MITIGATIECATALOGUS SMP CVW - Groningen · 2017. 9. 29. · MITIGATIECATALOGUS SMP CVW 2...

MITIGATIECATALOGUS SMP CVW Ecologische maatregelen versterkingsopgave CVW

19 SEPTEMBER 2017

MITIGATIECATALOGUS SMP CVW

2

Contactpersonen

DEIRDRE LAGAS Projectleider Ecologie

M 06-2706 0809

E [email protected]

Arcadis Nederland B.V.

Postbus 63

9400 AB Assen

Nederland

Auteurs:

• Martijn Stevens –adviseur ecologie en natuurwetgeving en mitigatiedeskundige

• Iris Baijens – adviseur ecologie

• Cors Onnes – adviseur ecologie

• Herman Bouman – adviseur ecologie


3

INHOUDSOPGAVE

1 INLEIDING 7

1.1 Status catalogus 7

1.2 Werkwijze Mitigatie 8

1.3 Gebruik en opbouw catalogus 8

1.4 Uitgangspunten mitigatie SMP 9

2 EISEN VERBLIJFPLAATSEN EN LEEFOMGEVING 10

2.1 Huismus 10

2.2 Gierzwaluw 11

2.3 Huiszwaluw 11

2.4 Boerenzwaluw 12

2.5 Kerkuil 12

2.6 Vleermuizen 13

3 IMPACT EN KANSEN VERSTERKINGSMAATREGELEN 17

3.1 Type versterkingsmaatregel: L2-003 17









3.10 Type versterkingsmaatregel: L3-A 33

3.11 Type versterkingsmaatregel: L3-C 35

3.12 Type versterkingsmaatregel: L3-D 37

3.13 Type versterkingsmaatregel: L3-I 39

3.14 Type versterkingsmaatregel: L3-J 41

3.15 Type versterkingsmaatregel: L3-K 43


4

3.16 Type versterkingsmaatregel: L3-M 45

3.17 Type versterkingsmaatregel: L3-N 47




3.21 Type versterkingsmaatregel: L4-L 55

3.22 Type versterkingsmaatregel: L4-M 57

3.23 Type versterkingsmaatregel: L4-N 59




3.27 Type versterkingsmaatregel: L5-E 67


3.29 Type versterkingsmaatregel: L5-Q 71

3.30 Type versterkingsmaatregel: L5-R 72

3.31 Type versterkingsmaatregel: L5-S 74

3.32 Type versterkingsmaatregel: L5-W 76


3.34 Type versterkingsmaatregel: L6-B 80


3.36 Type versterkingsmaatregel: L6-E 84

3.37 Type versterkingsmaatregel: L6-G 86

3.38 Type versterkingsmaatregel: L6-H 88

3.39 Type versterkingsmaatregel: L6-I 89



4 NATUURINCLUSIEVE VERSTERKINGSOPLOSSINGEN 95

Type versterkingsmaatregel: CVW Voorbeeld 1 (Hoeksteun) 95

Type versterkingsmaatregel: CVW Voorbeeld 2 101

Type versterkingsmaatregel: CVW voorbeeld 3 103




Type maatregel: CVW Voorbeeld 7 109

5 NATUURINCLUSIEVE VERDUURZAMINGSMAATREGELEN 111

Type maatregel: Gevelisolatie 111


5

Type maatregel: Dakisolatie (hellend dak) binnenzijde dak 112

Type maatregel: Dakisolatie buitenzijde dak (hellend dak) bij afhalen dakpannen 112

Type maatregel: Zonnepanelen 113

Type maatregel: Vervangen kozijnen 113

Type maatregel: Extra isoleren kozijnen bij vervangen kozijnen 113

Type maatregel: Gevelisolatie (spouw vullen met PS bolletjes) 114

6 NATUURINCLUSIEVE POTENTIEL RISK BUILDING ELEMENTS (PRB) 115

6.1 Schoorsteen 115

6.2 Nader uit te werken 115

7 NATUURINCLUSIEVE KOPPELKANSEN EN ENERGETISCHE TOETS 116

8 NATUURINCLUSIEVE VERVANGENDE NIEUWBOUW 117

9 NATUURINCLUSIEVE VERVANGEND GROEN/TUIN LEEFGEBIED 118

BIJLAGE 1 FACTSHEETS ECOLOGISCHE MAATREGELEN 119

9.1 Vleermuizen 119

9.1.1 Openingen maken bestaande spouwmuur 119

9.1.2 Wegkruip-mogelijkheden in dakconstructie 121

9.1.3 Aangepaste gevelranden 122

9.1.4 Inmetselen vleermuiskasten 125

9.1.5 Aanpassingen schoorsteen: betimmering rond schoorsteen 127

9.1.6 Vervangen bestaande schoorsteen 128

9.1.7 Vleermuis verblijf in overstek 129

9.1.8 Verblijfplaats achter gevelbetimmering 130

9.1.9 Verblijfplaats onder dakpannen 131

9.2 Steenmarter 134

9.2.1 Nestkast steenmarter 134

9.2.2 Maatwerk steenmarter 135

9.3 Vogels 136

9.3.1 Plaatsen vogelvides 136

9.3.2 Plaatsen inbouwkasten huismus 138

9.3.3 Plaatsen huismussenkasten 139

9.3.4 Inbouw huismus en gierzwaluw nest in overstek 140

9.3.5 Inrichting habitat huismus 143

9.3.6 Ophangen huiszwaluwnesten 144

9.3.7 Nest huiszwaluw in dakoverstek 145

9.3.8 Inmetselen gierzwaluwkasten 146

9.3.9 Maatwerk gierzwaluwnesten 148


6

9.3.10 Ophangen gierzwaluwkasten 149

9.3.11 Dakpannen voor gierzwaluwen 151

9.3.12 Plaatsen kerkuilenkast 152


7

1 INLEIDING

1.1 Status catalogus

De catalogus ecologische maatregelen is onderdeel van het SMP CVW. Dit document dient als basis

kennisdocument voor het tot stand komen van de uitvoeringsplannen en de inpassing van het natuur

inclusieve ontwerpproces van de versterkingsmaatregelen en verstekingsoplossingen voor de generieke

aanpak. Tevens dient de catalogus als basis voor de totstandkoming van de maatwerk ontwerpen van

bijzondere gebouwen en bijzondere verblijfsfuncties.

De catalogus is een levend kennisdocument dat gaandeweg gevuld zal worden met concrete uitwerkingen in

versterkingsmaatregelen en versterkingsoplossingen. Indien in het proces kennis ter beschikking komt die

wijziging van de eisen en of ecologische maatregelen vereisen (nieuwe wetenschappelijke onderzoeken,

kennisdocumenten overheid, regionale kennis belangengroepen, monitoring effectiviteit van de toegepaste

maatregelen, etc.) dan zal de catalogus daarop worden aangepast.

Uitgangspunt voor het gebruik van deze catalogus is dat de vertaling naar een naar een uitvoeringsproject of

versterkingsadvies wordt uitgevoerd door en afgestemd met een aantoonbaar deskundige ecoloog op het

gebied van mitigatie en compensatie gebouw bewonende beschermde soorten.

De maatregelen en de eisen opgenomen in de catalogus dienen gelezen te worden als minimale inspanning

om te voldoen aan de taakstelling uit het SMP. De minimale maatvoering mag niet worden gehanteerd als

maximale maatvoering als de oplossing of versterkingsmaatregel meer ruimte mogelijk maakt.

Doe van de catalogus is om het proces van natuurinclusief versterken van bebouwing maximaal te

ondersteunen zodat het versterkingsgebied nu en in de toekomst een gunstig leefgebied blijft voor de in het

gebied voorkomende beschermde gebouw bewonende vogels en zoogdieren.


8

1.2 Werkwijze Mitigatie

Dit betreft de flowchart zoals opgenomen in het SMP. Voor nadere omschrijving stappen zie hoofdrapport

SMP.

1.3 Gebruik en opbouw catalogus

Het eerste deel van het document (hoofdstuk 2) benadert de mitigatieopgave vanuit de ecologie met een

eisenprogramma per soort(groep) en verblijfsfunctie met in de bijlage een serie factsheets per type

verblijfplaats als voorbeeld van geschikte in te passen voorzieningen.

Het tweede deel van de catalogus sluit aan op de versterkingscatalogus van het CVW. Deel 2 start vanaf

hoofdstuk 3 door per basis versterkingsmaatregel een uitwerking te geven van de kansen voor

natuurinclusief ontwerp en de effecten van de maatregel op beschermde functies. Dit betreft echter nog

geen uitwerking van de natuurinclusieve duurzame oplossingen. Vanaf hoofdstuk 4 wordt per type

versterkingsoplossing (combinatie van uitwerkingslevels), overige CVW-versterkingsprogramma’s, en

uitwerkingsstappen zoals energetische maatregelen, koppelkansen, etc. een uitwerking gegeven van de

door ontworpen natuurinclusieve invulling van de mitigatietaakstelling.

In de catalogus staan de versterkingsmaatregelen beschreven waarvan tot op heden bekend is of verwacht

wordt dat de maatregel of een effect kan hebben op een beschermde functie of juist als maatregel zelf een

kans kan bieden voor natuur inclusief versterken.

Indien een maatregel of oplossing nog niet is opgenomen of beschreven in de catalogus dan betekend dit

dat er nog geen ecologisch oplossing is uitgewerkt. Hier ligt een verplichting bij de marktpartijen, de

projectecoloog en de CVW-ecoloog om de betreffende handeling uit te werken in een principe oplossing met

de voor de betreffende situatie uitgewerkte definitieve oplossing. De uitwerking wordt vervolgens

opgenomen als voorbeeld in de catalogus.


9

1.4 Uitgangspunten mitigatie SMP

Integraal uit het SMP overgenomen uitgangspunten mitigatie SMP.

Het doel van de mitigatie is om tijdens en na de versterkingsoperatie de bestaande populatie aan

beschermde soorten lokaal en regionaal te behouden (op gebiedsniveau) en waar mogelijk te versterken.

Om hier aan te voldoen worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

• Alle gebouwen - die versterkt worden met maatregelen die van invloed kunnen zijn op verblijfsplaatsen van beschermde soorten - worden natuurinclusief opgeleverd voor zo ver dat technisch (dus niet planning technisch) mogelijk is, ongeacht de aard en omvang van de ingreep en of beschermde soorten daadwerkelijk voorkomen.

• De mitigatiemaatregelen worden volledig geïncorporeerd in de versterkingsmaatregelen en koppelkansen (natuurinclusief). Indien de taakstelling (zie verder) binnen een Salderingsgebied daarmee niet wordt gehaald, wordt teruggegrepen op goed functionerende inbouwvoorzieningen.

• Bij natuurinclusief ontwerp van de versterkingsmaatregelen en koppelkansen wordt er voor gezorgd dat aangrenzende gebouwdelen - waar geen maatregelen worden getroffen, maar wel verblijfmogelijkheden zijn – toegankelijk worden en/of blijven voor broedvogels en vleermuizen. Het specifiek behouden of sparen van verblijffuncties - door ter plekke geen maatregelen uit te voeren - wordt meegeteld in de mitigatietaakstelling.

• De voorgeschreven mitigatievoorzieningen worden vastgelegd in de Mitigatiecatalogus (levend document). Zie onderstaande tekstkader voor nadere omschrijving van opzet en inhoud.

• Nieuwe typen versterkingsmaatregelen – waar nog geen programma van eisen is omschreven in de Mitigatiecatalogus - mogen niet uitgevoerd worden voordat het natuurinclusieve ontwerp is goedgekeurd door de ecoloog van CVW en vervolgens is opgenomen in de Mitigatiecatalogus.

• Voor gebouwen met vastgestelde kolonies van gierzwaluw, huismus en/of vleermuis

(kraamkolonie/massawinterverblijf) of bijzondere soorten (meervleermuis, watervleermuis, tweekleurige

vleermuis, kerkuil en boerenzwaluw) worden maatwerkoplossingen uitgewerkt waarbij de huidige

functionaliteit in het betreffende gebouw wordt behouden. Ook deze maatregelen worden als voorbeeld

opgenomen in de genoemde Mitigatiecatalogus.


10

2 EISEN VERBLIJFPLAATSEN EN LEEFOMGEVING

Dit hoofdstuk is bedoeld voor de projectecoloog als basis voor de onderbouwing van de gekozen invulling

van de taakstelling die voor een deelproject ingevuld dient te worden. Afwijken van de eisen kan

gemotiveerd en voor een zwaarder of minimaal gelijkwaardig alternatief.

In de bijlage is voor een aantal type verblijfsmogelijkheden een uitwerking in factsheets opgenomen welke

door de projectecoloog gebruikt kunnen worden als principe voorbeeld van prefab en natuurinclusieve

toepassing. Deze bijlage is net als de gehele catalogus echter niet limiterend voor het toepassen van

natuurinclusieve maatregelen. Toepassing van meest recent (bewezen of bekende) effectieve maatregelen

wordt gestimuleerd, welke vervolgens worden toegevoegd aan de catalogus.

2.1 Huismus

Eisen verblijfplaatsen

De huismus kent twee typen verblijfplaatsen. Een plek om te broeden (nestkasten, onder de dakpannen) en

een gebied dat in de winter (winter groene beplanting) als leefgebied wordt gebruikt. De nieuw aan te

brengen of te optimaliseren bestaande nestplekken moeten voldoen aan de hieronder vermelde eisen.

Maatwerk situaties kunnen in afstemming met ecoloog afwijken.

• De huismus is een stedelijke soort en heeft een sterke binding met de menselijke omgeving. Deze menselijk omgeving biedt onderdak, voedsel en schuilmogelijkheden (een leefgebied) voor de soort. De compensatie mogelijkheden dienen in een bebouwde omgeving te worden gezocht.

• De huismus is een koloniebroeder waardoor er altijd tenminste 10 nestplekken in de nabijheid van elkaar dienen te worden aangeboden / aanwezig te zijn.

• De nestkastopeningen liggen minimaal 50 centimeter uit elkaar • De nestplekken dienen op minimaal 2,5 meter en maximaal 10 meter hoogte ten opzichte van het

maaiveld te worden geplaatst • Bij de compensatie onder de onderste rij dakpannen toepassen vogelvide of aangepast detail met

verplaatst vogelschroot. Niet toepasbaar bij platte pannen of andersoortig dakbedekking. • De invliegopening van een nestkast voor een huismus dient een diameter van 3,5 centimeter te hebben.

Bij de invliegopening moet grip en ruw materiaal aanwezig te zijn, voorkom gebruik gladde folies, dampremfolie en schuim. De nestplek moet ten minste afmetingen hebben van intern: 11 diep x 12 hoog en 17 centimeter breed. (maten van prefab nesten kunnen afwijken en nestruimte onder dakpan wijkt ook af)

• Goede klimatologische omstandigheden: bij voorkeur noord of oost expositie of een ligging in de schaduw van bijvoorbeeld een dakgoot, overstek of zonnepaneel. De nesten mogen niet te heet worden in de middagzon.

• De inbouwkasten of maatwerkkasten zijn van voldoende duurzaam materiaal gemaakt en zijn niet behandeld met chemische middelen

Eisen omgeving

Een geschikt leefgebied voor de huismus bestaat uit een combinatie van elementen die binnen een straal

van 100 à 200 meter van de beoogde nestplek aanwezig zijn. In de meeste gebieden zijn deze elementen

reeds aanwezig. Daar waar er een of enkele elementen verdwijnen als gevolg van de

versterkingswerkzaamheden dienen deze (like for like) te worden teruggebracht. Wanneer er kansen zijn om

een ‘plus’ voor het leefgebied aan te leggen wordt dat gedaan. Dit wordt door de projectecoloog bepaald. De

volgende elementen dienen aanwezig te zijn om een gebied als geschikt leefgebied te beoordelen. • Geschikte nestgelegenheid (met voedselbronnen binnen enkele honderden meters) • Aanwezigheid voedsel voor volwassen en jongen door aanwezigheid van voldoende inheems groen en

enkele grote bomen als leverancier van eiwitrijk voedsel (kleine zachte insecten, larven, rupsen) voor de jongen. Deze elementen moeten binnen 50 meter van de nestplaats te vinden zijn daarnaast moet er dekking binnen een straal van maximaal vijf tot tien meter van de voedselplekken aanwezig zijn

• Dekking (stekelige struiken, groenblijvende struiken en klimplanten, coniferen, klimop) • Droge, zandige plekken voor het nemen van een zandbad • Water om te drinken en om in te baden. Er moet binnen een à twee meter dekking aanwezig zijn om op

te drogen • Plekken waar kleine steentjes of grint gevonden kan worden • Niet te veel grote bomen


11

2.2 Gierzwaluw

De gierzwaluw is zeer plaats trouw en nestelt in donkere holtes en spleten in bijvoorbeeld muren, onder

dakpannen en in kerktorens.


