:a::,t,:,:.4 .,::l::ia:i:.r':r:,,.:aa:.:: a.a:.:

;,i

ACHTERGROND

aoo

lrl

L ieve rd lewordt 100

De meeste BABY'S die NU worden geboren,zouden best eens H0NDERD kunnen worden.Daarover willen we natuurlijk MEER VETEI\.

Hoe zit het precies met die voorspel-

lingen? We keken allemaal op toen het

Nederlands Interdisciplinair Demografi sch

Instituut (NIDI) vorig jaar berekende dat

de helft van de meisjes die nu geboren

worden, honderdjaar ofouder zal rvorden.

Van dejongetjes zal naar verwachting een

op de drie die leeftijd bereiken.

Rudi Westendorp, hoogleraar ouderen-

geneeskunde, schrijver van het boek

Oud worden zonder het te ziin en directeur

van de Leyden Academy onVitaliqr and

Ageing, roept aljaren dat de kinderen

die nu geboren worden straks massaal de

honderd zu11en halen."ln de afgelopen

150 jaar is de levensverwachting elke

tien jaar met rwee tot dric jaar gestegen.

Daarom worden onze kinderen gemiddeld

honderd en de eerste die 135 wordt, is

ook al geboren."

Maar mensen leven toch steeds mindergezond? We roken nog steeds en worden

almaar dikker. Remt dat de levensver-

wachting niet? FannyJanssen is demo-

grafe bij de Rijksuniversiteit Groningen,

zij doet onderzoek naar de invloed van

onze levensstijl op de levensverwachting.

Zrj denkt dat de voorspellingen weleens

niet r.rit zouden kunnen komen. Neder-

I.rnders leven immers niet heel gezond.

Zo staat ons land in de top 6 van landen

waar mensen veel roken.-We

roken weliswaar veel minder dan vroe-

ger; de piek van het aantal rokers zat bij de

mannen die rond 1905 geboren werden.

Maar voor vrouwen is die piek veel later:

rond 1960 zijn vrouwen massaal gaan ro-ken. FannyJanssen: "Tussen 1,950 en 197rJ

stagneerde de levensver-wachting van man-

nen door die eerdere rookepidemie. Daar-

na zagen de cijfers er weer veel beter uit.

Maar de komende jaren gaan we ook het

eÍIect van het rookgedrag van vrouwen

zien. En er komt nog een andere epidemie

aan, waar we nu

nog ruet weten wat

het eflect ervan

zaI zíjn: obesitas.

Mensen met over-

gewicht hebben

vaker hart- en vaatziekten en diabetes.

Nu kan het zijn dat de medische weten-

schap daar oplossingen voor gaat vinden.

Maar zeker weten doen we dat niet."

Hoe komt het eigenlijk dat de meeste

mensen vroeger maar veertig werden?

De snelle stijging in onze levensverwach-

ting valt bijna niet te bevatten. In 1840 1ag

de gemiddelde leeftijdsverwachting nog

onder de veertig - nu is dat verdubbeld

naar tachtig jaar. Minder dan een op de

drie mensen bereikte in die tijd de 65 jaar.

"Er is een explosie van 1even", zegt RudiWestendorp over deze immense toename.

Er zijn geen hongersnoden meer, veel

nrinder geweldsexplosies en we hebben

een goed werkend riool, schoon drink-water en een koelkast die ons voedsel

beschermt. Westendorp: "De hygiëne is

roegenomen. waardoor wij niet meer

worden getroffen door cholera en tfus,en sinds er grote vaccinatieprogramma's

zljn opgezet,bezwijken kinderen niet

meer aan ziektes als de mazelen. De komst

van antibiotica heeft ons ook veel ouder

..;; ;;;t:;1. ; :- -.- i.= .

;1: : ::: ::.:..:

1,.: .:..-:, :-: a.': a-, :: +

:'.:"1 :a:.. ia:: r:. a :-L.

; li ::-': :': :: ;::: ':-t : : :. i=

1:;....:,: l] i:= : {;

=;.:,.';-:ï4,:i_j

LIBELLE GEZOND 17

de 3D-printer oqn

( gemaakt: voor de uitvinding van penicilli-ne stierf bijvoorbeeld de helft van mensen

die een longontsteking kregen, dat is nu

niet rneer voor te stellen.Vroeger raakte

de dood ook grote groepenjonge men-sen, hij kwam bij alle leeftijden langs * en

vooral bij armen die kwetsbaarder waren

omdat ze niet genoeg voedsel en dus

weinig .,veerstand hadden."

Vroeger stierven er ook veel meer pasge-

boren baby's en moeders in het kraambed.

Fanny Janssen: "Betere levensomstandig-

heden en verloskunde hebben ervoorgezorgd dat moederster{te en kindersterfte

veel minder voorkomen. Dat heeft de

gemiddelde levensverwachting natuurlijkl1ink doen stijgen."

