metaalmagazine 7 200746 www.metaalmagazine.nl

Bram Vermeer

Virtueel verspanenvorige schooljaren is het veel eenvou-diger om de technologie en het bestu-ren van machines uit te leggen.Leerlingen tonen nu ook veel meerinteresse voor CNC”, aldus Claus. Hijgebruikt nu voor het tweede jaarSYMplus in de klassen 4 tot en met 7.“Het pakket biedt veel beter visuelevoorbeelden en het simuleren is zeergoed. Het is sterk in elk opleidings -niveau en is goed logisch opgebouwd.De leerlingen zijn er heel vlot meebezig en leergierig.”Zijn collega Jaak Nouwen, CNC-leer-kracht aan de VTI Beringen, is al evenenthousiast. Zijn school is een piloot-school voor Keller SYMplus, anderescholen kunnen met vragen bij hemterecht. “Wij zijn twee jaar geledengestart met een groepsaankoop van desoftware. Voor die tijd koos slechts 10procent van de afgestudeerden vooreen job als CNC-machinebediener. Nuis dit 95 procent. Plots zijn onze leer-lingen wel gemotiveerd om te gaanwerken als CNC-bediener. Waarom?Deze software zit didactisch sterk inelkaar. De leerling leert ieder op zijneigen tempo om te programmeren ente verspanen. Ze begrijpen veel meer,en des te meer men begrijpt, des teharder is men erin geïnteresseerd.”

Snel een baanVorig schooljaar zijn al onzeleerlingen van MechanischeVormgevings technieken aangenomenbij Hansen Transmissions, zo vertelhij. De leerling Ruben Bode werd zelfsmidden in het schooljaar uit deschool geplukt om aan de slag te gaanbij ES Tooling, een zeer hoogtechnolo-gisch bedrijf in de buurt van deschool. Ruben Bode vertelt dat hijdaar inmiddels ruim een jaar werkt.“Als mijn machine soms een kleinestoring heeft, zie ik nog de pc-instruc-ties over de werking van de verschil-lende onderdelen voor me. Mijn oplei-

metaalbewerken

lijks zelfs een crash zou voordoen. Eenvirtuele fout kost niets. Men kan zon-der problemen opnieuw beginnen.”Het simulatieprogramma doet nietalleen de machines na, zo vertellenzij. “Het programma verschaft ooktechnische uitleg over de schuifmaat,micrometer en andere basisgereed-schappen, vooral op het moment datwe er nood aan hebben”.Hun leraar Dirk Claus is na ruim eenjaar les geven met dit programma netzo enthousiast. “In vergelijking met

“We hebben minder stress om CNC-machines onder de knie te krijgen.”Aan het woord zijn de leerlingen vande Provinciale Technische Scholen inBoom (B). Kevin De Deckers, MichaelCalluy, Len Bal en Evert Verrelst vertel-len over hun ervaringen met KellerSYMplus, simulatiesoftware, waarmeeje CNC-machines leert bedienen. “Voorwe gaan werken op CNC-machines,laten we het eerst virtueel verspanen.Dat laat ons toe na te gaan of er foutenzouden optreden, of dat er zich moge-

De drempel in technische opleidingen voor het bedienen vanCNC-machine is hoog. De leerling wil immers niet verantwoorde-lijk gesteld worden voor een crash die hij als gevolg van eenfoutieve instelling veroorzaakt. Door van het werken met CNC-machines in een virtueel spel te presenteren, zijn leerlingenenthousiast te maken. Zo is de ervaring van de ProvincialeTechnische Scholen in Boom (B). Ook andere scholen komenzeer uitgebreid aan bod. Bovendien is dit virtueel ‘spel’geschikt op opleiding in eigen bedrijf.

Ruben Bode geeft in

het VTI Beringen een

demonstratie aan de

directie van een peter-

bedrijf (foto: VTI

Beringen)

maakt jongeren enthousiast voor CNC-machines

www.metaalmagazine.nl

mek006_36cnconderwijs.qxp:mek002_07Bosch.qxd 27-08-2007 13:25 Pagina 46

metaalmagazine 7 2007 47www.metaalmagazine.nl

L i c e n t i e Ke l l e r S Y M p l u s

Op dit ogenblik werken zo’n dertig Belgische en veleNederlandse scholen met deze software. Keller SYMplusis te koop als schoollicentie en daardoor te installerenop alle pc's in de school. Het werkt niet met een sleutelof speciale hardware. Ook mag het door leerkrachtenthuis gebruikt worden.Het bedrijfsleven gebruikt vaak SYMplus. In Duitsland,waar men een duaal leersysteem heeft, wordt het pak-ket gebruikt bij Mercedes, BMW, en Bayer. In Belgiëgebruikt onder andere ASCO, een leerwerkbedrijf datgekoppeld is aan de luchthavenindustie van Zaventem,deze software. Hier volgen bijvoorbeeld hogeschoolstu-denten les in CNC via SYMplus.Er zijn meer leerpakketten, maar die zijn meestalgekoppeld aan een bepaald type besturing. Een concur-rent is Shopturn en Shopmill van Siemens, dat doorKeller in het Duitse Wuppertal wordt gemaakt. Haas,eveneens uit hetzelfde huis, heeft een simulator(CNCplus) en leermodule (CNCplus-training) voor zijnbesturingen. Heidenhain beschikt over een eigen leer-en programmeerpakket. Emco heeft simulatiesoftware(WinCAM, WinNC en Trainconcept) voor Emco-machines.