De gierzwaluw heeft diverse eisen aan zijn verblijfplaatsen. Hieronder zijn de eisen uitgewerkt voor nieuw

aan te brengen of te optimaliseren bestaande verblijfplaatsen voor de meeste voorkomende situaties.

Maatwerk situaties kunnen in afstemming met deskundige ecoloog afwijken.

• Invliegopening van het nest op minimaal drie meter hoogte en dient een vrije uitvliegbreedte te hebben

van minimaal twee meter; • Geen belemmerende elementen in de in- en uitvliegopening zoals bomen, platte daken, balustraden,

borstweringen, vlaggenmasten, steigers, etc. • Bij nestlocaties naast wegen is het van belang dat de uitvliegopening hoog genoeg is zodat er geen

verkeersslachtoffers kunnen vallen. • Nestplaatsen mogen niet in de volle zon liggen. Voor een optimaal gebruik plaats de kasten:

• Op het noorden of het oosten;

• Op een hoek of langs de kopse kant van een gebouw in de koele, schaduwrijke noorden oostgevels

aanbrengen in verband met de hitte die kan ontstaan in de kleine broedruimte.

• Als nestgelegenheden tussen 9 en 19 uur in de schaduw blijven onder bijvoorbeeld een dakrand of

dakgoot, kunnen andere windrichtingen overwogen worden

• Bij toepassing onder/in overstek of inbouwkast achter de buitengevel geplaatst dan kan deze ook op

de zongevels worden toegepast. • Afmetingen verblijfplaatsen (buiten de speciale dakpannen) voldoen aan:

• Een minimum bodemoppervlakte van 15 x 25 centimeter

• Een minimum hoogte van 13 centimeter

• Een invliegopening van exact zeven centimeter breed en drie centimeter hoog, of rond 50 mm

diameter

• Invliegopening moet uiterst links of rechts worden aangebracht zodat er een donkere hoek in de

nestgelegenheid ontstaat.

• Een invliegopening van maximaal 2 centimeter boven de bodem (van binnen gemeten) • Nestgelegenheid moet van voldoende duurzaam materiaal zijn en op een voldoende duurzame wijze

worden bevestigd. • Nestplaatsen mogen dicht naast elkaar worden geplaatst omdat de soort een koloniebroeder is. • Gierzwaluwnesten worden vaak ook benut door huismus. Dit is een positief effect omdat de huismus de

nestplek daarmee kan aanwijzen aan de gierzwaluw.

Eisen omgeving

• De gierzwaluw is een goede vlieger en overbrugt gemakkelijk grote afstanden om te foerageren. De soort

stelt geen aanvullende eisen aan het leefgebied dat door toedoen van de CVW werkzaamheden kan worden aangetast. Eisen aan vervangend of aanvullende leefgebied zijn vooralsnog niet noodzakelijk.

2.3 Huiszwaluw


De huiszwaluw nestelt in een komvormig nest dat ze zelf maken van kleiig/zanderig materiaal en

plantenresten. Het nest wordt altijd onder een dakrand of overstekend deel van een gebouw aangetroffen.

Op die manier blijft de nestkom beschermd tegen regen. In het ontwerp dient rekening te worden gehouden

met aanbod aan geschikte dakranden, overstekken en dakgootbekistingen. Een goed werkende maatregel

als vervangende nesten zijn kunstnesten of nestplanken. Voor nestplaatsen van de huiszwaluw geldende

volgende eisen:

Natuurinclusief ontwerp

• Haakse betimmering met bij voorkeur horizontale bekisting of bij een kopgevel haakse of horizontale hoeken te creëren bij uitstekende klossen of balkkoppen. Nader door projectecoloog in te passen.


12

• Bij voorkeur een witte of lichte ondergrond. In ieder geval geen donkere kleuren • Enige grip en aanhechting noodzakelijk. Vermijd toepassing gladde materialen zoals kunststof, cvolker,

trespa, rockpannel, etc. (gelakt) hout, multiplaat, metselwerk, stucwerk, gevelstrips en beton zijn type materialen waar de soort een nest aan kan bevestigen. Overige ruwe materialen ter goedleuring projectecoloog.

• Indien nestcondities in ontwerp technisch niet mogeljik dan als alternatief ruim aanbod aan kunstnesten, aanzetnesten en onder overstek te monteren nestplanken.

Prefab voorzieningen • Plaats de kunstnesten minimaal 3 meter hoog direct onder dakrand en/of dakgoot • Dakranden/dakgoten dienen wit te zijn of wit gemaakt te worden • Plaats meerdere kunstnesten (>vijf stuks) bij elkaar • Geen belemmerende elementen op een afstand van twee meter van de in- en uitvliegopening zoals

bomen, platte daken, balustraden, borstweringen, vlaggenmasten, steigers, etc. • Bij nestlocaties naast wegen is het van belang dat de uitvliegopening hoog genoeg is zodat er geen

verkeersslachtoffers kunnen vallen. • Nestplaatsen mogen niet in de volle zon liggen. Voor een optimaal gebruik plaats de kasten:

• Op het noorden of het oosten;

• Op een hoek of langs de kopse kant van een gebouw in de koele, schaduwrijke noorden oostgevels

aanbrengen • Minimale binnenmaat 11,5 x 6 x 10 cm

Eisen omgeving

Een ideaal huiszwaluw leefgebied bevat de volgende elementen binnen 100 tot 200 meter van de

nestplaats: • Een plek waar nestmateriaal (leem of klei) kan worden verkregen zoals langs slootkanten. • Een vrije aanvliegroutes naar de nestlocatie, bomen te dicht bij het huis belemmeren het nestelen • Er dienen waterelementen in de omgeving aanwezig te zijn • Geschikte nestgelegenheid (witte overstekende dakranden)

2.4 Boerenzwaluw

Eisen nestplaats:

De boerenzwaluw bouwt zijn eigen nest van kleiig/zanderig materiaal en plantresten. Dit nest wordt meestal

aan de binnenzijde van een schuur en/of een stal tegen de muur of houten balk aan gebouwd. Op die

manier is het nest beschermd tegen regen. De nesten worden ook aan de buitenzijde van een gebouw

aangetroffen. Meestal onder een overstekende dakrand of een dakgoot waardoor het nest beschermd is. Bij

compensatie van nesten wordt meestal gebruik gemaakt van kunstnesten. Een nestplaats heeft de volgende

eisen:

• De nestplaats dient aan een muur of dwarsbalk in een schuur gemaakt te worden • De stal/schuur dient te allen tijde toegankelijk te zijn. Door ramen, deuren of andere openingen (minimaal

10 X 10 cm) op te laten staan wordt dit verzekerd • Er dienen goede klimatologische omstandigheden te zijn. De schuur/stal mag niet te hard opwarmen door

de zon

Eisen omgeving:

Een ideaal boerenzwaluw leefgebied bestaat uit de volgende elementen binnen 100 tot 200 meter van de

nestplaats: • Een plek waar nestmateriaal (modder, leem / klei) kan worden verkregen zoals in slootkanten • Een vrije aanvliegroutes op de schuur/stal • Waterelementen in de omgeving • Vee in de omgeving

2.5 Kerkuil


De kerkuil gebruikt twee typen verblijfplaatsen: nestplaatsen om te broeden en overige rustplaatsen. Voor de

nestplaatsen gelden de volgende eigenschappen:


13

• Omgeving nest liggen in een toegankelijke hoge (> 2,5 meter ten opzichte van het maaiveld), donkere en tochtvrije delen van schuren, stallen, kerken en torens.

• Een kerkuil heeft vaak meerdere nestplekken in de omgeving • Rustplaatsen zijn bij voorkeur inpandig zodat de kerkuilen in de perioden met een dik sneeuwdek in de

schuur kunnen foerageren.

Alternatieve verblijfplaatsen kunnen gerealiseerd worden door het aanbieden van kerkuilenkasten of het

toegankelijk maken van gebouwen die als geschikte verblijfplaats kunnen dienen. De verblijfplaatsen moeten

voldoen aan de volgende eisen: Voor de vervangende verblijfplaatsen is het van belang dat: • De verblijfplaatsen moeten goed worden opgehangen. Er kan een toegang tot het gebouw (schuur)

waarin deze geplaatst wordt, worden gemaakt door bij (het ontwerp van) nieuwbouw een gat in de zolder te maken.

• De nestkast moet de volgende minimale afmetingen hebben: 70 x 40 centimeter en 45 centimeter hoog • De kast wordt in twee compartimenten verdeeld door een tussenschot te plaatsen die maximaal 22 cm

hoog is. Op die manier blijven beide compartimenten wel toegankelijk voor de kerkuil • De invliegopening is 12 x 12 cm groot en wordt op de lange zijde in de uiterste bovenhoek geplaatst • De aangeboden vervangende nestgelegenheid voldoende veiligheid biedt tegen predatoren. • De aangeboden vervangende nestgelegenheid van voldoende duurzaam materiaal is

Nieuwe roestplaatsen moeten bij voorkeur op een andere plek worden gerealiseerd dan de nieuwe nesten. Ze kunnen de vorm hebben van een houten balk in een gebouw waardoor een rustige, donkere plek wordt gerealiseerd. Mogelijk dat deze plekken al aanwezig zijn, maar dat een gebouw voor kerkuilen toegankelijk gemaakt moet worden zodat ze die plekken kunnen bereiken.

• Afgeraden wordt om de vervangende kerkuil kasten te plaatsen:

• Binnen 250 meter van een snelweg.

• Aan de buitenkant van de schuur of in bomen.

• In schuren of andere gebouwen die ook door zwaluwen worden gebruikt als broedgelegenheid.

Eisen omgeving

• De functionele leefomgeving van een nest voldoet bij voorkeur aan de volgende voorwaarden:

• Er is altijd voedsel te vinden in de directe omgeving, in de vorm van muizen. Ruige vegetaties,

overhoekjes en plekken voor opslag van hooi en stro zijn voorbeelden van aantrekkelijke plekken voor

muizen.

• Er zijn voldoende oriëntatiemogelijkheden en schuilplekken, bijvoorbeeld in houtsingels en hagen.

• Er zijn voldoende zit- en uitkijkposten.

• Er is geen verstoring en versnippering door grotere wegen (dat wil zeggen: wegen waarop tachtig

kilometer of sneller mag worden gereden).

• Er zijn geen schijnwerpers op de broedplek gericht.

• Een leefgebied varieert van 60 hectare in een voor de kerkuil heel goed gebied, tot 1200 hectare in

een voor de kerkuil heel arm gebied. De grootte van het functionele leefgebied wordt grotendeels

bepaald door het voedselaanbod.

2.6 Vleermuizen

De randvoorwaarden waar mitigerende maatregelen voor vleermuizen aan moeten voldoen komen

grotendeels overeen bij de verschillende soorten. In onderstaand overzicht zijn alle maatregelen generieke

eisen opgenomen. Soort specifieke eisen zijn, indien aanwezig, apart vermeld. De taakstelling uit het SMP is

niet per soort gedefinieerd. De taakstelling is per verblijffunctie toegewezen. Het ontwerpuitgangspunt dan

wel de keuze voor een prefab oplossing gaat ervan uit dat het type natuur inclusieve verblijf toepasbaar is

voor alle in het versterkingsgebied voorkomende soorten. Indien de toe te passen voorziening of ontwerp

niet voldoet aan een soort dan dient er een aanvullende verblijfsmogelijkheid binnen het project gevonden te

worden. Lukt dat niet dan volgt er een resttaak welke binnen het salderingsgebied opgelost dient te worden

voor die betreffende soort en functie.

Er zijn geen eisen opgenomen voor maatwerk uitwerkingen voor bijzondere bekende verblijfsfuncties

(vastgestelde kraamkolonies en massawinterverblijfplaatsen) en voor bijzondere objecten. De maatwerk

oplossing (uitgewerkt door projectecoloog na fysieke inspectie van de unieke situatie) is afhankelijk van de

bestaande situatie die behouden of vervangen dient te worden en bij bijzondere objecten van de reeds

aanwezige afwijkende maatvoeringen van te behouden of te benutten verblijfsmogelijkheden (denk aan

kerkzolders, dilataties, kelders, brede luchtspouwen of loze hole ruimten in de constructie.


14

De informatie komt uit:

• Kennisdocument gewone dwergvleesmuis, versie 1.0. BIJ12 juli 2017

• Kennisdocument gewone grootoorvleesmuis, versie 1.0. BIJ12 juli 2017

• Kennisdocument rosse dwergvleermuis, versie 1.0. BIJ12 juli 2017

• Kennisdocument ruige dwergvleermuis, versie 1.0. BIJ12 juli 2017

• Kennis en ervaringen Ecologen Arcadis

• Input en afstemming vleermuizenwerkgroep Groningen en klankboardgroep regionale soort

belanghebbenden.

Voor vleermuizen wordt in deze onderscheid gemaakt in diverse verblijfplaatsen, namelijk

• Klein zomer/ najaarsverblijf • Groot zomer/ kraamverblijf • Massawinterverblijf

Tabel 1. Type verblijfplaats voor algemenere soorten. Zeldzamere soorten zijn altijd maatwerk

Type

vleermuisverblijf Gewone

dwergvleermuis Gewone

grootoorvleermuis Laatvlieger / tweekleurige vleermuis

/ /meervleermuis

Klein zomer / najaar

verblijf

Klein zomerverblijf Najaar verblijf Beperkt winterverblijf

Klein zomerverblijf Najaarsverblijf Beperkt winterverblijf

Klein zomerverblijf Najaar verblijf

Groot zomer /

kraamverblijf

Groot zomer

Kraamverblijf

Najaars- /baltsverblijf Normaal winterverblijf

Groot zomer

Kraamverblijf Balts najaarsverblijf Winterverblijf

Zomerverblijf Kraamverblijf Najaarsverblijf Winterverblijf (laatvlieger en

tweekleurige)

Massawinterverblijf

Zeer groot

winterverblijf

Zomerverblijf

Kraamverblijf

baltsverblijf

Alle verblijfsfuncties Zomer, kraam, balts najaars Winterverblijf laatvlieger en

tweekleurige vleermuis

Per saldo moet de taakstelling voor alle soorten functioneren. Dat betekend als voorbeeld dat als een toegepaste verblijfsvoorziening niet voldoet voor de laatvlieger als groot zomerverblijf maar wel voor gewone dwergvleermuis dan blijft de betreffende taakstelling van 0,2 per woning voor groot zomerverblijf laatvlieger staan om elders binnen het project of salderingsgebied ingevuld te worden.

Eisen klein zomer/ najaarsverblijf • Tevens geschikt als beperkt winterverblijf voor alle soorten met uitzondering meervleermuis • Invliegopening invliegsteen of horizontale open voeg: minimaal 10 cm breed en optimaal 2,5 tot maximaal

3 cm hoog. Ingang licht schuin omhoog oplopend tegen inwatering en gebruik door vogels • Invliegopening stootvoegen: minimaal 2,5 cm breed tot maximaal 3 cm breed en hoogte zelfde hoogte als

de steen. • Invliegopening dakpan(rand) en daklood; opening minimaal en optimaal 2,5 cm onder pan of loodslap en

minimaal 5 cm breed. Langs dakrand meerdere of doorlopende invliegrand • De toegang tot de invliegopening dient uit ruw (niet scherp) materiaal te bestaan zodat vleermuizen grip

kunnen krijgen met landen (bijv. hout, stenen, metselwerk, houtwolcement etc.) • Hoogte van invliegopeningen op minimaal 3 meter zodat vleermuizen voldoende ruimte hebben om te

vallen en wet te vliegen. • Aanvliegroute vrije vliegruimte en de locatie vrij van kunstlicht, vrij van verstoring en buiten bereik van

predatoren. • De in- en uitvliegopeningen is vrij van obstakels als takken of bomen. • Licht: er mag geen lichtbron vlakbij zijn. • Verschillende microklimaten bieden (clustering met verschillende richtingen). • Voorzieningen dienen geïntegreerd in de constructie plaats te vinden. Dus onlosmakelijk en duurzaam

onderdeel van het object deel uit te maken. • Materiaal dient geschikt te zijn voor vleermuizen:

• De binnenkant moet ruw zijn (geen glad beton, folie, kunststof, volkern, of glad hout), niet geverfd en

duurzaam.


15

• Verblijfplaatsen zijn gemaakt van duurzaam materiaal zoals houtwolcementplaat, wediplaat, houtbeton

of opgeruwd betonmultiplex;

• Het toepassen van ondervorsten, dakfolies en dampremfolies en losse isolatie en purafdichtingen

dient achterwege te blijven uit de verblijfsplekken onder het dak en in de gevels.

