Valstrikken en schooltaalwoorden • derde graad asoDeze moeilijke woorden moet je feilloos kunnen spellen, begrijpen en gebruiken op het einde van het zesde jaar. We beginnen de basislijst te oefenen vanaf het derde jaar. In het vijfde jaar krijg je een meer uitgebreide lijst valstrikken en schooltaalwoorden.Bij twijfel over andere woorden, raadpleeg de Woordenlijst Nederlandse Taal 2005 (het Groene Boekje) of

http://woordenlijst.org

DEEL 110 eurobiljet / tieneurobiljet biljet van 10 euro (samenstellingen worden in principe aaneen geschreven. Als het telwoord als

cijfer wordt weergegeven gebruiken we een spatie).50+’ers mensen van boven de vijftig (apostrof tussen symbool en achtervoegsel)

Ade abonnee iemand die op een krant of tijdschrift geabonneerd is, een krant of tijdschrift geregeld ontvangta capella zonder instrumentale begeleiding (maar a-capellakoor: samenstellingen met uitheemse

woordgroep als linkerdeel krijgen een streepje.)het accent klemtoon, dialectische eigenaardigheidacclimatiseren wennen aan een ander klimaat of een nieuwe omgevingde accolade bepaald haakje dat dient tot de verbinding van twee of meer regels, de accommodatie geschikte inrichting, het zich schikken naar de omstandighedenaccuraat nauwkeurigacuut plotseling (optredend) (bv. acute ziekten met snel verloop), tegenstelling van chronischde acne vetpuistje, ontsteking van de huid door verstopping van de talgklierende accu (de accu’s, het accuutje) toestel voor het verzamelen van elektrische stroom (bv. Mijn accuoplader is weer kapot.)adellijk behorende tot de adelad hoc specifiek voor een geval of een situatie (letterlijk: voor hier), (bv. een ad-hocbeslissing, een

commissie ad hoc)adjunct-directeur rechterhand van de directeur (na adjunct- e.d. altijd koppelteken)adolescent jongeling, van vijftien tot twintig jaaraerodynamisch gestroomlijnd (bv. een aerodynamische auto)de affectie genegenheid, liefde (bv. affectieve woorden)de affiniteit verwantschap in geestelijk opzicht (bv. geen affiniteit met voetbal hebben)

1

de agglomeratie complex van steden en voorsteden (bv. Wondelgem is agglomeratie Gent)de agrariër boer, landbouwerde agressie bedreiging of aantasting met geweld, vijandelijke aanvalde akoestiek wijze waarop het geluid zich voortplant in een ruimtede allegorie idee of abstract begrip dat door een aantal samenhangende beelden als een fysische

werkelijkheid wordt voorgesteld (bv. In de middeleeuwen werd de dood vaak allegorisch voorgesteld als Magere Hein.)

allergisch lijdend aan een allergie, zeer afkerig vanalleszins in elk opzicht, volkomen, volledigde alliantie samenwerkingsverband (bv. een alliantie aangaan, een strategische alliantie)allicht vanzelfsprekend, natuurlijk, wellichtde allusie (de allusies) toespeling, zinspeling, indirecte verwijzing naar iets of iemand (bv. alluderen op iets, een allusie maken op iets)althans tenminste, in elk gevalde altruïst onzelfzuchtig persoon, geen egoïst (bv. Geld geven aan een goed doel is heel altruïstisch.)het aluminium een zeer licht, zilverkleurig metaalalzheimerpatiënt patiënt met de ziekte van Alzheimer (algemene benamingen afgeleid van persoonsnamen met

kleine letter; persoonsnamen met grote letter)amoreel zonder zedelijke overweginganaal via de anusannaal jaarlijksde analogie (de analogieën) overeenkomst (bv. Engelse werkwoorden in het Nederlands vervoeg je naar analogie van de

Nederlandse werkwoorden.)de anciënniteit rangorde naar diensttijd (bv. Die leerkracht heeft al twintig jaar anciënniteit)anderszins anders, op een andere wijzede anekdote amusant kort verhaal (bv. een anekdote vertellen, iets illustreren met een anekdote)anoniem naamloosantiautoritair gekant tegen elke vorm van gezag (samenstellingen met anti e.d. worden aaneengeschreven)anti-intellectueel gekant tegen elke vorm van intellectualisme (koppelteken om klinkerbotsing i+i te vermijden)apart los van de rest, bijzonder, vreemdhet apennootje pinda (samenstelling met tussen-n want aap heeft alleen een meervoud op -n)het apparaat toestelhet appartement deel van een woning, meestal verhuurdappelleren een beroep doen op, aanspreken, in hoger beroep gaan (bv. appelleren aan iets of iemand, appel aantekenen)het applaus handgeklap als teken van goedkeuringappreciëren waarderen

2

het arrondissement onderdeel van een rechts- en bestuursgebied (bv. arrondissement Gent-Eeklo)het arsenaal een grote hoeveelheid, een opslagplaats (bv. een heel arsenaal van iets)de asceet iemand die zich aan vrome boetedoening wijdt (bv. Sinds hij bekeerd was, leefde hij ascetisch.)het aspect een kant van waaruit je iets bekijkt, verschijningsvorm, onderdeel, facetde associatie voorstelling die spontaan bij je opkomt wanneer je iets ziet, hoort, ruikt, ...attractief aantrekkelijkauthentiek oorspronkelijk, echt, onvervalst (bv. authentieke brieven)autochtoon van de oorspronkelijke bevolkingde autonomie zelfbeschikkingsrecht, zelfstandigheid (bv. Minderheden streven meestal naar meer autonomie.)

