LED MAGAZINE NR. 8 - SEPTEMBER 2015 IKEA zegt ja · Comfylight. Het is de naam van het Zwitserse...

Elektrotechniek 2015:‘Gehele beurs staat

in het teken van beleven van techniek’

27 procent van verkochte lampen

is een led-lamp

IKEAzegt ja

tegen 100 procent led

Commissie Verlichting nieuwste instrument

van UNETO-VNI

LED

MAG

AZIN

E NR

. 8 -

SEPT

EMBE

R 20

15

Het pad van led: van mijlpaal naar monopolie?

LED Magazine viert op de vakbeurs Elektrotechniek een jubile-um. Ik hoor het u al denken, een jubileum? De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het pas een tweejarig jubileum is, maar toch is het voor de redactie een mijlpaal. Immers, het was op de vakbeurs Elektrotechniek dat het 0-nummer van ons magazine als on-derdeel van het multimediale platform (bestaande uit website, nieuwsbrief en tijdschrift) twee jaar geleden werd gepresenteerd.

Sindsdien is er veel veranderd. Zo heeft LED Magazine haar be-staansrecht bewezen. Het magazine vindt inmiddels in de gehele waardeketen gretig aftrek en het aantal lezers van onze nieuws-brief is explosief gegroeid van circa 2.500 lezers bij de start naar bijna 6.000 nu. Voor de website LEDMagazine.nl geldt dat eind augustus een nieuw bezoekersrecord is gevestigd. Was het kalender jaar 2014 met 55.314 bezoekers en 103.047 paginaweer-gaves een record, nu is dit aantal bezoekers en paginaweergaves al in de periode januari-augustus 2015 bereikt. Begin volgend jaar weet ik u te melden wat de eindstand is geworden.

Ondertussen kan van led-verlichting gesteld worden dat de op-mars onstuitbaar is. De led-lamp heeft in de afgelopen twee jaar net als ons multimediale platform veel mijlpalen bereikt. In deze editie (zie het artikel op pagina 26-27) toont de redactie op ba-sis van de nieuwste cijfers van het Nationaal (WE)EEE Register zelfs aan dat led-verlichting in 2014 voor het eerst meer dan een kwart van de Nederlandse markt in handen had. Een marktaan-deel dat ongetwijfeld alleen maar zal groeien, waarbij het de vraag is of ooit een monopolie in het verschiet zal liggen daar er immers nog voldoende technische uitdagingen te adresseren zijn om met de techniek tot in iedere nichemarkt te reiken.

Op de beursvloer van de vakbeurs Elektrotechniek – overigens vindt u LED Magazine (onderdeel van de duurzame uitgeverij EG Media) in hal 11 op stand A009 – presenteren een groot aantal Nederlands fabrikanten en leveranciers in ieder geval de nieuwste led-snufjes!

Edwin van Gastel | Hoofdredacteur LED Magazine

Voorwoord

2917

3538

Inhoud Lisen Wirén (IKEA Nederland): ‘Het was alles of niets, het is 100 procent led geworden’ 12

Rabobank gaat forse stappen zetten in verduurzamen van de verlichting 17

Elektrotechniek 2015 klaar voor beursstart: ‘Gehele beurs staat in het teken van beleving’ 19

UNETO-VNI start Commissie Verlichting 20

Exposantenlijst, plattegrond en workshops Elektrotechniek 2015 22

‘Selecteren van led-driver cruciaal voor CE-markering en lichtprestaties’ 25

Nederlandse primeur: meer led- dan spaarlampen 27

De oled-hype: storm in een glas water of geduchte concurrent van led? 29

‘Monumenten moeten als kralenketting door licht verbonden worden’ 33

Parijse metro nadert oplevering led-project, onderzoek naar LiFi 35

Product Review 37

Lichtontwerper Pelle Herfst: ‘Gemiste kans dat historische steden architectuur slecht uitlichten’ 38

Led’s connect 41

of niets, het is 100 procent led geworden’ 12

in verduurzamen van de verlichting 17

‘Gehele beurs staat in het teken van beleving’ 19

UNETO-VNI start Commissie Verlichting 20

Exposantenlijst, plattegrond en workshops Elektrotechniek 2015 22

CE-markering en lichtprestaties’ 25

Nederlandse primeur: meer led- dan spaarlampen 27

De oled-hype: storm in een glas water of geduchte concurrent van led? 29

licht verbonden worden’ 33

Parijse metro nadert oplevering led-project, onderzoek naar LiFi 35

Product Review 37

historische steden architectuur slecht uitlichten’ 38

LED MAGAZINE SEPTEMBER • 3

IP65 LED HIGH BAYS100 Lumen/W Power:

100w/160w/200w/230w

Special heat sink

Beam: 60°/90°/120°

PF up to 0.99

Efficiency up to 93%

1-10V dimmable

Color: Black/White

5 years Guarantee

PRIMAlighting levert alleen aan resellers en installateurs. Levering uit eigen voorraad, verzending met GLS, afhalen is mogelijk na bestelling vooraf. Stuur voor toegang tot de online Business-shop uw kvk inschrijving naar [email protected] prijzen excl. BTW, per stuk af magazijn en onder voorbehoud. Afbeeldingen kunnen afwijken. Alle genoemde merknamen zijn eigendom van hun respectievelijk eigenaren. Primalightingis een handelsnaam van Primacom b.v. kvk 31044270

033 - 299 61 31www.primalighting.nl

• LED PANELS • HIGH BAYS • DOWNLIGHTS • TUBES

[email protected] Dieselweg 1, 3752 LB Bunschoten-Spakenburg

Aantal meldingen bij EU over gevaarlijke Chinese led-strips in 2015 verdrievoudigdHet aantal meldingen bij de Europese Unie over gevaarlijke Chinese led-strips is in de eerste helft van 2015 verdrievou-digd. In totaal zijn er in de eerste twee kwartalen van dit jaar 23 meldingen gedaan bij RAPEX. Dit is het Europees overzicht van veiligheidswaarschuwingen. Opvallend is dat Nederland in 2015 tot op heden voor geen enkele melding verantwoordelijk is, terwijl vorig jaar meerdere meldingen werden gedaan over gevaarlijke Chinese led-producten. Slowakij meldde dit jaar maar liefst al 12 gevaarlijke systemen aan. Ook dat is opmer-kelijk, daar Slowakije vorig jaar geen enkele melding deed.

Inspectie: 35 onderzochte led-lampen voldoen niet aan wetDe Nederlandse inspectiediensten hebben 35 led-lampen voor huishoudelijk gebruik onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat er geen enkel product voldoet aan de wettelijke eisen. Bij 20 producten is de elektronische veiligheid onvoldoende omdat onder andere de verbinding van fase- en nulgeleiders niet aan de normen voldoet. Verder is bij 6 van de 35 lampen een over-schrijding aangetroffen van de limiet voor zware metalen. Op de verpakking ontbrak bij 7 producten de CE-markering en de merken typeaanduiding. 5 soorten lampen die via internet zijn verkocht en die niet aan de hoogspanningsproef voldeden, zijn inmiddels teruggehaald bij de kopers. Dat de overige onder-zochte lampen niet aan alle Europese eisen voldoen, betekent niet dat consumenten deze lampen moeten weggooien of terugbrengen naar de winkel. Ze kunnen ze blijven gebruiken.

Rechter sommeert ex-klant Philips 15 miljoen euro te betalenDe ondernemer die Philips had aangeklaagd in de voortsle-pende wietlampenzaak, moet van de Amsterdamse rechter bijna 15 miljoen euro betalen aan het Nederlandse lichtbedrijf. De ondernemer leverde jarenlang groeilampen van Philips en scha-kelapparatuur aan de wietbranche. Beide partijen kwamen in 2013 een schikking overeen, waardoor de ondernemer via een omweg toch lampen kon krijgen. De man heeft zich vervolgens niet gehouden aan de overeenkomst door in de publiciteit te tre-den. Volgens de rechter heeft hij de gemaakte afspraken zeker 146 keer overtreden en dat is reden voor het hoge boetebedrag.

Utrecht overweegt groepsaankoop led-verlichtingUtrecht gaat naast het faciliteren van een groepsaankoop voor het plaatsen van zonnepanelen, waarschijnlijk ook een groepsaankoop voor led-verlichting faciliteren. Dit blijkt uit het Energieplan dat tot stand gekomen is met hulp van 165 mee-denkende Utrechters.

Doorstart Imtech Traffi c en Infra, Texel haalt opgelucht ademImtech Traffi c en Infra maakt een doorstart. Het bedrijfsonder-deel van het failliete Imtech is verkocht aan de Nederlandse investeringsmaatschappij Egeria. De gemeente Texel lijkt daarmee opgelucht adem te kunnen halen ten aanzien van haar prestigieuze project met led-verlichting. Imtech won begin dit jaar de aanbesteding om het Waddeneiland volledig te voorzien van energieneutrale led-verlichting. In totaal betreft het circa 3.000 armaturen, waarbij binnen dit aantal ook circa 800 lichtmasten worden vervangen.

Meest geklikt in onze nieuwsbrief

1

2

3

4

5

Sheenly breidt fabriek uit, importeur PRIMAlighting ziet vraag toenemen

Sheenly Lighting is sinds 2009 één van de Chinese fabrikanten die zich snel een prominente positie heeft in het internationale led-landschap. Het bedrijf is inmiddels in meer dan 30 landen vertegen-woordigd. Vanwege de sterke groei heeft Sheenly Lighting recent haar nieuwe productiefaciliteit in Qidong nabij Shanghai in gebruik genomen. Uiteindelijk komt er op de locatie 42.000 vierkante meter aan ruimte beschikbaar. ‘Sheenly zal nooit de goedkoopste zijn, maar levert liever een kwalitatief hoogwaardig product voor een betaal-bare prijs’, stelt Bert Jan ter Maat, directeur van PRIMAlighting, die de import en distributie van Sheenly producten voor Europa voor zijn rekening neemt. ‘Op lange termijn zal dit ons inziens de beste oplossing blijken te zijn. Dat deze fi losofi e nu al succesvol is, blijkt wel uit de investering in de nieuwe state-of-the-art productiefaciliteit om voorbereid te zijn op de toekomst.’ Ter Maat duidt dat Sheenly niet al-leen over grote aantallen certifi ceringen voor haar producten beschikt, waaronder het KEMA Keur, maar er ook de beschikking is over een aantal eigen patenten. PRIMAlighting houdt vooraad van de Sheenly-producten in Bunschoten. ‘Goede logistieke planning betekent dat onze klanten nagenoeg altijd vanuit voorraad beleverd kunnen wor-den’, aldus ter Maat. ‘Door niet aan eindgebruikers te leveren, maar dit over te laten aan installerende bedrijven kunnen wij ons als de importeur en distributeur van Sheenly focussen op de logistiek en het voorraadbeheer. Onze klanten zetten het led-portfolio in in zakelijke omgevingen: van kantoren tot showrooms, winkels, scholen, zieken-huizen en zorginstellingen, maar ook voor magazijnen en loodsen.’

4 • LED MAGAZINE SEPTEMBER LED MAGAZINE SEPTEMBER • 5

AZ gaat trainingsvelden verlichten met led-installaties van AAA-LUX

een betere videoregistratie van de trainingssessies mogelijk. De technische staf zal spelers daardoor beter kunnen beoordelen en verbeteren. Licht van conventionele armaturen ‘trilt’ en dat beïnvloedt de kwaliteit van de beelden die worden opgenomen. De led-armaturen van AAA-LUX geven zogenaamde ‘continue-verlichting’. Dat voorkomt verstoringen van de camerabeelden.

30 nieuwe deelnemers voor Stichting LightRecHet aantal deelnemers van LightRec is sinds juli 2014 met 30 nieuwe verlichtingsproducenten en -importeurs toegenomen. De groei is mede het gevolg van de Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) voor verlichtingsproducenten die begin dit jaar van kracht werd. Door deze AVV zijn alle producenten en importeurs van (led-)verlichting verplicht om zich aan te sluiten bij Stichting LightRec. LightRec is in Nederland opdrachtgever voor de inzameling en recycling van lampen. In totaal zijn nu 468 deelnemers aangesloten bij de stichting. Toch houden nog niet alle producenten en importeurs zich aan deze wettelijke verplichting en komt de stichting nog steeds producenten en importeurs tegen die niet zijn aangesloten bij LightRec.

Tenminste drie velden op het nieuwe trainingscom-plex van AZ Alkmaar zullen worden voorzien van led-verlichting geleverd door AAA-LUX. In de afgelopen jaren heeft AAA-LUX ruim 400 projecten met led ver-licht, waaronder een aantal bij betaaldvoetbalorgani-saties in België, Duitsland en Italië. AZ Alkmaar is de eerste betaaldvoetbal-organisatie in Nederland. De armaturen maken ook

Eneco gaat led-lamp verkopendie inbrekers verjaagt

Zuinigere verlichting populairste besparingsmaatregel bij consument

43 procent van de Nederlandse huishoudens heeft in de afgelo-pen vijf jaar energiebesparende maatregelen genomen waarbij zuinigere verlichting en dubbel glas de populairste maatregelen zijn. Dit blijkt uit de USP Energie Monitor, een maandelijks te-rugkerend consumentenonderzoek van USP Marketing Consul-tancy. Van de Nederlandse huishoudens geeft 42 procent aan in de komende twaalf maanden energiebesparende maatrege-len te treffen of dit in ieder geval in overweging te nemen. Het zijn vooral consumenten jonger dan 55 jaar die tot deze groep behoren. De tot nu toe getroffen maatregelen betreffen vooral zuinigere verlichting (39 procent) en dubbel glas (34 procent).

Comfylight. Het is de naam van het Zwitserse bedrijf dat een led-lamp introduceert die inbrekers moet verjagen. In de Comfylight zit een sensor verwerkt die bewegingen kan detecteren als de bewoner van huis is. Zodra er wat beweegt in de kamer waar de lamp hangt, ontvangt de bewoners een melding op zijn smartphone. Na het verzenden van de melding gaat de lamp direct over tot actie: door snel te knip-peren kan de rest van de straat op de hoogte gesteld worden dat er iets gaande is en hopelijk is deze extra belichting reden genoeg om de indringer af te schrikken. Energiebedrijf Eneco heeft inmiddels aangekondigd de lamp te willen verkopen.

Philips: groei led weet krimp ‘oude’ verlichting niet te compenseren

Philips heeft in het tweede kwartaal een hogere winst en om-zet geboekt dan een jaar eerder. De omzet steeg met 1 miljard euro ten opzichte van een jaar eerder tot 6 miljard euro. De nettowinst bedroeg 274 miljoen euro. Markten in de Verenigde Staten, Europa en India tonen verbetering, maar het concern maakt zich zorgen over de economische ontwikkelingen in China, Brazilië en Rusland. Bovendien zag het bedrijf de markt voor led-verlichting opnieuw groeien, maar is het led-verlichting in het tweede kwartaal niet gelukt om de krimp van de markt voor conventionele verlichting te compenseren.

Lagotronics overgenomen door SLV GmbH

Lagotronics BV, importeur en leverancier van verlichting, is overgenomen door het Duitse bedrijf SLV GmbH. Algemeen directeur Martijn Hendrikx van Lagotronics: Wij hebben ontzet-tend veel zin in deze fraaie uitdaging. Het biedt enorme kansen voor onze klanten en dus ook voor onszelf. Met SLV halen we een stuk kennis, dienstverlening en consultancy in huis die ver-rijkingen zijn voor ons bedrijf en onze afnemers en waarbij we onze marktpositie in de verlichtingsindustrie nog meer zullen versterken.’ SLV GmbH staat al vele jaren bekend om zijn brede portfolio van hoogwaardige verlichting voor binnen en buiten en haar ‘BIG WHITE’-catalogus is een begrip.

Bayern München neemt led-verlichting Philips officieel in gebruikWerd vorig jaar mei bekend dat Philips 380.000 led’s zou gaan leveren aan Allianz Arena van Bayern München, nu zijn alle led’s bij de start van het nieuwe voetbalseizoen in gebruik genomen. Het nieuwe verlichtingssysteem van Bayern München kan maar liefst 16 miljoen verschillende lichtkleuren genereren.

