Ondernemerschap.nl

Ontwikkelingen in ondernemerschap en ondernemerschapsbeleid in Nederland,in historisch perspectief

Bijeenkomst over OndernemerschapKvK Midden-Nederland6 maart 2012

Dr. Sander Wennekers

Ondernemerschap.nl

Overzicht presentatie

Deel I – Een beetje theorie

Deel II – Historisch perspectief

Deel III – Rol van het beleid

Deel IV – De ondernemende economie

Ondernemerschap.nl

Deel I

Een beetje theorie

Ondernemerschap.nl

Ondernemen in enkele talen

(oud) Frans (emprendre) entreprendre

Italiaans (impresa) intraprendere

Engels to undertake

Nederlands ondernemen

Ondernemerschap.nl

Ondernemerschap heeft twee gezichten

Ondernemerschap.nl

Drie soorten ondernemers

Voor eigen rekening en risico

In loondienst

Ondernemend entrepreneurs corporateentrepreneurs &intrapreneurs

‘Managerial’ zelfstandigen managers

Ondernemerschap.nl

Deel II

Historisch perspectief

Ondernemerschap.nl

The long decline in self-employment (%)Bron: Foundations & Trends in Entrepreneurship, 2010

Zweden V.S. Duitsland Nederland

1900 31 26

1950 20 17 28 19

1960 13 23 16

1970 11 10 16 13*

Ondernemerschap.nl

Conventional wisdom tot ca 1980

VOORSPELLINGEN

Kautsky (1902)Het MKB zal compleet verdwijnen

Schumpeter (1942)Het einde van het kapitalisme

Lucas (1978)Voortgaande daling van zelfstandig ondernemerschap

Ondernemerschap.nl

De omslag

David Birch (1979)Kleine en nieuwe bedrijven scheppen de meeste banen

US Bureau of Labor Statistics (1980)Het % ondernemers in de V.S. bleek al weer te stijgen sinds begin jaren zeventig

Opkomst ‘aanbod-economie’Reactie op de stagflatie van eind jaren zeventig

Het no-nonsense kabinet Lubbers I

Ondernemerschap.nl

Aandeel zelfstandige ondernemers, in % beroepsbevolking, 1972-2009

7

8

9

10

11

12

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

FRA

NL

US

Ondernemerschap.nl

Mogelijke oorzaken

Opkomst dienstensector

De ICT-revolutie

Meer niches door differentiatie consumentenvoorkeuren

Drang naar autonomie en zelfstandigheid

Rol van institutionele verandering?

Ondernemerschap.nl

Deel III

Van defensief MKB-beleid naar offensief ondernemerschapbeleid

Ondernemerschap.nl

Het beleidsprobleem

anno 1985 obv CBS: hoge werkloosheid en stagflatieobv intuïtie: te weinig ondernemers en dynamiek

anno 1995obv onderzoek: internationale achterstand in aantal ondernemers en starters

anno 2003obv onderzoek: knelpunten voor starters, groeiers en bedrijfsoverdrachten

Ondernemerschap.nl

Enkele beleidslijnen

Modernisering en afschaffing van de Vestigingswet

Toenemende rol financiële instrumenten

Omslag van werknemerscultuur naar ondernemerscultuur

Verminderen administratieve lasten

Ondernemerschap.nl

Geschiedenis Vestigingswet

1937 Invoering Vestigingswet Kleinbedrijf- reactie op toevloed ‘crisisondernemers’

1954 herziening via Vestigingswet Bedrijven - uiteindelijk 61 besluiten mbt 130 branches

1987 Ruim Baan Voor Ondernemen agendeert de Vestigingswet- daarna 15 jaar ‘loopgravenoorlog’- modernisering in 1996 = eerste stap naar- afschaffing in 2007

Ondernemerschap.nl

Financiële instrumenten

Zelfstandigenaftrek

Startersaftrek

Borgstellingsregeling

Diverse subsidieregelingen

Ondernemerschap.nl

Van werknemerscultuur naar ondernemerscultuur

Uitgangssituatie- opkomst grote bedrijven in decennia tot 1980- veilige banen met goede arbeidsvoorwaarden(hoge ‘opportunity cost of entrepreneurship')- ondernemer ‘uitstervend ras’

Ontwikkelingen sinds jaren tachtig- overheidscampagne ‘Onderneem ‘t maar’ 1990-1993- deregulering en flexibilisering arbeidsmarkt- ondernemerschap in het onderwijs- terugkeer ondernemers als rolmodellen

Ondernemerschap.nl

Beleidsnotitie 2003:in actie voor ondernemers!

