Leidraad Veilig BestuurVoor de aanpak van intimidatie, agressie en geweld tegen lokale politieke ambtsdragers

Index >

Legenda

INLEIDING

STAPPENPLAN

1 VOORAF - VOORBEREIDEN 1.1 Bespreken en taboe doorbreken 1.2 Stel norm vast 1.3 Beleid maken én implementeren 1.4 Preventieve maatregelen 1.5 Communiceren 1.6 Trainingen en opleidingen 1.7 Verzekeringen

2 REACTIE BIJ (DREIGING VAN) INCIDENTEN 2.1 De-escaleren of stoppen 2.2 Melden en registreren 2.3 Aangifte doen 2.4 Opvang 2.5 Beveiligen

3 NAZORG EN SCHADEVERHAAL 3.1 Nazorg 3.2 Afbouw maatregelen 3.3 Schadeverhaal 3.4 Evaluatie

4 BEROEPSVERENIGINGEN EN EXPERTISECENTRA

5 DOCUMENTATIE EN BRONNEN 5.1 Wet- en regelgeving 5.2 Bronnen 5.3 Monitors en onderzoeken 5.4 Essays 5.5 Beeldmateriaal

B Burgemeester

W Wethouder

R Raadslid

GS Gemeentesecretaris

G Griffier

Meer informatie knop

Terug naar stappenplan knop

Print e-mail index

Index

Inleiding >< Voorpagina

Meest in het oog springend zijn zware geweldsdelicten zoals het afbranden van het gemeentehuis van Waalre en incidenten die leiden tot persoonlijke beveiliging van burgemeesters. Intimidatie, agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers kent vele gedaanten. Het overgrote deel van agressie vindt echter op subtiele, minder zichtbare wijze plaats.

In 2014 gaf één op de vier lokale bestuurders aan slachtoffer te zijn van agressie en geweld en gaf tien procent van de lokale politieke ambtsdragers aan wel eens een ander besluit te hebben genomen vanwege de druk door intimidatie, agressie of geweld. In dat laatste geval is er sprake van ondermijning van het lokale bestuur.

INLEIDINGVoor u als politieke ambtsdragers is het belangrijk dat u gemakkelijk benaderbaar bent en open in de samenleving kunt staan. De besluiten die door u genomen worden, treffen burgers vaak rechtstreeks en kunnen voor hen verstrekkende gevolgen hebben. Dat kan bij burgers emoties oproepen. Dat kan leiden tot grensoverschrijdend gedrag van burgers: uitschelden, beledigen, persoonlijke bedreiging of bedreiging aan het adres van familie, stalken en fysieke agressie. De impact van dit grensoverschrijdend gedrag kan aanzienlijk zijn. Uit onderzoek is gebleken dat agressie leidt tot minder werkplezier en ziekte.

Print e-mail indexInleiding >< Index

Inleiding

Om deze intimidatie, agressie en ondermijning tegen te gaan, hebben het Nederlands Genootschap Burgemeesters en het programma Veilige Publieke Taak van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), in samenwerking met partners, een integrale aanpak ontwikkeld. Deze leidraad geeft u een overzicht van de aanpak, met de daarbij behorende instrumenten.

De leidraad is bedoeld als hulpmiddel bij de aanpak van intimidatie, agressie en geweld binnen uw eigen werkomgeving. Zodat u en uw collega’s zich kunnen organiseren om agressievrij te kunnen werken en weten hoe te handelen bij en na een incident. De leidraad geeft antwoord op vragen zoals: • Ik voel me geïntimideerd door de wijze waarop een burger mij

tegemoet treedt. Ga ik dat nu wel of niet melden? • Wie kan ik bellen bij een incident? Bij wie kan en wil ik mijn

verhaal kwijt?

• Nemen politie en openbaar ministerie mijn melding of aangifte serieus?

• Wanneer komen er extra beveiligingsmaatregelen aan te pas? En wanneer worden deze weer afgeschaald?

• Is mijn woning voldoende veilig en wie draagt de kosten voor aanpassing?

• Welke regels kent mijn eigen gemeente eigenlijk?• Wat zegt de wet over de verplichting van de organisatie waarvoor

ik mij ten dienst stel?

Het stappenplan op de volgende pagina geeft kort weer wat u en uw collega’s kunnen doen voor, tijdens en na een incident. De hoofdstukken daarna lichten het stappenplan verder toe.

Print e-mail index< Inleiding

Inleiding

Stappenplan >

STAPPENPLANVooraf – Voorbereiden

Stap 1 Bespreken en taboe doorbreken

B/W/R – GS/G1 Bespreek met elkaar de huidige situatie. Plan een interactieve workshop waarin de vertrouwelijkheid gewaarborgd is. Uit eerdere (besloten) sessies is gebleken dat leden van het college en raadsleden van elkaar niet wisten wat er speelde rondom intimidatie en agressie. Het bleek bijvoorbeeld vaak om dezelfde dader te gaan. Maak hierbij gebruik van de presentatie “Het hoort er gewoon bij” via http://www.agressievrijwerk.nl/pa.

Stap 2Stel norm vast

B/W/R Bepaal samen waar grenzen van acceptabel gedrag liggen en formuleer normen van veilig werken voor college en raadsleden.

1 B: Burgmeester | W: Wethouder | R: Raadslid GS: Gemeentesecretaris | G: Griffier

B/W/R Draag de geformuleerde norm intern en extern uit; politieke ambtsdragers zijn immers lokale boegbeelden.

Stap 3Beleid maken én implementeren

GS/G Implementeer de specifieke VPT-clausule uit het focusblad van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) in het lokale, integrale veiligheidsplan. Weeg waar beleidsmaatregelen en aanpassing van protocollen nodig zijn en zorg voor verankering in de organisatie.

Stap 4

GS/G Laat een (vernieuwde) volledige risicoanalyse opstellen en kijk goed naar locatie, persoon én portefeuille. Neem daar waar nodig maatregelen in privé- en werkomgeving.

Print e-mail index

Stappenplan

< Inleiding Stap 5 >

Stap 5

GS/G Stel een geweldsprotocol voor het College van B & W en raadsleden vast waarin duidelijk staat hoe te handelen voor, tijdens en na een incident. Enkele gemeenten gingen u voor en hun protocol kan als voorbeeld dienen.

Stap 6

GS /G Zorg dat iedere burgemeester, wethouder en raadslid in het bezit is van een up-to-date netwerklijst met de belangrijkste namen en telefoonnummers van organisaties en personen.

B/W/R Vul de netwerklijst aan met de namen en nummers van eigen vertrouwenspersonen. Ieder zal voor zich vooraf ook helder moeten hebben wie kan dienen als vertrouwenspersoon of sparringpartner. Afhankelijk van het incident kan dit een familielid, partijgenoot of collega elders in het land zijn. Bespreek hun rol en functie vooraf zodat de verwachtingen helder zijn.

Stap 7

B Bespreek binnen de driehoek de ELA-afspraken en volg de richtlijnen. Evalueer regelmatig. Wie is de aangestelde VPT-politiefunctionaris binnen uw regio?

B/W/R Maak als college- en raadslid kennis met de regionale VPT-functionaris en zorg dat gegevens op netwerklijst van het protocol staan.

Stap 8Preventieve maatregelen

B/W/R Inventariseer de risico’s rondom de privéwoning zodat kwetsbare punten inzichtelijk worden. Kwantificeer de te nemen maatregelen en kijk naar de mogelijkheden van aanpassing.

