Lesfasen Leerinhouden Werkvormen Leermiddelen

A. Instap De Pop Design in de film A Clockwork Orange van Stanley Kubrick uit 1971 bestaat uit krachtige ronde en sculpturale vormen in stevige kleuren. De film begint in de 'Moloko Milk Bar', die geheel wit is en waar de meubels bestaan uit naakte vrouwen, net als het ameublement van Allen Jones en klaarblijkelijk van hem overgenomen, zonder kleren maar met de waanzinnige krulpruiken.

De Engelse Popkunstenaar Allen Jones vervaardigt in 1969 een controversieel ameublement van fiberglazen vrouwen in uitdagende, minimale lederen kledij. Het gebruik van onderdanige vrouwen als fauteuil, salontafel of staande lamp roept heftige reacties op, hoewel Jones het al kritisch bedoelt. Het ameublement is comfortabel, maar eerder kunst dan design. Het is typisch Pop, niet alleen vanwege de symbolische inhoud, maar ook door de herkenbare vorm.

Onderwijsleergesprek:- Uit wat bestond het interieur van de bar in het fragment?

Prezi/PowerPoint

filmfragment: A Clockwork Orange van Stanley Kubrick uit 1971 (0min0sec tot 2min17sec)

B. Bespreking Pop Design

a) Oorsprong

b) Terence Conran

c) Peter Murdoch

d) De Pas, D'Urbino en Lomazzi

e) Verner Panton

f) Algemene kenmerken

a) Oorsprong van Pop Design:

- Afkomstig van de VS, Engeland uit de Pop Art- Haalde ook inspiratie uit de art nouveau, art deco en

het surrealisme- Geïnspireerd door massaconsumptie en populaire

cultuur.- Wijzen de uitgangspunten van het modernisme af

(eenvoud, minimale opsmuk, orde, functionaliteit, nieuwe materialen en technieken, orde, ...)

b) Terence Conran- °1931, Engeland

- Conran, een bekende ontwerper, verwoordde het Pop Design als volgt:

a) Onderwijsleergesprek:- Bij welke stroming haalde het Pop Design inspiratie?

b) Onderwijsleergesprek:- Wat zou je kunnen kopen in de Habitat-winkels?

c) Onderwijsleergesprek:- Uit welk materiaal werd het stoeltje vervaardigd?- Waarom past het

a) Prezi/PowerPoint

b) Prezi/PowerPoint

c) Prezi/PowerPoint

d) Prezi/PowerPoint

e) Prezi/PowerPoint

f) Prezi/PowerPoint

“Ergens halverwege de jaren ‘60 veranderde ‘nodig hebben’ in ‘willen hebben’ (...). Ontwerpers werden belangrijker voor het produceren van hebbedingen dan voor functionele producten.”

- Conran richtte in 1964 de succesvolle Habitat-winkels op, waar hoogwaardig design toegankelijk werd gemaakt voor een groot publiek en zich vooral richtte op de jongeren. Habitat veroverde de internationale markt, zelfs in Amerika, maar kreeg in de jaren ‘80 duchtige concurrentie van het Zweedse woonwarenhuis IKEA, dat veel meer betaalbare producten verkocht, mede omdat er geen ontwerpers werden ingeschakeld.

c) Peter Murdoch- °1940, Engeland

- Nog tijdens zijn studies in 1963 ontwierp Peter Murdoch het gespikkelde kartonnen kinderstoeltje Spotty, dat een icoon van het Pop Design werd. Vanwege de lage productiekosten en het wegwerpkarakter paste dit Pop Design perfect bij de massaconsumptie van de jaren '60. Het stoeltje werd als pakketje verkocht, waarop de koper het zelf in elkaar moest vouwen. Door de vijf lagen van drie verschillende soorten papier, was het stoeltje buitengewoon veerkrachtig.

