LICHTCallewaert Donat Preventiedeskundige ergonomie

1.PROBLEEMSTELLINGRisico op ...Visuele (over)belasting

klachten over het zien (slecht zien, wazig zien, dubbel zien, nabeelden, veranderende kleurwaarneming)

klachten over oogirritatie (jeuk, brandende ogen, tranende ogen, droge ogen, lichtschuwheid en pijnlijke ogen)

klachten over vermoeidheid (vermoeide ogen, zware ogen, trillende ogen, eventueel hoofdpijn en duizeligheid)werktijd

Oorzaken

Persoonsgebonden factoren

Werkgebonden factoren

OorzakenPersoonsgebonden factorenOogafwijking

Bril of lenzen die het zicht niet optimaal corrigeren

Oorzaken werkgebonden factorente weinig licht op het werkvlak

spiegelingen, weerkaatsingen

grote verschillen in helderheid tussen het werkvlak en de omgevende oppervlakken

verblinding door te veel licht in de omgeving van het werkvlak

2. DOELSTELLING PREVENTIE

Visuele (over) belasting vermijden

Creren van correcte licht (zicht) condities

Wat ...bevragen, observeren, meten... ?WerkorganisatieFunctievereistenTijdsduurWerkomgevingVoldoende lichtaangepast aan de taak? te weinig licht, te veel lichtUniforme verlichtingRedelijk verschillen in helderheid (contrast) tussen taak en de omgevende oppervlakkenGeen verblinding door reflectie of te veel licht in de omgeving van het werkvlakAangepaste kleur voor verlichtingsmateriaal en omgevingBeeldschermwerkOpstelling van de beeldschermenKwaliteit van de schermen

2.1. Werktaak, organisatie

Functie/Taak Aard van het werk : visuele eisen, concentratie-eisen, ..Monotoon werk of veel variatie?

TijdsduurWat is de tijd van het visueel belastend werk?onderbrekingsmogelijkheden door andere taak of pauze?

Vb. : diamantbewerking

Individueel werk

Hoge visuele eisen (zeer kleine fijne voorwerpen)

Hoge concentratie vereist

Hoge verantwoordelijkheid

Orde

2. Werkomgeving

Natuurlijk licht

Kunstlicht

We hebben licht nodig om te kunnen zien ...voldoende licht om goedte zien ...daglicht voor ons welzijn en onze gezondheidAangepaste licht en lichtverhoudingenvoor beleving van de ruimte

Daglicht en uitzicht Beleving van de omgeving (lichtkleur, helderheid, richting, ..)Klimaat - en seizoensveranderingen Dag - en nachtschommelingen Voorkomt gevoel van opgesloten zijn

Windows serve light into a buildingand also let people out - escape from the work

Bevragen en observerenVensters aanwezig of niet?Orintatie : noord/oost/zuid/west?Type glas - beleving buitenlicht?Netheid van de ramenAangepaste lichtwering/Zonwering

Bevragen en observeren Is ze te sterk bij de ramen? Savonds, smorgensBekijk de licht/zonwering

Is er voldoende natuurlijke verlichting in het hele lokaal?Bekijk de plaatsing van werkposten

Hindert ze het werk?Bekijk de opstelling van de werkpostBekijk de licht/zonwering

Kunstmatige verlichting... LichtbronnenSoort lampenWerken ze naar behoren? (Flikkeringen, lampen die uit zijn, ..)Hinderlijke warmte?Kleurweergave

VerlichtingstoestellenKijkt de werknemer rechtstreeks in een lichtbron?Netheid en onderhoud van de verlichtingtoestellenType van armaturenPlaatsing? Verspreid licht over de hele ruimte?

Lichtsterkte :observatieVerlichtingssterkte is functie van de uit te voeren taak.Zijn de werkvlakken voldoende verlicht?

Te weinig belet het waarnemen van details en schaadt de kwaliteit van het werkTe veel vermeerdert weerkaatsingen (oogvermoeidheid)

Uniformiteit van de verlichtingsinstallatie ongeveer gelijk verlichtingsniveau op de verschillende werkposten van n werkplaats.

0 - 10 luxGemiddelde visuele taken500 800 lux+ 10.000 lux10.000 luxVisueel veeleisende Taken 750 - 2000 luxVisueel eenvoudige taken100 300 lux

Lichtsterkte: meten Werkvlak ifv de oogtaak horizontaal, vertikaal of hellend

Verschillende punten meten

Apparatuur Luxmeter

Horizontale verlichtingssterkte : 500 600 luxVerticale verlichtingssterkte : 200 300 lux500 600 lux200 300 lux

LuminantieLuminantieverhoudingen ...