GS Inventariseer de risico’s rondom werklocaties zodat kwetsbare punten inzichtelijk worden. Kwantificeer de te nemen maatregelen en kijk naar de mogelijkheden van aanpassing.

Print e-mail index

Stappenplan

< Stap 4 Stap 9 >

GS/G Maak inzichtelijk wie zorg en verantwoordelijkheid draagt ten aanzien van persoonlijke eigendommen bij incidenten en schadeverhaal. Zorg dat de politieke ambtsdragers op de hoogte zijn van hun eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van privé-eigendommen en schadeverhaal.

B/W/R Weet waar uw eigen verantwoordelijkheid ligt bij preventieve maatregelen rondom privéwoning en eigendommen en waar de organisatie zorg voor draagt.

Stap 9

B/W/R Wees voorbereid: besluit om in de gemeentebegroting onder het hoofdstuk ‘Bedrijfsvoering’ een voorziening op te nemen voor beveiliging bestuurders waarmee een en ander adequaat is afgedekt en openbare discussies kunnen worden vermeden. Vanwege de veiligheidsrisico’s is het verstandig om geen ruchtbaarheid te geven aan de getroffen maatregelen.

Stap 10Communiceren

B/ W Bepaal uw mediabeleid. Neem een paragraaf communicatie op binnen de normstelling (stap 2) en het lokale geweldsprotocol politieke ambtsdragers (stap 5) en maak afspraken over de woordvoering bij een incident.

B/W/R Volg bij incidenten de instructies over woordvoering en de richtlijnen voor gebruik van social media uit de communicatieparagraaf van het lokale geweldsprotocol.

Stap 11Trainingen en opleidingen

GS/G Maak een trainings- en opleidingsschema voor de burgemeester, wethouders, gemeenteraadsleden én medewerkers in hun omgeving. Ga na waar u onderwerpen kunt combineren: bijvoorbeeld een workshop integriteit en veiligheid voor gemeenteraadsleden.

Print e-mail index

Stappenplan

< Stap 8 Stap 12 >

B/W/R Train uzelf en blijf bij! Volg periodiek cursussen en workshops omtrent eigen veiligheid en normstelling.

Stap 12Verzekeringen

GS/G Controleer de gemeentelijke verzekeringen op politiek molest en neem de huidige voorwaarden goed door. Welke dekkingen gelden bij schade aan de woning, auto etcetera voor de collegeleden? Let ook goed op of de raadsleden binnen de verzekering vallen of dat er een extra clausule moet worden opgenomen zodat ook voor hen het schadeverhaal, traumabegeleiding en dergelijke van toepassing is.

B/W/R Vraag na hoe de verzekeringen voor u persoonlijk geregeld zijn en waar u op terug kunt vallen zodra een incident zich voordoet.

Tijdens - Reactie bij (dreiging van) incidenten

Stap 13De-escaleren

B/W/R Pas tijdens een incident toe wat u heeft geleerd tijdens de training. Probeer de situatie te de-escaleren. Wanneer dit niet lukt, beëindigt u het gesprek.

Stap 14 Melden en registreren

GS/G Zorg voor een laagdrempelige werkwijze van melden zodat elk incident, groot én klein, gemeld en geregistreerd wordt.

B/W Ken de meldprocedure en, hoe ‘klein’ ook, meld een incident altijd!

Print e-mail index

Stappenplan

< Stap 11 Stap 15 >

Stap 15 Aangifte doen

B/W/R Doe altijd aangifte indien sprake is van een strafbaar feit.

Stap 16 Opvang

GS/G Zorg als organisatie direct voor goede opvang, zoals in het geweldsprotocol vastgelegd (stap 5).

B/W/R Overleg intern, of bel een sparringpartner of vertrouwenspersoon als u niet weet hoe te reageren of als u behoefte heeft aan een gesprek, of handvaten hoe verder te handelen.

Stap 17 Beveiligen

B/W/R Verleen direct medewerking zodra door de Hoofdofficier van Justitie besloten is tot beveiligingsmaatregelen en ga niet in discussie.

Erna - Nazorg en schadeverhaal

Stap 18 Nazorg

B/W/R Vraag ook in een later stadium nog gewoon om hulp als blijkt dat het incident meer impact of schade heeft opgeleverd dan in eerste instantie voelbaar of zichtbaar was.

GS/G Zorg voor correcte nazorg en schakel, indien nodig ook nog in een later stadium, professionele hulp in.

Stap 19 Schadeverhaal

B/W/R Faciliteer de organisatie of de verzekering zodat schade verhaald kan worden op de dader.

GS/G Draag zorg voor een correcte afhandeling van de schade voor alle betrokkenen en de organisatie.

Print e-mail index

Stappenplan

< Stap14 Stap 20 >

Stap 20 Evaluatie

GS/G Controleer en herijk jaarlijks in de uitvoering en effectiviteit van het veiligheidsbeleid, de protocollen, maatregelen en netwerklijst. Evalueer de ELA-afspraken met politie en Openbaar Ministerie.

Stap 21

B/W/R Vraag bij een nieuwe zittingstermijn om het veiligheidsbeleid of geweldsprotocol, preventieve maatregelen en een up-to-date netwerklijst. Bekijk ook periodiek of de relatie met uw eigen vertrouwenspersonen nog van dien aard is dat zij ook degenen zijn die in geval van nood gebeld kunnen worden.

Print e-mail index

Stappenplan

< Stap19 1. Vooraf - Voorbereiden >

1.1 Bespreken en taboe doorbreken Als politieke ambtsdrager maakt u deel uit van een politieke omgeving. Debatten voeren en vervolgens besluiten nemen zijn daar een belangrijk onderdeel van. Democratische besluiten kunnen een flinke impact hebben op de directe leefomgeving van de burgers. Dit kan wrijving oproepen en burgers kunnen daarbij grensoverschrijdend en ontoelaatbaar gedrag vertonen. Dit is niet iets ‘wat erbij hoort’. Agressie en intimidatie zijn niet acceptabel. De gevolgen kunnen groot zijn: ziekte, uitval en gevaar voor de democratische besluitvorming. Uit onderzoek blijkt namelijk dat één op de tien lokale politieke ambtsdragers wel eens een ander besluit neemt vanwege het risico in aanraking te komen met agressie en geweld.

Er heerst helaas nog steeds een taboe om met elkaar te spreken over intimidatie en agressie. Terwijl u nu juist een voorbeeldfunctie heeft om hier open over te zijn. U accepteert het niet als er agressie gebruikt wordt tegen uw medewerkers; waarom wel tegen uzelf als bestuurder van dezelfde organisatie?

1. VOORAF - VOORBEREIDEN

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< Stap 21 1.2 Stel norm vast >

Ter ondersteuning van de bewustwording en het bespreekbaar maken van de problematiek heeft het ministerie van BZK een interactieve sessie c.q. workshop2 ontwikkeld om raadsleden en college bewuster te maken van de problematiek en de gevolgen voor de integriteit van het openbaar bestuur. Deze workshop is te vinden via http://www.agressievrijwerk.nl/pa.

Stap 1 B/W/R – GS/G Bespreek met elkaar de huidige situatie. Plan een interactieve workshop

waarin de vertrouwelijkheid gewaarborgd is. Uit eerdere (besloten) sessies is

gebleken dat raadsleden, wethouders van elkaar niet wisten wat er speelde

betreft intimidatie, agressie en geweld en het vaak om dezelfde daders bleek

te gaan. Maak hierbij gebruik van de presentatie “Het hoort er gewoon bij”

via http://www.agressievrijwerk.nl/pa.