UBS: marktpenetratie led groeit in 2015 naar 30 procentUBS, de Zwitserse bank die de grootste vermogensbeheerder ter wereld is, voorspelt dat led-verlichting in 2015 een markt-penetratie van 30 procent zal kennen. De groei zou voor een belangrijk gedeelte voortkomen uit het uitfaseren van onder meer gloeilampen en de continu dalende prijs van led-verlichting. Bij dit alles levert China volgens UBS 80 procent van de wereldwijde productiecapaciteit van led-verlichting.

Markt slimme verlichting kent in 2020 omvang 8,14 miljard dollarUit een nieuw rapport van consultancybureau MarketsandMar-kets blijkt dat de markt van slimme (led-)verlichting in 2020 8,14 miljard dollar beslaat. Het jaarlijkse groeipercentage bedraagt tussen 2015 en 2020 22,07 procent. Smart lighting wordt door de onderzoekers omschreven als een systeem van armaturen en elektronische controlesystemen dat energiebesparing moet versnellen en dient te zorgen voor intelligente verlichting. Led-verlichting zal in 2020 de belangrijkste vorm van slimme verlich-ting zijn volgens de onderzoekers.

Herstructurering led-activiteiten bezorgt Cree verliesCree, samen met Philips en Osram een van de wereldwijde marktleiders in led-verlichting, heeft in het vierde kwartaal van 2015 een omzet geboekt van 382 miljoen dollar, een daling van 12 procent ten opzichte van 2014. In het vierde kwartaal werd een verlies geleden van 88 miljoen dollar, met name veroorzaakt door de herstructurering van de led-activiteiten.

‘Markt voor slimme kassen met led groeit tot 1,2 miljard dollar’De markt voor slimme kassen die voorzien zijn van led-verlichting groeit tot en met 2020 naar een omvang van 1,2 miljard dollar. De groei wordt grotendeels doorgemaakt door klimaatbeheersings-systemen en led-verlichting. Dit stelt consultancybureau Mar-ketsandMarkets in het rapport Smart Greenhouse Market.

Leicestershire wil 25 miljoen pond investeren in led-verlichtingLeicestershire wil 25 miljoen pond investeren in led-verlich-ting in de openbare ruimte. Het graafschap in de Engelse regio East Midlands telt ruim 600.000 inwoners. In totaal zouden er in het gebied 66.000 led-lampen geplaatst worden in het kader van het plan.

Aantal Amerikanen dat led koopt in twee jaar verdubbeldTweederde van de Amerikanen heeft led-verlichting gekocht voor zijn of haar huis. Daarmee is het aantal Amerikanen dat led-verlichting koopt in twee jaar tijd verdubbeld. Dit blijkt uit het zevende jaarlijkse onderzoek dat uitgevoerd is door Osram Sylvania. Het onderzoek meldt expliciet dat het om ‘gewone’ led-verlichting voor huishoudelijk gebruik gaat.

Schotland: slechts 5 procent openbare verlichting ledSchotse onderzoekers van Scottish Future Trust stellen dat Schotland er slim aan doet om de openbare verlichting zo

snel mogelijk te voorzien van led-verlichting. Het land zou een jaarlijkse besparing van 50 tot 70 procent, goed voor 19 tot 26,6 miljoen Britse pond, mislopen doordat er nog niet volledig voor led gekozen wordt. Slechts 5 procent van de openbare verlich-ting is uitgerust met led.

AC/DC kiest tijdens concertreeks voor led-lichtshowAC/DC heeft Philips ingeschakeld voor het verzorgen van de led-lichtshow tijdens haar nieuwe reeks concerten. AC/DC is een zeer bekende Australische hardrock/heavymetalband uit Sydney, gevormd in 1973 door de gebroeders Angus en Malcolm Young. De tour heeft in Europa al 24 locaties aangedaan en gaat ook nog naar 14 Amerikaanse en Canadese steden in de komende twee maanden. Het computergestuurde lichtcontrolesysteem stuurt in totaal 120 Philips Vari-Lite armaturen en 272 Philips Entertainment lampen aan.

Parijs’ Le Village heeft led-tapijtHet Parijsse Le Village heeft sinds kort de beschikking over Luminous Carpets, een led-tapijt van Philips en Desso. Le Village is een broedplaats voor innovatieve Franse start-ups en een initiatief van de Franse bank Crédit Agricole. In de entree van het gebouw is een led-tapijt van 1,2 bij 2 meter aangebracht.

Egypte gaat 1,7 miljoen led-lampen installeren Het ministerie van Elektriciteit van Egypte heeft laten weten 1,7 miljoen led-lampen te gaan installeren in de periode tot en met oktober 2015. Volgens een bron bij het ministerie worden de lampen over 9 provincies verdeeld om de huidige energiecrisis in het land aan te pakken. Sinds de revolutie in Egypte kampt het land met energieschaarste.

Raad van toezicht Osram keurt afsplitsing algemene verlichtingstak goedDe raad van toezicht van Osram heeft in een buitengewone ver-gadering de afsplitsing van de algemene verlichtingstak van het bedrijf goedgekeurd. LED Magazine berichtte eerder al over de wens van Osram om haar divisie voor ‘gewone lampen’ onder te brengen in een apart bedrijf. De ‘gewone’ lampen zijn goed voor ongeveer 40 procent van de omzet.

Investeringstak IKEA stopt geld in 3D led-bedrijf AlediaDe investeringstak van IKEA – IKEA GreenTech – heeft besloten financieel te participeren in het Franse led-bedrijf Aledia. Aledia maakt leds op basis van galliumnitride (GaN), een halfgeleider die geschikt is voor het maken van vastestoflasers met golflengten in het ultraviolette gebied van het elektromagnetisch spectrum.

Led-verlichting voor 170 jaar oude speelgoedgroothandel

Familiebedrijf Gebr. Simons, dat sinds 1842 vanuit Zwolle actief is in de handel van speelgoed, heeft zijn bedrijf vol-ledig voorzien van led-verlichting. De terugverdientijd van het project is volgens leverancier Groen Opgewekt 5.0 exact 2 jaar en 10 maanden. Dit is exclusief subsidie van de provin-cie Overijssel die een subsidieregeling voor energiebespa-ringsprojecten kent. De totale jaarlijkse besparing van Gebr. Simons bedraagt bijna 12.000 kilowattuur. In de kantoren, de showroom, het magazijn, de werkplaats en de opslagruimte is overal gekozen voor 4.000 Kelvin.

Bruynzeel Storage Systems kiest voor circulaire verlichting

Bruynzeel Storage Systems en Philips zijn een samenwerking aangegaan voor het aanbrengen van circulaire verlichting bij de negen hallen tellende productiefaciliteit in Panningen. De verlich-ting is in samenwerking met Op het Veld Elektrotechniek gerea-liseerd. De binnenverlichting van Philips is ontwikkeld op basis van de circulaire economie en wordt de komende jaren voor een vast bedrag door Bruynzeel ingekocht. Philips blijft eigenaar van de armaturen en lampen en Bruynzeel wordt de gebruiker ervan. Hiermee is niet alleen het product circulair, maar vooral het busi-ness model conform circulaire economie vormgegeven.

Benelux Sign Systems voorziet V&D-winkels van led-reclame

Benelux Sign Systems uit Nuenen is door V&D Nederland geselecteerd als huisleverancier voor led-signs aan de buiten-zijde van de winkels. De eerste filialen in Uden en Sittard zijn recent opgeleverd. Om de diverse uitdagingen op een juiste manier aan te pakken heeft Benelux Sign Systems in samen-werking met Cleary Led Solutions een nieuwe led ontwikkeld.


Heracles Almelo-stadion krijgt via Energiefonds Overijssel led

Holland Eco Finance en Heracles Almelo hebben een over-eenkomst gesloten om alle verlichting in het stadion van Heracles te vervangen door led-lampen. De Overijsselse club hoeft geen investering te doen voor het installeren van de lampen ter waarde van circa 90.000 euro daar de investering in vier jaar wordt betaald uit de te verwachten energiebesparing van circa 44.000 kilowattuur per jaar. De led-verlichting levert naar verwachting een uiteindelijke besparing van ruim 1 megawatt op.

Geïnteresseerd? Bel 020-8943959, mail [email protected] of spreek met ons af op de beurzen Elektrotechniek 29 sept. - 2 okt. en Energie 6 - 8 okt.

Volgroen werkt via partners zoals led-leveranciers, lichtontwerpers en (licht)adviseurs.

Vergroot uw led-sales

met Volgroen Lease!

• Investeringen van €2.500,- tot €100.000,-

• een offerte binnen 48 uur

• volledige ontzorging van de klant

• simpel contract, weinig papierwerk

Volgroen B.V.

Singel 540, Amsterdam

www.volgroen.nl

TRILUX Benelux introduceert een lichtmanagementsysteem dat volgens het bedrijf eenvoudig is voor zowel de lichtplanner, de installateur als de eindgebruiker. Het bedrijf heeft daartoe samengewerkt met sensorspecialist Steinel. Eindresultaat van deze geza-menlijke ontwikkeling is het lichtmanage-mentsysteem Livelink.

In de Noord-Hollandse Alstroemeri-ateelt is belichting noodzakelijk voor een rendabele productie in de winter. Telers, veredelaars, Wageningen UR en Valoya werken samen in het AgriVizier project om te kijken of de led-verlichting ingezet kan worden voor het besparen van elektriciteit en het verbeteren van de bladkwaliteit in de winter.

De Belgische brouwerij Palm Belgian Craft Breweries heeft gekozen voor de toepassing van led-lichtreclamebakken, geleverd door Benelux Sign Systems en Cleary LEDsolutions. Het gaat om een dubbelzijdige uitsteek lichtbak; bedacht om de jongste telg in het assortiment, Palm Hop Select meer op de voorgrond te laten treden.

MechaTronix breidt zijn led-lijn met pin fi n heat sinks uit met een aantal nieuwe varianten, waaronder twee versies met een diameter van respectievelijk 67 en 86 millimeter. MechaTronix ontdekte naar eigen zeggen dat bij montage op een scheef of gekanteld gehangen led-spot-light de pin fi n heat sink een beduidend hoger koelrendement oplevert.

RGB-LED Lighting Technologies heeft zijn intrek genomen in een nieuw bedrijfsgebouw dat ook als showroom fungeert. Het gebouw biedt tevens de mogelijkheid om workshops en infose-ssies te organiseren, waarmee RGB-LED Lighting Technologies de rol van traditio-nele distributeur wil overstijgen.

InventDesign heeft recent het decor voor de Russian Music Awards in Kazachstan verlicht met led. Ruim 100 miljoen men-sen bekeken de show die in meerdere landen live werd uitgezonden. Kazach-stan heeft veel banden met Rusland, het grootste deel van de productie werd dus ook uitgevoerd door Russen.

Luxexcel, actief in het 3D-printen van functionele lenzen voor onder meer led-

verlichting, heeft een fi nancieringsronde serie B aangekondigd ter waarde van 7,5 miljoen euro. De eerste tranche is al voltooid en de tweede tranche wordt bin-nen 3 maanden afgerond. Luxexcel heeft zodoende 7,5 miljoen euro opgehaald aan fondsen en toezeggingen.

De Europese led-fabrikant Nordeon heeft aangekondigd zijn haar led-lichtlijnsysteem Baldur het eerste Europese led-lichtlijnsy-steem is dat 70.000+ (bij L80B10) brand-uren meegaat. Bovendien is de effi ciency volgens het bedrijf verhoogd naar 135 lumen per watt.

Telerex gaat zijn Bredase storage facility verdubbelen in omvang om aan de groeiende vraag naar zijn producten te kunnen voldoen. Het bedrijf is na slechts 3 jaar uit zijn nieuwgebouwde jasje in Breda gegroeid.

Philips heeft een licentieovereenkomst getekend met Hubbell Lighting. Hub-bell Lighting kan hierdoor gebruik gaan maken van de led-technologie van het Nederlandse bedrijf. Philips begon in 2008 met een licentieprogramma voor ‘LED Luminaires en Retrofi t Bulbs’, dat toegang biedt tot 220 uitvindingen en meer dan 1.400 patenten op het gebied van lichttechnologie.

CLS LED heeft een nieuw hoofdkantoor betrokken. Door de groei die CLS LED op dit moment weet te realiseren, voldoet het huidige pand volgens het bedrijf niet meer aan de eisen om op grote schaal professionele led-verlichtingsarmaturen te kunnen produceren. De nieuwe loca-tie heeft 3.000 vierkante meter magazijnen productieruimte.

Station Almelo de Riet krijgt in de komende periode led-verlichting, als onderdeel van een landelijke proef van ProRail. ProRail onderzoekt op diverse stations de moge-lijkheid om energie te besparen en daarbij

wordt ook led-verlichting als serieuze besparingsmogelijkheid gezien.

Haco Lichtreklame BV is sinds 1 juli van Boxtel naar Best verhuisd. Het bedrijf was op haar vorige locatie uit haar jasje gegroeid. ‘Door de mogelijkheden van het nieuwe pand zijn we als bedrijf nu helemaal klaar voor de toekomst’, aldus Elroy Joosten, commercieel directeur Haco Groep.

Fledlight heeft de opdracht voor het leveren van een serie led-armaturen in een gebouw waar de verlichting tegen een stootje moet kunnen. Het is de eerste keer dat Fledlight in een bestek is opgenomen voor vandalismebestendige led-armaturen. Fledlight is een spin-off van VSE en gespecialiseerd in duurzame led-verlichting.

Taskin Logistics heeft led-verlichting van Trilux in gebruik genomen. Daar-mee bespaart het bedrijf 64 procent op de energiekosten, dankzij de renovatie van zijn oude verlichtingsinstallaties naar de led-verlichtingsinstallatie inclusief lichtmanagementsysteem. De oplossing op maat is verzorgd door de TRILUX Lichtprofs.

LuxImprove breidt haar assortiment uit met de design armaturen van FLOS. FLOS is al ruim 50 jaar actief op het gebied van design verlichtingsarmatu-ren. Bekende namen als Philippe Starck, Gino Sarfatti en de Nederlandse ont-werper Marcel Wanders ontwerpen de armaturen die wereldwijd aftrek vinden bij onder meer interieurontwerpers.

Romar heeft een nieuwe partner, Waldmann, en daarmee biodyna-mische verlichting aan zijn portfolio toegevoegd. Dankzij de samenwer-king kan Romar ook een uitgebreider assortiment aan kantoor-, zorgen industrieverlichting aanbieden, waar-door er een meer gevarieerd lichtplan geadviseerd kan worden.

Hemmink voegt een nieuw product toe aan zijn segment verlichting: de led-dim-mer Dimmax420. Deze dimmer van de Belgische fabrikant Trump is volgens het bedrijf tot stand gekomen op basis van jarenlange analyses op de verschillende soorten led-lampen die op de markt verkrijgbaar zijn.

LICHT FLITSEN!


Ook exposeren? Vraag nu de brochure aan!

27 & 28 JANUARI 2016 BRABANTHALLEN DEN BOSCH

[email protected] - www.ledexpo.nl - 072 572 97 94


De herinrichting van kruispunt Poort Neerbosch, de westelijke entree van Nijmegen, is eind juni afgerond. ipv Delft ontwik-kelde een innovatieve verkeersregelinstallatie (vri) die de poort-functie van het kruispunt markeert en led in zich bergt.

Technisch Servicebedrijf Dekker heeft van de gemeente Albrandwaard de opdracht gekregen om een slimme lichtop-lossing te verzinnen voor een donkere brug in de gemeente. Het bedrijf heeft gekozen voor de LivingLight led-lichtlijnen.

Het nieuwe beleid voor de openbare verlichting in Deurne is unaniem door de gemeenteraad vastgesteld. Er verdwijnt circa 15 procent van de verlichting, ongeveer 1.300 lantaarnpalen, en led-verlichting wordt de standaard.

De monumentale Sint-Maartenskerk in Zaltbommel wordt voorzien van led-aanlichting. Waar de kerk momenteel nog aangelicht wordt met conventionele verlichting, wordt dit in de komende maanden vervangen.

Noordwijk heeft het duizendste led-armatuur in de openbare ruimte geplaatst. De gemeente bereikte de mijlpaal in de wijk Dobbelmannduin. Sinds 2012 kiest Noordwijk bij vervanging van de openbare verlichting standaard voor led.