Wie heeft de grootste kans honderd teworden? Dat de gemiddelde leeftijdsver-

wachting nu rond de honderd ligt, wi1 na-

tuurlijk niet zeggen dat iedereen het ookwordt. Rudi'Westendorp: "Mensen sterven

nog altijd jong. Ze krijgen bijvoorbeeldeen ongeluk, ofeen ongeneeslijke ziekte.

Wetenschappers denken dat hoe oud we

worden vooÍ zo n derrig procent in onze

genen besloten 1igt. Dat betekent dat er

een grote rol is weggelegd voor gezond

leven. Hét antiverouderingselixer is vr(j

simpel volgens'Westendorp: "Gevarieerd

eten, niet te dik worden, niet roken en veel

bewegen. Dat laatste is heel belangrijk:het gaat vermindering van botmassa en

spierkracht tegen, helpt tegen een hoge

bloeddruk én is goed voorje hersens."

Stroks zet de dokter

en voilà: door len reuwe oor

is

De maatschappij zal erg veranderen met

zo veel ouderen. Wat moeten we ons

daarbij voorstellen? Dat er veel doorverandert is duidelijk, maar hoe het leven

van ouderen er over honderdjaar uitziet, isbijna niet te voorspellen. Rudi Westendorp

vindt dan ook dat we vooral al ní aan de

siag moeten met a1 die gewonnen levens-

jaren. en wel op een positieve manier.

Evolutionair gezien is een levensver-wach-

ting van boven de vijftig namelijk niet erg

logisch: we hebben al kinderen en onze

kinderen geholpen hun kroost groot te

brengen. "Het zou toch jammer zijn als jein die extra levensjaren dieje in de schoot

geworpen krSgt,je talenten niet gebruikt?

Ik pleit er daarom voor dat mensen die 65

worden en dan nrisschien met pensioen

gàan, eens goed gaan nadenken wat ze de

komende rwintig jaar nog wilien bereiken.

Wat zijn hun ambities?"

Marcel Olde Rikkert is hoogleraar geri-atrie in Nijmegen. Hij voorspelt dat het

leven van de honderdjarigen de komende

decennia vergeven zaJ, zljn van technolo-gie. "We ontwikkelen nu al heel veel op

het gebied van

j,:. : -: ri. : .r..:::: e-health: zo zljn er

: sensoren dieje in'.aa .'-. :: a '. : a.--:'.:' ..:..

a :

, Je huis en in je kle-.'. : : . | : t :::: - : :.- ; ..=..:: ding kUnt plaatSen.

i.'::..::::::l:: t -.'':, Die meten hoe

acriefje bcnr, en

: hebben dus ook in|.::::' '. : ,..:a t,:: : . :.: : de gaten wanneer

het niet goed gaat. Ook zijn er voor medi-cijnen speciale apparaatjes die per dag pil-len uitdelen - en meteen checken ofje die

pi11en ook echt wel inneemt. En natuurlijkcommuniceren straks veel meer ouderen

via een internetplatform met hun arts -wij experimenteren daar nu al mee. Een

kleine groep negentigiarigen vindt het nual geweldig dat ze onljne vragen aan hun

arts kunnen stellen en hun dossier kunneninzien. Maar straks za.l dat niet meer een

selecte voorhoede zijn: de toekomstige

oudere vindt al die metende apparaten en

online hulp niet meer dan normaal."

Worden onze achterachterkleinkinderenstraks driehonderd? "Dat zou best eens

kunnen", is de overtuiging van Rudi'Westendorp. Of nou ja, in elk geval theo-retisch niet. "Het einde van de stijging van

onze gemiddclde leeltr.ld is nog nier inzicht, en waar die za1 liggen... ik weet hetniet." Hij maakt de vergelijking met een

auto - daar kun je maar 70.000 kilometermee rijden als je hem niet goed onder-houdt. Doeje dat wcl. en vervangje alentoe onderdelen, dan kan diezelÍde wagen

zoÍnaar 300.000 kilometer meegaan.

"Dat'onderdelen vervangen' doen we

nu al. Mensen krijgen een nieur,ve heup,

ooglens of hartklep. Dat r,ve bij mensen

hun bloeddruk en hartfunctie nu redelijkonder controle kunnen houden, geeft een

enorme boost aair de levensverwachting.

Bij een te hoge bloeddruk ontstaat schade

aan nieren. een lalend hart. korrademig-

heid en schade aan de hersenen. Daar hoe-ven we steeds rninder bang voor te zijn.

Ik denk ook dat de medische ontwikke-lingen in de toekomsr - bijvoorbeeld

stamceltherapie - de onzichtbare iimietsteeds verder zal doen oprekken."

Marcel Olde Rikkert ziet dat toch echt

anders. "Ik denk dat er zeker een limietis, dat mensen geen driehonderd jaar oudkunnen worden. Organen zijn aan elkaar

18 LIBELLE GEZOND

gekoppeld - langzaam en met verschil-

iende snelheden r.'u'orden aile cel- en

lichaamsfuncties kwetsbaar. Dan kun je

niet zeggen: we gooien er nog een nieuwe

hartklep tegenaan en komt het rveer goed.