2 ‘Het hoort er gewoon bij’ – presentatie voor lokale bestuurders (zie ook bronnen Toolkit Veilig Bestuur achterin deze leidraad)

1.2 Stel norm vast Als basis voor de aanpak dient u een heldere norm te stellen. Iedereen beleeft, interpreteert, hanteert en normeert agressie en geweld op zijn eigen manier. Het is daarom van belang dat de organisatie een uniform standpunt neerzet over te accepteren gedrag. Definieer dus (zo veel mogelijk gezamenlijk) eenduidig welke uitingen of gedragingen van klanten, burgers, bezoekers en partners ontoelaatbaar zijn. Belangrijke uitgangspunten zijn in ieder geval:• Intimidatie, agressie en geweld worden niet getolereerd.• De eigen veiligheid en die van collega’s staat altijd voorop.

Stap 2B/W/RBepaal samen waar grenzen van acceptabel gedrag liggen en formuleer

normen van veilig werken voor college en raadsleden.

B/W/R Draag de geformuleerde norm intern en extern uit; politieke ambtsdragers

zijn immers lokale boegbeelden.

1.3 Beleid maken én implementeren Om agressie te voorkomen en om juist te handelen wanneer het voorkomt is voorbereiding noodzakelijk. Voorbereiding dient plaats te vinden door agressie bespreekbaar te maken, normen vast te

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

1.3 Beleid maken én implementeren >< 1.1 Bespreken en taboe doorbreken

stellen en door het thema in beleid terug te laten komen. Zo is voor iedereen duidelijk wat er is afgesproken. Aanpak van agressie en geweld is altijd maatwerk en dient daarom lokaal te worden vastgesteld.

Integraal VeiligheidsplanIn het voorjaar van 2015 heeft de VNG3 samen met het CCV4 een Focusblad VPT5 opgesteld als voorbeeld voor een passage Veilige Publieke Taak binnen het integraal veiligheidsplan van gemeenten. Het focusplan richt zich op agressievrij werken van medewerkers maar is ook een handvat voor bestuurders. Maak in het integraal veiligheidsplan een specifieke passage over hoe te handelen bij incidenten tegen politieke ambtsdragers.

HuisregelsVeel gemeenten hebben in de afgelopen jaren algemene huisregels voor burgers opgesteld voor de omgang met de medewerkers binnen het gemeentehuis zoals het vooraf melden, fatsoenlijk gedrag, geen alcohol en drugsgebruik et cetera. Aanpassing naar de omgang met politieke ambtsdragers en hun (openbare) werklocaties is meestal niet specifiek benoemd. Zorg ervoor dat de regels ook toegepast worden op politieke ambtsdragers, bijvoorbeeld bij bewonersbijeenkomsten of werkbezoeken.

3 VNG - Vereniging van Nederlandse Gemeenten4 CCV - Centrum voor criminaliteit en veiligheid5 VPT- Veilige Publieke Taak

Algemeen beleidAan het nemen van besluiten gaat een lang traject vooraf. Alle inhoudelijke zaken en risico’s worden per thema en besluit afgewogen. Indien vooraf bekend is dat het voorgenomen besluit negatieve reacties vanuit de bevolking zal gaan oproepen, kunnen college en gemeenteraad geattendeerd worden op risico’s. Vervolgens kunnen ze extra afspraken maken omtrent communicatie en maatregelen maken.

Geweldsprotocol college en gemeenteraadDiverse gemeenten hebben inmiddels een geweldsprotocol vastgesteld. In het protocol kunnen, naast de normstelling en huisregels, diverse zaken worden bijgevoegd zoals een netwerklijst van de belangrijkste namen en telefoonnummers en hoe te handelen bij incidenten. Kostenverdeling van beveiligings-maatregelen volgt de verantwoordelijkheidsverdeling in het stelsel bewaken en beveiligen6 en ook schade voortkomend uit politiek molest komen voor rekening van de gemeente. Neem daarom in de begroting een voorziening ‘bedreigde bestuurders’ op en sluit benodigde verzekeringen af (zie § 1.7).

6 Circulaire d.d. 09.07.2015 Stelsel bewaken en beveiligen van personen, objecten en diensten

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< 1.3 Beleid maken én implementeren 1.4 Preventieve maatregelen >

Stap 3 GS/G Implementeer de specifieke VPT-clausule uit het focusblad VNG in het lokale,

integrale veiligheidsplan. Weeg waar beleidsmaatregelen en aanpassing

protocollen nodig zijn en zorg voor verankering in de organisatie.

Stap 4 GS/G Laat een (vernieuwde) volledige risicoanalyse opstellen en kijk goed naar

locatie, persoon én portefeuille. Neem daar waar nodig maatregelen in

privé- en werkomgeving.

Stap 5 GS/G Stel een geweldsprotocol voor College van Burgemeesters en Wethouders en

raadsleden vast waarin duidelijk staat hoe te handelen voor, tijdens en na een

incident. Enkele gemeenten gingen u voor en hun protocol kan als voorbeeld

dienen. Zie hiervoor www.agressievrijwerk.nl.

Stap 6 GS /G Zorg dat iedere burgemeester, wethouder en raadslid in het bezit is van een

up-to-date netwerklijst met de belangrijkste namen en telefoonnummers van

organisaties en personen.

B/W/R Vul de netwerklijst aan met de namen en nummers van eigen

vertrouwenspersonen. Ieder zal voor zich vooraf ook helder moeten hebben

wie kan dienen als vertrouwenspersoon of sparringpartner. Afhankelijk van

het incident kan dit een familielid, partijgenoot of collega elders in het land

zijn. Bespreek hun rol en functie vooraf zodat de verwachtingen helder zijn.

Stap 7 B Bespreek binnen de driehoek de ELA afspraken en volg de richtlijnen. Evalueer

regelmatig. Wie is de aangestelde VPT-politiefunctionaris binnen uw regio?

B/W/R Maak als college- en raadslid kennis met de regionale VPT-functionarisi en

zorg dat gegevens op netwerklijst van het protocol staan.

1.4 Preventieve maatregelen

Privé-omgevingGelet op de huidige maatschappelijke situatie is het wenselijk om de veiligheid van de woning van politieke ambtsdragers kritisch te bezien. Regelgeving7 en verzekeringen8 hanteren het uitgangspunt

7 Circulaire d.d. 09.07.2015 Stelsel bewaken en beveiligen van personen, objecten en diensten8 Zie § 1.7 . Voor de exacte voorwaarden van verzekeringen wordt verwezen naar de betreffende maatschappij

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< 1.3 Beleid maken én implementeren 1.4 Preventieve maatregelen >

van een eigen persoonlijke verantwoordelijkheid, waarbij elk individu basisvoorzieningen treft. Dat betekent in de praktijk dat ieders woning veilig moet zijn en van een politiekeurmerk voorzien. Eventuele kosten om tot de basisvoorziening te komen zijn voor eigen rekening van burgemeester, wethouders en raadsleden. Hierdoor wordt de woonomgeving veiliger en het voorkomt discussie in geval van een dreiging of incident indien blijkt dat alsnog (met spoed) de basismaatregelen getroffen dienen te worden (of als achteraf blijkt dat een verzekering niet alle schade dekt). Op de website van het CCV (www.hetccv.nl) kunt u vinden hoe u uw woning van een politiekeurmerk kunt laten voorzien.