Het startschot voor het aanbrengen van openbare led-verlich-ting in de wijk Swifterbant te Dronten is gegeven. Wethouder Ton van Amerongen heeft de eerste led-armaturen geplaatst.

Om het openbaar vervoer in de regio Noordoost-Brabant verder te optimaliseren wordt een hoogwaardig openbaarver-voernetwerk (HOV) ontwikkeld. Een bijbehorende extra op- en afrit op de A50 nabij Uden gaat Innolumis voorzien van led.

Citytec is in opdracht van de gemeente Zaltbommel gestart met het vervangen van lantaarnpalen in delen van Bruchem en Gameren. De straatverlichting is na 40 jaar volgens de gemeen-te toe aan vervanging door led.

Alle openbare verlichting in Arnhem wordt voortaan volledig uitgevoerd met energiezuinige led-armaturen. Dat heeft het college van burgemeester en wethouders besloten. Onderzoek wijst uit dat hiermee op termijn 40 procent bespaard kan wor-den op het elektriciteitsverbruik.

Led-verlichting is per direct de standaard in de gemeente Uithoorn. De gemeente gaat bij elk renovatie- of nieuwbouw-project in de openbare ruimte led-verlichting plaatsen. De ge-meente maakt de technologie tot standaard om zo naar eigen zeggen 50 procent energie te besparen

De gemeente Groningen heeft zeventien solar led-masten in gebruik genomen. De masten worden geleverd door Alfred Priess A/S uit Denemarken. Deze krijgt de opdracht voor het leveren van 17 stuks Touché Solar Standalone masten van Imtech Infra BV. Lighting Pole Services.

In het kader van grootschalige vervanging van de verlichting heeft de gemeente Scherpenzeel een proefopstelling met 7 verschillende led-armaturen geplaatst in de Voorposten. De ko-mende 8 jaar vervangt de gemeente 80 procent van de armatu-ren en de helft van het aantal lichtmasten buiten het centrum.

Lichtkunstwerk in Emmense tunnelwint Lamp Lighting Award

lichtkunstwerk (235 meter) ter wereld. De jury koos unaniem voor het Drentse project. ‘Het is moeilijk om deze award te winnen, maar bij Emmen was het overduidelijk’, aldus de juryvoorzitter. ‘Emmen is een gemeente die geeft om haar omgeving.’

Amsterdam gaat in 2015 7.300 led-armaturen plaatsen

De stad Amsterdam gaat in 2015 7.300 led-armaturen plaat-sen voor de openbare verlichting. Verkeerswethouder Pieter Litjens heeft de gemeenteraad geïnformeerd dat 80 procent van de straatverlichting op termijn over kan op led. In zijn brief stelt wethouder Litjens dat de stad 20 jaar de tijd moet nemen voor de vervanging van alle straatlantaarns door led-lampen.

Het lichtkunstwerk in de Emmense Hondsrugtun-nel heeft de Lamp Ligh-ting Award gewonnen. De Amsterdamse kunstenaar Titia Ex liet zich voor het kunstwerk inspireren door de vormen van hunebed-den. Volgens de gemeente Emmen is het het langste

Team Almere wint Light Challenge 2015

De gemeente Giessenlanden vervangt voor eind 2016 alle ruim 3.700 armaturen voor een led-variant. Daarmee is Gies-senlanden één van de eerste gemeenten die de openbare verlichting volledig uitvoert met energiezuinige led-armaturen. Door de vervanging van de openbare verlichting voldoet de gemeente aan de gestelde CO2-reductie doelstelling.

Giessenlanden geeft startschot voor 100 procent led: 3.700 armaturen

Team Almere heeft de Light Challenge 2015 gewonnen, de innovatiewedstrijd voor openbare verlichting. Het team van Almere is door de jury als beste beoordeeld en wint daarmee de Light Challenge 2015. Het team, SPOT geheten, heeft als visie dat het plein een evenwichtige samenhang zal bieden tussen gebruikers en omwonenden. Om dit te bereiken is het lichtplan opgebouwd uit vier lichtlagen.

Downlight Set 6,5W COBIncl. driver, ook beschikbaar met wit plaatwerk.

Universele Module COB 6,5W

Downlight Module COB 3,3WOok beschikbaar in een 3,3W versie

LED Modules COBTronix, hét kwaliteitsmerk in LEDen uw partner in professionelelichtoplossingen.

NIEUW

Wij adviseren u graag | E [email protected] | T +31 (0)413 33 03 80

Ø 50mm2700K of 3000K

Constant current

Meer informatie? Bezoek onze stand op van 29 sept. – 2 okt. op de Jaarbeurs in Utrecht, stand 11.B057. Of kijk op onze website www.tronixlighting.com

voor ons volledige assortiment spots, plaatwerk en drivers. Hier kunt u ook de uitgebreide productfolder van het Tronix Architectural LED Modular Systeem downloaden.

Universele Module

LED Modules COBTronix, hét kwaliteitsmerk in LEDen uw partner in professionelelichtoplossingen


Downlight Module COB 3,3WOok beschikbaar in een 3,3W versie


Universele Module Downlight Module COB 3,3WOok beschikbaar in een 3,3W versie

LED Modules COBLED Modules COBLED Modules COBLED Modules COBTronix, hét kwaliteitsmerk in LEDen uw partner in professionelelichtoplossingen.


LEDDRIVERS

www.telerex-europe.comTelerex Nederland B.V. BREDA +31 76 578 20 00 || Telerex N.V. ANTWERPEN +32 3 326 40 00

12 • LED MAGAZINE SEPTEMBER

Woonwarenhuisketen IKEA baarde eind augustus opzien. Het bedrijf kondigde aan vanaf september in al haar winkels enkel nog led-verlichting te verkopen. ‘De tijd is rijp voor 100

procent led. Het is in die zin alles of niets. Een overstap is voor ons alleen mogelijk omdat led-verlichting de gewenste en

ongelimiteerde mogelijkheden biedt die wij eisen.’ Aan het woord is Lisen Wirén, Country Sustainability Manager IKEA Nederland.

‘Het was alles of niets, het is 100 procent led geworden’

Lisen Wirén, Country Sustainability Manager IKEA Nederland:


buitenarmaturen voorzien van led-verlichting. Bovendien beschikt de winkel over laadpunten voor elektrische voertuigen. Iets wat IKEA overigens recent aankondigde in de komende maanden bij al haar Nederlandse winkels te gaan uitrollen. Verder worden van de Chinese zonnepanelenfabrikant Hanergy sinds dit jaar in alle Nederlandse winkels zonnepanelen verkocht aan klanten.

Positieve impactLisen Wirén is als Country Sustainability Manager verantwoordelijk voor de duurzaamheid en daarmee het verduurzamen van IKEA’s activiteiten in Nederland. Wirén duidt er op dat IKEA ook zijn eigen winkels in de komende jaren volledig van led-verlichting gaat voorzien. In Nederland is IKEA Zwolle het schoolvoorbeeld waar enkel led toegepast wordt. ‘En vanaf nu zal bij iedere renovatie of regulier onderhoud bij onze winkels gekozen worden voor led-verlichting’, vertelt Wirén. ‘Zodra een plafondlamp defect gaat, vervangen we deze door een led-lamp. Zo gaan we bewust om met materialen en voorkomen we extra afval. Het afgelopen jaar hebben we 20 miljoen euro geïnvesteerd voor het vervangen van de verlichting in 62 winkels wereldwijd. De komende twee jaar zullen we nog eens 80 miljoen euro investeren waarmee we 220 andere winkels geheel van led-verlichting kunnen voorzien. Ook de andere panden van IKEA, zoals

fabrieken en distributiecentra, worden de komende tijd geheel in zijn geheel met-led verlichting uitgerust. Wij streven met ons duurzaamheidsbeleid naar een positieve impact op mens en planeet. Niet alleen bij consumenten, maar ook binnen ons eigen bedrijf en bij onze leveranciers. Een voorbeeld daarvan is de katoenteelt. Wij werken al vele jaren aan betere methoden voor de katoenteelt en zijn koploper van het Better Cotton Initiative. We hebben boeren geholpen om hun waterverbruik met gemiddeld 50 procent te verminderen en hun winstmarge te verhogen. Tot nu toe nemen 80.000 boeren deel aan het project. Via een stappenmodel worden ook steeds strengere eisen gesteld aan leveranciers van hout. Door onze eigen bossen op een verantwoorde manier te beheren, hebben we controle over het hele proces: van de groeiende boomstammen tot de houten tafels die we verkopen. We willen hiermee een voorbeeld zijn voor duurzaam en verantwoord bosbeheer. Met led-verlichting zetten wij een soortgelijke en volgende stap richting een positieve impact op mens en planeet. Het start dus met de verkoop van 100 procent led-verlichting in onze winkels; en in de komende jaren zal het meer en meer ook de enige verlichtingstechniek worden die in onze eigen winkels, kantoren en distributiecentra toegepast zal worden.’

>>>


Met 315 woonwarenhuizen in 27 landen wist IKEA in haar fi nanciële boekjaar (red. dat start per 1 september) 28,7 miljard euro omzet te behalen. Het bedrijf telt vandaag de dag 147.000 medewerkers, waarvan 5.000 in Nederland. Het assortiment telt 9.500 producten, vervaardigd door ruim duizend leveranciers uit 51 verschillende landen. Maar liefst 59 procent van de productie vindt plaats in Europa. Het zijn stuk voor stuk imposante cijfers. En, sinds september kan IKEA ook op het gebied van led-verlichting indrukwekkende cijfers tonen. Het assortiment led-verlichting van IKEA beslaat maar liefst enkele tientallen soorten led-armaturen en -lampen, in allerlei vormen, maten en sterktes, waaronder ook dimbare led-lampen. Allen onder auspiciën van IKEA Zweden geproduceerd in Europa, China en India. In Nederland telt IKEA overigens 12 winkels plus het IKEA Concept Center in Delft die alle enkel led-verlichting verkopen.

ZonnepanelenHet is IKEA spreekwoordelijk ‘menens’ als het om duurzaamheid gaat. Het bedrijft heeft de ambitie om per 2020 haar volledige energieverbruik duurzaam op te wekken. Hiertoe zijn in de afgelopen jaren onder meer wereldwijd 700.000 zonnepanelen op de winkels geplaatst. In Nederland is de nieuwste IKEA, IKEA Zwolle, eind vorig jaar volledig voorzien van onder andere 5.500 zonnepanelen, 9 windmolens en 2.282 binnen- en


Democratic DesignDat IKEA vanaf september wereldwijd enkel nog led-verlichting verkoopt, is volgens Wirén logischerwijs niet in één dag gerealiseerd. ‘Wij werken al enkele jaren aan de overstap naar led-verlichting en hebben gezien dat de technologie zich in de recente jaren ongekend snel ontwikkeld heeft. De lichtkwaliteit is nu een stuk beter dan die van traditionele gloeilampen. Led produceert een gebalanceerd licht en zorgt ervoor dat kleuren op een natuurlijke manier worden weergegeven.’Bovendien is ook de prijs volgens Wirén ongekend snel gedaald. Dit zorgde ervoor dat IKEA alleen vorig jaar al 25 nieuwe led-producten introduceerde. Waar in 2008 25 procent van de verlichting die IKEA verkocht een spaarlamp betrof en de andere 75 procent gloei- en halogeenlampen, is afgelopen kalenderjaar al een belangrijke mijlpaal bereikt. In 2014 was 68 procent van de verkochte verlichting een spaar- of led-lamp. Bovendien was 75 procent van de verkochte armaturen compatibel voor led-lampen. ‘En nu is de tijd rijp voor 100 procent led’, stelt Wirén tevreden vast. ‘Want het is in die zin alles of niets. Een overstap is voor ons alleen mogelijk omdat led-verlichting de gewenste ongelimiteerde mogelijkheden biedt die wij via ons principe van Democratic Design ook eisen.’Democratic Design is een methode, gestoeld op vijf facetten die IKEA in elk individueel productieproces hanteert: vorm, kwaliteit, functie, duurzaamheid en een lage prijs. ‘Elk product wordt ontworpen vanuit deze vijf oogpunten die allemaal moeten kloppen’, aldus Wirén. ‘We willen de beste led-lamp met het mooist gevormde armatuur tegen de laagste prijs verkopen.’

Hooggespannen verwachtingDat de Europese Unie recent besloot om het verbod op halogeenlampen uit te stellen, was volgens Wirén voor IKEA geen reden om haar overstap naar led-verlichting eveneens uit te stellen. ‘Enkele jaren geleden voldeed led-licht ook nog niet aan onze kwaliteitseisen. Vandaag de dag is het echter zo dat led net zoals de conventionele gloeilamp in staat is om een mooie warme lichtkleur te genereren. Tijdens de ontwikkeling testen we onze eigen led-lampen in onze gecertifi ceerde testlabs, die zowel in de EU als Aziatisch-Pacifi sche regio gelokaliseerd zitten.

We worden daarnaast ook door externe test labs gevalideerd, zoals bijvoorbeeld SEMKO. Onze medewerkers die op de verlichtingsafdeling werken hebben alle een specifi eke training gevolgd om de consumenten te kunnen overtuigen van de prestaties van led-verlichting. Zo kunnen ze alle vragen die er bij hen leven beantwoorden.’Want de verwachtingen zijn volgens Wirén bij IKEA hooggespannen. ‘Wij zien led-verlichting als een manier om meer verlichting te gaan verkopen. Het kan de afzet van het aantal lampen en armaturen dat wij jaarlijks verkopen fors verhogen. Het is letterlijk een groeikans. Zeker in de wetenschap dat nog lang niet alle Nederlanders overgestapt zijn en velen van hen nog halogeen- of spaarlampen gebruiken. Het feit dat wij twee jaar garantie geven op de verlichting en de levensduur afhankelijk van het gekozen product 15.000 tot 25.000 uur is, zal ervoor zorgen dat consumenten vertrouwen krijgen in led-verlichting.’

KostencalculatorsMet de wintermaanden voor de boeg moet de afzet van led-verlichting in de

komende maanden volgens Wirén een fl inke groei gaan doormaken. ‘Het aantal klanten dat led-verlichting bij IKEA koopt zal naar onze verwachting enkel toenemen. Zeker met de wetenschap dat wij gedurende het kalenderjaar meer en meer nieuwe led-lichtproducten zullen introduceren. Zo zijn er nog enkele uitdagingen te adresseren om bijvoorbeeld ook de ovens die wij verkopen van led te voorzien. De huidige led-technologie is namelijk nog niet opgewassen tegen de hoge oventemperaturen.’Hoe dan ook, de verkoopmedewerkers zullen er volgens Wirén alles aan doen om de voordelen van led-verlichting voor het voetlicht te brengen. ‘Zij zullen niet alleen op de pro’s van led wijzen, maar voor de klant ook simplifi ceren over wat het nu eigenlijk inhoudt als zij overstappen op led-verlichting. Met eenvoudige kostencalculators zullen zij de jaarlijkse besparingen voorrekenen, gemiddeld zo’n 7 euro per lamp. Dat soort boodschappen helpt om mensen te overtuigen. Led-lampen zijn er namelijk voor iedereen. Voor mensen met een kleine en een grote portemonnee.’

Openbare verlichting op gelijkspanning?

Luminext doet ’t.

In Haarlemmermeer zijn de eerste resultaten van ons gelijk spanningsproject bekend:

• 75% energiebesparing• aangetoond veilig• optimaal dynamisch• SMART door het systeem

Luminizer• betrouwbaar met auto-

matische storingsmelding

Gelijkspanning bij nieuwe aanleg geeft:

• 60% koperbesparing in de kabel• 50% minder voedingkasten

www.luminext.eu

Gelijkspanning werkt! Meer info? Neem contact met Luminext, Wilfred Akerboom; tel.nr.: 06-53764660 of mail: [email protected]

Bedrijventerrein De Liede,

Haarlemmermeer

CT_0007_Adv_Luminext.indd 1 30-04-15 08:01

• Verkrijgbaar in lichtkleur 3000K, 4000K & 6000K • 18W LED vermogen • 230V aansluitspanning • Armatuur geeft 1300lm lichtssterkte • Brandduur 6s - 30min, gevoeligheid & LUX waard • Sensor max 8 mtr.