BBarts ouders de ouders van Bart (met bezits-s bij eigennamen die op medeklinker eindigen)Biekes ouders de ouders van Bieke (met bezits-s bij eigennamen die op doffe -e eindigen)Billy's ouders de ouders van Billy (met apostrof en bezits-s bij eigennamen die op klinker eindigen)Bas' ouders de ouders van Bas (met apostrof zonder bezits-s, bij eigennamen die op sisklank eindigen), vgl.

Bush' bewindde baby (de baby’s, het baby'tje)zuigeling (gebruik apostrof bij verkleinwoorden van woorden die eindigen op -y)bacchanaal losbandig drinkgelagde bacterie (de bacteriën) microbe (het mv krijgt slechts –n, want de klemtoon valt niet op de laatste lettergreep)bagatelliseren als iets onbeduidends voorstellen of behandelen (bv. gevoelens van kinderen niet bagatelliseren)balanceren zich in evenwicht houden (bv. balanceren op de rand van een faillissement)barbecueën vlees roosteren op een barbecuede barricade straatversperringde beambte lage ambtenaarde bedoeïen (de bedoeïenen) Arabische woestijnnomadebehept met lijdend aan, niet vrij vanberesterk / beretrots zo sterk / trots als een beer (samenstelling zonder tussen-n, want het 1ste deel is versterkend)de berenmuts muts gemaakt van berenvel (samenstelling met tussen-n, want beer heeft een meervoud op -en)de bodybuilder iemand die aan bepaalde krachtoefeningen doet om lichaamsspieren te ontwikkelenhet Boeddhabeeld beeld van Boeddha (namen van God of heilige personen met hoofdletter)het boeddhisme leer van Boeddha, soort godsdienst, (religieuze stromingen met kleine letter)de bourgeois iemand uit de middenklasse, bekrompen burger, kleinburgerlijk persoon (bv. Op dat chique event

zie je vaak veel bourgeoisie.)de boxershort mannenonderbroek in de vorm van een sportbroekjede broccoli een bloemkool verwante groentehet btw-tarief tarief van de belasting op de toegevoegde waarde (ingeburgerde afkortingen met kleine letter)

3

budgettair volgens het budgetde bulldozer grote machine om terreinen te effenen of vrij te makenbvba Besloten Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid (ingeburgerde afkortingen met kleine letter)

Chet café (de cafés, het cafeetje) openbare gelegenheid waar men dranken kan verbruikende cappuccino kopje koffie met opgeklopte melkde carrière loopbaande carrosserie (de carrosserieën) koetswerk van auto’s (mv. op +en want klemtoon op de laatste lettergreep)cellulair betrekking hebbend op de lichaamscellencerebraal betrekking hebbend op hersenen, verstandelijkcharteren voor korte tijd huren, de hulp inroepen van (uitspraak: chàrteren, met de klemtoon op de 1e

lettergreep)het chauvinisme overdreven vaderlandsliefdede chemicus scheikundigede cheque schriftelijke opdracht tot betalingchic (chique; chiquer, chicst) smaakvol, stijlvol, zwierig, elegantchoreograaf ontwerper van dansvoorstellingen, ballettenchoqueren ergernis veroorzaken bij iemandhet christendom (christen) het geloof in Christus (alle religieuze stromingen en hun aanhangers met kleine letter)chronologisch naar opeenvolging van tijdde cichorei surrogaat voor koffie (uitspreken als chie-ko-ree)de clausule uitbreiding of een beperkende bepaling in een contracthet cliché (de clichés, het clicheetje) overbekende waarheid, al te vaak gebruikte uitdrukking, dooddoener, (ook) drukvorm voor

platen met negatieve tekeningde coauteur medeauteur (afleidingen met co e.d. worden aaneengeschreven)de cockpit afgescheiden ruimte voor de bestuurders van een vliegtuig of een bootde cocktail mengsel van verschillende (alcoholische) drankende coëfficiënt getal dat, voor een grootheid geplaatst, aangeeft dat deze ermee vermenigvuldigd moet wordencollaboreren samenwerken (met de vijand) (bv. De collaboratie met de Duitsers brak hem zuur op. Hij is een collaborateur.)collectief gezamenlijk, gemeenschappelijk (bv. collectief ontslag)het collectief verzameling, massa; (min of meer georganiseerde) groep (bv. een advocatencollectief)de column regelmatige bijdrage aan een dagblad of tijdschrift met een bijzondere eigen inhoud, uitspraak [kollum]comfortabel gerieflijk ingericht

4

het comité groep mensen die organiseertde commissie groep personen aan wie bepaalde opdrachten wordt gegevende commotie beroering, opschudding (bv. In het parlement ontstond heel wat commotie over de stemming.)communautair betrekking hebbend op een gemeenschap of op de verschillende Belgische bevolkingsgroepen