WerklocatieVeel gemeenten hebben reeds jaren geleden maatregelen getroffen die vooral gericht zijn op het veilig werken voor de (balie)medewerkers zoals toegangscontrole, alarmeringen en elektronische, bouwkundige en organisatorische maatregelen. Tevens zijn er procedures ten aanzien van postbehandeling, e-mail en telefoongebruik en huisregels. Bekeken moet worden of de maatregelen ook voldoende zijn voor een veilige werkplek voor politieke ambtsdragers, bijvoorbeeld tijdens de openbare vergaderingen in raadszaal, commissiekamers of bij externe bijeenkomsten voor bewoners en bedrijven. De basisbeveiligings-maatregelen van de werklocatie komen voor rekening van de gemeente.

Stap 8 B/W/R - GS Inventariseer de risico’s rondom privéwoning zodat kwetsbare punten

inzichtelijk worden. Kwantificeer de te nemen maatregelen en kijk naar

de mogelijkheden van aanpassing.

GS/G Maak inzichtelijk wie zorg en verantwoordelijkheid draagt ten aanzien van

persoonlijke eigendommen bij incidenten en schadeverhaal. Zorg dat de

politieke ambtsdragers op de hoogte zijn van hun eigen verantwoordelijkheid

inzake privé-eigendommen en schadeverhaal.

B/W/R Weet waar uw eigen verantwoordelijkheid ligt bij preventieve maatregelen

rondom privéwoning en eigendommen en waar de organisatie zorg voor

draagt.

Stap 9 B/W/R Wees voorbereid: besluit om in de gemeentebegroting onder het hoofdstuk

‘Bedrijfsvoering’ een voorziening op te nemen voor beveiliging politieke

ambtsdragers waarmee een en ander adequaat is afgedekt en openbare

discussies kunnen worden vermeden. In verband met de veiligheidsrisico’s is

het verstandig om geen ruchtbaarheid te geven aan de getroffen

maatregelen.

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< 1.4 Preventieve maatregelen 1.5 Communiceren >

heeft niet altijd een duidelijk beeld van de rol, taak en bevoegdheden van de diverse functies. Voor veel burgers is de burgemeester de zichtbaarste lokale bestuurder die wordt gezien als ‘de baas’ van de gemeente. Door de decentralisaties hebben raadsleden en wethouders een grotere invloed bij directe besluitvorming en uitvoering van zaken die dicht bij de burgers staan. Dit schept hoge verwachtingen over de bevoegdheden van lokale bestuurders. Als niet aan de verwachtingen wordt voldaan kan dit uitmonden in intimidatie, agressie en geweld. Het beïnvloeden van de beeldvorming is een belangrijke maatregel ter voorkoming van agressie en geweld.

Gebruik social mediaDe status van de burgemeester, wethouder en raadslid maakt dat burgers hem of haar veelvuldig kunnen volgen via social media. De wijze van communiceren en gebruik van social media door de politieke ambtsdrager kan (on)gepaste reacties oproepen. Bij het stellen van normen (§ 1.2) kan hierover een passage worden opgenomen wat acceptabel en tolereerbaar gedrag is. Goed voorbeeld doet goed volgen.

WoordvoeringIn het geval van een dreiging en het treffen van maatregelen is het wenselijk afspraken te maken tussen alle betrokken personen en organisaties over de woordvoering. Externe communicatie van de gestelde norm, huisregels en de genomen maatregelen kan via de

Zie voor meer informatie over beveiligen § 2.4 van deze leidraad.

1.5 Communiceren

Normen en huisregelsHet uitdragen van de normen, maatregelen en sancties omtrent (on)gewenst gedrag kan op diverse manieren plaatsvinden. Maak gebruik van alle mogelijke middelen, bijvoorbeeld social media, huis-aan-huisbladen, website en een goed zichtbare plaats op de werklocaties.

Beleid en besluitenLeg besluiten, beleid en handelswijze goed uit. Houd bij het opstellen van de beleids- en besluitstukken al rekening met de gevoeligheden en neem indien nodig maatregelen (zie ook § 1.3 ‘algemeen beleid’). Wanneer er publieke bijeenkomsten of raadsvergaderingen plaatsvinden waarbij politiek gevoelige onderwerpen worden besproken (zoals bij bestemmingsplannen en vergunningverstrekkingen), kan het raadzaam zijn voor de bijeenkomst aan alle aanwezigen kort duidelijk te maken welke normen en huisregels van toepassing zijn.

Externe verwachtingen In de volksmond worden burgmeester, wethouders, raadsleden en medewerkers allen onder ‘de gemeente’ geschaard. De burger

PRINT E-MAIL INDEx< 1.4 Preventieve maatregelen 1.6 Trainingen en opleidingen >

1. Vooraf - voorbereiden

geijkte wegen van website, huis-aan-huisbladen en duidelijk zichtbaar op de werklocaties.

Stap 10 B/ W Bepaal uw mediabeleid. Neem een paragraaf communicatie op binnen de

normstelling (stap 2) en het lokale geweldsprotocol politieke ambtsdragers

(stap 5) en maak afspraken over de woordvoering bij een incident.

B/W/R Volg bij incidenten de instructies over woordvoering en de richtlijnen voor

gebruik social media uit de communicatieparagraaf van het lokale

geweldsprotocol.

1.6 Trainingen en opleidingen Bij een goede voorbereiding hoort bewustwording van de risico’s en scholing. Trainingen worden aangeboden in diverse vormen zoals presentaties, workshops, interactieve sessies en opleidingen. Beroepsverenigingen, veiligheidsregio’s en bedrijven bieden voor lokale politieke ambtsdragers diverse trainingen aan over agressie en geweld.Trainingen van burgemeesters, wethouders én raadsleden komen volgens de Circulaire ‘Besluit harmonisering en modernisering Rechtspositie Decentrale politieke ambtsdragers’ d.d. 01.07.2014 voor rekening van de gemeente:

“Nu is voor alle decentrale politieke ambtsdragers expliciet bepaald dat de

kosten van niet-partijpolitiek georiënteerde functionele scholing, zoals

deelname aan congressen en opleidingen, ten laste worden gebracht van het

bestuursorgaan. Deze kosten hoeven de politieke ambtsdrager dus niet voor

eigen rekening te nemen of te betalen uit de onkostenvergoeding.”

BewustwordingPolitieke ambtsdragers herkennen vaak intimidatie nog niet als agressie. Het kan echter wel ernstige gevolgen hebben, zoals ondermijning van het lokaal bestuur. Het verdient aanbeveling om hier raadsleden en het college beter bewust van te maken en met elkaar te bespreken. Hiervoor is door het ministerie van BZK de presentatie ‘het hoort er gewoon bij’ ontwikkeld. Deze is te vinden via www.agressievrijwerk.nl/dossiers/p/politieke-ambtsdragers.

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< 1.5 Communiceren 1.6 Trainingen en opleidingen >

BurgemeestersVoor de kwetsbare rol van burgemeesters ten aanzien van agressie en geweld hebben de ministeries van BZK en Veiligheid en Justitie (V&J) onlangs een speciale training ontwikkeld die, via het Nederlands Genootschap Burgemeesters (NGB), wordt aangeboden aan alle burgemeesters in Nederland. Meer informatie en aanmelding mogelijk via het NGB.

Wethouders Wethouders staan vanwege de uitvoering van beleid dicht bij de burgers. De huidige, mondige samenleving vraagt om reflectie op de rol en positie van de wethouder ten opzichte van krachten in de samenleving. De Wethoudersvereniging biedt daartoe gelegenheid met onder meer haar intervisiegroepen.