Plafonniere LED met bewegingsmelder - type 6

€ 30,17

Adresgegevens

Lichtpartner.nlWijkermeerweg 61948 NW BeverwijkT. 0251 - 212643 E. [email protected]. www.lichtpartner.nl

• RVS sluitclips tbv vastzetten kap • RVS montage clips en driehoekjes • Incl bevestigingsmateriaal en wartel • Polycarbonaat behuizing (zeer stevig) • IP65 • Geschikt voor 1 LED buis 120cm

LED TL armatuur HQ - 120cm (1 buis)

€ 15,70

• 5W (= 50W halogeen) • Zeer goed dimbaar • Aansluitspanning AC 230V • Nominale stroom 24mA • Ra> 0.8 & PF> 0.85 • 400 Lumen output • +30.000 branduren

LED spot COB 230V 5W

€ 8,22

• Verkrijgbaar in lichtkleur 3000K & 4000K • 16W / 1200Lumen • Sensor is in te stellen op brandduur 6s - 12min, gevoeligheid & LUX waarde • Detectie afstand van de sensor is 1 - 8 mtr. • IP54 & IK10

LED schijnwerper met sensor - type 2

€ 78,10

Alle genoemde prijzen zijn excl. BTW

extra kortingactiecode:

LED-MAGAZINE

6%

>>>


Rabobank gaat forse stappen zetten in verduurzamen van de verlichting

Adrie van Duijne is directeur van de stichting Knooppunt Innovatie Elektro-techniek Nederland (KIEN). Zijn organisa-tie, in 2011 opgericht om innovatie in de elektrotechniek te stimuleren, roert zich meer en meer in de wereld van led-ver-lichting. Vreemd is het dan ook niet dat de Rabobank de weg naar de stichting heeft weten te vinden. ‘Ondanks de expertise van een dergelijke organisatie zijn zij niet in staat om de juiste vragen aan de markt te stellen’, constateert Van Duijne. ‘Dat is ook niet gek, want led heeft de verlich-tingswereld op zijn kop gezet. Bovendien is er veel kaf onder het koren waardoor ook de Rabobank door de bomen het bos niet ziet. Overigens hebben wij niet alleen voor de Rabobank het afwegings-kader opgesteld, maar zelf ook opdracht gegeven tot een onafhankelijk onderzoek naar de verantwoorde toepassing van led in met name gebouwen.’

De basisVan Duijne legt uit dat KIEN voor de Rabobank is teruggegaan naar de basis van verlichtingsinstallaties. ‘Daarbij is in kaart gebracht wat zaken zijn die je voor elkaar wilt hebben als eindge-bruiker. De gemiddelde opdrachtgever denkt aan de laagste prijs, wij stellen echter dat led-verlichting een middel is om het productieproces van de mede-werkers te verbeteren.

Stichting KIEN stelt afwegingskader voor investeren in led op

Welke vragen moet ik stellen als ik mijn kantoorgebouwen van led wil voorzien? Het was een gedachte die door het hoofd spookte van de facilitair managers van Rabobank Nederland. Na een aantal slechte

ervaringen in het verleden besloot de bank beslagen ten ijs te willen komen en klopte men aan bij de stichting KIEN. Onder leiding van KIEN is

in de afgelopen periode een afwegingskader opgesteld met handvaten die de Rabobank moeten helpen bij het investeren in led-verlichting.

>>>

www.osram-benelux.com

Licht is eenvoudigEssentials LED armaturen:nieuw, beter en natuurlijk van OSRAMBecause for us only better will do

Bezoek OSRAM op

de beurs Elektrotechniek!

Hal 12, stand E.010

Light is OSRAM

LUM Essentials 2015 adv 210x297mm NL.indd 1 14-8-2015 15:08:49

LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK • 1918 • LED MAGAZINE SEPTEMBER

Je moet weten welk proces zich onder het plafond en onder de verlichting afspeelt. De eerste stap is vervolgens vaststellen hoeveel licht er nodig is voor dat productieproces. Stap twee is het toe laten treden van zo veel mogelijk daglicht. Dat is immers de goedkoopste en meest duurzame vorm van verlichting. Uiteraard moet het toelaten van daglicht zonder al te veel bouwkundige wijzigin-gen mogelijk zijn en niet te veel invloed hebben op de warmtehuishouding.’Pas na de eerste twee stappen komt volgens Van Duijne led-verlichting in beeld. ‘Je hebt dan de uitgangspunten gecreëerd en kunt gaan vaststellen wat voor een verlichtingsinstallatie gewenst is. Daarvoor zijn er bestaande normen zoals het aantal lux dat voor bepaalde werksituaties benodigd is. Dergelijke zaken zijn vastgelegd in ons onderzoek naar de verantwoorde toepassing van led in gebouwen.’

Power qualityOok de stroom- en spanningskwaliteit, de power quality, krijgt volgens Van Duij-ne daarbij de nodige aandacht. ‘Zeker met led-verlichting wordt de power qua-lity steeds belangrijker. Als een gebouw uitgerust wordt met 20.000 led-lampen, dan heeft dat zijn effect op de power quality en andere systemen. Wij hebben in de praktijk al situaties gezien waarbij de automatische toegangsdeuren van een gebouw niet opengingen omdat de led-verlichting aanstond. Dat kan natuur-

lijk niet de bedoeling zijn. Juist omdat de klant dergelijke zaken niet beseft, is het aan de installateurs om de klant hierin met het juiste advies bij te staan.’

Bredere verspreidingHet eindresultaat van het traject is dus een onder leiding van KIEN opgesteld af-wegingskader waarmee opdrachtgevers voor verlichtingsprojecten de juiste af-wegingen kunnen maken bij de aanschaf van een nieuw verlichtingssysteem. ‘En in de komende periode zullen wij ons inzetten voor een bredere versprei-ding van dit document. Als het voor de Rabobank toereikend is, is het immers ook bij andere organisaties toepasbaar. Voor de Rabobank geldt dat zij met dit document forse stappen gaan zetten in het verduurzamen van hun verlichtings-systemen. In het verleden zijn zij bij de uitrol van de eerste led-projecten fl ink wat problemen tegen het lijf gelopen; die zullen dankzij dit traject niet meer voorkomen.’

Andere opdrachtgeversHet aanwenden van het afwegingska-der door andere opdrachtgevers dan de Rabobank past volgens van Duijne in het gedachtegoed van het led-gilde. ‘Eindgebruikers moeten immers krijgen waar ze recht op hebben en wat ze is beloofd. Dat is nu net de drijfveer achter het led-gilde en het afwegingskader is een van de instrumenten die het gilde kan aanwenden. Evenals het opgestelde

document over de verantwoorde toepas-sing van led-verlichting in gebouwen.’De stichting KIEN nam vorig jaar samen met de Nederlandse Vereniging voor Ver-lichtingskunde (NSVV) het initiatief voor de oprichting van het Gilde van led-speci-alisten. Het Gilde moet representatief zijn voor de totale keten, van elektrotechnisch installateurs tot lichtadviseurs en -fabri-kanten. Het hoofddoel? ‘Een krachtige kwaliteitsimpuls geven aan een marktseg-ment met een fors groeipotentieel’, stelt Van Duijne. ‘En zoals gezegd is nu het in opdracht van de Rabobank opgestelde afwegingskader een belangrijk item.’

GildeHet led-gilde krijgt volgens Van Duijne gestaag vorm. ‘Dat ligt ook in de lijn der verwachting. Het moet immers van onderaf gedragen worden. Inmiddels zijn wij met een groep van ruim tachtig installateurs en lichtarchitecten bezig om stap voor stap inhoud te geven aan het Gilde. Zo wordt op de eerstvolgende bijeenkomst het led-opleveringsprotocol gepresenteerd. Dit beschrijft hoe wij een led-lichtinstallatie realiseren en de klant mag ons hier aan houden. Eerder werd al een aantal cursussen opgesteld waarvan wij als Gilde stellen dat professionals die deze gevolgd hebben voldoende kennis hebben van de installatie en het on-derhoud van led-verlichting. Een ander belangrijk punt is dat UNETO-VNI inmid-dels is aangehaakt bij het Gilde. Kortom, wij zijn op de goede weg.’

>>>

40 • LED MAGAZINE MAART

‘Verlichting is een belangrijk item in alle toepassingsgebieden waarbij er een concentratie aan verlichtingsexposanten is in de gebieden Woning en Utiliteit’, vervolgt Wegman. Alle lichtleveranciers (red. ruim 60 lichtbedrijven exposeren) zullen live hun nieuwste toepassingen laten zien en er is ook een groot aantal workshops (red. zie kader) op het gebied van verlichting. Zo krijgt een onderwerp als dynamische verlichting in de zorg op meerdere dagen de aandacht.’

Zorgruimte, kantoor en frisse schoolWegman legt uit dat in het toepassings-gebied Utiliteit drie typen gebouwen gerealiseerd zijn op de beursvloer. ‘Een zorgruimte, een kantoor en een frisse school. Alle drie deze gebouwen vragen natuurlijk om een ander lichtconcept en andere verlichtingsproducten. De expo-santen demonstreren in de gebouwen live dan ook tal van verlichtingsoplos-singen. In het toepassingsgebied Woning is er aandacht voor de verschillende

Het is in de afgelopen edities van LED Magazine al meermaals ter sprake gekomen. De Jaarbeurs gooit het over een andere boeg bij de vakbeurs Elektrotechniek. Centraal staan nu de toepassingsgebieden Woning, Industrie, Utiliteit en Energie & Infra. ‘Elke wereld heeft op de beurs zijn eigen plek. Van openbare verlichting, een 6 meter hoge woning, een windmolen, een metershoge fabriek tot een heuse wegentunnel (red. inclusief verlichting), de gehele beurs draait om beleving’, aldus Cas Wegman, brandmanager Installatie bij de Jaarbeurs.

Vakbeurs Elektrotechniek 2015 klaar voor beursstart: ‘Gehele beurs staat in het teken van beleving’

levensfases die wij op de beursvloer zo veel mogelijk nabootsen. Het gaat hier om young professionals, gezinnen en senioren. Om de techniek achter de toe-passing zichtbaar te maken zijn bijvoor-beeld de plafonds deels opengewerkt.’

BalansOndanks dat de balans van Elektrotech-niek 2.0 pas na de beurs opgemaakt kan worden, is Wegman tot dusver zeer con-tent. ‘Ik ben positief verrast dat een groot aantal exposanten ons nieuwe beurscon-cept omarmd heeft. Weliswaar zijn er iets minder exposanten dan bij de vorige editie, maar dat nemen wij voor lief. De tendens in beurzenland is dat zowel het aantal ex-posanten als bezoekers terugloopt, maar met dit nieuwe concept proberen wij een breuk in die trend te maken. In dat opzicht is de balans eigenlijk pas in 2017 – bij de volgende editie van Elektrotechniek – op te maken. Dan is duidelijk of de bezoekers en de exposanten het nieuwe concept vol-ledig omarmd hebben.’

(Led-)LichtworkshopsElektrotechniek 2015 – die duurt van 29 september tot en met 2 oktober – is volgens de Jaarbeurs veel meer dan een vakbeurs. Een omvangrijk lezingenpro-gramma, de presentatie van de nieuwe NEN1010-norm, een lichtcongres, ETOP-awards en de KNX Professional Awards, de live innovatiedemo’s in de toepassingsgebieden en doe-activitei-ten zoals de Elektrolympics, moeten het nieuwe beursconcept laten fl oreren.

Op woensdag 30 september organi-seert de Nederlandse Lichtassociatie het ‘NLA Verlichtingscongres’. Sprekers belichten vier actuele thema’s in de verlichtingsbranche en wat deze voor de installateur betekenen. De thema’s zijn: het Europees EEPLIANT-project; de Gedragscode Lichtberekening van de NSVV; circulaire verlichting en Human Centric Lighting.

Het IGOV Innovatie Platform is op vrij-dag 2 oktober aanwezig met fabrikan-ten, adviesbureaus en deelnemers van gemeenten, provincies en het Rijk. Zij tonen de nieuwste technieken van led-toepassingen en -besturingssystemen en de visie van de overheden op het gebied van openbare verlichting.

Kijk voor meer informatie over de exacte (workshop)tijden op www.elektrotechniek-online.nl

UNETO-VNI roept Commissie Verlichting in het leven

UNETO-VNI heeft recent de Commissie Verlichting in het leven geroepen. Onder voorzitterschap van Maarten Loerakker (Koreman Verlichting) moet de commissie de gesprekspartner worden van UNETO-VNI-leden, maar ook van de buitenwacht.

Een gesprek met Maarten Loerakker over de reden om te komen tot de commissie en de activiteiten die ontplooid gaan worden.

led met zich meebrengt. ‘Led-verlichting kent een totaal andere techniek dan con-ventionele verlichting. Nu led-verlichting niet langer enkel decoratief wordt toege-past en ook in functionele verlichting en massa oprukt, kan de gemiddelde instal-lateur wel wat hulp gebruiken. Met de komst van de commissie Verlichting weet de installateur straks waar hij met vragen terechtkan. Ondanks dat er namelijk tal van specifi eke verlichtingsorganisaties zijn zoals de NSVV en de NLA, is UNETO-VNI de enige die zich specifi ek ten dienste van de installateur stelt.’De opkomst van led als lichtbron zorgt niet alleen voor een nieuwe techniek, maar leidt volgens Loerakker ook tot an-dere verdienmodellen. ‘Eindgebruikers bestellen steeds vaker (led-)verlichting bij de leverancier terwijl de installateur wel eindverantwoordelijk is. Daarom moet meer de installateurs meer de boer op en openstaan voor nieuwe verdien-modellen. Installateurs kunnen moeten daarnaast leren van de werkwijze van nieuwkomers, vooral op het gebied van marketing en verkoop en zich nog meer onderscheiden op het gebied van kwali-teit en professionaliteit.’

De commissie zal zich volgens dus Loerakker niet alleen met led-verlichting bezighouden, maar met het brede pallet aan verlichtingssoorten en met een grote diversiteit aan markten. ‘Want net zo goed als dat er meerdere lichttechnieken zijn, zijn er ook meerdere afzetmarkten. Van openbare en infrastructurele verlichting tot lichtreclame en de zakelijke en utiliteits-markt. Kortom, stuk voor stuk moeten de verschillende producten en markten bin-nen de commissie hun plek krijgen.’

Wilt u meer informatie over de commissie verlichting? Neem dan contact op met Terry Heemskerk via [email protected].

verder ook Herman Croes (Ziut) en Ton van der Schoot (Licht&Reclame Sign Consultants) zitting hebben. Daarbij is er nog ruimte voor uitbreiding. Loerakker is geen onbekende in de lichtwereld. Hij was in 2002 een van de drie oprichters van Triolight op en verkocht ditzelfde bedrijf in 2010. Twee jaar geleden nam hij het bedrijf Koreman Verlichting over van Nico Koreman. Loerakker over zijn aanstelling als voorzitter van de commissie Verlich-ting: ‘Deze commissie gaat van grote toegevoegde waarde zijn voor de leden van UNETO-VNI. De verlichtingsmarkt staat in de komende jaren voor een grote uitdaging waarbij ongekend veel eindgebruikers zullen overstappen van conventionele verlichting naar led. De bijbehorende digitaliseringsrevolu-tie is in volle gang. De achterban van UNETO-VNI moet daarin ondersteund worden. Als commissie en als leden van de commissie willen wij een duidelijk aanspreekpunt zijn voor leden. Ze kun-nen bij ons terecht met al hun kennis- en marktvragen. In de komende periode moet vastgesteld worden welke onder-werpen het hoogste op de prioriteitenlijst komen te staan. Wij hebben een eerste inventarisatie gemaakt en daar komt een groot aantal zaken naar voren. Van po-wer quality tot lichthinder, de daadwer-kelijke energiebesparing van led, de rol van de groothandel en de kwaliteit. Ook kun je je voorstellen dat in het kader van de lobby door UNETO-VNI nagestreefd wordt dat kwaliteit, duurzaamheid en energiebesparing in de toekomst onlos-makelijk verbonden zijn met verlichting, ons vakgebied .’