Luminantie= maat voor de helderheid van een lichtbron of voorwerp

Luminantieverhoudingen (contrast)= relatie tussen helderheden van de verschillende zones in de ruimte of van 2 oppervlakken.

Luminantie waardencd/m2Negatief beeldscherm < 10

Positief beeldscherm 50

Goed verlicht papier 100 - 150

Daglicht1000 > 10.000

Luminantieverhoudingen (contrast)

Ruimte met monotone verlichting en waarin de helderheden van de verschillende vlakken min of meer gelijk zijn ... ervaren we als saai en weinig stimulerend.

Zijn de helderheidcontrasten te groot dan moet het oog zich hieraan voortdurend aanpassen (adapteren)

Luminantieverhoudingen (contrast)

Groot contrast bevordert de concentratie en prestaties maar verhoogt het ongemak en de vermoeidheid

Weinig contrast vermindert de concentratie en prestaties maar geeft minder aanleiding tot ongemak en oogvermoeidheid

Luminantieverhoudingen (contrast)vuistregel : 1:3:10

Beeldscherm (1)Directe omgeving (3)Ruimere omgeving (10)

Luminantieverhoudingen (contrast)

Directe omgeving(L1) / Beeldscherm (L2) Max. 3/1Ruimere omgeving (L1) / Beeldscherm (L2) Max. 10/1Indien L1(= hoogste luminantie) / L2 < 3ideale situatie< 10aanvaardbaar> 10moet verbeterd worden

Luminantieverhoudingen Observeren Contrasten tussen vlakken (werkvlak, de zone er rond en de omgeving in het algemeen)

Kleurcontrasten combinatie van licht en kleuren, ook om details beter te onderscheiden.

Weerkaatsingen (reflecties)

Rechtstreekse waarneming van lichtbronnen vermijden (verblinding)

LuminantieverhoudingenMeten Meten van de luminantie van een oppervlakLuminantiemeter Vanuit dezelfde kijkrichtingOp afstand van minstens 1m

Schatting van luminantieLuxmeterOp ooghoogte van de werknemerRichten op de verschillende vlakken

Kleur verlichtingsmateriaal en omgeving Type lampen (koude tot warme verlichting)

Kleurtemperatuur (graden Kelvin)

2700K : wit licht, zeer warm (rood)

3000K : wit licht, warm (roodachtig)

4000K : wit licht, fris (wit)

>5000k : wit licht (daglicht), koud (blauwachtig)

Kleur verlichtingsmateriaal en omgeving Oppervlakken koude tot warme kleuren ( Psychische factor, designtrends)

Weerkaatsing van het omgevingslichtDonkere kleuren absorberen lichtLichte kleuren hebben een hoge reflectiefactor

Aangewezen reflectiecofficinten zijn : Plafond 80 - 90 %Muren30 - 70%Vloer15 - 30 %Meubilair30 - 50 %

3. AANBEVELINGENTaak en organisatie

Verlichting van de werkruimte

TAAK EN ORGANISATIE

na 2 uren : onderbreking door andere taak of pauzebij intensief visuele belasting : na 1 uurintensief visuele belasting beperken tot 5 6 uur/dag

WERKRUIMTE

DaglichtDaglicht toelatenUitzicht naar buitenAangepaste licht/zonweringDichtheidBuitenzichtBediening

VERLICHTINGSSTERKTE

Aanbevolen minimumlicht verzekeren, onafhankelijk van de hoeveelheid buitenlicht.

Gebruik maken van bijkomende verlichting voor de werkpost indien de taak dit vraagt.

Periodiek onderhoud voorzien van verlichtingsapparaten.

Uniformiteit van de verlichtingsinstallatie

gelijk verlichtingsniveau op de verschillende werkposten van n werkplaats.

Aangepaste lichtarmaturen die een juiste verdeling van het licht geven.

Armaturen met spiegeloptieken voorzien.

De lampen evenwijdig met de ramen plaatsen.

Juiste verhouding tussen verlichtingsniveaus op de werkpost

Respecteer de verhoudingen (tussen werkzone, nabije en verre omgeving 1:3:10

Maak gebruik van kleurcontrasten

Verminder de luminantie aan de bron van de weerkaatsing

Kleuren oppervlakken

Een juiste weerkaatsing van het omgevingslicht garandeert optimaal zicht.

De kleur van de plafonds dient een maximale weerkaatsingscofficint te hebben. De kleur van wanden en vloer wat minder. Respecteer de aangewezen reflectiecofficinten.

Indien men plafond, muren en materialen in dezelfde kleur heeft, zal een lokaal groter schijnen

De psychologische factor en designtrends respecteren bij de keuze van kleuren.