Op hoge leeftijd veroorzaakt de meest

ernstig falende lichaamsfunctie vaak een

soort domino-effect * een siechte nier-

functie kan ervoor zorgen dat het hart ofhet brein mee gaan doen.Alle medische

technologie die er nog aan komt, zal dit

niet zomaar even kunnen aanpakken en

repareren."

Kunnen we straks kapotte lichaamsdelen

vervangen en van alles in ons liifrepareren? Er worden dus nu al

lichaamsdelen vervangen (hart-

kleppen, heupen), na.ar dat zal'

- ook dankzij de 3D-printer - nog

veel verfijnder en op maat gemaakt

gebeuren.

Er wordt nu door wetenschappers

druk geëxperimenteerd met het

printen vrn bor. kraakbeen. spie-

ren, pezen en huid. Het is Chinese

onderzoekers al gelukt een oor teprinten, maar de cellen bleven nog

maar kort (vier maanden) in leven.

Ook voor sramceltherapie zijn

de verwachtingen hooggespan-

nen. Gerald de Haan is co-direc-

teur van het verouderingsinscituut

ERIBA in Groningen en doet

onderzoek naar stamcellen. "De

meeste weefiels in ons lichaam

hebben een kleine groep celien die

ervoor zorgen dat wanneer cellen verloren

gaan, dat weefsel weer wordt aangevuld.

Dat zrjr de stamcellen.Als je bijvoorbeeld

een dag in de zon zit,gaan er veel cellen

verloren door de ultraviolerre straling.

Maar stamcellen zorgen ervoor dat de

huid elke paar dagen volledig vernieuwt.

Eigentijk zljn de stamcellen een natuur-

lijke anti-verouderingsmachine - als we ze

niet zouden hebben, zouden we maar heel

kort te leven hebben. Maar soms raakt ditanti-veíouderingsmechanisme ontregeld en

ontspoort de celgroei. Zo ontstaat kanker.

Wij onderzoeken hoe stamcellen veroude-

ring precies tegengaan en hoe die ontrege-

ling ontstaat."

Stamceltherapie wordt sinds de jaren tach-

tig toegepast bij beenmergtransplantaties

en de ver-wachting is dat de komende de-

cennia wetenschappers er nog veel tneer

therapieën mee zullen onnvikkelen. De

Haan: "Bij diabetes gaan bijvoorbeeld cel-

ien in de a.lvleesklier verloren, als je cellen

De meesteouderen

geven h u n

leven een B.

Ze ziin dusdik tevreden

zou kunnen maken die de suikerspiegel

meten en insuline aanmaken, hoeven dia-

betesprtiënten geen insuline meer te spui-

ten. Ook wordt er nu onderzoek gedaan

bij de ziekte van Parkinson - die vooral bij

oudere Ílensen voorkomt. Ook b5 macula-

degeneratie, netvliesveroudering, kan het

een uitkomst zijn wanneer de cellen

in het oog weer wél vernieuwd worden.

ACHTERGROND

De klinische toe-

passingen zijn nu

nog ver weg, maar

als het eenmaal

zover is, wordt het

wel een geneeskun-li^^ *^-.^l"ri^ "

Maar... is het

eigenlijk wel leuk om zo oud te worden?'Ja!" roept Rudi Westendorp enthousiast

bij deze vraag - die hij naar zijn zin veel

te vaak krijgt voorgelegd. "W'aar komt die

huiver voor het ouder worden nou toch

vandaan? Ouderen in Nederland eeven

hun leven gemiddeld een acht,

ze z4n óts dik tevreden. Ook al

zijn ze afftankelijk van anderen

en kunnen ze niet meer wat ze

vroeger kunnen." Deze vraag

komt natuurlijk voort uit de angst

om gebrekkig oud te worden. De

laatste tienjaar van een lang leven

hebben ouderen last van kwalen

en aandoeningen die hen in het

dagehjks leven belemmeren (van

ziekte tot niet meer goed kunnen

lopen). Maar, zo zegt'Westendorp:

"Die tien jaar met ongemak

neemt niet toe en komt steeds

later. Dat betekent dus dat we

ouder worden én meer jaren rn

gezondheid doorbrengen."

Ook Marcel Olde Rikkert zegt

volmondig ja op de vraag of we

wel ouder moeten willen wor-den."lk zie bU mijn pariëntcn

dat wanneer zij flexibel zijn en kunnen

accepteren dat het lichamehjk a11emaa1 wat

minder gaat, ze nog heel veel levensgeluk

hebben. En als ik naar mijn vader van 93

kijk, of naar mijn opa, die 96 werd: op

zo'n vitale en vrolijke manier wil ik ook

wel oud worden. Dan kan ik mijn levens-

verhaal verder afschrijven en zien waar

mijn kinderen terechtkomen." I

Èh(tuI

moPProI9>

6zU

F6

tr

LIBETLE GEZOND 19