KennisvraagstukLoerakker verwacht dat de nieuwe com-missie in de komende jaren een groot ge-deelte van haar tijd bezig zal zijn met het adresseren van het kennisvraagstuk dat

Claudia Reiner, vicevoorzitter van UNETO-VNI, kondigde het eind 2014 al aan in de december-editie van LED Magazine: de installateursbranche-vereniging zou haar leden meer gaan helpen bij de kennisvraagstukken die de energietransitie en ook led-verlichting met zich meebrengen. Reiner destijds: ‘Voor de interne organisatie gaat het roer komend jaar (red. 2015) om. Voorheen zat alle kennis binnen UNETO-VNI “opgesloten” in platforms en moesten leden daarom lid worden van specifi eke vakgroepen om toegang te krijgen tot bepaalde kennis. De huidige transitie vraagt er echter om dat de kennis breder toegankelijk wordt. Wij gaan het voor onze leden eenvoudiger maken om basale kennis over zaken als energiebe-sparing en -opwekking in huis te halen. Misschien is het dan ook wenselijk om binnen UNETO-VNI een breder platform voor led-verlichting te creëren om onze leden sneller vooruit te helpen.’

Zo gezegd, zo gedaanEn zo gezegd, zo gedaan. Recent is door UNETO-VNI de Commissie Ver-lichting in het leven geroepen. Deze beoogt op het marktgebied verlichting een relevante gesprekspartner te zijn voor leden, overheden, leveranciers, fabrikanten, opdrachtgevers, kennis-instituten, opleiders en andere bran-cheorganisaties. Maarten Loerakker (Koreman Verlichting) is aangesteld als voorzitter van de commissie waarin

Maarten Loerakker (Koreman Verlichting) zit commissie voor

20 • LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK • 21

Maarten Loerakker

22 • LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK • 23

Exposantenlijst, plattegrond en workshops Elektrotechniek 2015Van dinsdag 29 september tot en met vrijdag 2 oktober geven enkele honderden bedrijven acte de présence op de vakbeurs Elektrotechniek die traditiegetrouw in de Utrechtse Jaarbeurs plaatsvindt. Onder hen een zestigtal verlichtingsbedrijven die

een dwarsdoorsnede tonen van wat de Nederlandse verlichting community te bieden heeft op veelal led-gebied aan installateurs,

gebouweigenaren, facility managers, projectinrichters, architecten, lichtontwerpers en ambtenaren. Onderstaand exposantenoverzicht is

bijgewerkt tot en met woensdag 2 september 2015.

12A09512A05912A06512A07112A075

12B0

17

12B02112B02512A03012B03712B055

12B0

49

12A06012A03512A042 12A01012A01412A023

12B04712B060

12B097 12B091 12B067 12B061

12B040 12B036 12B030

12C058

12D078 12D028

12D033

12D032

12E040

12E036

12D054 12D04612D062 12D05612D0

58

HSW1

HSW5HSW6

HSW2

12E010

12E017

12C046

12C045

12C010

11C096

12C02612C032

12B008

12A01112A019

12A0

27

12A0

3112A041 12A033

12D01012D018

11B078

11C0

78

11C082

11D056 11D03211D07211D082

11E062

11F070

11E020 11E016 11E010 11E004

11E006

11E002

11C010

11C01111C019

11C002

11D041

11B01011B022 11B0

18 11B002

11B015

11A020

11B042

11F050 11F04211F066 11F014 11F011

11F01511F005

11F0

32

11F0

28

11F0

26

11F0

24

11F0

21

11E070

11B057 11B04911B083

11A0

0911A01311A03511A047 11A04111A081 11A05911A06511A073

11A05811A046 11A044 11A050 11A034 11A014

11D01011D020

10D062 10D061 10D040 10D016

10D011

10D003

10D005

10D009

10D026

HSU8 HSU4HSU5 HSU110E063

10E055

10E016

10C04010C04410C0

48

10C044

10C030

10C0

3510C039

10D01910D03110D04110D051 10D015

10C012

10C011

10C022 10C002

10C003

10B002

10A070

10A060

10C060

10C056

10C057

10C058

10B060

10A002

10B005

10B003

10A01510A033 10A027 10A021

10A016

10A010

10A02010A028 10A02210A04010A058

10A053 10A041

10A0

49

10A0

47

10B040

10B05110B061

10B032 10B020

10B015

10B045

10B0

50

10B014 10B012

9E0609E066 9E054

9E040 9E030

9E100

9D1009D090 9D076

9D079

9D068

9D0659D0719D0739D075

9C040

9C053 9C041

9A075 9A069

9A0739A0839A089

9A087

9A101 9A181

9B075 9B074

9B040

9A041

9C100 9C074 9C062

9C096

9B100

9B094

9D040

9D048

9D049

8F0268F041 8F016

8F025

8F010

8F0298F0718F0778F081

8F091

8F087

8F085

8E0608E080

8E079

8E0688E07

2

8E061

8E010

8E011

8E006

8E002

8D004

8D002

8E028

8E027

8E0348E040

8C006

8C004

8C0028C0268C010

8C021

8C074

8E014

8C068

8C061

8C0568C036

8B074

8B098

8B080

8B078

8B077

8B060

8B057

8B0328B020

8B016

8B010

8B031

8B0298B045

8B050

8A016

8A045 8A0378A0618A075

8A056

8A0768A0808A081

8A0848A064

8A07

1

8A0268A030

8A0408A044

8D040 8D032 8D020 8D010

8D057 8D051 8D0318D069

8D054 8D0508D0648D076

ROBOTSPLAYINGGROUND

INNOVATIETUNNEL

THEATER

TOEPASSINGSGEBIEDINFRA & ENERGIE

TOEPASSINGSGEBIEDWONING

ELEKTRISCH RIJDENWEG

E-SPEED DRONEARENA

TOEPASSINGSGEBIED UTILITEIT

TOEPASSINGSGEBIED INDUSTRIE

11E046

ENTREE CROESEZAAL

THEATER MARIJKEZAAL

HAL 12

HAL 9

HAL 8HAL 7

HAL 11 HAL 10

ENTREE OOST

ENTREE

ENTREE WEST

PERS

ORGANISATIE

EHBO

KASS

A

(SITUATIE PER 28-08-15. WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN)

TERRAS

TERRAS

TERRAS

TERRAS

P L A T T E G R O N D H A L 7 T / M H A L 1 2

TERRAS

TERRAS LOOPBAANPLEIN

NEN

THEATER

THEATER

PODIUM

INDUSTRIE ROUTE

INFRA & ENERGIE ROUTE

WONING ROUTE

ETUOR STIETILITU

SERVICEPOINT

INFO

THEATER

TERRASTERRAS

OPBOUWSTANDNUMMERS

HAL

01.A.024

GANGPAD

01.A.024

STANDNUMMER

01.A.024

ACTIVITEITEN

CATERING & TERRAS

TOEPASSINGSGEBIED WONING

TOEPASSINGSGEBIED INDUSTRIE

TOEPASSINGSGEBIED UTILITEIT

TOEPASSINGSGEBIED INFRA & ENERGIE

LEGENDA EN HALOVERZICHT

Elektrotechn 15-Plgr 8-Beurscat-drw.pdf 1 28-08-15 10:39

Bedrijfsnaam Hal/StandnummerA. van der Hof Kabelfabr. 10.B050Abalight GmbH 09.A087Abato Motoren 09.E100ABB B.V. 11.D041, 11.B042Adésys B.V. 08.B080Adolf Schuch Lichttechniek 12.B021AKA Alberts & Kluft B.V. 08.B032Albrecht JUNG 12.B021Alfen B.V. 08.B077Alpha Industrial 11.E020Altec Industriële Identificatie 08.E011Altheris Sensors & Controls 08.B057Amwittools BV 12.B067Aqualectra B.V. 09.A041ARAS Security B.V. 10.D041ASA Boot Electro B.V. 09.C096Attema B.V. 10.D019, 12.D078Aura Light 10.C011B.E.G. Brück Electronic 12.B036B.E.S.D. Benelux B.V. 08.F029Bailey Electric & Electronics BV 11.A014BaiyiLed Europe B.V. 10.A010BAKS Kazimierz Sielski 11.A081Balluff B.V. 08.C061Batenburg Energietechniek 08.C026Batenburg Mechatronica 08.C026Batt Cables PLC 11.A041Batterij Import Nederland B.V. 12.B060Belpa B.V. 08.E010Bender Benelux B.V. 08.E010BIM Media 10.A020Bott Nederland B.V. 11.B015Brady Belgium 11.B049Brinkmann & Niemeijer Motoren 10.A058BRK / FireAngel 12.B021Brumberg Leuchten 12.B037Busch-Jaeger 11.D041Cable Partners B.V. 09.D065Cabtron 08.F016Calpe B.V. 08.D076Cellpack B.V. 08.B045Cematic-Electric B.V. 08.D002Comelit Nederland B.V. 12.C046Conta-Clip Nederland 08.A045Control & Protection 11.F021Cosento B.V. 12.D033COVORDIA publishing 12.E036Current Future B.V. 08.B031Data Design System 11.E016Dätwyler 10.A033DeGraaf Groep 10.C058

DEHN + SÖHNE 08.E080DERO Uitgevers MediatheekDGM Techniek 08.F087Dijkman Elektrotechniek 08.F041Discountlight.com B.V. 11.A059Distrelec B.V. 09.B094Doepke Schaltgeräte 12.B021Domare 12.A059Draka Kabel B.V. 10.E016Duranmatic B.V. 08.F026EAO Benelux B.V. 08.D004EBT Panel Project 10.A070, 12.HSW2EBT Plus B.V. 11.A065Ecobility Benelux B.V. 10.B044ECOHiLUX (Iris Ohyam 12.D054EG Media 11.A009Elbo Technology B.V. 11.C082El-Con 11.C011Elektro Praktijk 09.D100ELEQ B.V. 09.C074Elfa Elementenfabriek 12.B060Elinex Power Solutions 10.B061elobau Benelux B.V. 08.A061Elspec bv 08.C036ELTAKO 12.B017,12.HSW6ENK Software 11.A013erfi Ernst Fischer 08.D032E-T-A Benelux 08.A061E-TEC Power Management 10.A022Etman Electric 12.D032Euro-Index B.V. 11.B022Eurotronic B.V. 08.C002Filoform B.V. 08.F071FIPA TUNISIA 08.B074Fluke Nederland B.V. 11.B010Fockert Glasvezeltechniek 08.E034Forehand Electronic 10.C039Formit B.V. 08.C006forTop Automation & Energy C. 09.C053FR Security B.V. 10.C035Friand Elektrotechniek 08.B010Funea Broadband Services 10.C057Georg Schlegel 08.A064Geyer Nederland B.V. 10.D061GIFAS ELECTRIC 10.B005Gilde Main B.V. 10.A049Gilde Software 10.A053Gira Giersiepen 12.C058GMC-Instruments 09.A069Gouda Holland BV 11.C010Gravograph Benelux 10.A015

Grayle B.V. 10.E055Gunneman Group 10.A041Gunneman Group IMO 08.D069Gustav Hensel 10.D061H.K. Electric B.V. 11.A034Hateha 12.B008, 12.B021Haupa 12.D010HBI Bisscheroux B.V. 10.D031HellermannTyton B.V. 08.C021Helmacab Holland B.V. 10.C060Helukabel B.V. 08.E060Helvar 10.D062Hemmink 08.D010,09.D068,

10.D016, 12.D062Heynen B.V. 08.E072Hirschmann Multim. 09.D048, 09.D049Hokamo B.V. 08.B020HTT GmbH 09.A089Huibers Elektrotechn. Isolatie 09.A081Humanwave 11.F070Hutronic Telecommunicatie 10.A016HyTEPS B.V. 10.C002ILME GmbH 08.B060ILME SpA 08.B060Ilu Design 11.B002INDEX ELEKTRO BV 08.B050Inductive Systems Europe 08.A081INDULITE BV 10.D009Infralektra B.V. 08.A040INOTEC Noodverlichting 10.A028InstallerDirect.com 10.B040Integratech bvba 10.E063Intercel Energie B.V. 11.C078iRidiumMobile.nl 12.A059Iskra 10.B012Isotron Systems B.V. 08.D051Jarola Nederland B.V. 10.A027Jaspers Transformatoren 08.A037Jobarco B.V. 08.C036Jowitherm Nederland 11.A035JUMO Meet- en Regeltechniek 08.F010K.S. Verlichting B.V. 12.B031K.S.T. Europe BV 11.B018Kandem Verlichting BV 10.D026Kemper en Van Twist Diesel 10.B051KINGSUN 10.A002Klemko Techniek 08.B078,11.D020Klict B.V. 09.C062Klik aan Klik uit 12.B049KNX 10.HSU3, 12.HSW3KWx B.V. 12.B030

Lagotronics B.V. 12.B055Lead Crystal Benelux 11.A050LED Flatlight 10.C012Ledbuydirect B.V. 12.D046Lightronics B.V. 10.C040Lohuis Lighting 10.D003Lumi Parts B.V. 10.C022Luminaid 08.E079Lumission 10.A060LuxImprove 10.D015Luxor Licht 10.A002Maas CPS 11.C002MacBright B.V. 11.A020Maskate B.V. 11.D020Mennekes Eletrotechnik 12.B021Mercedes-Benz 11.B083MetricControl 11.E004METZ CONNECT 08.D020Mobeye B.V. 11.E006Monacor Nederland 11.E070Mors Smitt B.V. 08.D040Moujen Europe B.V. 08.F077Natus GmbH & Co. KG 09.C041Nedelko B.V. 08.D064Nelec BV 12.C032NEN 11.E046NHU media 11.F066Nicomax B.V. 11.A044Niedax Kleinhuis B.V. 11.C010NORLED 10.D051Norton armaturen 10.D051Notra BV 08.E014OBO Betterman B.V. 11.A058Omega Solutions 11.E010Ons Fiber Parts & Tools 09.C062Oosterberg 12.C010Optivance 10.A047Organic Response EU 10.HSU6OSEC BV 12.D018OSRAM Benelux B.V. 12.E010OTIB 09.B074Output B.V. 10.A040P&V Elektrotechniek 10.B020P4P - Products for Projects 09.D040Pantaflex B.V. 08.C036Paxton 09.E054PCE Brookhuis 11.F028PEHA (Honeywell) 12.D028Penn Elcom GmbH 08.E002PI Nederland 08.A061Pieck Consultancy B.V. 07.X000

Pipelife Nederland B.V. 09.D090Preflexibel NV 12.B025Prins Motoren B.V. 10.D040PROCENTEC 08.E040Profolux B.V. 10.C048Prysmian Netherlands 10.E016Raster Products B.V. 08.D054Rebo Systems 09.A083Regiolux GmbH 10.C044REHAU N.V. 11.D032REKO Industrial Equipment 11.F050Rena Electronica 10.B045Rexel Nederland B.V. 11.B078Roxtec B.V. 08.D031Ruro Gereedschappen 08.D050SAB BRÖCKSKES 08.C056Sahra Kablo San. Tic. A.S. 11.F024Salzmann BV 08.E006Santon Holland B.V. 08.C068SBI Espana S.A. 09.D079Schotman Elektro BV 11.A073SCS Industrie-Componenten 08.E061SGB-SMIT Group 10.B015Siedle Nederland BV 11.D010Simac Electronics bv 09.A073Smart Homes 12.A010SmartCasa 12.A059Snoek Centraal Stofzuiger App. 11.A047Socomec B.V. 10.B032

Spaapen Handelmaatschappij 10.D051Spelsberg 08.B098, 09.E030, 09.E040Spijkerman B.V. 08.A026Stabiplan B.V. 11.D082Stantec stroomgeleiders 08.A084Steinel 11.D056Stichting Gered Gereedschap 12.A031SWA Holland 08.E028Syntess Software 11.D072TBI Europe 08.A076TE Connectivity 08.F081Technicon B.V. 08.F025Techn. Handel Onder. Romal 08.A056TECSIGN Industrial Identific. 08.A071Telerex Nederland B.V. 08.D057Theben Nederland 12.C026Theunissen Technical Trading 09.A075Tiggeloven-Rex-Union bv 11.C019Tovèrli Lighting & Control Sol. 09.B100Trescal 11.E062Tronix Lighting BV 11.B057UNETO - VNI 09.B075UNIS Group 08.E027Vacon Benelux B.V. 08.C074Vanas Engineering nv 08.D032VanLien Noodverlichting 11.D041Verbatim Europe 10.C030VERCO 08.C004Vercoma Communicatie Syst. 12.B047

Vezalux B.V. 09.D071WAGO Nederland 09.C040Wecycle 09.C100, 10.HSU2, 12.HSW5Weidmüller Benelux 08.C010Wera Werk, Hermann Werner 11.E002Wesemann Transformatoren 09.E060Westland Infra Netbeheer 09.D076Wiha Werkzeuge 12.B061

Wijdeven Inductive Solutions 08.F085Willy Meyer + Sohn 12.B021Wisman Electrotechniek 09.A101WKK Nederland B.V. 09.E066WSCAD Electronic 08.A016, 08.A061xxter b.v. 12.B091Zlight(hk) International 10.B002

LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK • 25Lagotronics BV • Noorderpoort 28 • 5916 PJ • Venlo • www.lagotronics.nl • www.SLV.nl

Hal 12 / B.055

Bezoek ons op:

Twee sterke merken.Eén sterke partner.SLV staat al vele jaren bekend om haar brede portfolio van hoogwaardige verlichting voor binnen en buiten. Lagotronics kent u als pionier op het gebied van LED verlichting en als betrouwbare importeur en groothandel van verlichting. Wat deze twee merken gemeenschappelijk hebben: de hoogwaardige, getoetste productkwaliteit, moderne technologieën en een aantrekkelijk design.