Tevens verleent de Wethoudersvereniging ondersteuning op maat, bijvoorbeeld als wethouders te maken krijgen met agressie en geweld of als zij met integriteitsvragen worstelen. De Wethouders-vereniging houdt haar opleidingsaanbod actueel door de behoefte bij wethouders op te vragen. Dit heeft mede geleid tot een reeks masterclasses op het gebied van incidentmanagement, waarin ook agressie en geweld aan de orde (kunnen) komen.

RaadsledenDe afgelopen jaren heeft de gemeenteraad zware besluiten moeten nemen met grote impact voor inwoners en bedrijven. Hierdoor is

de positie van raadsleden kwetsbaarder geworden. Het aanbod van trainingen voor raadsleden groeit. De griffier bereidt deze vaak voor. Interactieve sessies om het probleem van intimidatie, agressie en geweld met elkaar te bespreken is een goede start. Samen de acceptabele norm bepalen is een logisch vervolg. Raadslid.nu heeft voortdurend aandacht voor agressie tegen raadsleden. Zo hebben zij bijvoorbeeld in 2014 vier bijeenkomsten over veiligheid georganiseerd en houdt zij regelmatig enquêtes onder raadsleden om na te gaan in hoeverre agressie tegen raadsleden voor komt.

Directe omgeving van college en gemeenteraadNaast de politieke ambtsdragers krijgen ook de gemeentesecretaris, griffier en veiligheidsmedewerkers OOV/BBV direct te maken met de gevolgen bij een incident waarbij college- en raadsleden betrokken zijn. Ook voor hen geldt daarom dat periodiek trainen noodzakelijk is, waarbij de specifieke omstandigheden rondom politieke ambtsdragers aandacht krijgen.

Stap 11 GS/G Maak een trainings- en opleidingsschema voor de burgemeester, wethouders,

gemeenteraadsleden én medewerkers in hun omgeving. Ga na waar u

onderwerpen kunt combineren: bijvoorbeeld een workshop integriteit en

veiligheid voor gemeenteraadsleden.

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< 1.6 Trainingen en opleidingen 1.7 Verzekeringen >

B/W/R Train uzelf en blijf bij! Volg periodiek cursussen en workshops omtrent eigen

veiligheid en normstelling.

1.7 Verzekeringen Goed voorbereid zijn betekent ook vooraf nadenken over adequate hulpverlening en het beperken van de fysieke en materiële schade van de betrokkene en gemeente. Via de VNG zijn er verzekeringen af te sluiten die betrekking hebben op ‘politiek molest’. Politiek molest beschouwt de wet als ongeval. In dergelijke gevallen kan een verzekering uitkomst bieden.

Een ongevallenpolis dient als opvang voor financieel nadeel bij inkomstenderving en invaliditeit. Daarnaast wordt ook specifiek ‘politiek molest’ verzekerd. De volgende elementen vallen onder de verzekering vanuit de VNG/Mercer:

1. Ziektekosten; indien de ziektekostenverzekeraar niet tegemoet komt in de kosten.

2. Schade aan eigendommen; schade aan persoonlijke eigendommen ten gevolge van politiek molest, zoals kleding, sieraden, inventaris, fiets, auto of woonhuis van college- en raadsleden worden vergoed tot een bepaald maximum in euro’s.

3. Psychologische hulpverlening; slachtoffer of getuige zijn als gevolg van politiek molest kan psychische problemen met zich meebrengen. Ook psychologische hulpverlening wordt vaak tot een bepaald maximum per gebeurtenis gedekt.

Voor precieze voorwaarden en uitgebreide informatie kan VNG verzekeringen u adviseren, via verzekeringen@vng.nl.

Stap 12 GS/G Controleer uw verzekeringen op politiek molest en neem de huidige

voorwaarden goed door. Welke dekkingen gelden bij schade aan de woning,

auto et cetera voor de collegeleden? Let goed op of de raadsleden binnen de

verzekering vallen of dat er een extra clausule moet worden opgenomen

zodat ook voor hen het schadeverhaal, traumabegeleiding en dergelijke van

toepassing is.

B/W/R Vraag na hoe de verzekeringen voor u persoonlijk geregeld zijn en waar u op

terug kunt vallen zodra een incident zich voordoet.

PRINT E-MAIL INDEx

1. Vooraf - voorbereiden

< 1.6 Trainingen en opleidingen 2. Reactie bij (dreiging van) incidenten >

2.1 De-escaleren of stoppen Uiteraard probeert u bij een incident te zoeken naar een oplossing die maakt dat de interactie met de burger door kan gaan. Daarbij past u de technieken en vaardigheden toe die u in de training hebt geleerd (zie § 1.6). Indien het gaat om frustratieagressie zal het in de meeste gevallen lukken om te de-escaleren. Bij instrumentele agressie (agressie waarbij de veroorzaker iets wil bereiken) zal dat doorgaans niet lukken, omdat de ander bij weerstand van uw kant de druk verder zal proberen op te voeren. Zodra het u duidelijk is dat de-escaleren niet zal lukken of wanneer u merkt dat u in uw functie te veel wordt gehinderd, beëindigt u het gesprek. U kunt immers uw publieke taak niet veilig meer uitvoeren.

Stap 13 B/W/R Pas tijdens een incident toe wat u heeft geleerd tijdens de training. Probeer de

situatie te de-escaleren. Wanneer dit niet lukt beëindigt u het gesprek.

2.2 Melden en registreren Het is van belang dat elk incident met intimidatie, agressie en geweld, dat gerelateerd kan worden aan de functie van politieke ambtsdragers, intern gemeld en geregistreerd wordt. Wanneer sprake is van een strafbaar feit wordt aangifte gedaan. Bedreiging kan fysiek plaatsvinden, maar ook via, brief, e-mail, twitter of chat. Zodra u het thuisfront niet ‘lastig wil vallen’ met wat u overkomen is op een bewonersavond of over intimiderende telefoonberichtjes,

2. REACTIE BIJ (DREIGING VAN) INCIDENTEN

PRINT E-MAIL INDEx2.3 Aangifte doen >< 1.7 Verzekeringen

omdat zij zich zorgen kunnen gaan maken, is de grens zeker overschreden. De vergrijpen zijn soms te klein om direct actie op te kunnen ondernemen maar door ook alle ‘kleine’ incidenten te registreren kunnen daders (vaak welbekend binnen lokale problematiek) beter in beeld komen en daadwerkelijk aangepakt worden. Het spreekt voor zich dat de burgemeester als voorzitter van gemeenteraad en college hiervan direct op de hoogte wordt gesteld. Daarvoor is het belangrijk dat er een laagdrempelige meldmogelijkheid is, al dan niet via gemeentesecretaris of griffier. Het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem (GIR) biedt hier mogelijkheid toe.

Ketenafspraken met politie en Openbaar Ministerie - ELA9

Voor de aanpak van agressie en geweld tegen functionarissen met een publieke taak zijn er Eenduidige Landelijke Afspraken (ELA) gemaakt. Het doel van deze specifieke afspraken is een eenduidige, effectieve en snelle afhandeling van agressie en geweld tegen functionarissen met een publieke taak door politie en het Openbaar Ministerie (OM). Meldingen en aangiften krijgen op basis van deze afspraken prioriteit. Binnen politie en OM zijn contactpersonen VPT aanwezig. U dient bij een melding of aangifte te vermelden dat het een VPT-incident betreft en u kunt daarbij vragen naar de contactpersoon.