(bv. De Vlamingen en de Walen hebben nog altijd communautaire discussies in België.)compromitteren in opspraak brengenhet concept ontwerpde concessie vergunning met uitsluiting van anderende concurrentie wedijver (bv. Er is veel gezonde concurrentie tussen deze twee ploegen.)de conferencier iemand die op het toneel korte, geestige voordrachten, grappen… brengtde conjunctuur tijdsomstandigheden die van invloed zijn op de economie (bv. hoogconjunctuur, laagconjunctuur)de connotatie bijgedachte bij een woord; bijbetekenis (bv. Dat woord heeft een pejoratieve connotatie.)consciëntieus gewetensvol, plichtsbewust, nauwgezetde consensus overeenstemming van gevoelens of opvattingen (bv. Na lang vergaderen bereikten ze een

consensus.)consequent (van handelingen) uit het voorafgaande logisch voortvloeiend; (van personen) handelend

overeenkomstig denkwijze of genomen beslissing (bv. Je moet consequent blijven!)het contingent het (vastgesteld) deel, (vastgestelde) hoeveelheidcontroversieel tot een controverse leidend, tot een strijd of tegenstelling leidend (bv. Die uitspraak was heel controversieel.)de conventie regel voor maatschappelijke omgang, gewoonte (bv. sociale conventies, conventionele wapens)de copyright recht tot uitgavecoulant tegemoetkomend, vlot (bv. iemand coulant behandelen, een coulante stijl)de couturier ontwerper en vervaardiger van modieuze kledij, uitspraak [koetuurjee]creëren (hij creëert) ontwerpen, scheppende crème cosmetisch smeersel, room, likeurhet criterium (de criteria) maatstaf van beoordeling (bv. De criteria om te mogen meedoen aan deze wedstrijd vind je op het internet.)de crypte grafkelder, uitspraak [kript(e)]de cyclus kring, samenhangende reekscynisch als een cynicus (iemand die niet gelooft in het goede van de mens) (bv. een cynische opmerking)de cyste rond gezwel, gevuld met een weke massa, uitspraak [kieste]

DEEL 2

5

Ddaarentegen echterde/het debacle volslagen mislukking; uitspreken als [deebaakel]debatteren redetwisten, discussiërenhet decennium (de decennia) periode van 10 jaarhet decolleté laag uitgesneden hals in dameskledingdeemoedig ootmoedig, nederig (bv. deemoedig iets vragen)defensief verdedigend (bv. zich defensief opstellen)het defensief, de defensie verdediging (bv. in het defensief zijn: zich verdedigen), (bv. De defensie van Anderlecht was zwak.)het deficit tekort (bv. een deficit in de begroting)deinen langzaam op en neer gaandeleten (deletete, gedeletet) schrappen, wissende delinquent pleger van een strafbaar feit, dader(desal)niettemin toch, nochtans; desondanksdeserteren zich aan dienstplicht onttrekken, zich uit de voeten maken (bv. een deserteur. Hij wordt

beschuldigd van desertie.)de diarree buikloophet dilemma een moeilijke keuze tussen twee mogelijkheden, netelig vraagstuk (bv. voor een dilemma staan)de dilettant liefhebber, iemand die iets uit liefhebberij beoefent, met slechts een oppervlakkige kennis van de zaakhet diner (de diners, het dinertje) warme maaltijd, middagmaal met gasten (verkleinwoorden behouden de vorm van het grondwoord)de disc de compact disc (cd), geluiddrager (let op: compactdiscspeler)de diskette verwisselbaar schijfje voor gegevensopslag, een diskdiscussiëren van gedachten wisselendissident (zn.) andersdenkende, bn. andersdenkend (bv. Alle dissidenten werden uit de partij gezet.)distantiëren afstand nemen (bv. Hij distantieert zich van deze uitspraak.)distributie verdelen ronddelen, verspreiding (bv. een distributiebedrijf)dixit zegt (bv. De pandemie is ernstig, dixit de professor.)de docent leraar, hij die doceertdomineren machtiger zijn, overheersen (bv. Hij heeft een, dominante persoonlijkheid.)het downsyndroom het syndroom van Down (algemene benamingen afgeleid van persoonsnamen met kleine letter;

persoonsnamen met grote letter)draineren overtollige water afvoeren

6

de dreumes (de dreumesen) klein kind (het meervoud krijgt geen dubbele –s omdat de laatste lettergreep –es- een doffe e bevat)

de dromedaris (de dromedarissen) kameel met één bult (het meervoud krijgt wel dubbele –s omdat de laatste lettergreep -is- een korte –i- moet blijven)

de dynastie vorstenhuis, regerende familie

Eeclectisch het beste uitkiezend (bv. Het eclecticisme combineert het beste van alle stijlen. Zijn stijl is heel eclectisch.)het eczeem jeukende uitslag, bepaalde huidziekteeffectief werkelijk, echt (bv. de effectieve waarde van iets)efficiënt doeltreffend (bv. Strafstudie is een efficiënte maatregel in het spijbelbeleid. De politie reageerde inefficiënt.)de eega echtgenoot, echtgenoteelimineren verwijderen, uitschakelen, dodende emballage verpakkingde emigrant uitwijkeling, iemand die zijn land verlaat om zich ergens anders te vestigen, antoniem van immigrantde encyclopedie (de encyclopedieën) zaakwoordenboek (mv. met –en, want de klemtoon valt op de laatste lettergreep)ensceneren tot een toneel- of filmscène bewerken, als schijnvertoning opvoeren (bv. een ongeluk ensceneren)de enquête onderzoek waarbij aan veel personen dezelfde vragen gesteld wordende epidemie (de epidemieën) besmettelijke ziekte die zich zeer snel uitbreidt (mv. met –en, want de klemtoon valt op de laatste

lettergreep)escaleren stapsgewijze erger worden (bv. escalatie van geweld)het essay korte verhandelingde essentie hoofdzaak, het belangrijksteetaleren (de etalage) uitstallen (plaats achter een raam waar men iets uitstalt)de ether lucht voor een radiozender (bv. in de ether zijn: uitzenden); (med) ijle, sterk ruikende vloeistof:

een verdovingsmiddelhet etiket label, strookje papier of stof dat op of aan een voorwerp bevestigd wordt (bv. het etiket op de

fles)de etiquette geheel van beleefdheidsgebruiken (bv. Op restaurant moet je de etiquette respecteren aan tafel.)evenredig in onderling gelijke verhouding, harmonisch (bv. De opdrachten zijn evenredig verdeeld.)ex aequo (bij wedstrijden) gelijk (bv. De match tussen Anderlecht en AA Gent eindigde ex aequo.)excentriek raar, zonderlingex-minister gewezen minister (na ex- altijd koppelteken)