• Te herstellen of te vervangen verblijfplaatsen onder dakbedekking (met name voor laatvlieger) onder

de dakpannen dienen gelijkwaardig te zijn aan bekende verblijfplaatsen onder type RBB-dakpannen

en sneldekdakpannen. Hout of ruwe dakbeschot bedekking, overbrugging spouw, geen gladde folies

of kunststof afsluitingen, doorgang onder gehele dakbedekking mogelijk, meerdere uitvliegopeningen) • Eenzelfde gebouw kan meerdere typen verblijfplaatsen herbergen in meerdere aantallen. • Een verblijfplaats dient minimaal 2 verschillende compartimenten te hebben welke ook afwisselend in een

projectgebied toegepast mag worden. • 1 van 22 mm ruimte tussen twee plaatvormige elementen voor kleine en middelgrootte

vleermuissoorten (o.a. gewone grootoorvleermuis, gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis) • 1 van 30 mm tussenruimte voor grote vleermuissoorten (o.a. laatvlieger, tweekleurige vleermuis en

meervleermuis) • Exacte maatvoering afhankelijk van benutting bestaande en te realiseren holle constructie ruimten zoals

overstekken, dakranden, overtollige isolatieplaatranden, schoorstenen, verlaagde plafond, loze zolderruimten, etc.

• Minimale oppervlakte van 0,4 m2

• Prefab verblijfplaatsen hebben afwijkende maatvoering maar voldoen voor gewone dwergvleermuis, grootoorvleermuis, tweekleurige en ruige dwergvleermuis bij toepassing minimale maatvoering aan de functie klein zomer/baltsverblijf. Voor laatvlieger dienen extra plekken onder dakbedekking te worden gerealiseerd bij toepassing prefab inbouwkasten.

Eisen groot zomerverblijf/kraamverblijf

Geschikt als jaarrond verblijf voor gewone dwergvleermuis, laatvlieger, gewone grootoorvleermuis,

tweekleurige vleermuis, ruige dwergvleermuis. En als zomer, kraam en nazomer verblijf voor meervleermuis

en baardvleermuis

• Invliegopening invliegsteen: minimaal 10 cm breed en 3 cm hoog, schuin omhoog oplopend • Invliegopening stootvoegen: minimaal 2,5 cm breed tot maximaal 3 cm breed en hoogte zelfde hoogte als

stenen. De toegang tot de invliegopening dient uit ruw materiaal te bestaan zodat vleermuizen grip kunnen krijgen met landen (bijv. hout, stenen, metselwerk, houtwolcement etc.)

• Aanvliegroute vrije vliegruimte en de locatie vrij van kunstlicht, vrij van verstoring en buiten bereik van predatoren.

• De in- en uitvliegopeningen is vrij van obstakels als takken of bomen zijn. • Licht: er mag geen lichtbron vlakbij zijn. • Verschillende microklimaten bieden (clustering met verschillende richtingen). • Alleen inwendig in het gebouw bevinden • In de verblijfplaats moeten verschillende microklimaten aanwezig. • Minimaal 3 verschillende compartimenten bestaan waartussen vleermuizen kunnen bewegen

• Minimaal 2 compartimenten van 22 mm breed voor kleine en middelgrootte vleermuissoorten (o.a. gewone grootoorvleermuis, gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis)

• Minimaal 1 compartiment van 30 mm breed voor grote vleermuissoorten (o.a. laatvlieger, meervleermuis)

• Minimale oppervlakte vooraanzicht van 0,7 m2 x 3 compartimenten Hoe groter de verblijfplaats hoe groter

de kans op succesvol in gebruik name. • Exacte maatvoering afhankelijk van benutting bestaande en te realiseren holle constructie ruimten zoals

overstekken, dakranden, overtollige isolatieplaatranden, schoorstenen, verlaagde plafond, loze zolderruimten, etc.

• Toepassing onder dakbedekking altijd in combinatie met toegang tot een spouw of loze ruimte in een dakrand of overstek.

• Toepassing binnen plangebied afhankelijk van type werkzaamheden. Toepassing enkel in gevel is beperkend voor bijzondere soorten, combinatie verblijf in schoorsteen, brede spouwruimte, loze ruimte in dakrand of overstek of gelaagde ruimte onder dakpannen biedt wel kansen voor soorten als laatvlieger.

• Prefab inbouwkasten voldoen in beginsel niet als standaardoplossing voor deze verblijfsfunctie. Enkel bij geschakelde toepassing van vaak 4 of meer prefab elementen kan deze voldoen aan de functie kraamverblijf voor gewone dwergvleermuis en grootoorvleermuis. Voor de overige soorten is deze oplossing onvoldoende bewezen functioneel voor grootschalige en generieke toepassing.


16

• Enkel toepassing van plaatvormige gevelkasten biedt onvoldoende functionaliteit voor de bijzondere soorten laatvlieger, meervleermuis en tweekleurige vleermuis. Voor deze soorten dient een combinatie met dakrand, dak en schoorsteen uitgewerkt te worden per project.

Eisen massawinterverblijf (gewone dwergvleermuis)

• Eveneens geschikt als jaarrond verblijf voor bijna alle voorkomende soorten. • Massawinterverblijfplaatsen zijn zeer kritische en specifieke verblijfplaatsen. Bij aanwezigheid van een

massawinterverblijfplaats dient in alle gevallen met de betreffende projectecoloog gekeken worden hoe deze verblijfplaatsen behouden kunnen worden met verstevigingsmaatregelen.

• Invliegopening invliegsteen: minimaal 10 cm breed en 3 cm hoog, schuin omhoog oplopend. Meerdere in en uitvliegmogelijkheden aanbieden per verblijfplaats.

• Invliegopening stootvoegen: minimaal 2,5 cm breed tot maximaal 3 cm breed en hoogte zelfde hoogte als stenen. Meerdere stootvoegen verdeeld over groot vlak aan te bieden.

• De toegang tot de invliegopening dient uit ruw materiaal te bestaan zodat vleermuizen grip kunnen krijgen met landen (bijv. hout, stenen, metselwerk, houtwolcement etc.)

• Hoogte van invliegopeningen op minimaal 3 meter zodat vleermuizen voldoende ruimte hebben om te vallen en wet te vliegen.

• Aanvliegroute vrije vliegruimte en de locatie vrij van kunstlicht, vrij van verstoring en buiten bereik van predatoren.

• De in- en uitvliegopeningen is vrij van obstakels als takken of bomen zijn. • Licht: er mag geen lichtbron vlakbij zijn. • Verblijfplaats dient vorstvrij te zijn maar bij voorkeur een temperatuurvariatie te hebben met ruime

spleetvormige hangplekken. De compartimenten dienen een variabele temperatuurbuffering te bieden bij temperatuurwisselingen zodat grote aantallen dieren altijd de optimale winterrustplek kunnen vinden in de constructie

• Er dient een stabiele temperatuur tussen de 0 - 10 °C in grote delen van de verblijfplaats te zijn ongeacht weersomstandigheden

• Zich bij alleen inwendig in het gebouw bevinden • Indien spleetvorming haaks op de constructie niet mogelijk zijn (zoals dilataties in metselwerk en

betonelementen) dan dienen en er met plaatvormige en onderling geïsoleerde spleetvormige gelaagde ruimte te worden gecreëerd waartussen dieren gemakkelijk kunnen verplaatsen.

• De verblijfplaats mag niet toegankelijk zijn voor mensen • Massawinterverblijfplaatsen kunnen slechts in bepaalde type gebouwen gecreëerd worden die voldoende

oppervlakte hebben: • Grote appartementencomplexen • Kerken • Flats • Andere grote gebouwen • Minimale oppervlak circa 2,5 m2 x het aantal gelaagdheid. Maatvoering sterk afhankelijk van elke

unieke situatie.

Eisen omgeving

Een geschikt leefgebied bestaat uit een combinatie van onderstaande elementen in de directe omgeving

(100 a 200 meter) van de beoogde verblijfplaats. Daar waar er een of enkele elementen ontbreken als

gevolg van de werkzaamheden rondom het bouwkundig versterken kunnen deze worden aangelegd.

Wanneer er kansen zijn om een ‘plus’ voor het leefgebied aan te leggen wordt dat gedaan. Dit wordt door de

projectecoloog bepaald. De volgende elementen dienen aanwezig te zijn om een gebied als geschikt

leefgebied te beoordelen.

• Nabijheid van water • Nabijheid van bomenrijen, bossen met open plekken en/of donkere gazons met alleenstaande bomen • Nabijheid van lijnvormige structuren (bijv. bomenrijen en/of bosranden) • Voldoende voedselaanbod (insecten).


17

3 IMPACT EN KANSEN VERSTERKINGSMAATREGELEN

Dit hoofdstuk biedt de basis per versterkingsmaatregel. Alleen de maatregelen zijn opgenomen waarvan

bekend is dat deze een effect hebben op verblijfplaatsen dus waarbij er mogelijk een taakstelling wordt

toegewezen en of waarbij in de basis een kans ligt om natuurinclusief te kunnen uitwerken. De overige

maatregelen zijn achterwege gelaten omdat deze geen kans bieden en of op zichtzelf geen negatief effect

kunnen hebben op een beschermde functie.

Bij uitwerking van bestaande, ontwikkeling van nieuwe of aanpassing van bestaande maatregelen dient

opnieuw beoordeeld te worden op effecten en kansen en zodoende aangepast te worden in de catalogus.

Naar verwachting en zoals reeds uit de eerste project specifieke oplossingen blijkt zal een belangrijk deel

van de natuurinclusieve toepassing van verblijfplaatsen geïntegreerd terugkomen in de afwerking van een

gebouw en niet in de versterkingsmaatregel zelf. De spouw, dakrand, overstek, dakgootbekisting,

schoorsteen en dakbedekking als onderdeel van de buitenschil en afwerking van een constructie lenen zich

over het algemeen zeer goed voor het natuurinclusief ontwerp. Dit wordt uiteindelijk per oplossing uitwerking

(hoofdstuk 4 en verder) nader uitgewerkt en ontworpen.

3.1 Type versterkingsmaatregel: L2-003

Bij deze versterking wordt een jacketing aangebracht rondom de fundering en de bestaande muur.


18

Effecten vleermuizen spouw:

Eventuele invliegopeningen worden afgedekt door de jacketing. Er lijkt geen mogelijkheid te zijn voor

achterliggende ruimtes aangezien de jacketing direct wordt aangebracht op de buitenmuur. Toegang tot

verblijfplaatsen in de spouwruimte gaan verloren.

Mogelijkheden voor natuur inclusief bouwen

• Openingen maken bestaande spouwmuur (en jacketing) • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Ophangen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

Hoe dik wordt de jacketing? Moet het dak verbreed worden? Zoals het eruit ziet is het nauwelijks een

verdikking van de muur en hoeven er geen maatregelen aan het dak gedaan te worden. Ook is niet duidelijk

of de jacketing over de gehele muur gaat of alleen het onderste deel van de muur.


19


Bij deze maatregel worden bestaande dakspanten vastgezet met multiplex.

Effecten vleermuizen dak:

Er wordt een multiplex laag op bestaande houten balklaag aangebracht en de kloof tussen dakspanten wordt

vastgezet. Dakruimtes blijven wel behouden (boven bestaande dakspant) waardoor vleermuizen via het dak

de spouwruimte in zouden kunnen en visa versa. Er worden bij deze maatregelen, mits uitgevoerd zoals in

de catalogus versterkingsmaatregelen beschreven, geen permanente negatieve effecten verwacht op

vleermuizen. Mogelijk treedt er wel verstoring op.

Effecten huismussen dak:


20


vastgezet. Dakruimtes blijven wel behouden (boven bestaande dakspant) waardoor huismussen nog terecht

kunnen in het dak. Er worden bij deze maatregelen, mits uitgevoerd zoals in de catalogus

versterkingsmaatregelen beschreven, geen permanente negatieve effecten verwacht op huismussen.

Mogelijk treedt er wel verstoring op.

Effecten gierzwaluwen dak:


vastgezet. Dakruimtes blijven wel behouden (boven bestaande dakspant) waardoor gierzwaluwen nog

terecht kunnen in het dak. Er worden bij deze maatregelen, mits uitgevoerd zoals in de catalogus

versterkingsmaatregelen beschreven, geen permanente negatieve effecten verwacht op gierzwaluwen.

Mogelijk treedt er wel verstoring op.

Effecten vleermuizen spouw

De spouw blijft met deze maatregel toegankelijk vanuit de dakruimtes. Met deze maatregel wordt, mits

uitgevoerd zoals in de catalogus versterkingsmaatregelen beschreven, geen permanente negatieve effecten

verwacht op verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw. Mogelijk treedt er wel verstoring op.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

N.v.t.


21



De bestaande spanten worden vastgezet met multiplex vlakken aan beide van de spanten. Verwacht wordt

dat dit geen effecten heeft op dakruimtes. Indien zolderruimte gebruikt wordt door gewone grootoorvleermuis

kan er verstoring optreden.



dat dit geen effecten heeft op dakruimtes



dat dit geen effecten heeft op dakruimtes


Indien spanten in spouw verwerkt zijn treedt er verstoring op voor spouwruimtes.


22


Indien het spanten in zolderruimtes zijn kunnen de multiplexvlakken mogelijk een extra schuilmogelijkheid

zijn voor gewone grootoorvleermuizen. Mogelijke maatregelen:

• Zolderruimte toegankelijk maken voor gewone grootoorvleermuizen (Openingen bestaande muur) • Binnenkant multiplexplaten verruwen en/of ruwe ribbels aanbrengen aan binnenzijde multiplexplaten. • Geen chemische houtmiddelen voor houtverduurzaming gebruiken

Onduidelijkheden:

Onduidelijk is of dit om spanten in zolderruimtes gaat of dat deze spanten in spouwruimtes zitten.



Bestaande spanten worden vastgezet met een geboord anker door iedere knoop. Deze werkzaamheden

hebben geen effecten op dakruimtes. Wel kan bij spanten op zolderruimtes die gebruikt worden door

gewone grootoorvleermuizen verstoring optreden voor de gewone grootoorvleermuizen


23


Bestaande spanten worden vastgezet met een geboord anker. Deze maatregelen hebben geen effect op

dakruimtes en daarmee verblijfplaatsen van huismussen


Bestaande spanten worden vastgezet met een geboord anker. Deze maatregelen hebben geen effect op

dakruimtes en daarmee verblijfplaatsen van gierzwaluwen.


Indien spanten in de spouw verwerkt zijn kan er verstoring optreden voor vleermuizen.


Indien het spanten betreft van zolderruimtes, kunnen maatregelen voor gewone grootoorvleermuizen

genomen worden.

• Zolderruimte toegankelijk maken voor gewone grootoorvleermuizen (Openingen bestaande muur) • Verruwen van bestaande spanten

• Ribbels aanbrengen • Bestaande spanten schuren

• Geen chemische middelen voor houtverduurzaming gebruiken.

Onduidelijkheden:

Betreft dit spanten in zolderruimtes en/of spanten die verwerkt zijn in spouwruimtes?


Er wordt een koppeling gecreëerd tussen het binnenblad van de muur en het buitenblad van de muur.

Tevens wordt er aan de binnenkant een verstevigde stabiliteitswand aangebracht. Deze maatregel is met

name bedoeld voor monumentale panden.


24


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.


Er kan extra tocht ontstaan in de spouwruimtes door het weghalen van enkele stenen waardoor abiotiek van

verblijfplaats veranderd.


25


• Openingen maken bestaande muur (eventueel nabij koker) • Maatwerk gierzwaluwen (rondom koker) • Maatwerk huismus (rondom koker)

Onduidelijkheden:

Er worden enkele stenen weggehaald voor de koker. Blijven deze weg of worden deze na het plaatsen van

de koker weer teruggeplaatst?


Met deze maatregel wordt een seismische voeg aangebracht in de muur en fundering. Deze voeg split

eventuele ruimtes in muren op. Werkzaamheden hebben geen invloed op daken.


26


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.


27


Spouwruimtes worden opgesplitst waardoor eventuele vleermuisverblijfplaatsen verkleind of gescheiden

worden. Ook zal er bij werkzaamheden verstoring optreden voor vleermuizen.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Inmetselen vleermuiskasten • Ruwe buitenlaag aanbrengen aan beide zijden van seismische voeg • Openingen voor vleermuizen van 2,5 – 3,0 cm aanbrengen in Seismische voeg

Onduidelijkheden:

-


Met deze maatregel wordt koolstof mesh aan beide zijden van de muur. De koolstof mesh wordt vastgezet

met aluminium ankers. Deze maatregel heeft voor zover bekend geen invloed op dakruimtes.