- Murdoch ontwierp op dezelfde manier Those Things meubilair, bestaande uit een stoel, een bank en een tafel. Ook dit ontwerp is klein verpakt en gemakkelijk door de consument mee te nemen. Het meubilair is licht genoeg zodat het gemakkelijk door kinderen kan verplaatst worden en geen schade kan aanrichten. Het is ook goedkoop waardoor het gemakkelijk vervangen kan worden.

d) De Pas, D'Urbino en Lomazzi - Deze drie designers worden in 1967 onsterfelijk bij de introductie van de eerste opblaasbare stoel Blow, een 'pneu-design' in zacht en vergankelijk pvc. Zelden is de

binnen de stroming van Pop Design?

d) Onderwijsleergesprek:- Wat zijn de belangrijkste kenmerken van deze stoel?

e) Onderwijsleergesprek:- Welk materiaal gebruikte te ontwerper?- Welke kleuren en vormen zie je?

f) Onderwijsleergesprek:- Wat zouden de belangrijkste kenmerken van Pop Design zijn?

vluchtigheid van het zorgeloos consumentisme scherper verbeeld en tegelijk het imago van de stoel als duurzaam product onderuitgehaald. Er worden tienduizenden exemplaren van Blow-stoelen, -krukken en -banken verkocht. Natuurlijk bestaan er nog maar weinig van.

e) Verner Panton- °1926, +1998

- Panton is een Deense meubel- en interieurvormgever. Tijdens zijn carrière ontwierp hij innovatieve en futuristische meubelen in een uitgebreid gamma van materialen, vooral plastics, en in felle kleuren. In 1960 ontwierp Panton de eerste stoel die bestond uit een vloeiend stuk plastic. De Panton Chair of de S chair zou zijn bekendste ontwerp worden. Zijn stijl weerspiegelde de geest van de jaren ‘60 maar werd op het einde van de 20ste eeuw opnieuw populair. Zijn bekendste ontwerpen zijn nog steeds in productie, bij Vitra bijvoorbeeld.

f) De belangrijkste kenmerken van Pop Design zijn:

- Felle regenboogkleuren- Gewaagde en herkenbare vormen- Gebruik van plastic- Gericht op jongeren- Goedkoop en van slechte kwaliteit- Nadruk op plezier, wegwerpbaarheid, vervangbaarheid

C. Bespreking Pop Design en mode

De uitgangspunten van Pop Design werden eveneens doorgetrokken in de mode. Een belangrijke naam is die van Mary Quant:

- °1934, Engeland

- Na een positieve reactie op haar zelfontworpen gekke huispyjama en ontevreden over de kleding die ze kon kopen, besloot ze haar eigen kledinglijn te beginnen. Ze begon

Doceren Prezi/PowerPoint

alleen, maar had al snel een handvol mensen in dienst die haar ongewone, speelse kleding maakten.

- Haar rokken werden sinds 1958 steeds korter, een ontwikkeling die ze zag als positief en bevrijdend zodat vrouwen naar de bus konden rennen. Zo ontstond de minirok, waar ze beroemd door werd. De minirok was één van de meest belangrijke mode-elementen van de jaren ‘60. - Naast de minirok wordt Quant ook gezien als de uitvinder van de gekleurde en met rijke patronen versierde panty's die veel bij het korte kledingstuk gedragen werden. Ondanks de onenigheid die er heerst of ze nu wel of niet de uitvindster was van deze kledingstukken, was Mary Quant één van de personen die ze erg populair maakten.

- Ze opende een aantal winkels, die boetieks werden genoemd en gericht waren naar het jeugdige publiek. Geen stijve kledingzaak meer, maar een moderne winkel met popmuziek en rekken waarin je ongehinderd kon snuffelen. In de jaren ‘60 rezen de boetieks met jongerenkleding dan ook als paddenstoelen uit de grond.

- Naast de minirok en de panty’s werd ze ook bekend omwille van de hotpants en haar plastic regenjassen. Later bracht ze ook huishoudelijke goederen en make-up op de markt. Mary Quant had een grote mode-invloed en vandaag de dag is haar mode nog steeds populair.