Met gepaste trots geven wij bekendheid aan “Lagotronics by SLV”. Lagotronics BV is voortaan eigendom van SLV GmbH. Met gebundelde krachten zullen wij garant staan voor nieuwe ontwikkelingen, continuïteit en hoge klanttevredenheid.

‘Selecteren van led-driver cruciaal voor CE-markering en lichtprestaties’De led-driver of aansturing van een led-lamp speelt een belangrijke

rol voor het al dan niet verkrijgen van een CE-markering. De redactie van LED Magazine sprak met Wen Wu, product manager bij Mean

Well Europe, over de belangrijkste standaarden en richtlijnen waaraan voldaan dient te worden om CE-conform te zijn. Mean Well Europe is via de stand van distribiteur Telerex een van de

exposerende bedrijven op de vakbeurs Elektrotechniek.

De markering Conformité Européenne (CE) geeft aan of een product voldoet aan de daarvoor geldende Europese regels. Voor een led-lamp betekent het dat de CE-markering impliceert dat voldaan wordt aan verschillende eisen qua veilig-heid (LVD), elektromagnetische compatibi-liteit (EMC), Restriction of Hazardous Sub-stances (RoHS, beperking van gevaarlijke stoffen) en Ecodesign.

Laagspanning‘Het selecteren van de led-driver heeft niet alleen een grote invloed op de uit-eindelijke performance van de led-lamp, maar ook op het behalen van de beno-digde keuringen tijdens de certifi catie.’ Wu legt uit dat in de laagspannings-richtlijn (red. de Low Voltage Directive, kortweg LVD) is vastgelegd dat led-drivers moeten voldoen aan zowel de algemene veiligheidseis voor verlichting (EN61347-

Wen Wu (Mean Well Europe):

1) als aan de veiligheidskeuring van de led-aansturing (EN61347-2-13). Wu: ‘De huidige richtlijn voor elektromagnetische compatibiliteit wordt in april 2016 vervan-gen. De nieuwe versie beschrijft expliciet de functie en de verantwoordelijkheid van iedereen die elektrische apparatuur op de markt brengt. Een led-driver die aan de EMC-richtlijn voldoet, voldoet straks ook automatisch aan een lijst van geharmoni-seerde standaarden voor led-verlichting.’

Ecodesign En dan de Ecodesign. Deze regeling is bedoeld om energie-ineffi ciënte produc-ten te weren van de Europese markt. ‘De 2009/125/EC richtlijn bevat de Ecodesign-eisen voor onder meer led-lampen’, ver-telt Wu. ‘De regeling is al sinds december 2012 geïmplementeerd. Overigens richt deze zich niet uitsluitend tot specifi eke producten zoals led-lampen inclusief led-modules, maar ook tot de aanverwante uitrusting tussen het elektriciteitsnet en de lampen. Daarmee herbergt de regeling ook de aansturing van de led-lampen, oftewel de led-drivers.’Wu legt uit dat de belangrijke parameters van de led-driver met betrekking tot Ecodesign de opstarttijd, het standby vermogen en de arbeidsfactor zijn. ‘De opstarttijd moet korter zijn dan 0,5 seconde, zowel voor directionele als voor niet-directionele

led-lampen. Om aan deze eis te voldoen, dient de gemiddelde opstarttijd van de lampen in de testbatch niet hoger te zijn dan de vereiste opstarttijd plus 10 procent en geen van de lampen in de testbatch mag een opstarttijd hebben die groter is dan twee keer de vereiste opstarttijd. Met het standby vermogen wordt het gemid-delde vermogensverbruik bedoeld van een led-driver aangesloten op de netspan-ning wanneer de aangesloten lampen niet branden. De arbeidsfactor wordt tenslotte gedefi nieerd als de ratio van “nuttig” ver-mogen, dat in kilowatts wordt gemeten, gedeeld door de totale vermogensvraag. Een arbeidsfactor van 1,00 betekent dat alle energie die door de faciliteit wordt afgenomen, nuttig wordt gebruikt.’

Wu besluit: ‘De led-driver of aansturing van een led-lamp speelt al met al een cruciale rol voor het al dan niet verkrijgen van een CE-markering. Het is voor leveranciers en installateurs dan ook belangrijk hier vol-doende aandacht aan te besteden.’

26 • LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK

Nederland heeft Europese primeur: meer led- dan spaarlampen verkocht

stijgende verkoop van led-verlichting, maar anderzijds door de scherpe daling van het aantal verkochte spaarlam-pen. Er werden maar liefst 4,6 miljoen spaarlampen minder verkocht, een da-ling van 42,6 procent. De verkoop van led-lampen steeg tegelijkertijd met 35,7 procent naar 11,2 miljoen stuks. Bij dit alles is de verkoopdaling bij tl-buizen en bij armaturen tot staan gebracht – en is er zelfs een lichte groei gerealiseerd – waardoor led-lampen in 2014 de tl-buizen nog voor zich moesten dulden. Afhankelijk van hoe de verkoop van tl-buizen zich dit jaar zal ontwikkelen – en of de ongekende groei van de verkoop van led-verlichting die zich in 2013 heeft ingezet in het huidige tempo zal voort-zetten – wordt led-verlichting in 2015 of 2016 marktleider.

Nederland marktleiderVolledige duidelijkheid of Nederland binnen Europa marktleider is als het gaat om het marktaandeel van led-verlichting zal pas later dit jaar of zelfs begin volgend jaar bekend worden als het Internationaal Energieagentschap (IEA) zijn gezamenlijke studie met het GfK heeft afgerond. In de meest re-cente versie van het ‘Domestic Lighting Benchmarking Report’ stelt het IEA dat de verkoop van led-lampen in Europese

2015 kan historisch worden voor led-verlichting met inhaalrace op tl-buis:

LED MAGAZINE SPECIAL ELEKTROTECHNIEK • 27

Over LightRec | WecycleLightRec zorgt er in Nederland voor dat tl-buizen, spaar- en ledlampen en bijbehorende armaturen apart worden ingezameld en op een milieuverant-woorde manier worden gerecycled. LightRec geeft hiervoor opdracht aan de uitvoeringsorganisatie Wecycle. De opdrachtgevers van Wecycle zijn zeven productstichtingen – waaronder LightRec Nederland – waarin zestien-honderd producenten en importeurs zijn verenigd. Wecycle geeft via meer-dere stands acte de pré sence op de vakbeurs Elektrotechniek.

landen een marktaandeel van 3 tot 9 procent kende in 2013, met Spanje en Polen als uitschieters met een markt-aandeel van 13 procent. Getallen over 2014 zijn nog niet bekend.De gedachte dat Nederland als eerste Europese land in 2014 meer led- dan spaarlampen heeft verkocht is dan ook niet zo gek, led-verlichting had in Nederland afgelopen jaar namelijk een marktaandeel van ruim 27 procent (bron: Nationaal (WE)EEE Register). 2015 is als logisch gevolg door de stichting LightRec inmiddels bestem-peld als ‘het jaar waarin de opmars van led-verlichting zich voortzet’. ‘Nu ook de prijs van ledverlichting omlaag gaat, wordt led een aantrekkelijk alternatief voor tl-buis of spaarlamp’, aldus de stichting in haar jaarverslag over het kalenderjaar 2014. Maar daar was geen glazen bol voor nodig…

Tweederde van de Amerikanen heeft inmiddels led-verlichting gekocht voor zijn of haar huis. Daarmee is het aantal Amerikanen dat led-verlichting koopt in twee jaar tijd verdubbeld. Toch is in Amerika

de spaarlamp vooralsnog dominant. In Nederland is afgelopen jaar het omslagpunt bereikt. In 2014 werden er voor het eerst meer led- dan

spaarlampen verkocht. Nederland is naar alle waarschijnlijkheid het eerste Europese land dat deze mijlpaal bereikt.

Nederland loopt met deze prestatie zelfs voor op de Amerikanen. In Amerika heeft dus weliswaar de meerderheid van de bevolking ooit led-verlichting gekocht, maar was de spaarlamp ook in de afgelopen twaalf maanden nog de meest verkochte lamp. Komend jaar kan de situatie volgens de onderzoekers van Osram Sylvania wel eens anders zijn, want nu al geeft 41 procent van de Amerikanen aan in de afgelopen twaalf maanden een led-lamp te hebben gekocht. De led-lamp ‘hijgt’ daarmee de spaarlamp in haar nek.

InvloedIn Nederland hijgt de led-lamp enkel nog de tl-buis in de nek. Waar in 2014 de verkoop van verlichting in ons land per saldo stabiel was, wijzigde de verkoopsamenstelling sterk. Die ver-andering zorgde voor een belangrijke mijlpaal. Voor het eerst werden er in Nederland meer led- dan spaarlam-pen verkocht. Enerzijds door de snel

Ik maak het

mogelijk!

ElektroTechniek ’15VOOR WONING, INDUSTRIE, UTILITEIT, INFRA & ENERGIE

ElektroTechniek365

JAARBEURS | UTRECHT29 SEPT. T/M 2 OKT. 2015Vraag nu uw gratis toegangsbadge aanvia elektrotechniek-online.nl

JAE15-1012 Algemeen 1/1 FC pag 210x297_v1.indd 1 26-05-15 15:35

De oled-hype: storm in een glas water of geduchte concurrent van led?

Het vraagstuk of OLED-technologie zich in de komende jaren voor led-verlichting ontwikkelt als opvolger, geduchte

concurrent of niets van dat alles, kan nog altijd niet beantwoord worden. Toch dichten internationale marktanalisten oled

een grote toekomst toe. Een gesprek met oled-lichtspecialist Peter Visser over de daadwerkelijke potentie van oled.

Het Zuid-Koreaanse LG Display maakte half juli bekend 803 miljoen dollar te in-vesteren in een nieuwe productielijn voor kleine en middelgrote oled-displays. De fabriek gaat flexibele oled-displays produ-ceren voor smartphones en tal van andere producten. Enkele weken eerder onthulde Merck 30 miljoen euro te investeren in een oled-materialenfabriek in het Duitse Darmstadt. Volgend jaar juli moet er uit de fabriek 2.000 vierkante meter oled-mate-riaal rollen voor toepassing in ‘state-of-the-art’ displays en verlichtingssystemen. Merck heeft, zoals het nu al de grootste leverancier van LCD-displaymaterialen is, de ambitie om in 2018 een leidinggevende toeleverancier te zijn van oled-materialen. ‘Oled heeft de potentie om de technolo-gie van de toekomst te zijn voor displays en verlichting’, aldus Merck-bestuurder Bernd Reckmann.

Commercialiseren Peter Visser hield zich binnen Philips Lighting vele jaren bezig met de ontwik-keling van oled verlichting. Visser tekende via een Europees innovatieproject met 24 organisaties uit 8 landen zelfs voor de grootste oled-lichttegel met de effici-ency en levensduur van een spaarlamp in het kalenderjaar 2008. Goed voor een omvang van 30 bij 30 centimeter. De vandaag de dag grootste commercieel verkrijgbare oled-module wordt gemaakt

door LG, kent een formaat van 32 bij 32 centimeter, brengt zestig lumen per watt op en kost 680 dollar per exemplaar. Vis-ser is tegenwoordig overigens werkzaam bij de Brabantse Ontwikkelingsmaat-schappij waar hij onder meer belast is met het commercialiseren van octrooien van het onderzoekscentrum Holst Centre.Visser over de marktstatus van oled-tech-nologie. ‘De markt van oled-technologie beslaat twee verschillende domeinen: de display- en de verlichtingsmarkt. In de displaymarkt maakt oled nu duide-lijk haar debuut door onder andere nog betere kleuren, een betere kijkhoek en energiezuinigheid te bieden. Dit terwijl dat in de verlichtingsmarkt nog niet het geval is. Daar is het nog steeds wachten op voldoende vraagvolume om daarmee de verwachte lagere prijs te krijgen. Een dui-delijke kip-ei-situatie die niet gemakkelijk doorbroken wordt. Mijn hoop is gevestigd op de flexibele variant, die op roll-to-roll wijze als het ware “gedrukt” kan worden

op een lange rol. Vele onderzoeksinsti-tuten, waaronder HolstCentre, werken hieraan en de ontwikkelingen gaan inmid-dels zeer goed. En flexibel licht is een hele mooie en natuurlijke vorm van verlichting.’

MarktpotentieDe oled-markt kent vooralsnog zijn gelijke niet als het gaat om de onenigheid tussen analisten over de (toekomstige) mark-tomvang. UBI is vooralsnog de meest optimistische marktanalist. Het bedrijf voorspelt dat de markt voor oled-verlich-ting in 2015 al een omvang heeft van 82 miljoen dollar en zal groeien tot maar liefst 4,7 miljard dollar in 2020. IDTechEx is op zijn beurt al een stuk conservatiever. Die voorspelt een omvang van 200 miljoen dollar in 2019 en 1,9 miljard dollar in 2025. De consultants van HIS voorspellen tenslotte slechts een marktomvang van 26 miljoen dollar in 2020. Afgelopen jaar zou de markt volgens hen 2,7 miljoen dollar bedragen hebben. ‘Ach, het is maar net wat je allemaal tot de oled-markt rekent’, zegt Visser. ‘En daarin verschillen dergelij-ke rapporten vaak van elkaar . Het zijn nu voornamelijk de machines, materialen en displays. En als daar verlichtingstoepas-singen, zoals de achterlichten van auto’s, nog bijkomen dan is de potentie van een miljardenmarkt er zeker!’

En wanneer de installateur of de eindge-bruiker een oled-paneel kan kopen tegen een interessante prijs? Dat is het spreek-woordelijke koffiedik kijken, alhoewel elek-trotechnisch groothandel Rexel Nederland twee jaar geleden op de vakbeurs Elektro-techniek al een oled-paneel toonde…


LED MAGAZINE SEPTEMBER • 3130 • LED MAGAZINE SEPTEMBER

KPN heeft in Haarlem en Den Haag op twee pilotlocaties een ‘future-proof’-winkel-concept geïntroduceerd. De nieuwe formule heeft een 360-graden-beleving en de bezoeker loopt als het ware fysiek de KPN website binnen. In opdracht van KPN heeft Cleary dynamische led-verlichting verzorgd. De nieuwe KPN-winkels bieden een omgeving gericht op beleving en service. Alle onderdelen van interieur en wan-den tot aan de producten, werken samen om tot een op de doelgroep afgestemde belevingswereld te komen. De winkel is een theater, waarin periodiek een andere voorstelling wordt geprogrammeerd. Cleary heeft de pixel-gestuurde led-oplossin-gen in de glazen wanden van de winkel ontwikkeld, uitgewerkt en in samenwerking met Benelux Sign Systems geïmplementeerd. Het geeft KPN de mogelijkheid om content zoals video, bewegende beelden, lichteffecten en statische kleuren op de wanden te projecteren. Tevens heeft Cleary RGB-verlichting verwerkt in de meubels waarmee de winkels zijn opgebouwd.