28


N.v.t.


N.v.t.



29

N.v.t.


Verblijfplaatsen in de spouw worden afgesloten door deze koolstof mesh. Hierdoor gaan verblijfplaatsen van

vleermuizen verloren.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

In wat voor type gebouwen wordt dit gebruikt? Woningen of flatgebouwen?


Zelfde maatregel als L2-031 maar dan met glasvezel sheets i.p.v. koolstof mesh


30


N.v.t.


N.v.t.


31


N.v.t.


Verblijfplaatsen in de spouw worden afgesloten door deze koolstof mesh. Hierdoor gaan verblijfplaatsen van

vleermuizen verloren.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

In wat voor type gebouwen wordt dit gebruikt? Woningen of flatgebouwen?


Schuifkrachtkoppeling tussen een houtendakplaat en de onderconstructie waarbij een hoge dakplaat

overburgd wordt durisol mevriet geprofileerd staal etc.


32


Abiotiek van verblijfplaats veranderd als gevolg van een extra laag. Eventuele openingen op het dak worden

afgedekt.



afgedekt.



afgedekt.


33


N.v.t.


• Dient nader te worden uitgewerkt

Onduidelijkheden:

Is dit een maatregel voor alleen platte daken?

3.10 Type versterkingsmaatregel: L3-A

Deze maatregel wordt gebruikt voor vloeren en platte daken. Ecologisch gezien heeft deze maatregel alleen

bij platte daken effect. Bij deze maatregel wordt grind, dakbedekking en oude isolatie verwijderd. Vervolgens

worden 2 multiplex lagen aangebracht en wordt een dampwerende laag, nieuwe isolatie en de nieuwe

dakafwerking aangebracht.


34


Als gevolg van het aanbrengen van nieuwe isolatie en dakbedekking worden lege ruimtes in het dak

opgevuld en kunnen verblijfplaatsen van vleermuizen verloren gaan. Ook kunnen invliegopeningen verloren

gaan.


Hoewel huismussen doorgaans onder dakpannen broeden kunnen huismussen ook in sommige gevallen in

platte daken broeden die ze via openingen in het dak bij bijvoorbeeld de regenpijp kunnen bereiken. Doordat

holtes worden opgevuld en gaten worden afgedicht onderaan, kunnen eventuele verblijfplaatsen verloren

gaan.

Effecten gierzwaluwen dak

Gierzwaluwen kunnen in holtes in de daken broeden. Bij het aanbrengen van nieuwe isolatie en afdichten

van holtes gaan deze verblijfplaatsen verloren.


35


Als gevolg van het afdichten van de dakruimte kunnen ook doorgangen naar de spouw vanuit de dakruimte

onbereikbaar worden voor vleermuizen. Hierdoor kunnen vleermuizen in de spouw met invliegopeningen in

het dak hun toegang tot de verblijfplaats kwijtraken waardoor verblijfplaatsen verloren gaan.


• Maatwerk gierzwaluwnesten • Inmetselen gierzwaluwkasten • Open dakruimte creëren • Invliegopeningen voor gierzwaluwen en vleermuizen creëren naar open dakruimte • Openingen van de dakruimte naar de spouw creëren.

Onduidelijkheden:

-

3.11 Type versterkingsmaatregel: L3-C

Bij deze maatregel worden multiplex stroken aangebracht op bestaande dakplaten. Bij de daken wordt grind

en oude isolatie verwijderd. Na het aanbrengen van de multiplex platen wordt een nieuwe dakafwerking

inclusief isolatie en dampremmende laag aangebracht.


36


Als gevolg van het aanbrengen van nieuwe dakafwerking en isolatie kunnen holtes in het dak en toegang tot

deze holtes verdwijnen en gaan verblijfplaatsen van vleermuizen verloren.



platte daken broeden die ze via openingen in het dak bij bijvoorbeeld de regenpijp kunnen bereiken. Als

gevolg van het aanbrengen van nieuwe dakafwerking en isolatie kunnen holtes in het dak en toegang tot

deze holtes verdwijnen en gaan verblijfplaatsen van huismussen verloren.



37


deze holtes verdwijnen en gaan verblijfplaatsen van gierzwaluwen verloren.






• Maatwerk gierzwaluwnesten • Inmetselen gierzwaluwkasten • Een ruimte van circa 3 cm behouden tussen het isolatiemateriaal (afgeschermd met een ruwe bovenlaag)

en de dakbedekking • Invliegopeningen voor gierzwaluwen en vleermuizen creëren naar open dakruimte • Openingen van de dakruimte naar de spouw creëren.

Onduidelijkheden:

-

3.12 Type versterkingsmaatregel: L3-D

Deze maatregel wordt bij schuine houten daken toegepast en bestaat uit het aanbrengen van 1 laag

multiplex (12mm) aan de binnenzijde van een schuin houten dak tegen de bestaande gordingen of sporen.

Hierboven op wordt minerale wolisolatie aangebracht. Dit alles gebeurd onder het bestaande dakbeschot.

De ruimte tussen het dakbeschot en de dakpannen blijven behouden


38


De ruimte tussen het dakbeschot en de dakpannen blijven behouden. Mits dezelfde dakpannen gebruikt

worden en de behouden ruimte minimaal 3 cm betreft blijven verblijfplaatsen van vleermuizen in het dak

behouden.



worden en de behouden ruimte minimaal 3 cm betreft blijven verblijfplaatsen van huismussen in het dak

behouden.



39


worden en de behouden ruimte minimaal 3 cm betreft blijven verblijfplaatsen van gierzwaluwen in het dak

behouden.


N.v.t.


• Verblijfplaats onder dakpannen

• Inbouw huismus en gierzwaluwnest in overstek

• Maatwerk gierzwaluwnesten

• Dakpannen voor gierzwaluwen

Onduidelijkheden:

-

3.13 Type versterkingsmaatregel: L3-I

Bij deze maatregel wordt op houten dakvloer een (gewapende) gietvloer aangebracht. Hierop wordt

vervolgens nieuwe isolatie en dakbedekking aangebracht.


40


Als gevolg van het aanbrengen van de gietvloeren dak en de nieuwe isolatie verdwijnen ruimtes voor

vleermuizen in het dak. Hierdoor gaan verblijfplaatsen verloren.



gevolg van het aanbrengen van nieuwe dakafwerking, gegoten dak en isolatie kunnen holtes in het dak en

toegang tot deze holtes verdwijnen en gaan verblijfplaatsen van huismussen verloren.


Als gevolg van het aanbrengen van nieuwe dakafwerking, gegoten dak en isolatie kunnen holtes in het dak

en toegang tot deze holtes verdwijnen en gaan verblijfplaatsen van gierzwaluwen verloren.



41

Als gevolg van het afdichten van de dakruimte door het gietdak kunnen ook doorgangen naar de spouw

vanuit de dakruimte onbereikbaar worden voor vleermuizen. Hierdoor kunnen vleermuizen in de spouw met

invliegopeningen in het dak hun toegang tot de verblijfplaats kwijtraken waardoor verblijfplaatsen verloren

gaan.



Onduidelijkheden:

-

3.14 Type versterkingsmaatregel: L3-J

Bij deze maatregel worden stalen strips in diagonaal verband aan de binnenzijde van een houtenkap tegen

het dakbeschot aangebracht.


42


Bij deze maatregel blijft de ruimte tussen het dakbeschot en de dakpannen behouden. Hierdoor blijven

potentiële verblijfplaatsen behouden. Hierdoor treedt er alleen verstoring op bij de werkzaamheden.





43





Deze maatregel dicht geen toegangen af naar de spouwruimtes. Hierdoor zijn er geen effecten voor

verblijfplaatsen van de spouw.


• Ruimte tussen dakbeschot en dakpannen behouden • Zelfde dakpannen terugplaatsen met een overstek van minimaal 2 tot 3 cm • Indien huidige situatie een windveer is: dakpannen aanpassen en een overstek van 2 tot 3 cm creëren

Onduidelijkheden:

-

3.15 Type versterkingsmaatregel: L3-K

Bij deze maatregel wordt een betonnen dak volledig vervangen voor een stalen dakplaten. Hierboven op

worden wordt isolatiemateriaal folies en de dakbedekking aangebracht.


44


Als gevolg van het aanbrengen van nieuwe isolatie en dakbedekking kunnen holtes en de toegang tot deze

holtes in het dak verdwijnen. Daarnaast wordt de abiotiek veranderd door een andere samenstelling van het

dak waardoor een verblijfplaats zijn functie kan kwijtraken.






45






Als gevolg van het afdichten van de dakruimte door de isolatielaag kunnen ook doorgangen naar de spouw

vanuit de dakruimte onbereikbaar worden voor vleermuizen. Hierdoor kunnen vleermuizen in de spouw met

invliegopeningen in het dak hun toegang tot de verblijfplaats kwijtraken waardoor verblijfplaatsen verloren

gaan.


• Een ruimte creëren tussen de dakisolatie en het nieuwe dakbedekking van minimaal 3 cm. • Een ruwe buitenlaag op de isolatie aanbrengen zodat aanwezige dieren niet in contact komen met het

isolatiemateriaal • Invliegopeningen voor gierzwaluw, huismus en vleermuizen creëeren • Staalplaten verruwen of een ruwe laag aanbrengen • Invliegopeningen naar staalplaten creëren.

Onduidelijkheden:

Hoe ziet de afwerking van het dak eruit? Komt er nog een harde bovenlaag boven de isolatie en uit welk

materiaal?

3.16 Type versterkingsmaatregel: L3-M

Bij deze maatregel wordt 1 laag van multiplex (12 mm) aangebracht op de dakvloer. Vervolgens wordt hier

een laag isolatiemateriaal, dampremmende laag en nieuwe dakafwerking aangebracht. Deze maatregel

wordt zowel voor vloeren als voor daken gebruikt. Bij daken heeft deze maatregel gevolgen voor aanwezige

soorten.


46














47






3.17 Type versterkingsmaatregel: L3-N

Bij deze maatregel worden twee multiplex lagen aangebracht op de bestaande balklaag. Dit wordt zowel bij

vloeren als bij daken gedaan. Bij daken treden effecten op voor aanwezige soorten. Na het aanbrengen van

de multiplexlagen wordt nieuw isolatiemateriaal, dampremmende laag en nieuwe dakafwerking.


48













49







Onduidelijkheden:

-


Bij deze maatregel worden renovatieankers in de wand geplaatst.


50


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.



51

Bij deze maatregel blijft de spouwruimte behouden. Wel kan er verstoring optreden voor aanwezige

vleermuizen.


• Openingen maken bestaande spouwmuur

Onduidelijkheden:

-


Bij deze maatregel wordt het buitenblad van een spouwmuur verwijderd en aanbrengen van een enkelzijding

HSB element op de buitenzijde van het binnenblad. Het HSB-element is standaard geïsoleerd met minerale

wol en afgewerkt met een licht gevel in de vorm in de vorm van een cement gebonden vezelplaat op een

regelwerk van steenstrips.


52


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.



53

Als gevolg van het verwijderen van de buitenzijde van de spouwmuur gaan huidige verblijfplaatsen van

vleermuizen in de spouwmuur verloren.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

Bestaat de gevelplaat uit een ruwe buitenkant en binnenkant?


Bij deze maatregel worden aan de binnenzijde van de wand een HSB-element op een metselwerkwand

aangebracht. Deze wordt afgedekt met een multiplex laag en een gipsplaat. In geval van een spouwmuur

worden er tevens renovatie ankers toegevoegd.


54


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.


55


Doordat werkzaamheden inpandig plaats vinden is er geen invloed op eventuele spouwruimtes. Wel kan het

aanbrengen van renovatieankers leiden tot verstoring van vleermuizen.

Mogelijkheden voor natuur inclusief bouwen:


Onduidelijkheden:

-

3.21 Type versterkingsmaatregel: L4-L

Bij deze maatregel worden stalen kokerprofielen in de spouw ingebracht. Deze worden geplaatst door van

bovenin in de spouwmuur te laten zakken. Hierdoor hebben deze werkzaamheden mogelijk ook invloed op

dakruimtes.


56


Om de stalen kokerprofielen te plaatsen wordt mogelijk het dak opengebroken en weer afgedicht. Hierdoor

kunnen bestaande openingen naar de spouw of dakrand verdwijnen. Hierdoor kunnen verblijfplaatsen van

vleermuizen in het dak of de toegang tot verblijfplaatsen verloren gaan.




huismussen in het dak of de toegang tot verblijfplaatsen verloren gaan.



57



gierzwaluwen in het dak of de toegang tot verblijfplaatsen verloren gaan.


De open spouwruimte blijft behouden zolang de spouw niet wordt opgevuld. Wel kan de toegang van de

spouw afgedicht worden bij het herstellen van daken en/of de koker die invliegopeningen in de buitenmuur

blokkeert. Ook kunnen de kokerprofielen ervoor zorgen dat verblijfplaatsen verkleind of opgesplitst worden.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Verblijfplaats onder dakpannen • Openingen in het stakenkokerprofiel (3 x 3 cm) creëren waardoor vleermuizen in diverse delen van de

spouw kunnen komen. • Dakruimte (weer) geschikt maken voor huismussen • Dakruimte (weer) geschikt maken voor gierzwaluwen • Openingen van de dakruimte naar de spouw creëren.

Onduidelijkheden:

Er wordt gesproken van ‘Vanaf bovenin erin laten zakken en ruimte tussen koker en wandzijde opvullen’.

Wat wordt hiermee bedoeld? Wordt de spouw gevuld?

3.22 Type versterkingsmaatregel: L4-M

Bij deze maatregel worden in de binnenmuur en spouw stalen kokers ingebracht. Hierbij wordt aan weerzijde

van de kokers een soort vulling aangebracht. De rest van de spouwmuur blijft wel behouden.


58


N.v.t.


N.v.t.



59

N.v.t.


Als gevolg van de werkzaamheden wordt een deel van de spouw gevuld met kokerprofielen en vulling.

Daardoor raakt de spouw tevens versnipperd en kunnen verblijfplaatsen verkleind worden. Ook treedt er

verstoring op. Ook kunnen de kokers en de vullingen invliegopeningen afdekken waardoor de spouw niet

meer bereikbaar is als verblijfplaats.


• Openingen bestaande spouwmuur • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Openingen in stalenkokers en vullingen creëren zodat vleermuizen in diverse delen van de spouw

kunnen komen.

Onduidelijkheden:

• Wat voor materiaal wordt er als vulling gebruikt?

3.23 Type versterkingsmaatregel: L4-N

Met deze maatregel wordt het buitenvel van een spouwmuur met grote openingen verwijderd. Er worden

HSB elementen (die standaard geïsoleerd zijn met minerale wol) geplaatst en wordt een cement gebonden

laag op regelwerk geplaats als buitenblad.


60


N.v.t.?


N.v.t.?


N.v.t.?


61


Als gevolg van het verwijderen van de buitenmuur en het opvullen van de ruimtes verdwijnen bestaande

spouwen. Hierdoor gaan huidige verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw.


• Openingen bestaande spouw creëren • Ruwe buitenlaag aanbrengen op isolatiemateriaal en waterdichte laag. • Ruwe binnenkant gevelplaat creëren. • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

Moet het dak aangepast worden?


Bij deze maatregel wordt een jacketing van gewapend spuitbeton aangebracht aan de buitenkant van de

muren.


62


N.v.t.?


N.v.t.?



63

N.v.t.?


Als gevolg van het aanbrengen van de jacketing kunnen ruimtes naar de spouw worden afgesloten. Hierdoor

zijn verblijfplaatsen onbereikbaar en gaan verblijfplaatsen verloren.


• Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

Dient het dak aangepast te worden?


Met deze maatregel wordt de spouwmuur van bovenaf gevuld met staalvezelbeton. Tevens worden er

renovatieankers geplaatst.


64


De spouw wordt van bovenaf gevuld. Hierdoor dient het dak mogelijk ook opengebroken te worden. Hierdoor

kunnen verblijfplaatsen verstoord worden en bij het vervangen van het dak kunnen verblijfplaatsen van

vleermuizen of toegang tot verblijfplaatsen afgedicht worden




gierzwaluwen of toegang tot verblijfplaatsen afgedicht worden


65




gierzwaluwen of toegang tot verblijfplaatsen afgedicht worden


De spouwruimtes worden met deze maatregel volledig afgedicht. Hierdoor verdwijnen spouwruimtes voor

vleermuizen



Onduidelijkheden:

-


Het toevoegen van stalen elementen of frames aan het gebouw. De staalprofielen kunnen als toevoeging of

als vervanging van een bestaande wand dienen.