9 Eenduidige Landelijke Afspraken; specifieke afspraken opgesteld in 2008 tussen het Ministerie van Binnenlandse Zaken , Ministerie van Justitie, Openbaar Ministerie en politie

Stap 14 GS/G Zorg voor een laagdrempelige werkwijze van melden zodat elk incident, groot

én klein, gemeld en geregistreerd wordt.

B/W/R Ken de meldprocedure en, hoe ‘klein’ ook, meld een incident altijd!

2.3 Aangifte doen De aangifte is het startsein voor het in werking treden van de ELA. Bovendien handhaaft u met het doen van aangifte zichtbaar de door u gestelde norm en vervult u een voorbeeldrol voor medewerkers in uw organisatie.

Stap 15 B/W/R Doe altijd aangifte indien sprake is van een strafbaar feit.

2.4 Opvang Bij zware vormen van agressie en geweld zal direct 112 gebeld worden. Bij stap 6 wordt gewezen op het samenstellen van een eigen netwerklijst met vertrouwenspersonen en sparringpartners.

PRINT E-MAIL INDEx2.5 Beveiligen >< 2.2 Melden en registreren

2. Reactie bij (dreiging van) incidenten

Daarnaast zijn de Vertrouwenslijn10 en Slachtofferhulp11 bereikbaar voor advisering.

Stap 16 GS/G Zorg als organisatie direct voor goede opvang, zoals in het geweldsprotocol

vastgelegd (stap 5).

B/W/R Overleg intern, of bel een sparringpartner of vertrouwenspersoon als u niet

weet hoe te reageren of als u behoefte heeft aan een gesprek, of handvaten

hoe verder te handelen.

2.5 Beveiligen De beveiliging van onder meer bestuurders en politieke ambtsdragers valt binnen het kader voor de beveiliging van personen, zoals vastgesteld in het Stelsel bewaken en beveiligen. Het stelsel staat beschreven in de circulaire Bewaken en beveiligen van personen, objecten en diensten12.

10 Vertrouwenslijn.nl – 0800-2800200 (09.00-17.00)11 Slachtofferhulp.nl – 0900-010112 http://wetten.overheid.nl/BWBR0036811

In het Stelsel is geregeld hoe op basis van dreigings- en risico-informatie tot beveiligingsmaatregelen wordt besloten. De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van beveiligings-maatregelen is ook in het Stelsel geregeld. Uitgangspunt is dat het primair de verantwoordelijkheid van de persoon zelf en zijn werkgever is om de juiste beveiligingsmaatregelen te treffen. De overheid treft, indien daartoe aanleiding is, aanvullende maatregelen.

In de praktijk wil dit zeggen dat u zelf zorg draagt voor basismaatregelen, zoals goed hang- en sluitwerk aan uw woning. In deze leidraad wordt gewezen op het Politiekeurmerk Veilig Wonen dat hiervoor kaders geeft. De gemeente dient als werkgever

PRINT E-MAIL INDEx

2. Reactie bij (dreiging van) incidenten

2.5 Beveiligen >< 2.4 Opvang

maatregelen te treffen om te voorkomen dat de veiligheid van werknemers in gevaar komt door hun werkzaamheden. Hiervoor kan de gemeente zelf een inschatting of analyse maken van de risico’s. De overheid kan bij dreiging aanvullend beveiligings - maatregelen treffen die meestal worden uitgevoerd door de politie. De kostenverdeling volgt deze verantwoordelijkheidsverdeling. De overheid komt in beeld als sprake is van een bedreiging of incident waar melding of aangifte van is gedaan. In geval van een bedreigende situatie zorgt een aangifte of melding ervoor dat politie en OM afwegen of beveiligingsmaatregelen noodzakelijk zijn. De Hoofdofficier van Justitie is verantwoordelijk voor de dreigingsinschatting, het besluit tot het treffen van maatregelen en het (laten) informeren van de betreffende persoon.

Bij dreiging kan het OM de gemeente adviseren aanvullende werkgeversmaatregelen te treffen. Denk hierbij aan zwaardere maatregelen aan een woning of werkplek. Dergelijke aanvullende maatregelen zijn afhankelijk van de concrete woon- en werksituatie en de dreiging.

De kosten voor de maatregelen die de gemeente als werkgever neemt zijn functiegerelateerd en komen voor rekening van de gemeente. Deze verantwoordelijkheid van de gemeente is vastgelegd in het besluit harmonisering en modernisering Rechtspositie Decentrale politieke ambtsdragers’ d.d. 01.07.2014 (voor burgemeesters, wethouders, raads- en

commissieleden). Kosten die voortkomen uit politie-inzet komen voor rekening van de overheid.

Als een burgemeester bedreigd wordt, bestaat er een aanvulling op het hiervoor genoemde. Aanvullend aan het reguliere proces adviseert de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) van het Ministerie van Veiligheid en Justitie over de proportionaliteit van de maatregelen. De HOvJ beslist over de maatregelen, het advies van de NCTV gehoord hebbende. Hiermee wordt voorkomen dat burgemeesters, door bespreking van de maatregelen in de lokale driehoek, betrokken raken bij de besluitvorming over beveiligingsmaatregelen die op henzelf betrekking heeft.

Stap 17 B/W/R Verleen direct medewerking zodra de burgemeester of Hoofdofficier van

Justitie heeft besloten tot beveiligingsmaatregelen en ga niet in discussie.

Noot:Het kan per persoon verschillen in hoeverre bij eenzelfde gebeurtenis men zich bedreigd voelt. Weet dat de afweging, of beveiligingsmaatregelen al dan niet noodzakelijk zijn, een afweging is van professionals op basis van dreiging en risico-informatie.

PRINT E-MAIL INDEx

2. Reactie bij (dreiging van) incidenten

3. Nazorg en schadeverhaal >< 2.5 Beveiligen

3.1 Nazorg De gemeente heeft een belangrijke taak als het gaat om nazorg. De impact van een agressie-incident kan dusdanig groot zijn dat professionele hulp gedurende langere tijd verleend moet worden.De aandacht voor nazorg mag dus niet ontbreken en dient standaard opgenomen te worden in het protocol.

Stap 18 B/W/R Vraag ook in een later stadium nog gewoon om hulp als blijkt dat het

incident meer impact of schade heeft opgeleverd dan in eerste instantie

voelbaar of zichtbaar was.

GS/G Zorg voor correcte nazorg en schakel, indien nodig ook nog in een later

stadium, professionele hulp in.

3.2 Afbouw maatregelen Indien er sprake is van opgeschaalde beveiliging zal er een moment komen dat deze weer afgebouwd gaat worden. De Hoofdofficier van Justitie bepaalt de afbouw, voortzetting en eventuele

vervanging van maatregelen. Bij de afbouw van maatregelen zal altijd rekening worden gehouden met de impact die de dreiging heeft gehad op de betrokken persoon. De aanvullende maatregelen die aan het privéhuis van de betrokken politieke ambtsdrager zijn getroffen, dienen op kosten van de gemeente te worden verwijderd wanneer de beveiligingsmaatregelen niet langer noodzakelijk zijn. Belangrijk is dat de betrokkene tijdig wordt geïnformeerd als wordt overgaan tot afbouw van de maatregelen.

3.3 Schadeverhaal De gemeente draagt een grote verantwoordelijkheid bij gemaakte kosten en het verhalen van de schade. De Circulaire ‘besluit harmonisering en modernisering Rechtspositie Decentrale politieke ambtsdragers’ d.d. 01.07.2014 (voor burgmeesters, wethouders, raads- en commissieleden) geeft aan:

“Voorzieningen in verband met ziekte en andere schade als gevolg van een

dienstongeval. De politieke ambtsdrager moet getroffen zijn uit hoofde van

zijn functie. Het gaat bij deze schadevergoeding om het vergoeden van de

kosten; niet om het dekken van eventueel wegvallen inkomen voortvloeiend

uit het ambt of uit de eventuele functie”.