7

excellent uitstekend, voortreffelijkde expansie uitbreiding, vergroting van grondgebiedexpliciet uitdrukkelijkexpressief veelzeggend, met veel expressie

Fde factor meebepalend element (bv. De menselijke factor mag je niet vergeten.)de faience een soort geglazuurde en beschilderd aardewerkhet faillissement toestand van een schuldenaar die niet in staat is aan zijn verplichtingen te voldoen, terwijl

gerechtelijk beslag gelegd is op het hele vermogen. (bv. Die grote schoenenzaak was bijna failliet.)

faliekant verkeerd, mis, ook als versterking: faliekant verkeerd (bv. ergens faliekant tegen zijn)fascineren zeer sterk boeien (bv. Hij keek gefascineerd naar het scherm.)het fascisme politiek systeem berustend op ultranationalistische, autoritaire en onverdraagzame beginselen

(maar: racisme enkel met c!)feeëriek toverachtig mooifeilloos zonder zich te vergissende fietsster vrouw die fietstde file (Ned. uitspraak) verkeersopstopping, (Eng. uitspraak) hoeveelheid bijeenhorende info op

computerschijfde filoloog beoefenaar van filologie, taalkundigeflamboyant vurig, hartstochtelijk (bv. een flamboyante persoonlijkheid)floreren bloeien, pronken (bv. De zwarte handel floreert.)fluoresceren licht uitstralen van andere kleur dan de stof zelf heeftfocussen aandacht toespitsen op (bv. de focus op iets leggen, zich focussen op iets of iemand)fouilleren iemands zakken en kleren doorzoeken op verboden of vermiste zakenFranstalig het Frans als moedertaal hebbend, in het Frans gesteldfrappant opvallendfreudiaans volgens de leer van Sigmund Freud (afleidingen van persoonsnamen met kleine letter)funderen van grondvesten voorzien, steunen, baseren op (bv. een gefundeerd oordeel geven)furieus woedendfuseren samensmelten, samengaan, een fusie aangaanfusilleren met het geweer executeren

G8

galopperen rennen, zich bijzonder haasten (paarden)gedesillusioneerd in zijn verwachtingen teleurgesteldgedijen voorspoedig groeien, voorspoed hebben, voordeel brengen (bv. Gestolen goed gedijt niet)geenszins volstrekt nietgepassioneerd hartstochtelijkgeprivilegieerd bevoorrechtgerenommeerd gunstig bekend staandde gestiek het geheel van bewegingen en gebaren waarmee iemand zichzelf uitdrukthet gevlij iemand in 't gevlij komen: doen of zeggen wat iemand graag heeftgewelddadig bruut, met geweldgezamenlijk verenigd, allen samenGroot-Brittannië staat in Europa waartoe Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland behorengsm'en (hij gsm't, heeft ge-gsm'd) telefoneren met een mobieltjede guerrilla ongeregelde bendeoorlog

9

Hhalsstarrig koppig(naar) hartenlust zoveel als het hart begeert (samenstelling met tussen-n, want hart heeft alleen een meervoud op -en)hartgrondig uit het diepst van het hart komendde helikopter vliegtuig met een roterende naaf met vier metalen bladen, dat loodrecht kan stijgen en dalende hiërarchie rangopvolging van waardigheidsbekledersde hostess betaalde gastvrouwde hotelier eigenaar of exploitant van een hotel, uitspraak [hooteljee]hygiënisch zindelijk, schoon, properhypocriet huichelachtig, schijnheilig (bv. Je moet niet zo hypocriet doen. Wees eerlijk en toon wie je werkelijk bent.)hypothekeren als hypotheek stellende hypothese stelling die men als waarheid aanneemthysterisch aan ziels- of zenuwziekte lijdend, razend wild

Iidealiseren iets zo voorstellen of vormen dat het beantwoordt aan een ideaal (bv. Je moet je lief niet zo

idealiseren. Hij is een idealist.)ideeëloos zonder ideeën (samenstellingen met -loos zonder -n, vgl. harteloos, grenzeloos)de idylle bekoorlijk tafereeltjeietwat een weinigillegaal onwettigimaginair denkbeeldig, ingebeeld (bv. Kinderen leven graag in een imaginaire wereld.)de immigrant inwijkeling, iemand die zich blijvend in een vreemd land vestigtimmoreel onzedelijkimpliceren inhouden, omvatten (bv. Dat je voor jongeren schrijft, impliceert dat je geen al te moeilijke

woorden kan gebruiken.)de impresario ondernemer van toneelvoorstellingen, concerten, ...de impuls prikkel, aanmoediging (bv. Onder impuls van de nieuwe subsidies, een nieuwe impuls krijgen,

impulsief handelen)incognito onder schuilnaam, onherkenbaarinderhaast met haasthet ingrediënt benodigd bestanddeel

10

integreren tot een geheel samenvoegen (bv. Dergelijke buurtprojecten bevorderen de integratie van allochtonen.)de interactie wederzijdse werking op elkaar, wisselwerkinginteressant belangwekkendinterpreteren verklaren, uitleggen, vertolken (van muziek) (bv. De interpretaties van de recensenten was heel verschillend)de intertekstualiteit verwevenheid van literaire teksten (bv. Bij Verhulst vind je vaak intertekstuele verwijzingen.)het interview vraaggesprekintrigeren belangstelling wekken, nieuwsgierigheid oproepen, slinkse streken aanwenden om zijn doel te

bereiken (bv. Dat intrigeert mij. Hij is een intrigant.)introduceren iemand binnenleiden of voorstellen aan een bepaalde groep (bv. iemand in de club introduceren.