66


?


?



67

?


?


?

Onduidelijkheden:

Hoe wordt deze maatregel verwerkt in het gebouw? Wordt deze in een muur geplaatst? Wordt er een muur

omheen gebouwd? Is deze oplossing als de hoeksteunoplossing?

3.27 Type versterkingsmaatregel: L5-E

Bij deze maatregel wordt de bestaande wanden versterkt door sheets van glasvezelversterkt polymeer op te

lijmen in een orthogonaal patroon.


68


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.



69

Door het oplijmen van glasvezel versterkt polymeer worden invliegopeningen afgesloten en worden

verblijfplaatsen ontoegankelijk. Hierdoor gaan verblijfplaatsen van vleermuizen verloren.


• Openingen bestaande spouw • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:

-


Het met behulp van spanstaven aanbrengen van voorspanning in bestaande (massieve metselwerkwanden

door deze te spannen. In de wand worden van bovenaf verticale gaten geboord met een te bepalen h.o.h.

afstand. Hierin worden spanstaven aangebracht. Deze staven zijn onderin in de fundering of in het

metselwerk onder de vloer ingelijmd. Bovenaan worden de spanstaven verankerd in twee UPN-

staalprofielen, waarna ze op spanning worden gebracht om de voorspanning te creëren. Indien noodzakelijk

kan het gat nog geïnjecteerd worden met gietmortel voor een betere hechting.


70


N.v.t.?


N.v.t.?


N.v.t.?


Bij buitenmuren kunnen open spouwruimtes verloren gaan door het vullen van de spouw met gietmortel.

Hierdoor gaan mogelijk verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw verloren.


• Aangepaste gevelranden

• Inmetselen vleermuiskasten

• Plaatsen inbouwkasten huismus

• Inmetselen gierzwaluwkasten


71

Onduidelijkheden:

Het is niet duidelijk of er ook werkzaamheden plaats vinden in het dak.

3.29 Type versterkingsmaatregel: L5-Q

Met deze maatregel wordt de wand verstevigd met gewapend beton, isolatiemateriaal en wordt het geheel

afgedekt met steenstrips of met stucwerk


N.v.t.?


N.v.t.?



72

N.v.t.?


Bij aanbrengen aan de buitenwand worden invliegopeningen afgedicht waardoor verblijfplaatsen van

vleermuizen ontoegankelijk worden en verloren gaan. Indien werkzaamheden inpandig uitgevoerd worden

blijven eventuele spouwruimtes behouden.






Onduidelijkheden:

• Moet het dak aangepast worden (verlengd)?

3.30 Type versterkingsmaatregel: L5-R

Met deze maatregel wordt een laag van spuitbeton aan één zijde van het bestaande metselwerk

wand/penant aangebracht. Het spuitbeton wordt gewapend in koolstofvezelwapening. Op het spuitwerk

worden HSB-elementen aangebracht die standaard zijn geïsoleerd met minerale wol. Ook wordt het

spuitwerk voorzien van een horizontale regel om zaken aan op te kunnen hangen. De elementen zijn

afgewerkt met gipsplaten met afgesmeerde naden en schilderwerk. De bestaande wand kan zowel een

binnen-binnen wand zijn als een binnen=buitenwand.


73


N.v.t.?


N.v.t.?


N.v.t.?


74


Als gevolg van de voorgenomen werkzaamheden worden ruimtes naar de spouw afgedicht en worden

vleermuisverblijfplaatsen ongeschikt. Hierdoor gaan verblijfplaatsen verloren.







Onduidelijkheden:

• Moet het dak worden aangepast?

3.31 Type versterkingsmaatregel: L5-S

Bij deze maatregel wordt een laag van spuitbeton aangebracht van een bestaande metselwerk wand/penant

die onderdeel uitmaakt van een buitengevel. Het spuitbeton wordt gewapend met koolstofvezelwapening. Op

het spuitwerk worden enkelzijdig HSB-elementen (welke standaard geïsoleerd is met minerale wol)

aangebracht. De elementen zijn standaard afgewerkt met een lichte gevel. Het buitenblad van de huidige

spouwmuur wordt verwijderd.


75


N.v.t.?


N.v.t.?


N.v.t.?


76


Als gevolg van deze maatregel verdwijnt de spouwruimte. Hierdoor verdwijnen mogelijke verblijfplaatsen in

de muur.


• Openingen bestaande spouw • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Ruwe laag op isolatiemateriaal

Onduidelijkheden:


3.32 Type versterkingsmaatregel: L5-W

Met deze maatregel wordt het buitenblad van de spouwmuur gesloopt en wordt een laag van 10 mm

polymeer versterking met glasvezel mesh aangebracht, daarop komt een isolatiepakket met steenstrips.


77


N.v.t.?


N.v.t.?


N.v.t.?


78


De spouw verdwijnt en daarmee verdwijnen ook verblijfplaatsen in de spouw. Door de nieuwe samenstelling

is er geen ruimte meer voor verblijfplaatsen en deze gaan dan ook verloren.


• Inbouw huismus en gierzwaluwnest in overstek • Vleermuisverblijf in overstek • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten

Onduidelijkheden:



Voor deze versterkingsmaatregel wordt de bestaande fundatie versterkt met een omstorting van de

funderingsstrook. Deze kan gemetseld of van beton zijn.


79


N.v.t


N.v.t.


80


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-

3.34 Type versterkingsmaatregel: L6-B

Bij deze maatregel worden uitwendige funderingselementen toegevoegd met een schorende component. De

maatregel zorgt voor afdracht van horizontale belasting naar de ondergrond.


81


N.v.t


N.v.t.


N.v.t.


82


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-


Bij deze maatregel wordt de kruipruimte gevuld met 200 mm schuimbeton. Dit zorgt voor extra

contactoppervlak met de ondergrond t.v.t. de overdracht van schuifkrachten naar die ondergrond.


83


N.v.t


N.v.t.



84

N.v.t.


N.v.t.


• Bij geschikte spouw voor vleermuizen openingen maken naar de overgebleven open deel van de kruipruimte zodat vleermuizen hier kunnen overwinteren.

Onduidelijkheden:

-

3.36 Type versterkingsmaatregel: L6-E

Met deze versterkingsmaatregel wordt een prefab L-wand ingegraven langs de omtrek van het gebouw. De

maatregel creëert een ‘corset’ om het gebouw heen. Dit zorgt voor extra contactoppervlak met de

ondergrond voor de afdracht van schuifkrachten.


85


N.v.t


N.v.t.



86

N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-

3.37 Type versterkingsmaatregel: L6-G

Met deze versterkingsmaatregel wordt een damwand geplaatst langs de omtrek van het gebouw. De

maatregel creëert een ‘corset’ om het gebouw heen wat zorgt voor extra contactoppervlak met de

ondergrond voor de afdracht van schuifkrachten.


87


N.v.t


N.v.t.



88

N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-

3.38 Type versterkingsmaatregel: L6-H

Bij deze versterkingsmaatregel wordt de grond onder het gebouw geïnjecteerd met grout, ter voorkoming

van verwerking van de ondergrond.


89


N.v.t


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-

3.39 Type versterkingsmaatregel: L6-I

Bij deze maatregel worden nieuwe funderingspalen toegevoegd voor extra verticaal draagvermogen,

inclusief koppelbalken naar de bestaande fundering. De nieuwe koppelbalken worden aan de bestaande

fundering verbonden met ankers.


90


N.v.t


N.v.t.


91


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-


Bij deze versterkingsmaatregel wordt in de kruipruimte een gevuld met gewapend beton. Dit wordt ook in de

spouwruimte in de kruipruimte gedaan.


92


N.v.t


N.v.t.


93


N.v.t.


Bij vleermuizen onderin de spouw kan verstoring opleveren. Wel blijft het overgrote deel van de spouw

behouden met deze maatregel


• Bij geschikte spouw voor vleermuizen openingen maken naar de overgebleven open deel van de kruipruimte zodat vleermuizen hier kunnen overwinteren.

Onduidelijkheden:

-


Bij deze versterkingsmaatregel worden waterkering geplaatst rondom het huis en wordt de grondwaterstand

onder het huis verlaagd. De maatregel zorgt voor preventie van verweking.


N.v.t


N.v.t.


94


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-


95

4 NATUURINCLUSIEVE VERSTERKINGSOPLOSSINGEN

Combinatie van maatregelen met concrete toewijzing natuur inclusief ontwerp en taakstelling. Kansen

benutten en bij enkel effect minimale inpassing ecologie toe te wijzen.

Per oplossing komen de maatregelen samen en zo ook de ecologische oplossingen voor natuur inclusief

ontwerp. Per project dient op basis hiervan de inpassing van de taakstelling en de plus maatregelen te

worden ontworpen en aan CVW ter goedkeuring te worden voorgelegd.

De oplossing voor natuurinclusief ontwerp ligt naar verwachting voor een groot in de afwerking van de

constructie en buitenschil en minder in de versterkingsmaatregel zelf. De natuurinclusieve oplossing zal

daarom dus i elke versterkingsoplossing moeten worden uitgewerkt en vastgelegd en zal voor een deel bij

elk project verschillen. Denk aan holle ruimten in spouwen, dakranden, overstekken en schoorstenen die

ontstaan als afwerking van de constructie details en uitstraling van een gebouw (like for like).

Type versterkingsmaatregel: CVW Voorbeeld 1 (Hoeksteun)

Bij de hoeksteun oplossing wordt de kopgevels van een blok rijtjeswoningen verstevigd doormiddel van een

staal- en betonconstructie met een nieuwe fundering. Deze constructie wordt tevens in de grond verwerkt

waarmee de fundering verstevigd wordt. De hoekstuen zal onzichtbaar weggewerkt worden in een nieuw

aan te brengen kopgevel.


Als gevolg van de verbreding van het dak wordt verlengd of opengebroken wordt vindt er verstoring plaats

van verblijfplaatsen in het dak. Ook kan er tocht ontstaan in de verblijfplaatsen. Als het dak met windveren

worden afgewerkt verdwijnen invliegopeningen voor vleermuizen en gaan verblijfplaatsen verloren.



van verblijfplaatsen/nesten van huismussen in het dak. Ook kan er tocht ontstaan in de verblijfplaatsen. Als

het dak met windveren worden afgewerkt verdwijnen invliegopeningen voor huismussen en gaan

verblijfplaatsen verloren.


96



van verblijfplaatsen/nesten van gierzwaluwen in het dak. Ook kan er tocht ontstaan in de verblijfplaatsen. Als

het dak met windveren worden afgewerkt verdwijnen invliegopeningen voor gierzwaluwen en gaan

verblijfplaatsen verloren.


Als gevolg van de verstevigingsmaatregel gaat de huidige spouw verloren. Hiermee gaan ook

verblijfplaatsen in de spouw van vleermuizen verloren.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Optimaliseren spouwmuur met verblijfplaatsen • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Vleermuisverblijf in overstek • Verblijfplaats onder dakpannen (vleermuizen, gierzwaluw, huismus) • Huiszwaluwnesten

Onduidelijkheden:

-

Voorbeelduitwerking Opwierde Zuid september 2017

PM In oktober 2017 zullen versterkingsmaatregelen conform de hoeksteunoplossing plaats vinden in

Opwierde Zuid. Voor deze maatregelen zijn ecologische maatregelen ingepast. Er zijn hier maatregelen

genomen voor de volgende soort(groepen)

• Huismus

• Gierzwaluw

• Vleermuizen

Voor een gedetailleerde beschrijving van het project bouwkundig versterken Opwierde Zuid wordt naar het

uitvoeringsplan verwezen.

Maatregelen die uitgevoerd zijn

• Dakruimte weer geschikt maken voor huismus, gierzwaluw en vleermuizen

• Inbouwkast voor vleermuizen in spouwruimte plaatsen

• 9 inbouwkasten voor gierzwaluwen plaatsen in de spouwruimte

• 2 huismussenkasten plaatsen in spouwruimte

• Gehele spouw toegankelijk maken voor vleermuizen

Om bovenstaande uit te voeren gelden de onderstaande randvoorwaarden.

Dakruimte

• Dakpannen 3 cm over steken op houten boeiboord/windveer

• Minimaal 3 cm ruimte behouden tussen de dakpannen en het dakbeschot

• Boeiboord/windveer houtmateriaal (ruw) i.p.v. kunststof (glad)

• Indien boeiboord/windveer toch van kunststof gemaakt wordt, steenstrips of ander ruwmateriaal

aanbrengen waarbij nog voldoende ruimte behouden wordt tussen boeiboord/windveer en overstekende

dakpan (minimaal 3 cm)

• Geen vogelschroot plaatsen


97

• Geen folies gebruiken of folies afdekken met een houtplaat of ultra fijn betongaas

• 2 gierzwaluwkasten (Vivara Type NK GZ 05) onder dakrand (in schaduw) achter de windveer

Dakruimte bij eventuele isolatie van buitenaf

• Sneldekpannen of RBB-pannen gebruiken als nieuwe dakpannen

• Dakpannen 3 cm over steken op houten overstek

• Minimaal 3 cm ruimte behouden onder de dakpannen

• Geen vogelschroot plaatsen

• Ruimte onder dakpannen toegankelijk houden vanuit dakgoot met openingen van minimaal 3 cm

• Isolatiemateriaal en eventuele folies afdekken met houtplaat of ultra fijn betongaas

Spouwruimte

• Grote inbouwkast vleermuizen:

4 lagen van houtwolcementbladen

2 compartimenten tussen deze bladen van 25 mm en 1 compartiment van 40 mm (midden in de kast)

Verticale houtbetonplaat die de kast verbindt met de invliegopening in de buitenmuur

Tegen de isolatiemateriaal plaatsen (op binnenmuur)

3 invliegopeningen van Vivara (IB VL 02) in buitenmuur (voor de kast)

Kast tussen metaalconstructie

In nokconstructie plaatsen

• 9 gierzwaluwkasten:

Bijv. Vivara IB GZ 04 (BxHxD) 42 x 18 x 15 cm

Bijv. Vivara IB GZ 03 (BxHxD) 42 x 18 x 15,5 cm

Kasten recht tegen buitenmuur aan in de spouwruimte

Vastmaken met houtenconstructie

Invliegopening van 3 x 7 cm in de buitenmuur

• 2 huismussenkasten:

Bijv. NK MU 06 (BxHxD) 29 x 24 x 15,5 cm

Kasten recht tegen buitenmuur aan

Vastmaken met houtenconstructie

Invliegopeningen van 3 x 7 cm

Kasten ter hoogte van dakgoot plaatsen

• Spouw geheel toegankelijk maken voor vleermuizen (vanuit invliegopeningen):

Ruwe laag (Ultra fijn betongaas) aanbrengen op isolatiemateriaal (zie Figuur 1 en Figuur 2)

Indien buitenmuur glad is, verruwen met bijvoorbeeld hout materiaal

Geen uitstekende spijkers of uitstekende schroeven


98

Figuur 1: Ultrafijn betongaas

Figuur 2: Vleermuis op ruwe griplaag tussen isolatiemateriaal en spouwruimte


99

Figuur 3. Ecologische maatregelen kopgevel

Figuur 4. Detail dakrand


100

Figuur 5. Locatie vleermuiskast


101

Figuur 6. Details spouwmuur

Type versterkingsmaatregel: CVW Voorbeeld 2

Bij dit voorbeeld worden de volgende maatregelen uitgevoerd:

• Plaatsen van stalen portaal (begane grond) in de achtergevel aan de buitenzijde • Verstijven van houten vloer op zolderniveau in woning? • Verstijven van vliering in de garage • Koppelen van de houten vloer van de vliering in de grage aan de betonvloer • Plaatsen van HSB-wand in de keuken tegen bestaande metselwerk wand) • Plaatsen van een randbalk in de garage gekoppeld aan de vlieringvloer


102


Bij deze werkzaamheden worden geen werkzaamheden uitgevoerd in het dak. Hierdoor treedt er geen

verstoring op voor vleermuizen in het dak.



verstoring op voor huismussen in het dak.



verstoring op voor gierzwaluwen in het dak.


Bij deze maatregel worden geen werkzaamheden in wanden uitgevoerd behalve in de keuken. Hier wordt

een HSB-wand aangebracht tegen bestaande metselwerk wand. Zoals hier beschreven lijkt dit inpandig te

gebeuren waardoor spouwruimtes behouden blijven. Echter indien de bestaande spouwmuur hiervoor

opengebroken wordt gaat de spouwruimte en daarmee vleermuisverblijfplaatsen verloren. Ook de

staalconstructie lijkt aan de buitenzijde van de wand geplaatst te worden.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Ophangen huiszwaluwnesten • Zolder en vliering garage toegankelijk maken voor gewone grootoorvleermuis door invliegopeningen te

creëren.