3. NAZORG EN SCHADEVERHAAL

PRINT E-MAIL INDEx3.4 Evaluatie >< 2.5 Beveiligen

Indien de mogelijkheid bestaat de schade te verhalen op de dader(s) heeft de gemeente hierin dus een belangrijke verantwoordelijkheid. In § 1.7 is al gewezen op de mogelijkheden van verzekeringen tegen politiek molest.

Stap 19 B/W/R Faciliteer de organisatie of de verzekering zodat schade verhaald kan worden

op de dader.

GS/G Draag zorg voor een correcte afhandeling van de schade voor alle

betrokkenen en de organisatie.

3.4 Evaluatie Door jaarlijks de normen en gedragsregels in beleidsplannen, begrotingen en jaarverslagen te bekrachtigen blijft het thema agressievrij werken op de agenda. Daarnaast is het regelmatig evalueren van alle incidenten en het onderzoeken van de effectiviteit van genomen maatregelen ook van groot belang om tussentijds protocollen te kunnen bijstellen.

Stap 20 GS/G Controleer en herijk jaarlijks de uitvoering en effectiviteit van het veiligheids-

beleid, de protocollen, maatregelen en netwerklijst. Evalueer met politie en

Openbaar Ministerie de ELA-afspraken.

Stap 21 B/W/R Vraag bij nieuwe zittingstermijn om het veiligheidsbeleid of geweldsprotocol,

preventieve maatregelen en een up-to-date netwerklijst. Bekijk ook periodiek

of de relatie met uw eigen vertrouwenspersonen nog van dien aard is dat zij

in geval van nood gebeld kunnen worden.

PRINT E-MAIL INDEx4. Beroeps verenigingen en expertise centra >< 3.3 Schadeverhaal

3. Nazorg en schadeverhaal3. Nazorg en schadeverhaal

De beroepsverenigingen zijn betrokken partners, zeker als het intimidatie, agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers betreft. Zij dragen bij aan het doorbreken van het taboe, scholing, congressen en vormen van een netwerk. Beroepsverenigingen zijn tevens een belangrijk ‘middel’ voor blijvende agendering en borging van het thema agressievrij werken. Het NGB en de Wethoudersvereniging kunnen ook behulpzaam zijn bij het zoeken naar de juiste vertrouwenspersoon en sparringpartner voor de individuele netwerklijst.

NGB Nederlands Genootschap van BurgemeestersPostbus 30435, 2500 GK  Den HaagTel: 070 - 373 83 83info@burgemeesters.nlRuud van Bennekom

Het NGB biedt op het gebied van Crisisbeheersing ondersteuning aan

burgemeesters en loco-burgemeesters. Desgewenst komt het Genootschap

ook ter plaatse, om lessen van ervaren collega’s direct en persoonlijk te

delen. Het NGB is hiervoor dag en nacht bereikbaar via 070 - 373 8080.

Wethoudersvereniging Postbus 30435, 2500 GK Den HaagTel: 070 - 373 81 23info@wethoudersvereniging.nl Ton Roerig en Jeroen van Gool

De Wethoudersvereniging zet zich in voor de professionalisering van het

wethouderschap. De huidige, mondige samenleving vraagt om reflectie op de

rol en positie van de wethouder ten opzichte van krachten in de samenleving.

De vereniging biedt daartoe gelegenheid met onder meer haar intervisie-

groepen. In het kader van de verdere professionalisering zet de Wethouders-

vereniging zich ook in voor de rechtspositie van wethouders. Tevens verleent

de Wethoudersvereniging ondersteuning op maat, bijvoorbeeld als

wethouders te maken krijgen met agressie en geweld of met

integriteitsvragen worstelen.

4. BEROEPS VERENIGINGEN EN EXPERTISE CENTRA

Beroepsverenigingen en expertisecentra >PRINT E-MAIL INDEx

< 3.4 Evaluatie

Raadslid.Nu - Nederlandse Vereniging voor RaadsledenPostbus 30435, 2500 GK Den HaagTel: 070 - 373 81 95www.raadslid.nu | info@raadslid.nu Henk Bouwmans

Raadslid.Nu stelt zich tot doel om raadsleden en gemeenteraden sterk en

krachtig in positie te krijgen onder het motto de Raad Doet Er Toe. 

De activiteiten, evenementen en informatie door en van Raadslid. Nu via

nieuwsbrief, website, Twitter en Facebook zijn gericht op hoe de gemeente-

raad en individuele raadsleden het beste hun rol kunnen vervullen in het

lokale en regionale politiek-bestuurlijke krachtenveld. De vereniging is er

voor alle: raadsleden, deelraadsleden, burgerraadsleden, commissieleden,

duoraadsleden, steunfractieleden, fractiemedewerkers. Raadslid.Nu werkt

samen met de Vertrouwenslijn.

VNG – Vereniging Nederlandse GemeentenPostbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel: 070 -373 83 93 www.vng.nl | informatiecentrum@vng.nl

Eén van de taken van de VNG is belangenbehartiging van politieke

ambtsdragers vanuit het College voor Arbeidszaken en de subcommissie

Rechtspositie Politieke Ambtsdragers waarbij het tegengaan van agressie en

geweld tegen politieke ambtsdragers een onderdeel is.

VvG - Vereniging van GriffiersPostbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel: 070 - 373 82 12 E-mail: vvg@vng.nlwww.griffiers.nl

VGS – Vereniging van GemeentesecretarissenNassaulaan 12 Postbus 30435 2500 GK Den HaagIngrid Vogel - hoofd bureau/ambtelijk secretaris: Tel: 070 - 373 86 77 vgs@gemeentesecretaris.nl

CCV – Centrum voor criminaliteits- preventie en veiligheidChurchilllaan 11, Utrechtwww.hetccv.nl | info@hetccv.nlhttp://www.raadsledenenveiligheid.nl/

Vertrouwenslijn >PRINT E-MAIL INDEx

4. Beroeps verenigingen en expertise centra

< Wethoudersvereniging

VertrouwenslijnTel: 0800 - 2800 200www.vertrouwenslijn.nl

Vertrouwenslijn helpt politieke ambtsdragers bij ongewenst gedrag, zoals

bedreiging, intimidatie en geweld. Dit tast ook, vaak onbewust, de manier

aan waarop beslissingen in het werk tot stand komen. Onzekerheid over

eventuele gevolgen maakt het lastig om de situatie met anderen te

bespreken. De Vertrouwenslijn biedt een luisterend oor, geeft advies,

ondersteuning en een handelingsperspectief.

Slachtofferhulp NederlandTel: 0900-0101www.slachtofferhulp.nl

Slachtofferhulp Nederland helpt na een misdrijf, verkeersongeluk of

calamiteit. Bent u slachtoffer, getuige of nabestaande? Wij ondersteunen u

op juridisch, praktisch of emotioneel gebied. Onze hulp is altijd gratis en in de

buurt.

5. Documentatie en bronnen >PRINT E-MAIL INDEx

4. Beroeps verenigingen en expertise centra

< CCV – Centrum voor criminaliteits preventie en veiligheid

5.1 Wet- en regelgeving

Circulaire d.d. 09.07.2015 Stelsel bewaken en beveiligen van personen, objecten en dienstenIn de circulaire staan voor decentraal bestuur, politie, Openbaar Ministerie en de politieke ambtsdrager zelf de rollen, verantwoordelijkheden en achtergrondinformatie in het kader van het Stelsel Bewaken en Beveiligen opgenomen. Slechts de passages die van toepassing zijn op de inhoud van deze leidraad staan hieronder opgenomen.