Hij gaf een korte speech als introductie.) intuïtief bij instinctirreëel onwerkelijk, niet reëelde islam (islamitisch) de godsdienst, zoals door Mohammed geleerd (religieuze stromingen en hun aanhangers met

kleine letter)de ivf-behandeling behandeling met proefbuisbevruchting (in vitro fertilisatie) (ingeburgerde afkortingen worden met

kleine letter geschreven)

DEEL 3

Jjerrycan draagbaar reservoir voor vloeistoffenjungle tropische wildernisjood / Jood (religieuze stromingen en hun aanhangers met kleine letter) (als een volk bedoeld is met grote letter)

Kde kakofonie (de kakofonieën) onwelluidend lawaaide kalligrafie schoonschrijfkunstkant-en-klaarmaaltijd voor gebruik gereed (vaste verbinding met koppelteken)het kapiteel bovenstuk van een zuilhet karwei zwaar of vervelend werkhet katern deel van een boek

11

de kerriesaus (currysaus) saus met kerrie bereidKerstmis / de Kerstman (namen van feestdagen met hoofdletter)de kerstvakantie (informele aanduidingen naar feestdagen met kleine letter)de kinnebak onderkaak (Let op: geen tussen-n, want versteende uitdrukking)koeioneren sarren, baas spelen over, vitten opkoket behaagziek, erop gericht (door kleding enz.) indruk te maken, aardig gevonden te wordenkoketteren behaagziek zijn, trachten te behagen, flirten, pronken (bv. met zijn kennis koketteren)de kolibrie klein, kleurig vogeltje met lange staart en zeer lange snavelkonfijten in suiker inleggende koninginnenrit (in de wielersport) een etappe in een meerdaagse wielerwedstrijd waarvan vooraf wordt verwacht

dat deze zwaar zal zijn voor de renners, en de uitslag van de rit het algemeen klassement aanzienlijk zal gaan beïnvloeden.

het koninginnenhapje vleespasteitje met vol-au-vent (samenstelling met tussen-n, want koningin heeft alleen meervoud op -en)

de Koninginnedag feestdag ter gelegenheid van de verjaardag van de Koningin van Nederland (samenstelling zonder tussen-n, want de Koningin van Nederland is uniek )

de kopie (de kopieën) aan het origineel volkomen identiek, tweede exemplaar (de kopij: te drukken, uit te geven tekst)kosmopolitisch tot de gehele wereld behorend (bv. Hij is een kosmopoliet, een wereldburger)kristalliseren tot kristal wordenkrokant knapperig (bv. lekkere krokante kroketten)

Lhet labyrint doolhofde lacune holte, hiaat (bv. een lacune in de wetgeving)het lagelonenland land zonder veel inkomenhet leeuwendeel het voornaamste, het grootste aandeel(geen twijfel) lijden het lijdt geen twijfel: het is zekerhet litteken overblijvend teken van een wond na genezinglobbyen vertrouwelijke voorafgaande gesprekken voeren om beslissingen te beïnvloedenloochenen ontkennen, niet erkennenloyaliteit / loyauteit trouw aan een verplichting, verbintenis (bv. Zijn ontslag is onterecht. Hij was altijd heel loyaal.)luxueus (luxueuze) weelderig(e) (uitgang eus, euze)lyrisch behorend tot de dichtkunst, enthousiast, gedreven (bv. Hij was lyrisch over de nieuwe voorstelling van Platel.)

12

Mde maîtresse minnaresde majorette meisje in kleurrijk uniform van een groep die in optochten met muziekkorpsen meelooptde maneschijn schijnsel van de maan (samenstelling zonder tussen-n, want de maan is uniek)de maniak wie een overdreven zucht heeft naar ietsmanipuleren door kunstgrepen behandelen, beïnvloeden, in een bepaalde richting dwingen (bv. iemand manipuleren)de mannequin iemand die kleding toont aan het publiek tijdens een modeshowhet manoeuvre listige handelswijze, een moeilijke beweging met een vervoertuig (bv. Parkeren is een moeilijk

manoeuvre)manoeuvreren behendig laten bewegen, iets op een listige manier uitvoerende marionet aan draden beweegbare popde Marokkaan iemand uit Marokkomassa-gebed / massage-bed (om onduidelijkheid te vermijden, plaats je soms beter een koppelteken)de mecanicien werktuigkundigemediterraan kenmerkend voor het gebied om de Middellandse Zeemeedogenloos zonder medelijdende middeleeuwen de tijdruimte tussen de oudheid en de nieuwe tijd, van + 500 tot + 1500 n.Chr (tijdperken worden

met kleine letter geschreven)de Middellandse Zee zee gelegen in Zuid-Europahet Middellandse Zeegebied het gebied rond de Middellandse Zee (eigennaam met spatie in een samenstelling)het Midden-Oosten de landen gelegen tussen de oostkust van de Middellandse Zee en de Arabische Zeehet millennium tijdperk van 1000 jaarde minister van Cultuur maar: het Ministerie van Cultuur (de persoon met kleine letter, de instantie met hoofdletter)de mimiek gelaatsuitdrukking, gebarenkunst (bv. Hij was een ster in de mimekunst. Zijn mimiek was heel sprekend.)de misantroop mensenhaterde monnik (de monniken) kloosterlingen (het meervoud krijgt geen dubbele –k omdat de klemtoon niet op de laatste

lettergreep valt)de mutatie de verandering, wijziging, verwisselingmysterieus (mysterieuze) geheimzinnig, raadselachtig (uitgang eus, euze)