103

Onduidelijkheden:

• Wat wordt er verstaan onder verstijven? Worden er dan multiplexplaten aangebracht? • Wordt het HSB-element inpandig aangebracht? Wordt daarvoor geen muren opengebroken?

Type versterkingsmaatregel: CVW voorbeeld 3


• Versterken verdiepingsvloer • Versterken zoldervloer • Versterken dak • Verankeren gordingen aan bouwmuur • Vervangen schoorsteen door een lichtgewichttype • Sloop schoorsteenkanaal


Met het versterken van het dak gaan mogelijk dakruimtes verloren. Hierdoor verdwijnen verblijfplaatsen van

vleermuizen in dakruimtes. Ook in schoorstenen kunnen vleermuizen verblijfplaatsen hebben. Door de sloop

van de huidige schoorsteen en het schoorsteenkanaal kunnen ook verblijfplaatsen in of om deze

schoorstenen verloren gaan.



huismussen in dakruimtes.



104


gierzwaluwen in dakruimtes.


Als gevolg van werkzaamheden aan het dak kunnen toegangen van het dak naar de spouw afgedicht

worden en kunnen verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw verloren gaan. Ook eventuele

verblijfplaatsen in het schoorsteenkanaal kunnen verloren gaan.


• Aanpassingen schoorsteen: betimmering rond schoorsteen • Vervangen bestaande schoorsteen • Aanpassingen schoorsteen huismussen • Aanpassingen schoorsteen gierzwaluwen • Schoorsteenkanaal vanbinnen afsluiten en geschikt maken als vleermuisverblijfplaats • Indien ruimte (>3cm) in huidige spouwmuur beschikbaar:

• Openingen maken bestaande spouwmuur • Indien geen ruimte in spouwmuur aanwezig:


• Verblijfplaats onder dakpannen • Maatwerk gierzwaluwnesten • Ophangen gierzwaluwnesten • Ophangen huiszwaluwnesten • Nest huiszwaluw in dakoverstek • Inbouw huismus en gierzwaluwnest in overstek • Vleermuisverblijf in overstek

Onduidelijkheden:

• Welke maatregel wordt genomen onder het dak versterken? • Welke maatregel wordt genomen om de gordingen aan bouwmuur te verankeren? • Waarom wordt het schoorsteenkanaal gesloopt? Is dat noodzakelijk of wordt dat alleen gedaan omdat het

toch niet meer gebruikt wordt? • Worden dezelfde dakpannen teruggeplaatst of worden daken helemaal vervangen?

Bij dit voorbeeld is het niet duidelijk wat de maatregelen precies inhouden en wat de effecten en/of

oplossingen kunnen zijn.



• Versterken van de fundering • Verstijven van de Nehobo vloer (L3-A of L3-C?) • Plaatsen van vier stalen portalen met stabiliteitsverbanden (begane grond) in de binnenwand. (L5-D) • Aanbrengen van koppeling tussen de portalen en de vloerschijf van de eerste verdieping. • Aanbrengen van de koppeling van portalen en de begane grondvloer • Plaatsen van stalen stabiliteitsverbanden in het dakvlak (L3-J) • Koppelen van stalen spanten in de kap aan de verdiepingsvloerschijf • Aanbrengen van Seismische voeg tussen de garage en de woning (L2-030) • Plaatsen van een HSB-wand in de achtergevel (tegen bestaande metselwerkwand) gekoppeld aan de

begane grondvloer en verdiepingsvloer t.b.v. belasting uit het vlak. (L4-K? of L5-R/L4-N/L4-J)


105


Indien de stalen constructie zoals L3-J wordt uitgevoerd blijft de ruimte tussen het dakbeschot en de

dakpannen behouden. Hierdoor blijven potentiële verblijfplaatsen voor vleermuizen behouden. Hierdoor

treedt er alleen verstoring op bij de werkzaamheden.



dakpannen behouden. Hierdoor blijven potentiële verblijfplaatsen voor huismussen behouden. Hierdoor




dakpannen behouden. Hierdoor blijven potentiële verblijfplaatsen voor gierzwaluwen behouden. Hierdoor



In spouwruimtes en/of muren vinden diverse werkzaamheden plaats zoals het plaatsen van stalen

constructies in de muren, HSB-wand plaatsen etc. Hierdoor kunnen verblijfplaatsen van vleermuizen in de

spouw verstoord en/of verloren gaan.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Verblijfplaats onder dakpannen vleermuizen, huismus, gierzwaluw • Maatwerk gierzwaluwnesten • Ophangen gierzwaluwnesten • Ophangen huiszwaluwnesten


106

• Nest huiszwaluw in dakoverstek • Inbouw huismus en gierzwaluwnest in overstek • Vleermuisverblijf in overstek

Onduidelijkheden:

• Zijn deze maatregelen te koppelen aan maatregelen in de catalogus? • Blijft de spouwruimte behouden of gaat deze verloren? • Worden de stalen verbanden in het dak vanaf binnen in aangebracht? Blijft de dakruimte behouden? • Welke funderingsmaatregel wordt gebruikt?

Bij dit voorbeeld is het niet duidelijk wat de maatregelen precies inhouden en wat de effecten en/of

oplossingen kunnen zijn.



• Toepassing renovatie spouwankers L4-D • Metselwerk boven de erker verwijderen en vervangen voor steenstrip of zelfdragend te maken • Het dak ter plaatse van het rookkanaal verbinden met de woning. De balken moeten goed gekoppeld zijn

aan het metselwerk van de schoorsteen • Dakbalken verbinden met muurplaten (L2-012) • Onderling verbinden van muurplaten op de hoekpunten • Onderlinge balkverbindingen preventief versterken o.a. de loefverbindingen (L2-014 of L2-015) • Vloerbalken van de zolder en verdiepingsvloer deugdelijk aan resp. het dak en de wanden bevestigen.

(L2-012)


Zoals hier beschreven lijken werkzaamheden met betrekking tot het dak voornamelijk inpandig en in

zolderruimtes plaats te vinden. Het gaat hier vooral om draagbalken verbinden etc. Hierdoor wordt verwacht

dat er geen sprake is van werkzaamheden in de dak ruimtes en dat deze behouden blijven. Indien

zolderruimtes door gewone grootoorvleermuis gebruikt worden kan er wel verstoring optreden voor de

gewone grootoorvleermuis.



107



dat er geen sprake is van werkzaamheden in de dak ruimtes en dat deze behouden blijven. Hierdoor gaan er

geen verblijfplaatsen van huismussen verloren.




dat er geen sprake is van werkzaamheden in de dak ruimtes en dat deze behouden blijven. Hierdoor gaan er

geen verblijfplaatsen van huismussen verloren.


Bij de enkers worden de bestaande spouwmuren aangepast. Hierdoor kunnen spouwruimts verdwijnen, en

daarmee aanwezige vleermuisverblijfplaatsen, of kan er verstoring optreden voor vleermuizen met

verblijfplaatsen in de spouw.


• Openingen bestaande spouwmuur maken • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Openingen naar zolder maken voor gewone grootoorvleermuis • Zolderbalken verruwen voor gewone grootoorvleermuis • Geen chemische houtbewerkingsmiddelen gebruiken

Onduidelijkheden:

• Welke maatregelen worden gebruikt om muurplaten met elkaar te verbinden? • Worden de werkzaamheden aan het dak van binnenuit gedaan? • Welke maatregelen worden gebruikt om de balkverbindingen te verbinden aan de schoorsteen?


Bij deze maatregel wordt bouwmassa weggenomen door sneldekpannen te vervangen voor lichtgewicht

dakafwerking.


108


Huidige verblijfplaatsen in daken verdwijnen als gevolg van het verwijderen van de sneldekpannen. Ook

verandert de abiotiek van eventueel overgebleven dakruimtes waardoor een verblijfplaats niet meer dezelfde

functie heeft.


Huidige verblijfplaatsen in daken verdwijnen als gevolg van het verwijderen van de sneldekpannen.

Lichtgewicht daken zijn mogelijk ongeschikt door het ontbreken van dakruimtes en veranderende abiotiek

door de vervanging van materiaal in dakafwerking.


Huidige verblijfplaatsen in daken verdwijnen als gevolg van het verwijderen van de sneldekpannen.

Lichtgewicht daken zijn mogelijk ongeschikt door het ontbreken van dakruimtes en veranderende abiotiek

door de vervanging van materiaal in dakafwerking.


Toegang tot de spouw via invliegopeningen van dakruimtes gaan mogelijk verloren. Hierdoor kunnen

verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouwruimte verloren gaan.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten • Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Verblijfplaats onder dakpannen vleermuizen, huismus, gierzwaluw • Maatwerk gierzwaluwnesten • Ophangen gierzwaluwnesten • Ophangen huiszwaluwnesten • Inbouw huismus en gierzwaluwnest in overstek • Vleermuisverblijf in overstek


109

Onduidelijkheden:

• Wat voor materiaal wordt er voor de lichtgewicht dakafwerking gebruikt? • Blijven er dakruimtes in de nieuwe daken beschikbaar en zijn deze van buitenaf toegankelijk?

Type maatregel: CVW Voorbeeld 7

Bij dit voorbeeld worden de volgende maatregelen genomen:

• Versterken fundering • Versterken van het dak • Versterken van de vloeren • Het plaatsen van een stalen frame in de voorgevel. • Buitenblad van de kopgevel vervangen voor een houtskelet frame • Zware scheidingswanden vervangen voor lichtgewicht wanden • Het platte dak van de uitbouw versterken


Door werkzaamheden aan het dak kunnen dakruimtes verloren gaan en wordt gaan mogelijk

vleermuisverblijfplaatsen verloren.


Door werkzaamheden aan het dak kunnen dakruimtes verloren gaan en wordt gaan mogelijk nesten van

huismussen verloren.


Door werkzaamheden aan het dak kunnen dakruimtes verloren gaan en wordt gaan mogelijk nesten van

gierzwaluwen verloren.


Door de verbouwing verdwijnen huidige spouwruimtes. Hierdoor kunnen verblijfplaatsen van vleermuizen

verloren gaan. Ook kunnen door de stalen frame en houtskelet frame ruimtes versnipperd raken waardoor

verblijfplaatsen verkleind worden.


• Openingen maken bestaande spouwmuur • Aangepaste gevelranden • Inmetselen vleermuiskasten


110

• Plaatsen inbouwkasten huismus • Inmetselen gierzwaluwkasten • Verblijfplaats onder dakpannen vleermuizen, huismus, gierzwaluw • Maatwerk gierzwaluwnesten • Ophangen gierzwaluwnesten • Ophangen huiszwaluwnesten • Inbouw huismus en gierzwaluwnest in overstek • Vleermuisverblijf in overstek

Onduidelijkheden:

• Welke maatregelen worden gebruikt voor de versterking? • Wordt lege ruimte die ontstaat door stalen frame of houtskeletframe opgevuld of blijft deze behouden?


111

5 NATUURINCLUSIEVE VERDUURZAMINGSMAATREGELEN

Naast versterkingsmaatregelen biedt CVW ook andere maatregelen aan zoals

verduurzamingsmogelijkheden. Een aantal verduurzamingsmogelijkheden hebben geen effect op

verblijfplaatsen van beschermde soorten fauna. Deze maatregelen worden daarom niet meegenomen. Het

gaat om de volgende maatregelen:

• Vloerisolatie onderkant begane grond vloer • HR++ beglazing (bij vervangen kozijnen, vervangen kozijnen wordt wel meegenomen) • Triple beglazing (bij vervangen kozijnen, vervangen kozijnen wordt wel meegenomen) • Geïsoleerde deur bij vervanging buitendeur • Bodemisolatie • CO2 gestuurd WTW ventilatiesysteem • WTW ventilatiesysteem • Zonneboiler • Zonneboiler combi met CV ketel • Warmtepomp • Pelletkachel • Slimme thermostaat • Waterzijdig inregelen radiatoren • Kozijnen voorzien van ventilatieroosters

Verduurzamingsmaatregelen die wel van invloed zijn op beschermde soorten en/of kansen bieden voor

natuur inclusief bouwen, zijn hieronder weergegeven.

Type maatregel: Gevelisolatie

In de gevel wordt gevelisolatie aangebracht


Bij open spouw ventilatie onder dakpannen kans op verstoring verblijfplekken en toegankelijk constructie


Bij open spouw ventilatie onder dakpannen kans op verstoring nestplekken


Bij open spouw ventilatie onder dakpannen kans op verstoring nestplekken


Als gevolg van het isoleren van de gevel verdwijnen spouwruimtes en daarmee verblijfplaatsen in de spouw

van vleermuizen.







• Maatwerk gierzwaluwnesten

• Ophangen gierzwaluwnesten

• Ophangen huiszwaluwnesten

Onduidelijkheden:

• Wat voor materiaal wordt er gebruikt? • Wordt deze maatregel alleen gedaan bij het verwijderen/vervangen van de gevel?


112

Type maatregel: Dakisolatie (hellend dak) binnenzijde dak

Bij deze maatregel wordt vanaf de binnenzijde dak dakisolatie toegepast


Doordat de isolatie aan de binnenzijde van het dak wordt toegebracht blijven dakruimtes behouden (mits

andere maatregelen deze niet aanpassen), en gaan er geen vleermuisverblijfplaatsen verloren.



andere maatregelen deze niet aanpassen), en gaan er geen nesten van huismus verloren.



andere maatregelen deze niet aanpassen), en gaan er geen nesten van gierzwaluwen verloren.


N.v.t.


N.v.t.

Onduidelijkheden:

-

Type maatregel: Dakisolatie buitenzijde dak (hellend dak) bij afhalen dakpannen


Als gevolg van het isoleren van de buitenzijde van het dak gaan ruimtes van daken verloren of worden deze

verkleind waardoor vleermuisverblijfplaatsen kunnen verdwijnen.



verkleind waardoor nesten van huismussen kunnen verdwijnen.



verkleind waardoor nesten van gierzwaluwen kunnen verdwijnen.


Door het aanbrengen van isolatie kan een eventuele toegang van de dakruimte naar de spouw afgedicht

worden waardoor de spouw niet meer bereikbaar is vanuit invliegopeningen in het dak van vleermuizen.

Hierdoor kunnen verblijfplaatsen van vleermuizen verloren gaan.


• Dakisolatie afdekken met een ruwe bovenlaag zodat aanwezige dieren niet in aanraking komen met het isolatiemateriaal

• Ruimte tussen dakpannen en isolatiemateriaal behouden (> 3cm) • Bestaande dakpannen terugplaatsen (bijvoorkeur sneldekpannen of RBB-pannen) met een overstek van

2 a 3 cm • Indien het huidige dak wordt afgedekt met een windveer, het dak vervangen met dakpannen (bijvoorkeur

sneldekpannen of RBB-pannen) die een overstek van 2 a 3 cm hebben. • Invliegopeningen voor vleermuizen maken in de muur naar de open spouwmuur (1,5 a 2 cm)

Onduidelijkheden:


113

• Waaruit bestaat deze isolatie? • Worden dezelfde dakpannen teruggeplaatst?

Type maatregel: Zonnepanelen


De zonnepanelen worden boven op het dak aangebracht waardoor deze maatregel geen effect heeft op

dakruimtes en verblijfplaatsen in het dak.



dakruimtes en nesten van huismussen in het dak.



dakruimtes en nesten van gierzwaluwen in het dak.


N.v.t.


• Plaatsingslatten horizontaal aanbrengen zodat huismussen kunnen nestelen op deze latten.

Onduidelijkheden:

-

Type maatregel: Vervangen kozijnen


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t


Bij sommige verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw worden open ruimtes langs kozijnen als

invliegopening gebruikt. Bij het vervangen van kozijnen kunnen deze invliegopeningen afgedicht worden

waardoor verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw verloren gaan.


• Invliegopeningen naar de spouw maken van 1,5 x 2 cm

Onduidelijkheden:

-

Type maatregel: Extra isoleren kozijnen bij vervangen kozijnen

Het is niet duidelijk wat extra isoleren inhoudt heeft.


N.v.t.



114

N.v.t.


N.v.t.


Bij het vervangen van kozijnen kunnen invliegopeningen naar de spouw afgedicht worden waardoor

verblijfplaatsen van vleermuizen in de spouw verloren gaan.


• Openingen maken bestaande spouw

Onduidelijkheden:

• Wat houdt het extra isoleren van kozijnen in?

Type maatregel: Gevelisolatie (spouw vullen met PS bolletjes)


N.v.t.


N.v.t.


N.v.t.


Bij het vullen van de spouw met PS bolletjes verdwijnen spouwruimtes en verdwijnen verblijfplaatsen van

vleermuizen in de spouw.