Motto: meer en beter ondernemerschap

Actieplan Start- ondernemende cultuur; facilitering starters (financiering, deregulering, dienstverlening)

Actieplan Groei- deregulering en vermindering adm. lasten; toegang tot kapitaalmarkt; subsidieregelingen innovatie, internationalisering en groei

Actieplan Overdracht- overdrachtspakket (‘toolkit’); advisering KvK; ondernemingsbeurs

Ondernemerschap.nl

Deel IV

De ondernemende economie

Ondernemerschap.nl

Waar staat Nederland nu qua ondernemerschap? Deel I

Aantal ondernemers Nederland van 0,5 mln in 1983 naar 1.1 mln in 2010 (internationaal vergeleken een formidabele stijging)Internationaal vergeleken heeft Nederland dan ook veel starters (bron: Global Entrepreneurship Monitor 2011)

Ondernemerschap.nl

Total early-stage Entrepreneurial Activity,

in 54 countries, 2011 (bron: GEM)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Pa

kis

tan

Alg

eri

aB

an

gla

desh

Ja

maic

aIr

an

Ve

nezu

ela

Gu

ate

ma

laR

uss

iaM

ala

ys

iaH

un

ga

ryC

roa

tia

Bo

sn

ia a

nd

He

rzeg

ov

ina

Po

lan

dS

ou

th A

fric

aM

ex

ico

Ro

ma

nia

Lit

hu

an

iaL

atv

iaT

urk

ey

Ba

rbad

os

Slo

vakia

Bra

zil

Uru

gu

ay

Th

aila

nd

Arg

en

tin

aP

an

am

aC

olo

mb

iaT

rin

idad

& T

ob

ag

oP

eru

Ch

ileC

hin

aS

lov

en

iaD

en

ma

rkJa

pa

nG

erm

an

yB

elg

ium

Fra

nce

Sw

ed

en

Sp

ain

Un

ited

Ara

b E

mir

ate

sF

inla

nd

Sw

itze

rlan

dS

ing

ap

ore

No

rway

Ire

lan

dU

nit

ed

Kin

gd

om

Po

rtu

ga

lC

zech

Rep

ub

licK

ore

aT

aiw

an

Gre

ece

Ne

the

rlan

ds

Au

str

alia

Un

ited

Sta

tes

Factor-driveneconomies

Efficiency-driven economies Innovation-driven economies

Pe

rcen

tag

e o

f a

du

lt p

op

ula

tio

n b

etw

ee

n 1

8-6

4 y

ea

rs

Ondernemerschap.nl

Waar staat Nederland nu qua ondernemerschap? Deel II

Aantal ondernemers Nederland van 0,5 mln in 1983 naar 1.1 mln in 2010 (internationaal vergeleken een formidabele stijging)Internationaal vergeleken heeft Nederland dan ook veel startersMaar er zijn relatief weinig ambitieuze starters …… en veel ondernemende werknemers (bron: GEM 2011)

Ondernemerschap.nl

Twee typen economieën (bron: GEM 2011)

Veel ondernemende werknemers(= werknemers met leidende rol bij ontwikkeling van nieuwe bedrijfsactiviteiten)

Veel ambitieuze starters(= starters met verwachting van meer dan 5 banen over vijf jaar)

Anglo-Saxon countries

AustraliaIreland

United States

Weinig ambitieuze starters(definitie zie hierboven)

Small open economiesin N.W. Europe

BelgiumDenmarkFinland

NetherlandsSweden

Ondernemerschap.nl

Enkele beleidsopties anno 2012

‘Meer en beter ondernemerschap’ versus

‘Beter ondernemerschap’ versus

‘Minder ondernemerschap, maar meer ambitieus ondernemerschap’