Nnaïef eenvoudig, onnozel (bv. een naïeve opmerking. Hij is een naïeveling. Zijn naïviteit is aandoenlijk.)(zich) neervlijen zich in gemakkelijke houding zachtjes neerleggen (maar: vleien = mooipraten)

13

de neoromantiek nieuwe romantiek (afleidingen met neo e.d. aaneengeschreven)het neo-expressionisme nieuw expressionisme (koppelteken om klinkerbotsing o+e te vermijden)de New Yorkreis reis naar New York (eigennaam met spatie in een samenstelling)de niche(markt) een specifiek, afgebakend, bewerkbaar deel van een markt. (bv. Een onderneming die zich richt

op een nichemarkt, levert een goed dat of dienst die niet door de partijen in de hoofdmarkt worden aangeboden.)

de niet-roker wie niet rookt (na niet- altijd koppelteken)Nieuwjaar / de nieuwjaarsdag (namen van feestdagen met hoofdletter, maar informele aanduidingen naar feestdagen met kleine letter)nieuwsgierig verlangend om iets te weten of waar te nemennochtans echternomineren kandidaat stellen, iets of iemand voordragen (bv. iemand nomineren voor de Nobelprijs)notuleren verslag maken (bv. Tijdens de vergadering moet je goed notuleren. Zij is goed in het maken van de notulen.)de nonchalance nalatigheid, achteloosheid

Oobsceen onzedelijk, schunnig (bv. obsceen taalgebruik)occult verborgen, geheimoffensief aanvallend (bv. Wees toch niet zo offensief in deze discussie.)het offensief het aanvallend optreden (bv. de Fransen gingen over tot het offensief.)de offerte aanbodonmeedogend harteloos, wreedonmiddellijk rechtstreeks, dadelijkontvreemden stelenontzaglijk zeer groot, in hoge matede oppositie tegenstand, partij die tegen de regerende meerderheid isopportunistisch als een opportunist, iemand die de eigen mening, politiek door de wisselende omstandigheden laat bepalende opticien iemand die brillen en andere optische instrumenten (maakt en) verkooptorkestreren in scène zettenostentatief erop berekend de aandacht te trekken (bv. zich ostentatief omdraaien)de ovatie enthousiaste toejuiching (bv. een staande ovatie)oxideren met zuurstof verbinden, roesten

14

Pde paardenbloem soort plant (samenstelling met tussen-n, want paard heeft enkel een meervoud op -en)de paddenstoel zwam (samenstelling met tussen-n, want pad heeft enkel een meervoud op -en)de paradox schijnbare tegenspraak (bv. Het klinkt paradoxaal, maar het klopt wel.)de paraffine bepaalde wasachtige stofparafraseren met eigen woorden omschrijven (bv. Letterlijk citeren mag je hier niet, maar je kan het wel parafraseren.)parallel (parallellie) evenwijdig, overeenkomstighet parallellogram vierhoek waarvan de overstaande zijden evenwijdig en gelijk zijnde paraplu (paraplu's, parapluutje) bescherming tegen de regenpathetisch hartstochtelijk, hoogdravendhet patriottisme vaderlandsliefdede patrouille kleine veiligheidswacht, groep padvinders of verkennerspejoratief met ongunstige betekenishet peloton kleine afdeling soldaten, hoofdgroep in wedstrijdde penicilline soort antibioticum, bepaald geneesmiddel voor infectieziektenperfectioneren vervolmakende periferie cirkelomtrek, buitenrand(zich) permitteren zich veroorlovenperplex verbluft, verbijsterd (bv. Toen hij het resultaat hoorde, stond hij perplex.)per se absoluut, beslist (Op Latijnse uitdrukkingen staan nooit accenten.)het personage persoon (in een boek), rol waarin een acteur optreedtpicknicken een maaltijd in openlucht houdende pinguïn dier, behorende tot de familie van rechtopstaande watervogels op het zuidelijk halfrondde piranha (piranha's) vraatzuchtige roofvisde pirouette het draaien om eigen aspittoresk schilderachtig mooihet plafon(d) ondervlak van een zoldering, bovengrensplebejisch behorende tot het gewone volk (het plebs), onbeschaafd, plathet plenum voltallige vergadering (bv. een plenaire vergadering)de polemiek openlijk gevoerde pennenstrijd, openlijke twist (bv. een polemiek voeren in de kranten)polikliniek inrichting waarin niet-bedlegerige patiënten behandeld wordenhet politiekordon groep van agenten op een rijhet porselein fijn geglazuurd aardewerkde portefeuille tas, mapje voor papiergeld, papieren, akten enz. (bv. een leren portefeuille); het ministersambt

(bv. Een minister zonder portefeuille is een minister zonder eigen departement.)