• Ophangen huiszwaluwnesten

Onduidelijkheden:

-


115

6 NATUURINCLUSIEVE POTENTIEL RISK BUILDING ELEMENTS (PRB)

Alvorens deze werkzaamheden onder het SMP uitgevoerd kunnen worden, dienen er uitvoeringsplannen

opgesteld en in de catalogus opgenomen te worden wat de effecten en kansen zijn.

6.1 Schoorsteen

Concreet worden er momenteel al schoorstenen in grote aantallen vervangen of verwijdert. Deze

schoorstenen bieden zowel een enorme kans op natuurinclusieve invulling van het smp en tevens bestaat

de kans bij onzorgvuldig en zonder toepassing van maatregelen een zeer grote min te ontstaan.

6.2 Nader uit te werken

Balkon

Paardenkop en ornamenten

Dakkapel met pannen en of gemetseld

Etc.


116

7 NATUURINCLUSIEVE KOPPELKANSEN EN ENERGETISCHE TOETS

Nader uit te werken op basis van concrete voorbeelden.


117

8 NATUURINCLUSIEVE VERVANGENDE NIEUWBOUW

Nader uit te werken met concrete voorbeelden.


118

9 NATUURINCLUSIEVE VERVANGEND GROEN/TUIN LEEFGEBIED

Nader uit te werken met concrete voorbeelden.


119

BIJLAGE 1 FACTSHEETS ECOLOGISCHE MAATREGELEN

Werkwijze voor keuze mitigerende maatregelen fauna:

• Maatregel moet aansluiten bij type gebouw: grondgebonden, appartementen, flats, bijzondere gebouwen;

• Maatregel sluit aan bij doelsoort(en)

• Maatregel sluit bij voorkeur aan bij versterkingsopgave;

• Maatregelen worden in de constructie gerealiseerd.

• Maatregel wordt aangeboden op dezelfde plaats als waar in de huidige situatie (potentiele)

verblijfplaatsen aanwezig zijn.

• Daar waar mogelijk moet de bestaande situatie zo goed als mogelijk worden teruggebracht of worden

verbeterd.

• Als maatregel nog niet bewezen of goedgekeurd is moeten er combinaties van maatregelen in het project

worden toegepast

9.1 Vleermuizen

9.1.1 Openingen maken bestaande spouwmuur

Naam maatregel Openingen maken bestaande spouwmuur

Beschrijving maatregel

Het toevoegen van openingen in de spouwmuur geeft vleermuizen een toevlucht. Dit

gaat om het open maken van de bestaande luchtspouw op plekken waar geen

isolatie in de spouw wordt aangebracht zoals in de nok van een kopgevel bij een

blinde zolder, trappenhuizen, schoorstenen en dakrandopstanden

Te koppelen met maatregel: Versterkingsmaatregel

Ten gunste van:

Klein middel en groot verblijf, kraamverblijf en massawinterverblijf gewone

dwergvleermuis. Ruige dwergvleermuis. Ook voor de oveirge soorten te benutten als

verblijf

Exacte functie per geval door ecoloog te beoordelen en toe te kennen

Optimale maatvoering:

• Zowel zijde van buitenmuur als zijde van binnenmuur is toegankelijk (om

verblijfplaats geschikt te houden voor verschillende temperaturen);

• Vrij ruimte tussen isolatiemateriaal (inclusief platen) en buitenmuur is meer dan 1,5

tot 2 cm (anders raken ze de buitenmuur en kunnen de soorten zich niet

verplaatsen in de spouw);

• Materiaal

• Bij gebruik van isolatieplaten in de spouw deze platen op ruwen of bekleed zijn

met stevig duurzaam kunststof gaas met een maaswijdte van 3 tot 10 mm;

• Bij gebruik glaswol (en dergelijke) als isolatie, moeten dunne ruwe platen tegen

het isolatiemateriaal aangebracht worden, bijvoorbeeld houtwolcement;

• Verblijfplaatsen hebben een minimale grootte van 50 x 80 cm;

• Verblijfplaats worden op de hoek van gebouw g gepositioneerd, zodat de vleermuis

zich binnendoor van de ene naar de andere gevelzijde kan verplaatsen afhankelijk

van de klimaatomstandigheden.

Minimale maatvoering: • Alle holle ruimte in de constructie is bij toegankelijkheid te benutten als klein zomer

/balts vleermuisverblijf. Zie hoofdstuk 2 voor eisen aan alle verblijfsfuncties.

Optimalisatie voor soort: Eventueel aanpassing voor specifieke soort beschrijven

Uitvoeringseisen: Materiaal, maatvoering openingen


120

Tekening /foto

Indien mogelijk tekening in

combinatie met

versterkingsmaatregel

Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast


121

9.1.2 Wegkruip-mogelijkheden in dakconstructie

Naam maatregel Wegkruip-mogelijkheden in dakconstructie

Beschrijving maatregel Door het gebruik van dubbel plaatwerk worden extra wegkruipmogelijkheden in de

dakconstructie gefaciliteerd zonder de isolatie aan te tasten


Ten gunste van:


dwergvleermuis.


Optimale maatvoering: Volledige ruimte gebruiken, met bijvoorbeeld compartimenten

Minimale maatvoering:



Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast Bewezen effectief


122

9.1.3 Aangepaste gevelranden

Naam maatregel Aangepaste gevelranden

Beschrijving maatregel Beplaten van gevelranden om openingen te creëren tussen de beplating en de gevel


Ten gunste van:


dwergvleermuis. Ruige dwergvleermuis, alle soorten.







123

Tekening /foto


combinatie met



124

Bronnen en bewezen



125

9.1.4 Inmetselen vleermuiskasten

Naam maatregel Inmetselen vleermuiskasten


Permanente vleermuiskasten kunnen ingemetseld worden als verblijf voor vleermuizen,

zonder dat het uiterlijk van de gevel veranderd

Groot model; Miecon 60 x 120 cm), Tichelaar 50 x 50 cm (te koppelen)

Klein model; Vivara IB-VL-01, Schwegler 2FR.


In grondgeboden woningen

Ten gunste van:

Klein middel en groot verblijf, kraamverblijf. Niet afdoende functioneel voor laatvlieger.

Onvoldoende kennis over gebruik door tweekleurige en meervleermuis. Voor gewone

den ruige dwerg en grootoorvleermuis wel functioneel.


Optimale maatvoering: •



Uitvoering:

• Toe te passen materialen dienen bestand te zijn tegen uitwerpselen

• Omkasting aan de onderzijde uit te voeren in vloeistofdicht plaatmateriaal bijvoorbeeld

een houtvezelcementplaat of Cempanel.

• Lamellen in de kast uit te voeren in enigszins ruwe plaat, bijvoorbeeld Cempanel,

kurkplaat, houtwolcementplaat of onbehandeld grenen, aan te brengen op kunststof

latten.

• Plaatsen in kopgevel

Tekening /foto


combinatie met



126

Schematische weergave geïntegreerd vleermuisverblijf ontheffing NOM woningen

ingebouwde tichelaar prefab verblijf

Bronnen en bewezen


Ontheffing Nul op de meter woningen

Arcadis werkprotocol

E. Korsten, Vleermuiskasten. Toepassing, gebruik en succesfactoren. Bureau

Waardenburg , Rapport nr. 12-156, 30 november 2012):


127

9.1.5 Aanpassingen schoorsteen: betimmering rond schoorsteen

Naam maatregel Aanpassingen schoorsteen: betimmering rond schoorsteen


Er zijn verschillende opties voor het aanpassen van de schoorsteen:

• Betimmering rond bestaande schoorsteen

• Maken van extra verticale openingen richting spouwmuur in schoorsteen


Ten gunste van:


dwergvleermuis.



• Betimmering rond bestaande schoorsteen: Betimmering wordt gemaakt van 22 mm

regelwerk, vervolgens een houtwolcementplaat van circa 26 mm en dan weer

ongeveer een ruimte van 22 mm en dan regelwerk en buitenafwerking.

Invliegopening komt onder de betonnen dekplaat en heeft een afmeting van 22 mm

(exact, kleiner passen de vleermuizen er niet in, groter dan komen er vogels in).

Dieren kruipen dus via de betonnen afdekplaat eerst naar beneden en vervolgens

weer omhoog.




Tekening /foto


combinatie met


Maatvoering betimmering bestaande

Bronnen en bewezen



128

9.1.6 Vervangen bestaande schoorsteen

Naam maatregel Vervangen bestaande schoorsteen

Beschrijving maatregel Vervangen bestaande schoorsteen door nieuwe schoorsteen


Ten gunste van: Gewone dwergvleermuis, laatvlieger


Optimale maatvoering: • Schoorsteen maken van warmtevasthoudende materialen zoals steen, lichtgewicht

aluminium of RVS schoorstenen zijn niet geschikt als verblijfplaats voor laatvlieger.




Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast VWG


129

9.1.7 Vleermuis verblijf in overstek

Naam maatregel Vleermuis verblijf in overstek


Realiseren verblijfplaatsen in de overstek. Door aan de binnenzijde van de overstek

een regelwerk met ruw hout of houtwolcementplaat te verlijmen ontstaat er een extra

schil waar de dieren tussen kunnen kruipen. Aan onderzijde wordt daarbij een

brievenbus gemaakt waarlangs de dieren de verblijfplaats kunnen bereiken. Deze

laatste optie wordt gebruikt als deze gecombineerd kan worden met de

binnenafwerking waarvoor hout wordt aangebracht.


Ten gunste van: Alle soorten


Optimale maatvoering: • Gebruik van ruwhout

• Invliegopening aan de onderkant realiseren van 44 x 300 mm




Tekening /foto


combinatie met


Schematische weergave verblijfplaats onder overstek

Bronnen en bewezen



130

9.1.8 Verblijfplaats achter gevelbetimmering

Naam maatregel Verblijfplaats achter gevelbetimmering

Beschrijving maatregel Verblijfplaatsen kunnen worden gerealiseerd door het aanbrengen van bij voorkeur

meerlaagse gevelbetimmering of een plaat tegen de gevel zodat een ruimte ontstaat.

Te koppelen met maatregel:

Versterkingsmaatregel

Indien gevelbetimmering aanwezig is, zorgen dat er op dezelfde plaatsen

gevelbetimmering teruggeplaatst wordt

Ten gunste van: Ruige dwergvleermuis, gewone dwergvleermuis, laatvlieger


• Zowel de buitenmuur als de binnenzijde van de plaat of planken moeten ruw zijn

(geen plastic).

• Ruimte van enkele vierkante meters

• Als het een gladde buitenmuur betreft moet eerst een ruwe achterwand bevestigd

worden.

• Met latjes kan/kunnen plaat/planken zodanig worden bevestigd, dat aan de

onderzijde een ruimte ontstaat van ongeveer 3 centimeter en aan de bovenzijde

1,5 centimeter.

• Het materiaal moet eveneens op voldoende hoogte (minimaal 3 meter) worden

aangebracht.




Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen


Bewezen effectief

Bron: Kennisdocument gewone dwergvleermuis, www.vleermuizenindestad.nl, VWG

http://www.vleermuizenindestad.nl/


131

9.1.9 Verblijfplaats onder dakpannen

Naam maatregel Verblijfplaats onder dakpannen

Beschrijving

maatregel

Verblijfplaatsen kunnen worden gerealiseerd door het behoud van de bestaande dakpannen of

dakpannen terugbrengen die ruimte bieden voor vleermuisverblijfplaatsen. De volgende

dakpannen zijn het meest geschikt voor vleermuizen:

• RBB pannendaken

• Sneldek pannendaken

• Amsterdamse School

Te koppelen met

maatregel: Versterkingsmaatregel

Ten gunste van: Ruige dwergvleermuis, gewone dwergvleermuis, laatvlieger, tweekleurige vleermuis

Optimale

maatvoering:

• Zowel de buitenmuur als de binnenzijde van de plaat of planken moeten ruw zijn.

• Ruimte van enkele vierkante meters

• Als het een gladde buitenmuur betreft moet eerst een ruwe achterwand bevestigd worden.

• Met latjes kan/kunnen plaat/planken zodanig worden bevestigd, dat aan de onderzijde een

ruimte ontstaat van ongeveer 3 centimeter en aan de bovenzijde 1,5 centimeter.

• Het materiaal moet eveneens op voldoende hoogte (minimaal 3 meter) worden aangebracht.

• Een verblijfplaats met:

• Entree bij de nok 3x 10 cm (zie afbeelding eindvorst RBB Monier)

• Inwendig een ruw oppervlak om aan te kunnen hangen (zoals een nokbalk), houtbeton?

• Steenachtig materiaal, geluidsisolatie voor de menselijke bewoners en thermisch comfort

voor warmteminnende laatvliegers

• Hoogte afmeting nokbalk: ca 12 cm (laatvlieger van 12 cm moet er aan kunnen hangen)

• Lengte: over de hele nok (zodat altijd een geschikte plek qua temperatuur aanwezig is)

• Schuine afvoer voor urine en keutels, tevens ventilatie

Minimale

maatvoering:

Optimalisatie voor

soort:

Huizen met deze daken dienen in een cluster te worden gezet, zodat laatvliegers regelmatig

kunnen verhuizen.


Tekening /foto

Indien mogelijk

tekening in

combinatie met


Voorbeeld RBB dak met onder

nokvorst een invliegopening van kolonie laatvliegers


132

Gewoon geïsoleerd

dak

Afmetingen van een eindvorst op een RBB-dak van Monier

Nul op de

meter dak met Laatvlieger-milieunok boven zonnepanelendak


133

Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar

toegepast

Bron: vleermuiswerkgroep

Vleermuiswerkgroep Groningen


134

9.2 Steenmarter

9.2.1 Nestkast steenmarter

Naam maatregel Nestkast steenmarter

Beschrijving maatregel Het plaatsen van nestkasten als verblijfplaats voor de steenmarter op de grond,

beschut onder struiken.


Ten gunste van: Verblijfplaats





Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen



135

9.2.2 Maatwerk steenmarter

Naam maatregel Maatwerk steenmarter

Beschrijving maatregel Vrijhouden van blinde zolders en andere verblijfplaatsen voor steenmarter


Ten gunste van: Verblijfplaats





Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen



136

9.3 Vogels

9.3.1 Plaatsen vogelvides

Naam maatregel Plaatsen vogelvides


Plaatsen van vogelvides onder de dakpannen of uitvoeren als maatwerk. De

vogelvides zorgen voor nestgelegenheid maar voorkomen dat er ruimtes ontstaan in

gebouwen die dieren van buitenaf kunnen bereiken.

Het toegankelijk maken / houden van de dakbedekking onder de pannen heeft de

voorkeur boven het toepassen van prefab vogelvides. Door het vogelschroot weg te

laten of een panrij omhoog te plaatsen wordt een geheel dak geschikt voor de

huismus als nestplek.

Bij toepassing zonnepanelen enkel horizontale liggers toepassen waarop de huismus

nesten kan bouwen versterkt het aanbod aan nestgelegenheid aanzienlijk.


Ten gunste van: Huismus


• Meerdere nesten bij elkaar aanbieden

• Openingen op minimaal 50 cm uit elkaar

•

Minimale maatvoering: • minimale broedruimte van 15 x 8 cm

• minimale hoogte opening nest 3 m

Optimalisatie voor soort: Meerdere nesten bij elkaar plaatsen

Uitvoeringseisen: • Gemaakt van duurzaam materiaal, en duurzaam ingebouwd

• Materiaal is niet chemisch behandeld

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen Kennisdocument huismus, Bij12, 2017


137

effectiviteit, waar toegepast Arcadis Maastricht


138

9.3.2 Plaatsen inbouwkasten huismus

Naam maatregel Plaatsen inbouwkasten huismus

Beschrijving maatregel Het plaatsen van permanente huismuskasten in de gevels van woningen als

alternatief verblijf




Minimale maatvoering: • Minimale broedruimte van 15 x 8 cm

• Minimale hoogte opening nest 3 m


Uitvoeringseisen: • Gemaakt van duurzaam materiaal, en duurzaam ingebouwd

• Materiaal is niet chemisch behandeld

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen



139

9.3.3 Plaatsen huismussenkasten

Naam maatregel Plaatsen huismussenkasten

Beschrijving maatregel Het plaatsen van permanente huismuskasten in de gevels van woningen als

alternatief verblijf




• Er worden meerdere nestplekken bij elkaar aangeboden. De openingen liggen

minimaal 50 centimeter uit elkaar; dit kan dichter bijeen, maar dan mag de

nestingang niet zichtbaar zijn voor de huismus die in de andere nestingang zit.