D. Bespreking postmodernistisch design

a) Einde Pop Design

b) Oorsprong

a) Einde van Pop Design:

- Pop Art was niet duurzaam, maar goedkoop, van slechte kwaliteit en gericht op wegwerpbaarheid. Door de oliecrisis in 1973 ontstond de behoefte aan een rationelere (doordachte, verantwoorde) benadering van design en Pop Design werd vervangen door de herwaardering van ambachtelijkheid.

a) Doceren

b) Doceren

c) Doceren

d) Onderwijsleergesprek, doceren:

a) Prezi/PowerPoint

b) Prezi/PowerPoint

c) Prezi/PowerPoint

c) Algemene kenmerken

d) Ettore Sottsass

e) Michele De Lucchi

f) Michael Graves

g) Aldo Rossi

h) Alessandro Mendini

i) Stefano Giovannoni

- = Fundering voor het postmodern ontwerpen: ° postmodernistisch design

b) Oorsprong van postmodernistisch design:

- Ontstaan in Italië in 1978- Reactie op idealen van het modernisme (logica,

eenvoud, orde, geometrische abstractie, ornamentloosheid, functionaliteit, formeel, ...)

- Wil elitaire kunst populariseren en toegankelijk maken

- Inspiratie uit het verleden en vroegere stijlen, in het bijzonder uit decoratieve stijlen zoals art deco, de Stijl, ...

c) De belangrijkste kenmerken van postmodernistisch design zijn:

- Vermenging van vroegere stijlen- Decoratie- Symbolische elementen- Parodie- Speels, humoristisch, kleur, reliëf- Het deconstructivisme, de hightech en het post-

industrialisme maakten deel uit van het postmodernisme. Er vindt een constante herwaardering plaats van wat essentieel is in design.

d) Ettore Sottsass-° 1917, +2007

- Sottsass was een Italiaanse architect en ontwerper van de late 20ste eeuw en in 1981 de oprichter van de Memphis Design Group. Het Memphis-experiment duurde tot 1985 en was de vrucht van verschillende jaren van research die als doel had om onze leefomgeving en onze gebruiksvoorwerpen opnieuw een symbolische en emotionele waarde te geven, ver van alle rationele

- Hoe zou je boekenkast omschrijven?- In welk opzicht voldoet het meubel aan de kenmerken van postmodernistisc design?

e) Onderwijsleergesprek, doceren

f) Onderwijsleergesprek, doceren:- Welke kenmerken van postmodernistisch design kan je in het ontwerp herkennen?

g) Onderwijsleergesprek, doceren

h) Onderwijsleergesprek, doceren

i) Onderwijsleergesprek, doceren

d) Prezi/PowerPoint

e) Prezi/PowerPoint

f) Prezi/PowerPoint

g) Prezi/PowerPoint

h) Prezi/PowerPoint

i) Prezi/PowerPoint

eigenschappen.

- Geïnspireerd door Pop Art, art deco, futuristisch gekleurde ideeën en een vleugje kitsch, begonnen Sottsass en een aantal jonge Milanese architecten met het promoten en het mogelijk maken van meer up-to-date levensstijlen en design van de leefomgeving. De groep benadrukte het spelelement en de felle kleuren, in een reactie tegen de strakke lijn en de zwart-witcontrasten van het design in het modernisme.

- De Carlton van Ettore Sottsass uit 1981 staat symbool voor de manier van denken van de groep Memphis. De Carlton steunt op een voetstuk, is vervolgens opgebouwd uit een soort nachtkastje en waaiert uiteen als een boom om ten einde te komen in 1 punt. De boodschap van dit kunstwerk is overduidelijk: de kast dient niet het boek, maar zichzelf! Het een groot meubelstuk dat zichzelf ziet als 'de baas' in de kamer. De boekenkast straalt van de expressie, en geeft een duidelijke boodschap mee.

- Door het plaatsen op een sokkelachtige voet en door de uitgesproken ruimtelijke vormgeving doet de kast eerder denken aan een sculptuur dan aan een meubel.

