerde maatregelen

op jaarbasis ten opzichte van 2012. Er is daarbij niet gecorrigeerd voor gewijzigde omstandig-

heden (bijvoorbeeld het productieniveau). Alle waarden in tabel 1 en 2 zijn in TJ primair per

jaar.

De derde tabel geeft een overzicht van alle bedrijven die vanaf 2005 hebben gerapporteerd.

Van deze bedrijven zijn alle beschikbare cijfers vanaf 2005 tot en met 2013 in het sectorrap-

port verwerkt. In de derde kolom is per bedrijf aangegeven of de gegevens over 2013 in dit

rapport zijn meegenomen.

Tabel 1 Energie- en besparingscijfers. Resultaten per jaar [TJ] 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Werkelijk energieverbruik 974 1.401 1.945 2.007 2.094

Besparing door PE-maatregelen 24 61 24 58

KE-besparing in de productieketen 0 0 0 2 32

KE-besparing in de productketen 3 3 6 5 0

Inkoop van duurzame energie 357 604 795 962 1.111

Opwekking van duurzame energie 1 5 5 18 23

Tabel 2 Effecten van uitgevoerde maatregelen in 2013.

Categorie Subcategorie Effect [TJ] ten opzichte van 2012

Verwacht eindresultaat in 2016 (MJP)

Gerealiseerd jaarlijks effect t/m verslagjaar

Procesefficiency

Procesmaatregelen 66,0 22,2

Installaties en gebouwen 73,2 20,7

Energiezorg en gedragsmaatregelen 31,5 14,8

Strategische projecten 12,2 0,0 Subtotaal procesefficiency 183,0 57,7

Ketenefficiency

Maatregelen in de productieketen 26,4 29,7

Maatregelen in de productketen 29,1 -5,3 Subtotaal ketenefficiency 55,5 24,4

Duurzame energie

Inkoop van duurzame energie 214,2 149,4

Opwekking van duurzame energie 17,3 4,8

Subtotaal duurzame energie 231,5 154,2

Totaal 470,0 236,3

| Definitief | MJA-Sectorrapport 2013 Hoger beroepsonderwijs | Pagina 7 van 7

Tabel 3 Deelnemende bedrijven binnen de sector inclu-sief (historische) uittreders.

Bedrijfsnaam Status in 2013

Meegeno-men in 2013?

Toelichting

Christelijke Hogeschool Windesheim / Facili-tair Bedrijf

Deelnemer Ja

De Haagse Hogeschool Hoofdvestiging Deelnemer Ja Fontys Hogescholen Deelnemer Ja HAS Den Bosch Deelnemer Ja Hogeschool Arnhem en Nijmegen Deelnemer Ja Hogeschool Inholland Deelnemer Ja Totaal 6 vestigingen Hogeschool Leiden (Leiden) Deelnemer Ja Excl. Pabo Thomas Moore Hogeschool Rotterdam Deelnemer Ja Hogeschool Van Hall-Larenstein Deelnemer Ja Hogeschool Zeeland Deelnemer Ja Hogeschool Zuyd Deelnemer Ja Marnix Academie Utrecht Deelnemer Ja Saxion Hogeschool Deventer Deelnemer Ja Saxion Hogeschool Enschede Deelnemer Ja Stenden Hogeschool Deelnemer Ja Driestar Educatief (locatie Gouda) Deelnemer Ja Hanzehogeschool Groningen Deelnemer Ja Hogeschool Edith Stein / OCT Deelnemer Ja Onderdeel van Saxion Hogeschool Utrecht Deelnemer Ja Hogeschool Van Hall-Larenstein (locatie Velp) Deelnemer Ja ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Deelnemer Ja Avans Hogescholen Deelnemer Ja Christelijke Hogeschool Ede Deelnemer Ja Codarts Hogeschool voor de Kunsten Deelnemer Ja Gereformeerde Hogeschool Deelnemer Ja Gerrit Rietveld Academie Deelnemer Ja Hogeschool De Kempel Deelnemer Ja Hotelschool The Hague Deelnemer Ja NHTV internationaal hoger onderwijs Breda Deelnemer Ja Stenden Hogeschool Emmen Deelnemer Ja Stichting Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Deelnemer Ja

Stichting Hogeschool van Amsterdam Deelnemer Ja

***