• Is geplaatst op minimaal 3 meter hoogte

• Heeft een minimale broedruimte van 15 x 8 centimeter

• Goede klimatologische omstandigheden: bij voorkeur noord of oost expositie of een

ligging in de schaduw van een bijvoorbeeld een dakgoot. De nesten mogen niet te

heet worden in de middagzon, maar zich ook niet op een te koude locatie

bevinden.

• Zijn van voldoende duurzaam materiaal gemaakt en het materiaal waarvan ze zijn

gemaakt is niet behandeld met chemische middelen.

• Biedt voldoende veiligheid tegen predatoren.

Minimale maatvoering: • Minimale broedruimte van 15 x 8 cm

• Minimale hoogte opening nest 3 m


Uitvoeringseisen:

• Nestkast uit te voeren in onbehandeld multiplex (voorkeur) of underlayment (geen

OSB gebruiken).

• Toegangen dienen glad en splintervrij te worden uitgevoerd met bovenfrees of

gatenboor. Indien randen niet glad en/of splintervrij zijn dit alsnog bewerkstelligen

met bijvoorbeeld een raspboor.

• De delen van de kast onderling goed aan te sluiten. Kieren in de onderdelen

onderling vermijden. De verbindingen uit te voeren met RVS nieten /

bevestigingsmiddelen.

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen


Onderaanzicht


140

9.3.4 Inbouw huismus en gierzwaluw nest in overstek

Naam maatregel Inbouw huismus en gierzwaluw nest in overstek


Bij dit type zijn de nestkasten in de overstek aangebracht en kunnen huismus en

gierzwaluw in een hoek aanvliegen. Er zijn twee mogelijkheden uitgewerkt.

Te koppelen met maatregel: In grondgebonden woningen

Ten gunste van: Huismus en gierzwaluw


• Type 1: Hierbij worden de nestkasten in de overstek aangebracht en kunnen huismus

en gierzwaluw in een hoek aanvliegen. In de onderstaande figuren is de inpassing in

de woning uitgewerkt. De genoemde maten zijn indicatief en kunnen aangepast

worden. Groter is hierbij geen probleem, maar kleiner kan niet. Ook de hellingshoek

kan aangepast worden.

• Type 2: Hierbij wordt de nestkast in het bestaande profiel ingebracht en is er een

verticale invliegopening.

• Minimum maatvoering binnenzijde nestkast; 37 x 15 x 15. Groter kan (afhankelijk

van de bestaande situatie) en eventueel kunnen er schuine vlakken aanwezig zijn

indien gewenst vanuit de bestaande situatie.

• Invliegopening is minimaal 44 mm tot max 50 mm, ovaal 35 x 70 mm.

• Ter plekke van de gaten wordt er aan de binnenzijde een houten plaat van circa 12

mm geplaatst. De composietplaat is namelijk te glad om grip te houden bij in en

uitvliegen en om op te nestelen. De houten plaat wordt aangebracht tussen het

aanwezige regelwerk.

• Toegang voorziening 32 * 65 mm met afgeronde hoeken

Minimale maatvoering: •


Uitvoeringseisen:

• Nestkast uit te voeren in onbehandeld multiplex (voorkeur) of underlayment (geen

OSB gebruiken).


gatenboor. Indien randen niet glad en/of splintervrij zijn dit alsnog bewerkstelligen met

bijvoorbeeld een raspboor.

• De delen van de kast onderling goed aan te sluiten. Kieren in de onderdelen onderling

vermijden. De verbindingen uit te voeren met RVS nieten / bevestigingsmiddelen.

• Toegangen nestplaatsen bij voorkeur niet te plaatsen ter plaatse van de kozijnen in

verband met mogelijke afsluiting door zonneschermen.

Tekening /foto


combinatie met


- bevestigingslat (22*48mm) van de kunststof afdekplaat ter plaatse van de nestkast onderbreken - bevestigingslat alleen schroeven in de sporen, niet ter plaatse c.q. door de

nestkast!


141

Doorsnede gierzwaluwvoorziening uit NOM woningen

Onderaanzicht gierzwaluwvoorziening uit NOM woningen. Voor de huismus moet de

invliegopening Ø 35mm groot zijn

Detailtekening type 1 nestkasten huismus en gierzwaluw

Schematische weergave type 1 nestkast met in detail het vooraanzicht voor de positie

van de opening


142

Detailtekening type 2 nestkasten huismus en gierzwaluw

Voorbeeld invliegopening type 2 kasten

Bronnen en bewezen



143

9.3.5 Inrichting habitat huismus

Naam maatregel Inrichting habitat huismus


Mussen hebben dekking in de buurt van nesten foerageergebieden nodig. Door het

behouden of aanplanten van beplanting rond een woning kan een potentiële

verblijfplaats geschikt worden.




Behoud of verkrijgen van voldoende dekkingsmogelijkheden door bijvoorbeeld:

• Aanplant van doornige struiken als vuurdoorn en meidoorn, groenblijvende

heesters, klimplanten als klimop of wingerd, beukenhagen, en dergelijke binnen 5 à

10 meter (bij voorkeur binnen 2,5 meter) van plekken waar gefoerageerd wordt.

Bladverliezende soorten zijn in de winterperiode minder effectief.

• Aanplant van inheemse soorten bomen en ander opgaand groen binnen 5 à 10

meter (bij voorkeur binnen 2,5 meter) van de plekken waar gebroed wordt

• Planten moeten een minimale hoogte hebben van 3 meter.

• Behoud of ontwikkeling van slaapgelegenheden door bijvoorbeeld - aanbrengen

van groenblijvende gevelbegroeiing of ander verticaal groen, bijvoorbeeld met

vuurdoorn, klimop

• Aaanplanten van groenblijvende heesters (bijvoorbeeld liguster, hulst) of coniferen

(bijvoorbeeld taxus).

Behoud of ontwikkeling van voldoende plekken waar gefoerageerd kan worden.

Plekken moeten binnen 100 meter van nestplaats gerealiseerd worden en binnen 5 à

10 meter (bij voorkeur binnen 2,5 meter) van aanwezige dekking. Mogelijke

maatregelen zijn:

• In stand houden of ontwikkelen van overhoekjes of stroken ruigte met onkruiden als

bron voor zaden en kleine zachte insecten. Straatgras, herderstasje en weegbree

zijn favoriete onkruiden

• Extensiever beheer van gazons door het terugbrengen van de maaifrequentie naar

1 maal per jaar. Het maaien vindt niet in het najaar plaats

• Op plekken met weinig kans op aanrijding gesloten (asfalt)verharding te vervangen

door klinkerbestrating.

• Behoud van voldoende drinkwater door bijvoorbeeld aanleg van vijvers

• Behoud van voldoende mogelijkheden voor nemen van stofbaden door zandige

plekken te realiseren of te handhaven.


Optimalisatie voor soort:

Uitvoeringseisen: •

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast Kennisdocument Huismus, versie 1.0. BIJ12 juli 2017


144

9.3.6 Ophangen huiszwaluwnesten

Naam maatregel Ophangen huiszwaluwnesten

Beschrijving maatregel Permanente huiszwaluwnesten kunnen ingemetseld worden als verblijf voor deze

soort


Ten gunste van: Huiszwaluw, ook geschikt voor huismus





Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast SMP Servatius


145

9.3.7 Nest huiszwaluw in dakoverstek

Naam maatregel Nest huiszwaluw in dakoverstek

Beschrijving maatregel Maatwerk in het dakoverstek, zoals het creëren ruwe muren, en het gebruik van

dwarsbalkjes in de overstek


Ten gunste van: Huiszwaluw





Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen



146

9.3.8 Inmetselen gierzwaluwkasten

Naam maatregel Inmetselen gierzwaluwkasten

Beschrijving maatregel Permanente gierzwaluwkasten kunnen ingemetseld worden als verblijf voor deze

soort, zonder dat het uiterlijk van de gevel veranderd


Ten gunste van: Gierzwaluw, bij aangepaste invliegopening en hoogte ook geschikt voor huismus


• een minimum bodemoppervlakte van 15 x 25 centimeter

• een minimum hoogte van 13 centimeter

• een invliegopening van maximaal 2 centimeter boven de bodem (van binnen

gemeten)

• invliegopening 7 cm breed en maximaal 3,5 cm hoog met afgeronde hoeken

• invliegopening moet asymmetrisch zijn aangebracht, zodat er een donkere hoek in

de nestgelegenheid ontstaat.

• Nesten plaatsen op bovenste etage gebouwen

• Toegangen dienen glad- en splintervrij te worden uitgevoerd.


Optimalisatie voor soort: Huismus - huismussennesten plaatsen rond de 2e of 3e etage. Toegang

huismussennesten bestaat uit een rond gat Ø 35mm

Uitvoeringseisen:

• Toegangen nestplaatsen bij voorkeur niet te plaatsen ter plaatse van de kozijnen

en minimaal op 2 meter van galerij.

• Gierzwaluwen nesten plaatsen op de bovenste etage van het gebouw.

• Per gevel minimaal 10 nestplaatsen inbouwen

Tekening /foto


combinatie met



147

Horizontale doorsnede ingebouwde nestvoorzieningen (bron NOM woningen

Bronnen en bewezen


Ontheffing NOM woningen

Kennisdocument Gierzwaluw, versie 1.0. BIJ12 juli 2017

Gierzwaluwen bescherming Nederland website: gierzwaluwbescherming.nl


148

9.3.9 Maatwerk gierzwaluwnesten

Naam maatregel Maatwerk gierzwaluwnesten


Maatwerk in dakrand of dakgoot, zoals het creëren van nestopeningen in de

dakgootbekisting

Opening tussen dakrand en dakpan behouden als invliegopening en een ruimte direct

achter invliegopening behouden.


Ten gunste van: Gierzwaluw


Mogelijkheden voor creëren verblijfplaatsen:

• Laat een spleet van een 4 centimeter tussen de muur en de rand van de dakgoot,

zo kunnen gierzwaluwen hier perfect tussen kruipen en in de holte van de dakgoot

nestelen

• In de dakoversteek zit meestal een holle ruimte. Als men hier onderaan enkele

invliegopeningen uitzaagt, krijgt men een perfecte broedplaats voor gierzwaluwen.

• Verluchtingsroosters in de muren kunnen worden uitgeslepen. Hier vinden

gierzwaluwen ook een broedplaats.

• Steigergaten in oude gebouwen zijn dikwijls dichtgemaakt om duiven buiten te

houden. Als men deze terug openmaakt met een invliegopening alleen geschikt

voor gierzwaluwen, zijn dit ook geschikte nestplaatsen.

• In gootbekisting door het aanbrengen van sleuven (3x7 centimeter) onderin de

gootbekisting. Dergelijke sleuven moeten onderling een tussenruimte van

tenminste een halve meter hebben en moeten dicht bij de gevel aanwezig zijn. Dit

soort openingen is erg in trek bij zowel gierzwaluwen als diverse vleermuizen.



• Locaties: Niet in volle zon, geen belemmerende objecten voor de uitvliegopening.

Invliegopening van nest op minimaal 3 meter hoogte en een vrije uitvliegbreedte

van minimaal 1 meter;


Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen


SMP Servatius



149

9.3.10 Ophangen gierzwaluwkasten

Naam maatregel Ophangen gierzwaluwkasten

Beschrijving maatregel Permanente gierzwaluwkasten kunnen opgangen worden als verblijf voor de

gierzwaluw


Ten gunste van: Gierzwaluw


• Afmetingen verblijfplaatsen bij voorkeur voldoen aan:

• een minimum bodemoppervlakte van 15 x 25 centimeter

• een minimum hoogte van 13 centimeter

• een invliegopening van maximaal 2 centimeter boven de bodem (van binnen

gemeten)

• een invliegopening van 7 centimeter breed en maximaal 3,5 centimeter hoog

met afgeronde hoeken

• invliegopening moet asymmetrisch zijn aangebracht, zodat er een donkere hoek

in de nestgelegenheid ontstaat.



Uitvoeringseisen:

• Locaties:

• Niet in volle zon, geen belemmerende objecten voor de uitvliegopening.

Invliegopening van nest op minimaal 3 meter hoogte en een vrije uitvliegbreedte

van minimaal 1 meter.

• Toegangen nestplaatsen bij voorkeur niet te plaatsen ter plaatse van de

kozijnen in verband met mogelijke afsluiting door zonneschermen en

openstaande ramen.

• Materiaal:

• Kast gemaakt van houtbetonnen, eternieten of hout (mits van duurzaam hout

zoals cederhout, robinia en dergelijke of onbehandeld multiplex (voorkeur) of

underlayment (geen OSB gebruiken)).

• Bij houten nestkasten moet onbehandeld hout gebruikt worden en moeten de

binnenkant en randen ingesmeerd zijn met houtlijm omdat dit de watervastheid

verbetert.


gatenboor. Indien randen niet glad en/of splintervrij zijn dit alsnog

bewerkstelligen met bijvoorbeeld een raspboor.


150

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen



Gierzwaluwen bescherming Nederland website: gierzwaluwbescherming.nl


151

9.3.11 Dakpannen voor gierzwaluwen

Naam maatregel Dakpannen voor gierzwaluw

Beschrijving maatregel Speciale dakpannen kunnen dienen als kunstmatige nestgelegenheden.


Ten gunste van: Gierzwaluw, ook geschikt voor huismus


• Inregen wordt voorkomen door constructie dakpan

• De invliegopening is zo geconstrueerd dat er geen gevaar is voor inregenen.

• Kantdakpannen kunnen zo’n 3 centimeter opgelicht worden met bijvoorbeeld een

blokje hout zodat toegang gecreëerd wordt voor gierzwaluwen.

• Er kan een driehoekje uit de zijkant van de pan geslepen worden.

• Er zijn verschillende soorten speciale gierzwaluwdakpannen te verkrijgen. Deze

pannen zijn voorzien van een invliegopening (neus), waardoor de vogels onder de

pannen kunnen komen.



Uitvoeringseisen:

• Locaties:

• Niet toe te passen op daken met een van buitenaf aangebrachte isolatieplaat,

• Bij toepassing op dak met dampremfolie of anderszins kwetsbare laag in

combinatie met een bij te leveren nestkom of afgeschermde nestruimte op de

panlat.

• Het noorden of oosten zijn de enige geschikte windrichtingen voor

gierzwaluwpannen in verband met de warmte.

• Pannen in groepen halverwege het dak plaatsen met een tussenruimte van

drie gewone pannen. Plaats de pannen best in een grillig patroon, zodat de

nestplaatsen herkenbaarder zijn voor de gierzwaluwen.

• Dak moet een minimale hellingshoek hebben van 45 graden, verder hoe steiler

een dak, hoe beter. Daken met een hellingshoek minder dan 45 graden zijn niet

• Geschikt omdat de nesten dan in de felle zon komen te liggen en de

uitvliegmogelijkheden te beperkt zijn.

• Geen belemmerende objecten voor de uitvliegopening. Invliegopening van nest

op minimaal 3 meter hoogte en een vrije uitvliegbreedte van minimaal 1 meter.

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast Kennisdocument Gierzwaluw, versie 1.0. BIJ12 juli 2017


152

9.3.12 Plaatsen kerkuilenkast

Naam maatregel Plaatsen kerkuilenkast

Beschrijving maatregel Het plaatsen van een kerkuilenkast in een donkere, voor uilen toegankelijke ruimte in

een geschikte omgeving.


Ten gunste van: Kerkuil




Uitvoeringseisen:

Tekening /foto


combinatie met


Bronnen en bewezen

effectiviteit, waar toegepast Kennisdocument Kerkuil, versie 1.0. BIJ12 juli 2017

Nader uit te werken maatregelen o.a.:

• Geschikt maken nieuwe spouw met ruwe laag op isolatiemateriaal en glad materiaal (bijv ultra fijn gaas)

• Inbouwopties in platte dakruimtes voor gierzwaluw en vleermuizen

• Geschikt maken platte daken voor gierzwaluw en vleermuizen

• Toegankelijk maken zolderruimtes voor gewone grootoorvleermuis

• Toegankelijk maken kruipruimtes voor winterverblijfplaatsen (gewone grootoorvleermuis, watervleermuis,

meervleermuis?)

• Openingen in tussenconstructies die open spouwruimtes scheiden (bijv seismische voeg)


153

Arcadis Nederland B.V.

Postbus 63

9400 AB Assen

Nederland

+31 (0)88 4261 261

www.arcadis.com

Onze referentie: 079572175 A

MITIGATIECATALOGUS SMP CVW - Groningen · 2017. 9. 29. · MITIGATIECATALOGUS SMP CVW 2...

Documents

Transcript of MITIGATIECATALOGUS SMP CVW - Groningen · 2017. 9. 29. · MITIGATIECATALOGUS SMP CVW 2...