V i r t u e l e w e r k p l a a t s

Keller gebruikt ook als enige leerpakket de metafoorvan een virtuele werkplaats en dat leert heel intuïtief.“Het is echt edutainement”, vertelt Jaak Nouwen, CNC-leerkracht aan de VTI Beringen. “Het is leren en spelentegelijkertijd. Dat verandert het leren”, aldus Nouwen. “Jewandelt virtueel door de werkplaats, je klikt op de ani-maties en je leert de machines en de hulpgereed-schappen kennen.” De virtuele werkplaats heeft drieniveaus. Op het basisniveau (niveau 1) gaat het om hetontdekken van de werkplaats. Er zijn video's over deschuifmaat, schroefmaat, kalibers, mechanisch enhydraulisch spannen, nulpuntspansysteem, moment -sleutel, freeswerkstuk, draaiwerkstuk en veel meer.Daarna (niveau 2) gaat het erom de techniek van eenCNC-machine te ontdekken, bijvoorbeeld met video'sover de spantang, kogelomloopspil, PLC, omvormers,meetsystemen, machine- en werkstuknulpunt, centralesmering, en gereedschappen. Op het hoogste niveau(niveau 3) leert men de CNC-machine inrichten. De leer-ling bedient virtueel de CNC-machine. Het gaat dan omopstarten en nulpunt aanrijden, de machine met dehand leren bewegen, gereedschapsgegevens leren wij-zigen, en het werkstuknulpunt leren aanrijden.

ding was van een hoog niveau, mededankzij de software die we daar moch-ten gebruiken. Het pakket heeft mijduidelijk gemaakt dat ik iets in deCNC-richting wou gaan doen. Dit wasmijn ding. Het CAM-gedeelte van hetpakket is een spel voor grote mensen.Zoeken naar de juiste opspanning, dejuiste bewerkingsvolgorde, de juistesnijgegevens, het ideale gereedschap.Dit is wat ik nu nog dagelijks doe.”

Vele besturingenVeel scholen hebben ondertussen eentweedehands professionele machineaangekocht met allerlei besturingen,en hebben dus een bredere oplossingnodig. SYMplus kan de besturingenvan veel verschillende machines aan.Siemens, Heidenhain, Fanuc, Haas,Fagor, Emcotronic, Bosch, Deckel dia-loog en Maho CNC 432 zijn allemaalvertegenwoordigd. Voor het onderwijsis die diversiteit niet zo heel belang-rijk, het zou saai worden om al dieverschillende besturingen te behande-len. “Maar wij hebben een draaibankmet Fanuc-sturing en twee freesmachi-nes met Haas en Philips 432-sturing.Het is belangrijk dat we die wel kun-nen simuleren. Het maakt de leerlin-gen duidelijker dat verschillendebesturingen toch een zelfde logica vanbedienen vergt, en dat als ze de enebesturing kennen, ze vlug de andereonder de knie hebben”, aldus Nouwen.“De schrik om aan een besturing ofaan een programma te beginnen valtdaardoor bijna volledig weg. Onzeleerlingen weten waar de moeilijkhe-den zitten als ze moeten gaan pro-

grammeren. Ze leren niet zozeer opwelk knopje ze moeten duwen ofwelke cyclus ze moeten gebruiken,maar wel hoe ze gereedschap kiezenen snijvoorwaarden opzoeken, hoe zeeen stuk opspannen, hoe ze de bestespanen maken. Op onze school is deopleiding zo georganiseerd dat de leer-lingen reeds met besturingen gepro-grammeerd hebben voordat ze hunlaatste jaar ingaan, zodat deze machi-nes daar optimaal gebruikt worden.”“Dat bespaart geen tijd bij het lesge-ven,” aldus Nouwen. “Het kost zelfsextra tijd. Het voordoen en uitleggenbij een echte machine gaat sneller danhet langsgaan bij alle pc’s. Maar heteffect is anders. De virtuele werkplaatsmaakt dat leerlingen geïnteresseerdgeraken in CNC.” De software wordtdaarbij ondersteund door werkboekjesdie in helder Nederlands zijn vertaald.De boekjes zijn zo opgebouwd dat deleerling niet alleen NC-codes ofmachine codes leert, maar ook stapvoor stap leert verspanen. Uiteindelijk moeten de leerlingen hetecht kunnen uitvoeren, om te voelendat wat ze virtueel geleerd of gesimu-leerd hebben, voldoende is om aaneen machine te starten. Die machinesworden daardoor effectief gebruikt.“Sinds we het pakket hebben, staanonze CNC-machines maar 20 procentvan de aanwezige tijd stil. Vroeger,toen ik iedere besturing moest aanle-ren aan de machine zelf, was deze stil-stand ongeveer 90 procent. De machi-nes worden nu zo veel gebruikt, dat ergerust er een zou mogen bijkomen.”(www.vtib.be, www.cnc-keller.de) . ■

www.metaalmagazine.nl

Driedimensionale simulatie van

een CNC-programma

Werkvoorbereiding met SYMplus (foto’s: Symplus) SYMplus laat zien hoe het gereedschap past

mek006_36cnconderwijs.qxp:mek002_07Bosch.qxd 27-08-2007 13:25 Pagina 47