- De kast is multifunctioneel. Je kunt er je boeken, foto's, strips, collages en nog veel meer op en in kwijt. Er zijn bij het ontwerp verschillende materialen gebruikt, die stuk voor stuk belangrijk zijn en hun specifieke kenmerken hebben. Een belangrijk element is de versiering. Deze versiering wordt niet opgevat als een verrijking achteraf, toegevoegd om het ontwerp aantrekkelijker te maken, maar als versiering, die een hele hechte band schept met de structuur van de boekenkast.

e) Michele De Lucchi- °1951, Ferrara

- De Lucchi behoort tot de groep Italiaanse ontwerpers met

een internationale reputatie. Hij was ook één van de grondleggers van 'Memphis', de groep ontwerpers wier ideeën en ontwerpen de designscène wereldwijd beïnvloedden in de jaren '80. Zijn Memphis-werk is doorgaans symmetrisch. Hij gebruikt veel zwart-wit, in contrast met warme en koude kleuren.

- De Lucchi beweert dat hij in Londen geïnspireerd was geraakt door de punkers en hun bizarre make-up. Maar hij werd ook beïnvloed door de herleving van de jaren '50 in Milaan in 1977.

- De First Chair, met zijn blauwe cirkelvormige rugleuning en bollen als armsteunen, symboliseert het elektronische tijdperk en het postmodernisme, dat gelooft dat het overbrengen van betekenis en waarde de grootste zorg van design is. Hij verwerpt het idee van functionaliteit, zoals duidelijk is bij de rug- en armleuningen die uit twee ballen en een ronde schijf bestaat.

f) Michael Graves- ° 1934, VS

- Is architect en industrieel ontwerper en ook hij ontwierp voor Memphis. De Plaza Kaptafel voor Memphis behoort tot één van Graves’ bekendste designstukken. In de kaptafel is de art deco-invloed kleurrijk verwerkt, met het speelse uitzicht van een futuristisch gebouw. De kaptafel werd genoemd naar het beroemde Plaza Hotel in New York.

- Michael Graves maakte meubels zoals zijn architectuur. Zoals zoveel postmoderne architectuur en design was deze kaptafel geïnspireerd door verschillende stijlen. Vooral de art deco-stijl is in het hout, het spiegelglas, de lampen, de geometrische laden en in de symmetrie van het geheel herkenbaar.

- Daarnaast ontwierp Graves ook verschillende objecten voor

Alessi, waaronder ‘De ketel met fluit in de vorm van een vogeltje’. Waar design in het modernisme zuiver functioneel wilde zijn, zal Graves zijn postmodernistische objecten weer versieren. Sierlijk is de glans van de objecten en de combinatie van materialen. Zuiver ornamenteel is het vogeltje op de fluitketel, wat doet denken aan de decoratie op porseleinen negentiende-eeuwse Amerikaanse theeserviezen. De kegelvorm van de ketel is tijdloos en wordt geaccentueerd door een vernuftig patroon van aan de onderkant aangebrachte stippen en door een ronde zwarte knop op het deksel. Deze ronde bobbeltjes zijn een knipoog naar het verleden: ze doen denken aan de nagels waarmee vroeger de bodem aan de zijkanten bevestigd werd. Het handvat van het object is erg groot, maar toch harmonisch en tegelijk functioneel en een versierelement.

g) Aldo Rossi - °1931, +1997

- Was een Italiaanse architect. Hij geldt als één van de vooraanstaande architecten en designers van de twintigste eeuw. Als designer ontwierp hij sinds 1984 gebruiksvoorwerpen zoals kookpotten en koffiepotten voor Alessi. Zijn geometrische stijl is direct herkenbaar door al zijn latere ontwerpen. Hij liet zich inspireren door het classicisme.

h) Alessandro Mendini- °1931, Italië

- Naast architect is Mendini ook designer, kunstenaar, theoreticus en dichter.