15

de portemonnee (leren) voorwerp waarin men geld bij zich draagtde prinsessenboon sperzieboonde privédetective particuliere, private, persoonlijke detective (woorden met privé worden aaneengeschreven)het procedé werkwijze, methode (Franse woorden verliezen het accent aigu in het midden van een woord)het proces, het proces-Dutroux rechtszaak (bij een substantief + familienaam plaatsen we een koppelteken)het proces-verbaal bekeuringhet product uitkomst van een vermenigvuldiging, resultaatprofessioneel vakkundig, eigen aan het beroepde professor hoogleraar aan de universiteit (maar: Geachte heer Professor)(zich) profileren karakteriseren, typeren, schetsen (bv. Hij profileerde zich als leider. Kan je de dader profileren?)de promotie verhoging in rang; bevorderen van verkoop (bv. promotie maken voor een product)de prostitué (prostitués) man die tegen betaling seksuele handelingen verrichtde prostituee (prostituees) vrouw die tegen betaling seksuele handelingen verricht, hoerde provocatie uitdaging, handeling of uitspraak die uitdaagt of provoceertde psychoanalyse genezing met studie van het onderbewustzijnde puberteit levensperiode tussen kinderjaren en volwassenheid waarin de seksuele rijping plaatsvindtde pullover truide pyjama nachtkleding, bestaande uit jas en broek (let op de uitspraak pie-jaa-maa)de Pyreneeën bergketen in Zuidwest-Europade pyromaan iemand die aan de ziekelijke neiging lijdt om branden te stichtende python tijgerslang

DEEL 4

Qde quarantaine tijdelijke afzondering van personen, dieren of zaken die mogelijk besmet zijn met ziektekiemenquasiwetenschappelijk zogenaamd wetenschappelijk (afleidingen met quasi e.d. worden aaneengeschreven)

Rrabiaat woedend; fel, wild (bv. een rabiate haat)de rail spoorstaaf, metalen richel waarover bv. gordijnen d.m.v. wieltjes voortgeschoven kunnen wordenhet racisme rassenhaat, haat die berust op verschil in rasradio-ontvanger / radioantenne (Bij de o en de o is er klinkerbotsing; bij de o en de a is er geen klinkerbotsing.)de rancune geheime vijandschap, opgekropt haatgevoel (bv. Hij is bijzonder rancuneus na dat voorval.)

16

rationeel door middel van de rede (het verstand), doordachtrecenseren (de recensie) bespreken in een krant of tijdschriftde recessie achteruitgang in het bedrijfsleven (bv. een economische recessie)de recidivist misdadiger bij herhalingrecupereren herstellen van een inspanning, terugwinnen (bv. Mijn recuperatievermogen is niet meer zoals vroeger.)de recyclage het hergebruikenreëel (reële) werkelijk, zakelijkrefereren verwijzen (bv. Refereren aan de belangrijkste gebeurtenis. Dat is een belangrijke referentie.)registreren in een register schrijven, vastleggen op papier of in de geest (bv. een akte laten registreren)het rekwisiet klein gebruiksvoorwerp als decor bij toneelrelatief bepaald in vergelijking met iets anders, in verhouding tot anderen beperkt (bv. Dat is slechts

relatief, een relatieve vrijheid van beweging)het reliëf het uitsteken of uitkomen boven iets anders(de) renaissance kunststijl in de 14de - 16de eeuw (kunststijlen worden met kleine letter geschreven)de repercussie terugkaatsing, onaangename reactie, vergelding (bv. uit vrees voor repercussies liet hij dit

achterwege)resulteren volgen uit de gezamenlijke werking van een aantal krachten of factoren (bv. Veel studeren

resulteert in een mooi rapport.)de rijinstructeur instructeur die rijlessen geeft (ij en i worden niet beschouwd als botsende klinkers, dus geen

koppelteken)rigoureus strengde rock-‘n-roll ritmische dansmuziek, populair geworden na 1950 en de dans daarbijhet rococo kunststijl in de 18e eeuw die zich kenmerkte door overrijke, krullende en speelse vormen en versieringenrooms-katholiek katholiek met de paus te Rome als hoofd van de Kerk (religieuze stromingen met kleine letter)de rubriek vaste afdeling in een krant, tijdschrift, enz. (bv. in rubrieken verdelen; een tijdschrift rubriceren)ruggespraak (houden) overleggen met iemand (samenstelling zonder tussen-n, want versteende samenstelling)ruggengraat wervelkolom (samenstelling met tussen-n, want rug heeft alleen een meervoud op -en)

Sde satelliet kunstmaansceptisch twijfelzuchtigschminken make-up aanbrengende sciencefiction toekomstverhaal met veel aandacht voor wetenschappelijke en technische ontwikkelingensektarisch betrekking hebbend op een sekte (besloten groep met strakke ideeën)