UITGELICHT

Lemnis Public Lighting (LPL), het moederbedrijf van Innolumis, heeft 174 Nicoles-armaturen geleverd voor een nieuw parkeerdek op vliegveld Charles de Gaulle (CDG) in Parijs. In navolging van Innolumis dat de led-straat- en parkeerterreinverlichting verzorgt op luchthaven Schiphol, heeft LPL dus nu de eerste stap gezet bij

Charles de Gaulle (Parijs)haar Franse tegenhanger. Het gaat om een maatwerkproject van 174 stuks 40 watt outdoor white armaturen met een speciale Dali-driver, een eigen CDG-kleur en een diffuse glasplaat. De verwachting is dat nog voor het eind van dit jaar een groot deel van de wegen op luchthaven CDG door LPL wordt verlicht.

In de rubriek UITGELICHT toont LED Magazine ieder kwartaal in

woord en beeld bijzondere projecten waarin led-verlichting is toegepast.

De projecten zijn stuk voor stuk uniek. Soms vanwege de omvang, een andere

keer door nieuwe technologie.

KPN (Den Haag)

De Amsterdamse Seafoodbar op het Spui in Amsterdam heeft indirecte led-sfeerverlichting van LivingLight in gebruik genomen. Bij binnen-komst springt het enorme glazen plafond direct in het oog. Het klassiek vormgegeven dakvenster straalt een warmwit licht op het Scandinavische interieur. De bron van de indirecte sfeerverlichting is de LuxLineair 2700 Kelvin. Het project is gerealiseerd door installatiebedrijf Bruens Electro-techniek. Door de installatie van een serieschakelaar is het gehele systeem in de loop van de dag te schakelen in de hoge of lage lichtoutput.

Seafoodbar (Amsterdam)


‘Monumenten moeten als kralenketting door licht verbonden worden’

Leeuwarden telt maar liefst 321 gemeentelijke monumenten en er zijn 723 rijksmonumenten. ingeschreven. Daarmee behoort de Friese gemeente tot de tien Nederlandse plaatsen met de meeste monumenten. Logischerwijs moet het de nummer één, de hoofdstad Amsterdam, ver voor zich dulden. De hoofdstad telt meer dan 7.000 monumenten. De stichting Lichtstad Leeuwarden zorgde ervoor dat Leeuwarden in 1988 (inter)nationale faam verwierf door als eerste Nederlandse binnenstad de monumenten aan te lichten. Destijds werden 300 monumenten voorzien van 600 gasontladingsarmaturen om de gevels aan te lichten. ‘In de jaren 2007-2008 bleek de in 1988 geplaatste verlichting echter aan vervanging toe’, memoreert Rijskamp. ‘Zeven jaar geleden werd de revolutionaire beslissing genomen om de gebouwen met led-verlichting aan te lichten. Helaas werd het een spreekwoordelijk rommeltje doordat de led-verlichting “wegviel” tegen de lichthinder en -vervuiling die de openbare verlichting, etalage- en reclameverlichting met zich meebracht.’

Intrinsieke schoonheidVolgens Rijskamp was het een en ander zijn stichting een doorn in het oog en

besloot men vorig jaar een lichtontwerper in te schakelen en om zijn professionele mening te vragen. Zo gezegd zo gedaan. Filip van der Heijden van het lichtontwerpbureau Lichtvormgevers werd ingeschakeld. Van der Heijden: ‘Een fantastische opdracht daar Leeuwarden een goede reputatie heeft. In 1988 was Leeuwarden zoals gezegd de eerste stad die gevels integraal aanlichtte en dat heeft een (inter)nationale trend gezet. Leeuwarden illustreerde als eerste hoe je niet een individuele gevel, maar een hele stad zichtbaar maakt.’Van der Heijden zag het dan ook als een eer toen hij afgelopen oktober werd gevraagd om een lichtconcept te ontwikkelen en te onderzoeken hoe led-verlichting voor de juiste illuminatie zou kunnen gaan zorgen in de Leeuwardse binnenstad. ‘Een aantal leveranciers had in de vorm van een pilot armaturen geplaatst. Dat leidde helaas tot een teleurstelling. Allereerst omdat men niet nagedacht had over het concept, hoe je 25 gebouwen aanlicht die straks door het lichtbeeld als een soort kralenketting verbonden zijn. Ten tweede was onvoldoende bekeken hoe men moet verlichten om de intrinsieke kwaliteit van de monumenten te accentueren. De panden hebben een schoonheid en eigenheid en zijn door vooraanstaande >>>

(foto: Vincent Mentzel)


Mensen die in de verlichting werken praten geen abracadabra! Dit is wat ze bedoelen...LEDJARGON

Dit is de verhouding tussen diffuus en gericht licht. De algemene in-

druk van een binnenruimte verbe-tert als de bouwkundige elementen,

de aanwezige personen en de voorwerpen in deze ruimte zoda-nig zijn verlicht dat de vormen en

oppervlaktestructuren duidelijk en goed herkenbaar zijn. Dit kan men

bereiken door het licht voornamelijk uit één richting te Iaten komen.

De internationale standaard voor draadloos internet via licht. LiFi werkt

via een chip die een led-lamp laat knipperen, maar zo snel dat men het met het blote oog niet ziet. Door het

knipperen kan informatie worden ver-zonden zoals dat ook met WiFi kan.

Het voordeel is dat licht niet door mu-ren kan en veilig ‘binnenshuis’ blijft.

Gelijkspanning is een spanning die in de tijd niet van richting (en vaak ook van grootte) verandert. Gelijkspanning wordt opgewekt in bijvoorbeeld een batterij en een zonnecel.

LiFi

Deze waarde staat voor de mate van slagvastheid van een armatuur. Deze waarde geeft aan of een arma-tuur bestand is tegen mechanische schokken. Praktisch betekent dit dat een schok wel ‘lichte’ schade mag opleveren, maar niet toegestaan zijn bijvoorbeeld onveilige situaties. De minimum IK-waarde is IK 01 en de maximumwaarde is IK 10.

Dit is het belangrijkste onderdeel van het armatuur; beschermt de elektrische componenten en zorgt voor koeling.

Dit armatuur straalt het licht vooral naar één kant uit. De lichtbron is ingebouwd in het armatuur en niet zichtbaar. Een voorbeeld hiervan is een spot om een object aan te lichten. Het licht van een asymme-trisch armatuur is gericht licht dat wordt ingezet als taakverlichting of accentverlichting.

Dit armatuur straalt het licht gelijk-matig naar verschillende kanten uit. Een voorbeeld van een symmetrisch armatuur is een plafonnière in een

gang. Het licht van een symmetrisch armatuur dient meestal als alge-

mene verlichting.

SYMMETRISCH ARMATUUR L E D

B E H U I Z I N G

I K -W A A R D E

ASSYMETRISCHE ARMATUREN

GELIJKS P A N N I N G

MODELLING

Men moet terug naar het jaar 1988 voor het begin van de geschiedenis van het aanlichten van de binnenstad van

het Friese Leeuwarden. Aan het eind van de zomer van 2015 schreef Leeuwarden opnieuw historie door een speciaal

ontwikkeld lichtplan en led-armatuur te presenteren voor het aanlichten van monumenten. Een gesprek met Filip van

der Heijden (Lichtvormgevers), Ger Rijskamp (stichting Lichtstad Leeuwarden) en Bart van der Scheer (beheerder

openbare verlichting gemeente Leeuwarden).

architecten ontworpen. Zij hebben zorgvuldig nagedacht over de toepassing van materiaalgebruik, de kleur van de stenen, de beelden op gevels en de ornamenten. Wil je dat beeld na zonsondergang vasthouden, dan moet je zeer goed nadenken over hoe je kan zorgen voor een bijna natuurlijke, gelijkmatige lichtval op de gevels.’

Culturele hoofdstadVolgens Rijskamp biedt het feit dat Leeuwarden in 2018 culturele hoofstad van Europa is de binnenstad nu de kans om de monumenten opnieuw te gaan aanlichten. ‘Wij hangen ons lichtplan aan die gelegenheid op. Wij willen er door het aanlichten van de monumenten voor zorgen dat de toeristen die in 2018 naar Leeuwarden komen zonder gids een “lichtroute” door de binnenstad kunnen lopen.’

Parijse metro nadert oplevering led-project, onderzoek naar LiFiDe Parijse metro, de Métropolitain, beleefde eind 2013 een wereldprimeur met de aankondiging voor 100 procent over te stappen op led. In de zomer van 2016 wordt het prestigieuze project opgeleverd. Nog voor de afronding is de Métropolitain al weer het internationale middelpunt van belangstelling. De RATP onderzoekt namelijk de uitrol van LiFi, de internationale standaard voor draadloos internet via licht. Kiest de RATP voor LiFi, dan kan elke led-lamp in de metro als internetverbinding worden gebruikt. INTERNATIONAAL

De Parijse metro, de Métropolitain, is het belangrijkste middel van openbaar vervoer in Parijs. Sinds de opening in 1900 is het aantal lijnen uitgebreid van 16 naar 302 stations en een lengte van 215 kilometer. De Parijse metro is na Londen de drukste metro van Europa. De Parijse metro wordt geëxploiteerd door het openbaarvervoerbedrijf Régie Autonome des Transports Parisiens (RATP). In mei opende de RATP de eerste locatie, het station Franklin D. Roosevelt, waar enkel led werd toege-past. Eind vorig jaar werd het hon-derdvijftigste metrostation van Philips’ led-lampen voorzien.

En nu voert het RATP onder leiding van Gil Riemenschneider een studie uit naar de uitrol van LiFi. Ook dat zou een wereldprimeur betekenen. LiFi werkt via een chip die een led-lamp laat knippe-ren, maar zo snel dat men het met het blote oog niet ziet. Door het knipperen kan informatie worden verzonden zoals

dat ook met WiFi kan. Het voordeel is dat licht niet door muren kan en dus veilig ‘binnenshuis’ blijft.

Philips is samen met het Franse licht-bedrijf Step voor 85 procent van de aanwezige verlichting verantwoordelijk voor het verlichten van de Parijse metro met led. In totaal plaatsen Philips en Step 250.000 lichtpunten in de 302 me-trostations. Dat Philips al een LiFi-op-lossing voor winkels heeft ontwikkeld en die onder meer bij het Franse Carrefour heeft geïntroduceerd, zal mogelijkerwijs een groot voordeel zijn mocht de RATP voor LiFi kiezen. Nu al zal Riemen-schneider ongetwijfeld de prestaties van Philips nauwgezet volgen en misschien zelfs wel inschakelen voor de uitvoering van de LiFi-haalbaarheidsstudie. Want behalve formeel bevestigen dat RATP onderzoek uitvoert naar de toepassing van LiFi in de passagiersruimtes van de stations , wil Riemenschneider niets loslaten. Wordt vervolgd…


web app op hun mobile internet device (smartphone of tablet) het armatuur zelf te bedienen en achtergrondinformatie over het monument te raadplegen. ‘Augmented reality zorgt ervoor dat je telefoon het gebouw herkent’, stelt Van der Heijden. ‘Overigens is het ons gelukt om een armatuur te ontwikkelen dat betaalbaar is en binnen het gestelde budget past. Bij ons onderzoek naar standaard armaturen was er maar één armatuur dat voldeed aan het Programma van Eisen, maar voor bijna een verdubbeling van de opgestelde begroting zou zorgen en de haalbaarheid van het project in gevaar bracht. Anderzijds is het ontwikkelde armatuur ook niet dusdanig goedkoop dat direct honderden monumenten aangelicht kunnen worden.’

Integraal lichtplan‘De 321 rijksmonumenten die Leeuwarden telt, tonen aan dat er nog een lange weg te gaan is’, vervolgt Van der Heijden. ‘Het doel is niet om zo veel mogelijk van deze 321 panden aan te lichten, maar om de stad zichtbaar te maken. Het door ons gepresenteerde lichtconcept leidt in Leeuwarden in ieder geval tot gesprekken over verstorende lichtvormen in de stad die voor lichthinder en –vervuiling zorgen en

>>>


Een van de te nemen horden is de fi nanciering van het lichtplan. Er is ruim 200.000 euro nodig en naast een bijdrage van de gemeente wordt onder andere aan het Leeuwarder Ondernemersfonds om een bijdrage gevraagd. Rijskamp: ‘Wij zijn momenteel volop in overleg met de gemeente en verwachten dat wij subsidie krijgen om deze eerste 24 monumenten aan te lichten. Wat ons betreft stopt het overigens niet na die 24 monumenten.’

AppMaar zoals de Engelsen zouden zeggen, ‘fi rst things fi rst’. Er is inmiddels budget om 3 monumenten te verlichten met het speciaal door Lichtvormgevers en de Stichting ontwikkelde led-armatuur. Door toepassing van LED kan nu vanuit een compact armatuur het beste lichtresultaat worden behaald. Doordat het armatuur het uiterlijk heeft van een ‘vensterbank’ valt het weg tegen de gevel. Door een speciaal ontwikkelde refl ector in het armatuur worden de gebouwen niet direct, maar indirect aangelicht. Dit zorgt voor een minimale hoeveelheid lichthinder en lichtvervuiling en het licht wordt secuur en gelijkmatig over de gevel geprojecteerd. Daarnaast is een it-platform gebouwd dat het voor bezoekers en inwoners van Leeuwarden mogelijk maakt om via een

onnodig veel energie verbruiken. Mijns inziens zou je, mits je maximaal gebruik wilt kunnen maken van de kwaliteit van je stad, ook andere verlichtingssoorten zoals gevelreclame, etalageverlichting en de openbare verlichting onder handen moeten nemen. Je moet toe naar een integraal lichtplan. Binnen de gemeente Leeuwarden lopen de mensen warm naar aanleiding van de plannen die wij gepresenteerd hebben en misschien creëert dat ruimte voor een integraal lichtplan. Helaas is de besluitvorming – en dat is begrijpelijk – iets langzamer dan het enthousiasme.’ ‘Wij bekijken momenteel dan ook of er draagvlak binnen de politiek is om naast het gepresenteerde lichtconcept voor illuminatie van de gevels ook de andere lichtvormen te kunnen inventariseren en optimaliseren’, duidt Van der Scheer. ‘Of, en zo ja, hoe dat gaat gebeuren zal dit najaar bekend worden.’ Rijskamp besluit: ‘Wat de stichting Lichtstad Leeuwarden betreft stopt het ook niet bij het aanlichten van deze 24 monumenten. Er staan ongekend veel prachtige gebouwen ’s avonds in het donker en dat is doodzonde.’


In de rubriek LED Review zet de redactie van LED Magazine de belangrijke productinnovaties

uit het afgelopen kwartaal op een rij. Uw nieuwe productie in deze rubriek? Mail de redactie via

het e-mailadres [email protected]

LEDREVIEW

Astro Lighting Puzzle | Ilu Design

Siella led | Trilux e-Sense | Fagerhult

TRILUX breidt de Siella LED-productfamilie uit met een nieuwe inbouwarmatuur met verblindingsbeperking als oplossing voor kantoorverlichting. De nieuwe versie met verblindingsbeperking conform UGR19 vervolledigt de serie Siella LED, die in 2013 op de markt werd gebracht met UGR22. De jongste telg van de productfamilie is afgestemd op beeldschermwerk, terwijl de Siella LED met UGR22 zich leent voor conferentie- en vergader-zalen, gangen en recepties. Door de geringe armatuurhoogte van slechts 12 millimeter lenen de Siella led-armaturen zich tot vlakke inbouw in nagenoeg ieder plafondcompartiment.

Fagerhult introduceert e-Sense Tune, een decentraal en stand alone plug-and-play-systeem, oftewel een persoonlijke lichtoplossing die ‘het daglicht nabootst, energie bespaart en energie geeft’. e-Sense Tune is ontwikkeld voor situaties waarin men de verlichting wil kun-nen aanpassen aan persoonlijke voorkeuren en taken. Het draadloze lichtregelingssysteem is volgens Fagerhult voor elke toepassing ge-schikt waar één gebruiker het licht mag regelen. e-Sense Tune geeft ook een aantal fi nanciële voordelen, strategisch en in het dagelijks gebruik. Uiteraard heeft het systeem ook daglichtregeling, wat het energieverbruik ten opzichte van het invallend daglicht optimaliseert.