- Mendini vindt dat versieren het uitgangspunt van het ontwerpen moet zijn. Hij denkt dat de mensen geen massaproducten meer willen. De mens is een individu en heeft behoefte aan persoonlijkheid in plaats van de anonimiteit van de functionele vormgeving. "Ieder mens is

anders", zegt Mendini, "Dus waarom een voorwerp ook niet?" Bij Mendini is niet de functie van het voorwerp het uitgangspunt, maar de schoonheid ervan. Niet het object maar de gebruiker.

- Mendini ontwierp zilverwerk voor Alessi.

i) Stefano Giovannoni- Speels, humoristisch, kleur, decoratief, ...

E. Afronding Aan de hand van de beelden die de lesgever toont raden de leerlingen tot welke stroming het object behoort. Ze moeten hun antwoorden kunnen motiveren.

De beelden zijn en beschrijvingen zijn:

1. STUDIO GAVINA, Omaggio Ad Andy Warhol stool, 1973 (pop design)Gebaseerd op de schilderijen van Andy Warhol, geïnspireerd door de massacomsumptie.

2. Ingo Maurer, Bulb Opal, 1970 (pop design)De Duitse ontwerper Ingo Maurer introduceert in 1970 zijn Bulb Opal, een staande lamp in de vorm van … een lamp. Een ironisch bedoelde, aan de populaire cultuur ontleende, gewaagde en herkenbare vorm.

3. Borek Sipek, Bambistoel, 1983 (postmodernistisch design)Deze stoel typeert zijn poëtische benadering van gebruiksvoorwerpen. Deze stoel werd geïnspireerd op zijn eerste vrouw. De poten staan voor de manier waarop zij kon gaan zitten, het blauw staat voor de tutu.(symbolische elementen, decoratie, parodie, speels, kleur)

4. De Pas, D’Urbino, Lomazzi, Joe, 1970 (pop design)Humoristisch ontwerp vervaardigd uit polymeer, zowel binnen als buiten te gebruiken. De naam verwijst naar de

Oefening/spel Prezi/PowerPoint

honkballer Joe DiMaggio, ooit echtgenoot van Marilyn Monroe en symbool van de Amerikaanse sportverdwazing. De vorm is een subtiele kritiek op de Bauhausstoelen uit de jaren ‘20 die rond 1970 opnieuw worden geproduceerd, maar met luxe handschoenenleren bekleding. (Gewaagde en herkenbare vorm, gebruik van plastic, geïnspireerd door populaire cultuur)

5. Ettore Sottsass, Thaiti, 1981 (postmodernistisch design)Tafellamp ontworpen voor Memphis: richtbare kop en hals in gelakt metaal. Voetstuk in laminaat met Bacterio-print. (decoratie, kleur, speels, vermenging vroegere stijlen)

6. Frank O. Gehry, Easy Edges, 1969-1973. (pop design)Tussen 1969 en 1973 komt de Canadees Frank O. Gehry (nu bekend als deconstructivistisch architect) met zijn Easy Edges, een meubelserie van verlijmd verpakkingskarton. Als de serie een groot succes blijkt, stopt Gehry de productie omdat hij bang is zijn carrière als serieus architect in gevaar te brengen met wegwerpmeubels.(goedkoop, wegwerpbaar, gewaagde vorm)

7. Alessandro Mendini, The Proust Chair, 1978. (postmodernistisch design)Deze stoel is een ontmoeting tussen handwerk en design, tussen klassiek en modern. Mendini geloofde dat het moderne design tot zijn einde was gekomen en dat designers niet langer vernieuwende ontwerpen konden creëren. Mendini herontwierp klassiekers. De Proust Chair is geïnspireerd op de Louis XV-stijl. Op die manier wilde hij het werk van de negentiende-eeuwse schrijver Marcel Proust huldigen. De houten frame werd met de hand beschilderd met behulp van een patroon van een pointillistisch schilderij. (vermenging stijlen, decoratie, parodie, kleur)

8. Pierre Paulin, Tongue, 1967 (pop design)

Herkenbare en gewaagde vorm, felle kleur.

Bibliografie

/