17

semiautomatisch gedeeltelijk automatisch (afleidingen met semi e.d. worden aaneengeschreven)de seks wat op zinnenprikkeling uit is, geslachtsverkeerde sekse natuurlijk geslacht (bv. personen van beiderlei sekse)sexy seksueel prikkelend, met veel sexappealde shampoo (de shampoos) vloeistof voor het wassen van het haar, vloeibaar reinigingsmiddel (bv. Ik moet mijn haar nog shampooën.)de showbusiness het organiseren en produceren van shows, revues, variétés,… gezien vanuit zakelijk oogpunthet signalement gedetailleerde persoonsbeschrijvinghet silhouet schaduwbeeld, de contouren van een persoonde sinecure (het sinecuurtje) iets gemakkelijks (bv. Een puzzel van 500 stukken, dat is geen sinecure!)de sisyfusarbeid zware arbeid die niet tot een resultaat leidtde ski (de ski's, het skietje / skiën) lange platte sneeuwschaats (vgl. ik ski, jij skiet, een skiester)het skiongeluk ongeluk bij het skiën (i en o worden niet beschouwd als botsende klinkers, dus geen koppelteken)de slimmerik (de slimmeriken) slim mens, schrandere persoonsms'en (hij sms’t, heeft ge-sms’t) berichten sturen met de gsm (bv. Stop nu eens met dat ge-sms. Heb je al een sms'je verstuurd?)de sollicitatie verzoek om tot een ambt of betrekking te worden benoemdhet sonnet (sonnetten) gedicht bestaande uit 14 regels (twee kwatrijnen en twee terzinen)de soufflé warm gerecht met geklopt eiwit, plooi of vouw die uitgelegd kan wordenhet souvenir (souvenirtje) aandenken (verkleinwoorden behouden de vorm van het grondwoord)het spektakel (spectaculair) schouwspel, vertoning, luidruchtig optreden, drukte, lawaaispeculeren kopen en verkopen enz., waarbij groot risico is, (speculeren op iets) kansberekeningen makenhet spinnenweb web van een spin (samenstelling met tussen-n, want spin heeft alleen een meervoud op -en)de spionage (spioneren) het spioneren, stiekem observeren om info aan een ander door te geven (na io altijd maar één n)het squash bepaald soort racketsport (alle sporten krijgen het als lidwoord, zo ook: het voetbal)het staakt-het-vuren bestand, beëindigen van de strijd (vaste verbinding met koppelteken)de stagiair iemand die stage looptstandaardiseren brengen tot een standaard of eenheid in afmeting, vorm, inhoud, samenstelling,…stilistisch de stijl betreffendstoïcijns onverstoorbaarsubtiel alleen bij nauwkeurig toezien of voor fijn gevoel waar te nemen of te begrijpen (bv. een subtiel onderscheid)suggereren iets voorstellen, een voorstel doen, iets doen uitschijnen suïcidaal geneigd tot suïcide of zelfmoordde syllabe lettergreepde synthese samenvatting, verbinding van verschillende elementen tot een hogere eenheid

18

Tde taille middel van het lichaamtanen verzwakken, afnemen, vaalgeel kleuren (bv. Zijn roem begint te tanen. Een getaande huid.)tantaluskwelling kwelling waarbij iets dat men wil bereiken zeer dichtbij maar onbereikbaar istatoeëren in de huid figuren aanbrengen door kleurstoffen erin te prikkenterminaal betrekking hebbend op het levenseinde, tot het einde behorend (bv. een terminale ziekte)het territorium grondgebiedtevoorschijn komen zich laten zien of zichtbaar wordentezamen samende thriller verhaal, film of toneelstuk, bedoeld om bij de lezer of toeschouwer angstgevoelens op te roepentiranniek als een tiran, despotischtraceren nasporen, het spoor aanwijzen van (bv. Via vingerafdrukken zijn vele daders traceerbaar).)de truck open vrachtautode truc (de trucs, de trukendoos) kunstgreep, listtrukeren trucs toepassen, door trucs klaarmakenhet T-shirt katoenen hemdje zonder kraag (met hoofdletter; geeft vorm van het object weer)tweemaal twee keer (alle combinaties met maal worden aan elkaar geschreven)

Uuitweiden uitvoerig sprekenunaniem eenstemmig, eensgezindde utopie (utopieën) onbereikbaar ideaal

Vhet vaccin inentstofvacuüm luchtledigde variété voorstelling waarin een afwisselend programma van voordrachten, goocheltoeren, …vertoond wordtde variëteit verscheidenheidde verassing het tot as doen overgaan, de verbranding van een lijk, de crematiede verrassing iets dat onverwacht komt, verwonderingverifiëren de juistheid nagaan van iets (bv. een hypothese verifiëren)(naar) verluidt van horen zeggen (afgeleid van: naar (het) verluidt)veronachtzamen verwaarlozenverrukkelijk heerlijk, zalig, hemels

19

verwezenlijking realisering, het tot werkelijkheid brengenvicieus gebrekkig, met fouten (bv. een vicieuze cirkel)de vipbehandeling behandeling als vip (samenstelling met letterwoord aaneengeschreven)de virtuositeit het ergens heel goed in zijn (bv. Hij is een pianovirtuoos)de viceadmiraal plaatsvervangend admiraal (afleidingen met vice e.d. worden aaneengeschreven)het vonnis (vonnissen) rechterlijke uitspraak, veroordelingvreedzaam niet militair, zonder geweld

Wweids zich groot prachtig voordoend (meestal met betrekking tot ruimtes) (bv. een weids uitzicht)weliswaar wel (afgeleid van: “Wel is het waar dat...)wellicht misschien, mogelijkde wetmatigheid iets dat overeenkomt met de wetten van de wetenschap (bv. Dat weerfenomeen is heel wetmatig.)het westen (windrichtingen met kleine letter) bv. Het westen van het land is mooier.het Westen (windrichtingen die een specifiek gebied aanduiden met hoofdletter) bv. het rijke Westende wiegendood plotselinge dood van een ogenschijnlijk gezonde baby (samenstelling met tussen-n, want wieg

heeft alleen een meervoud op -en)de wierook harsachtige stof die bij verbranding aangenaam ruikthet woon-werkverkeer het verkeer tussen de woonplaats en het werk (met koppelteken want je kan er en tussen zetten)

Xde X-benen benen waarvan de knieën naar binnen staan (met hoofdletter; geeft vorm van het object weer)

Yde yoghurt lichtzuur melkproduct

Zzo-even zojuistde zijingang ingang aan de zijkant (zonder koppelteken, want j+i wordt niet langer beschouwd als klinkerbotsing)de zonnebril bril met donkere glazen (samenstelling zonder tussen-n, want de zon is uniek)de zwart-witfoto foto niet in kleur

20