Circulaire ‘besluit harmonisering en modernisering Rechtspositie Decentrale politieke ambtsdragers’ d.d. 01.07.2014 (voor burgmeesters, wethouders, raads- en commissieleden)• Voorzieningen in verband met ziekte en andere schade als gevolg

van een dienstongeval. De politieke ambtsdrager moet getroffen zijn uit hoofde van zijn functie. Het gaat bij deze schadevergoeding om het vergoeden van de kosten; niet om het eventueel wegvallen van het inkomen voortvloeiend uit het ambt of uit de eventuele functie.

• Scholing. Niet-partijpolitiek georiënteerde scholing komt ten laste van het bestuursorgaan. Deze kosten hoeven door de politieke ambtsdrager dus niet voor eigen rekening te worden genomen of te worden betaald uit de onkostenvergoeding. De aanspraak is vastgelegd maar er is ruimte voor lokale accenten.

• Lidmaatschap van beroepsverenigingen komt ten koste van de gemeente. De beroepsverenigingen zijn betrokken partners als het om intimidatie, agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers gaat en dragen bij aan taboe doorbreken, scholing, congressen en vormen van een netwerk. Beroepsverenigingen zijn een belangrijk ‘middel’ voor agendering en borging.

Ketenafspraken met politie en Openbaar Ministerie - ELA13

• Het doen van aangifte kan door de persoon zelf maar ook door de organisatie.

• Bij agressie en geweld tegen functionarissen met een publieke taak zijn er Eenduidige Landelijke Afspraken (ELA) gemaakt. Het doel van deze specifieke afspraken is een eenduidige,

13 Eenduidige Landelijke Afspraken; specifieke afspraken opgesteld in 2008 tussen het Ministerie van Binnenlandse Zaken , Ministerie van Justitie, Openbaar Ministerie en politie

5. DOCUMENTATIE EN BRONNEN

PRINT E-MAIL INDEx5.2 Bronnen >< Slachtofferhulp Nederland

effectieve en snelle afhandeling van agressie en geweld tegen functionarissen met een publieke taak door politie en het Openbaar Ministerie.

• Er vindt een eenduidige registratie plaats door politie en OM. • Er is bij de politie een contactfunctionaris aangesteld die

verantwoordelijk is voor de uitvoering van deze afspraken (kwaliteit, proces, en communicatie).

• Er vindt monitoring van deze afspraken plaats op lokaal niveau waarbij tweemaal per jaar de voortgang wordt besproken tussen politie en OM.

• De afspraken worden na twee jaar geëvalueerd, waarbij ook de ervaringen van de stakeholders worden meegenomen.

• De ELA is bedoeld voor alle functionarissen met een publieke taak. Binnen de gemeente omvat dit naast de gezagdragers en volksvertegenwoordigers ook de medewerkers.

5.2 Bronnen• Website agressievrijwerk.nl • Geweldsprotocol Burgemeesters (2009)• Handreiking voor het treffen van adequate maatregelen in geval

van bedreigingen met agressie en geweld tegen wethouders en burgemeesters (2011)

• ELA-afspraken (2008)• Circulaire Bewaking en beveiliging personen, objecten en

diensten (d.d. 09.07.2015)

• Circulaire Rechtspositie politieke ambtsdragers (d.d. 01.07.2014)• Protocol Agressie tegen college en raadsleden gemeente Utrecht

(2012)

5.3 Monitors en onderzoeken• Monitor Agressie en Geweld Openbaar Bestuur 2014

De monitor geeft een overzicht van de mate van agressie en geweld tegen medewerkers en politieke ambtsdragers binnen het openbaar bestuur (vier bestuurslagen).

• TNO Monitor Veilige Publieke taak 2014De TNO Monitor geeft een overzicht van (de ontwikkeling van) slachtofferschap van agressie en geweld van derden binnen de sectoren met een publieke taak (openbaar bestuur, veiligheid, zorg en welzijn, onderwijs, sociale zekerheid en openbaar vervoer) en per VPT-regio.

• Bestuur in Actie (2013) Ter voorbereiding van het maken en evalueren van beleidsdocumenten en protocollen is voorwerk en het inlezen een belangrijk onderdeel. Eind 2013 is door BZK - programma Veilige Publieke Taak het onderzoek document ‘ bestuur in Actie’ uitgegeven waarin het thema ‘professioneel samenspel’ als een belangrijke leidraad wordt geven voor lokaal te implementeren beleid binnen de gemeentelijke organisatie.

PRINT E-MAIL INDEx

5. Documentatie en bronnen

5.4 Essays >< 5.1 Wet- en regelgeving

5.4 Essays• Gezag en Veiligheid in het openbaar bestuur (najaar 2014)In boekvorm uitgegeven essays waarvan twee specifiek over politieke ambtsdragers

• Niels Karsten over ‘de rol van gezag bij het voorkomen van vijandigheid jegens politieke ambtsdragers’

• Paul Stamsnijder over ‘voorbeeldgedrag maakt gezag’

• Institutionele eenzaamheid nog te weinig in beeld – Pieter Tops Lezing waarin in aandacht wordt gevraagd voor het fenomeen dat tot nu toe onderbelicht is gebleven als het gaat om agressie en geweld in het publieke domein. Het gaat om de dreiging, de agressie en het geweld dat uitgaat van de georganiseerde criminaliteit. We weten allemaal dat die bestaat, zegt de bestuurskundige, maar de zwaarte en indringendheid kwam hem pas de laatste jaren op het netvlies.

• Hoe leggen we de verbinding tussen bestuurlijk leiderschap en veiligheid (eVPT 25.11.2014)

Tijdens een bestuurdersbijeenkomst in november 2014hebben Jacques Wallage, Hubert Bruls, Peter van Uhm en Midas Dekkers hun kijk gegeven op het onderwerp ‘de verbinding tussen bestuurlijk leiderschap en veiligheid’.

5.5 BeeldmateriaalBedreigde bestuurders http://www.npo.nl/zembla/05-03-2011/VARA_101250210

Omroep Zeeland enquête Politieke ambtsdragers december 2014http://www.omroepzeeland.nl/data/bedreigingen

Brandpunt 2013: bedreigd bestuur, voorbeeld Meerssen – gemeentelijk conflicthttp://brandpunt.kro.nl/seizoenen/2013/afleveringen/07-04-2013/fragmenten/bedreigd-bestuur

Film Veilig bestuur 2011 Bestuurders over bedreiging https://www.youtube.com/watch?v=ToxCoN976ko

Bedreigde Raadsleden 2014 - Nieuwsuurhttp://www.npo.nl/nieuwsuur/13-02-2014/NPS_1235590

Ondermijnend gezag -Nieuwsuurhttp://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2034779-criminelen-ondermijnen-gezag-in-1-op-de-5-gemeenten.html

PRINT E-MAIL INDEx

5. Documentatie en bronnen

Colofon >< 5.3 Monitors en onderzoeken

Dit is een publicatie van:

Ministerie van Binnenlandse Zaken en KoninkrijksrelatiesPostbus 20011 | 2500 EA Den Haag

www.rijksoverheid.nlwww.agressievrijwerk.nl

november 2015

< 5.5 BeeldmateriaalPRINT E-MAIL INDEx