Norton introduceert 3 nieuwe led-armaturen: LPO, LDN-M en de KFA LED. De LPO is een in Europa geproduceerd led-paneel dat comfortabele en egale verlichting verspreidt. Het arma-tuur is geschikt voor representatieve ruimten en verkeersruim-ten. Het is een pendel- en inlegarmatuur en schakelbaar in 3 lumenstromen. De LDN-M is een uitbreiding van de LDN-serie maar dan met een gefacetteerd hoogwaardig mat aluminium refl ector. Deze led-downlight is geschikt voor algemene en ver-keersruimten. De KFA LED ten slotte is een hoogwaardig led-armatuur voor het verlichten van openbare ruimten, parkeer-/ bedrijfsterreinen en wegen.

Luxor Licht breidt haar assortiment uit met verschillende noodunits ten behoeve van led-verlichtingsarmaturen die zijn voorzien van een aangesloten driver. Deze noodunits zijn speciaal ontwikkeld om op eenvoudige wijze een brede oplossing te kunnen bieden voor decentrale noodverlichting bij inbouwarmaturen. De inbouwarmatu-ren kunnen rechtstreeks op de noodunit worden aangesloten. Deze noodunit, UPS (uninterruptable power supply), is bij haar ontwerp al uitgedacht om tijdelijke stroomuitval bij 230 Volt te overbruggen. Het geïntegreerde batterijpakket kan, bij een volledig opgeladen batterij, een armatuur minimaal 1 uur op basis van 90 procent.

Steinel introduceerde de XLED Slim en de XLED Curved. De stra-lers zijn bestemd voor het verlichten van de entree of gevels en voorzien van de nieuwste led-technologie. Beide XLED armatu-ren combineren de Steinel-sensor-techniek met led-licht, wat re-sulteert in een energieverbruik van 10,5 Watt. De gepatenteerde Active-Thermo-Control besturing bewaakt en regelt continu de temperatuur van de led-lampjes. Hierdoor wordt oververhitting voorkomen en de levensduur van 50.000 uur gegarandeerd. De infraroodsensoren hebben een registratiehoek van 160 graden en een reikwijdte van 8 meter.

Ilu Design introduceert op de Nederlandse markt de led-buiten-lamp Puzzle van Astro Lighting. Ilu Design is sinds 2002 impor-teur en producent van designverlichting. Als producent van de eigen ontworpen collectie Ilu Design en onder meer als exclusief distributeur van Astro Lighting. De Puzzle van Astro Lighting is een led-buitenlamp voor montage aan de wand. De lamp is van zwart metaal met heldere glazen en met verborgen led-lichtbron. De lamp is ook toepasbaar voor het verlichten van huisnummers. Hiervoor kan men het huisnummer op de achterwand plaatsen en de 3 watt led-lichtbron schijnt deze van bovenaf aan. De lamp kent een IP-klasse van 44.

LPO, LDN-M en KFA | Norton REVO Micro Inground | CLS

XLED Slim en Curved | Steinel Led-noodunits | Luxor Licht

Creative Lighting Solutions (CLS) introduceert de REVO Micro Inground. De nieuwste toevoeging aan de REVO-serie kent een IP67-classifi cering en is geschikt voor ‘alle mogelijke fa-çade- en landschapprojecten’. Het armatuur is leverbaar in een 100-240VAC-uitvoering of een 24 VDC/VAC-uitvoering. Hierbij wordt deze uitgevoerd met een hoogwaardig ventilatiemem-braan, voor minimale condensatievorming in situaties met snelle temperatuurschommeling (irrigatie systemen, woestijnklimaat). Er is een hoge lichtopbrengst ondanks een opgenomen vermo-gen van slechts 5 watt. Het armatuur is ten slotte voorzien van RVS316-coverring voor bescherming tegen corrosie.


‘Gemiste kans dat historische steden architectuur slecht uitlichten’

Lichtontwerper Pelle Herfst heeft een imposant CV. Recente projecten zijn het Hof van Nederland in Dordrecht en het Nationaal Militair

Museum in Soesterberg. Bij alle projecten waarbij de Amsterdammer betrokken is zal hij een vurig pleidooi houden om te zorgen dat licht niet langer een sluitpost op vele begrotingen is. Een gesprek over de

potentie van led, het aanlichten van architectuur en toekomstdromen.

onaal Militair Museum te Soesterberg won. Het is inmiddels een veelbesproken project, het Nationaal Militair Museum dat vorig jaar december door Koning Willem-Alexander geopend werd. Te uitvoerig wil Herfst het dan ook niet belicht hebben. ‘Maar tegelijkertijd is het wel een school-voorbeeld van hetgeen je kunt bereiken als je een lichtontwerper in een zeer vroeg stadium inschakelt. Wij zijn vanaf het prille begin betrokken en hebben hierdoor zelfs invloed kunnen uitoefenen op de architec-tuur om het museum uiteindelijk op een theatrale manier te kunnen belichten.’Er was uiteindelijk een periode van 8 maanden nodig om alle (licht)apparatuur in het museum te plaatsen en aan te slui-ten. Het resultaat mag er wezen. Herfst tekende met zijn team ruim 3.900 licht-bronnen in die het mogelijk maken om 15 ‘shows’ in het museum te vertonen die aangestuurd worden door lichtcomputers over 8.000 DMX-kanalen.

KleurechtheidDat er in Soesterberg gekozen is voor 100 procent led, wil voor Herfst niet zeggen dat het overal de beste keuze is. ‘Voor een klassiek museum zoals bijvoorbeeld het Rijksmuseum, zou ik er persoonlijk nog niet zo snel voor kiezen. Bij het Rijksmuseum is kleurechtheid im-mers veel belangrijker dan bij het Natio-naal Militair Museum waar het in mindere mate om kunstobjecten gaat. Momenteel vind ik zelf dat er echter nog een wezen-lijk verschil is tussen een museumzaal die met halogeen- of led-verlichting uitgerust is. Overigens daargelaten dat led op relatief korte termijn de standaard zal worden.’ Al in 2012 rustte Herfst voor het eerst een museum volledig met led uit. Het Stedelijk Museum in Alkmaar had toen Herfst’ primeur.

Herfst is samen met Rutger van Dijk, Sierk Janszen en Tom Verheijen eige-naar van Rapenburg Plaza, een 14 man tellend bureau voor Lichtontwerp en ShowControl in Amsterdam. Het bureau is gespecialiseerd in lichtontwerpen voor theater, musea en architectuur. ‘Onze projecten hebben te allen tijde een crea-tieve insteek’, opent Herfst het gesprek. ‘Om die reden ontwerpen wij niet of nauwelijks de verlichting voor kantoor-gebouwen. Een voorbeeld waar wij het wel doen is de A’DAM toren. Dit voorma-lige kantoor van Shell krijgt een nieuwe bestemming in de vorm van een hotel, clubs, een lookout, een restaurant en kantoren voor creatieve bedrijven zoals entertainment- en mediabedrijf ID&T. Een creatief lichtontwerp is daar gewenst en wij zijn ingeschakeld.’

SchoolvoorbeeldCreatief staat dan ook met hoofdletters geschreven op het CV van Herfst en zijn compagnons. Net als veel van zijn vakgenoten – waarbij hij op regelmatige basis overleg voert met ‘soortgenoten’ als Tom Verheijen, Hans Wolff en Marc Heinz – is Herfst van mening dat verlich-ting vandaag de dag nog te vaak een sluitpost blijft op de begroting en dat dit creativiteit tegenwerkt. Blij was Herfst dan ook toen hij met zijn team en onder leiding van bouwbedrijf Heijmans de tender voor de realisatie van het Nati-

Lichtontwerper Pelle Herfst:

>>>Schatkamer van Amsterdam (Amsterdam)

Nationaal Militair Museum (Soesterberg)

Museum Cathrijne (Utrecht)


’s connect


27 tot en met 29 oktober 2015OLEDs World SummitSmithers Apex’s OLEDs World Summit 2015 zal in Berkeley een aantal van de meest veelbelovende oled-technologieën die momenteel in ontwikkeling zijn belichten en stilstaan bij het vaststellen van de weg naar commercialisatie. www.oledsworldsummit.com

17 tot en met 19 november 2015Strategies in Light EuropeStrategies in Light Europe is uitgegroeid tot een platform voor de Europese led-verlichtingsindustrie. Het is het forum voor het uitwisselen van ideeën en ervaringen met de nieuwste led-technologieën.www.sileurope.com

2 december 2015LED Evenement BelgiëAls evenknie van het Nederlandse LED Evenement organiseert het FHI samen met haar leden voor het eerst het LED Evenement België. Plaats van handeling is het Elewijt Center te Elewijt-Zemst.www.ledapplicatie.nl

3 december 2015LED Evenement NederlandHet LED Evenement vindt ook dit jaar plaats in 1931 Congrescentrum Brabanthallen in Den Bosch. Het evenement wordt vanuit de basis van de elektronica vormgegeven voor OEM’ers, ontwikkelaars, R&D managers, (licht)architecten, de gebouwde omgeving en led-toepassers in het algemeen. www.ledapplicatie.nl

8 tot en met 10 december 2015Elektro Vakbeurs HardenbergSMART Industry: ‘een slimme en effi ciënte kijk op industrie’ is de titel van het concept voor de elektrotechnische industrie voor de zestiende editie van

29 september tot en met 2 oktober 2015ElektrotechniekDe vakbeurs Elektrotechniek is in 2015 door de organiserende Jaarbeurs Utrecht in een nieuw jasje gestoken. Natuurlijk is er nog veel aandacht voor (led-)verlichting, maar de beurs is voor het eerst georganiseerd naar toepassingsgebied: woning, industrie, utiliteit en infra & energie. De focus ligt daardoor niet meer op losse producten en componenten, maar op het eindproduct zoals dit in de dagelijkse praktijk daadwerkelijk wordt toegepast. www.elektrotechniek-online.nl

6 tot en met 8 oktober 2015Energie 2015De vakbeurs Energie 2015 vindt ook dit jaar plaats in de Bossche Brabanthallen. Door de samenwerking met diverse stakeholders wordt naast een uitgebreid exposantenaanbod een inhoudelijk kennisprogramma mogelijk gemaakt. Led-verlichting zal daarbij op de beursvloer ook dit jaar een belangrijke rol spelen. www.energievakbeurs.nl

7 tot en met 8 oktober 2015Dag van de Openbare RuimteDe Dag van de Openbare Ruimte is het jaarlijkse ontmoetingsmoment voor iedereen die werkzaam is binnen het werkveld openbare ruimte: ontwerp, inrichting, onderhoud en beheer. www.openbareruimte.nl

de Elektro Vakbeurs Hardenberg. Het concept bestaat uit drie elementen: persoonlijk contact, productbeleving en een plenair programma. www.evenementenhal.nl/hardenberg

13 tot en met 15 januari 2016Vakbeurs Facilitair Dit evenement is sinds de start in 1999 uitgegroeid tot hé t vakevenement op het gebied van facilitair management. Gemiddeld trekt het evenement bijna twintigduizend bezoekers en ruim vierhonderd standhouders. De beurs besteedt traditiegetrouw ook aandacht aan (led-)verlichting.www.vakbeursfacilitair.nl

21 januari 2016Nationale Lichtcongres NSVVHet jaarlijkse Nationale Lichtcongres van de NSVV waarvan de inhoud van het programma zo spoedig mogelijk volgt.www.nsvv.nl

27 en 28 januari 2016LED EXPOLED Expo is dé vakbeurs voor de led-verlichtingsbranche. LED Expo biedt professioneel geïnteresseerde bezoekers een helder overzicht van het huidige assortiment, de actuele ontwikkelingen en de brede toepassingsmogelijkheden. Tijdens LED Expo kunnen bezoekers op één locatie een transparant marktoverzicht krijgen en kennis opdoen.www.ledexpo.nl

>>>

‘Kleurechtheid, en met name de uitda-ging om voldoende RA9 (red. rood) uit led-lampen te laten komen, was destijds al mijn grootste aarzelpunt en dat is nu nog zo. Qua kleurechtheid zit led over de gehele linie op 80 procent en dat moet zeker voor musea dichter naar de 100 procent toegroeien.’

VraaggestuurdOndanks de ruimte voor verbeteringen die Herfst nog ziet bij led-technologie, voert Herfst geen project meer uit in de markt van musea of architectuur waar geen led-verlichting wordt toegepast. ‘In feite is de enige markt waar de opkomst van led achterloopt het theater. Daar is led nog niet echt ingevoerd alhoewel het steeds vaker voorkomt. Er is echter een gigantische investering nodig die ervoor zorgt dat anno 2015 niet alle theaters van led voorzien zijn, maar over 5 jaar zal dat wel het geval zijn.’De vraaggestuurde ontwikkeling vanuit armatuurfabrikanten draagt volgens Herfst fl ink bij aan deze ontwikkeling. ‘Er is ook bij de klassieke fabrikanten een kentering zichtbaar: ze luisteren meer en meer naar lichtontwerpers en eindgebrui-kers. Ze komen hier langs met prototy-pes en vragen om onze input. Natuurlijk hebben wij een duidelijk wensenlijstje.

Dat herbergt niet alleen de verbetering van de productie van RA9 door led-lam-pen, maar ook de ontwikkeling van een fl exibele museale (profi el)schijnwerper met zoomobjectief en de mogelijkheid om er shutters in te plaatsen.’

En een wensenlijstje met toekomstige projecten? ‘Wij zouden het ontzettend leuk vinden om betrokken te zijn bij de lichtontwerpen van bijvoorbeeld Natura-lis, dat in de komende periode verbouwd gaat worden. De aanbesteding hiervan moet nog plaatsvinden. Verder zijn er een aantal klassieke en nieuwe gebouwen in Amsterdam die het verdienen om goed aangelicht te worden. Niet met kekke bonte kleuren, maar een aanlichting die de architectuur eer aandoet. Het is een gemiste kans dat de historische Neder-landse steden veel architectuur slecht uitlichten. Hier blijkt dus eveneens dat licht – in dit geval aan de buitenzijde van gebouwen – met grote regelmaat een sluitpost is.’ Juist Amsterdam zou in de visie van Herfst beter moeten weten. ‘Amsterdam haalt de meeste inkomsten uit toerisme van bezoekers die voor de stad komen als bezienswaardigheid. Die bezienswaardigheid moet er in de avond ook goed uitzien. Ja en natuurlijk moet het niet een groot Disneyland worden.’

Herfst & het theaterPelle Herfst begon in 1988 als lichtont-werper in het theater . Naast zijn erva-ringen in het theater maakte Pelle be-lichtingen voor speelfi lms, televisie en honderden commercials. Als partner bij Rapenburg Plaza heeft Pelle zich in de afgelopen jaren bovendien een extra specialisme eigen gemaakt: licht ontwerpen voor musea en architec-tuur. En het theater? Dat heeft Herfst nooit losge laten: ‘Theatrale verlichting komt bijvoorbeeld uitstekend tot zijn recht in musea.’

Wonderkamers (Den Haag)


COLOFON

Jaargang 3 - nr. 3 SEPTEMBER ’15LED Magazine is het leidinggevende Nederlandstalige multimediale plat-form voor eenieder die professioneel betrokken is bij (led-)verlichting in Vlaanderen en Nederland. LED Ma-gazine kent een online nieuwsportal, e-mailnieuwsbrief en vakblad. Het vakblad verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren.

Uitgever & HoofdredacteurEdwin van Gastel (EG Media)(E). [email protected]

Eindredactie Els Stultiens (EG Media)

Vormgeving Bette van Loenen (EG Media)Thijmen van Loenen (FloenID)

CoverfotoIKEA Haarlem(Juliette Blik)

Abonnementen & [email protected]

Redactionele klankbordgroepM. Weeda (BOM)H. Wijsman (FHI)R.J. Vos (NSVV)

© EG Media 2015 - Niets uit deze uitgave

mag worden overgenomen zonder toe-

stemming van de uitgever. Redactie en

uitgever zijn zich volledig bewust van hun

taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave

te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen

enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor

eventueel voorkomende onjuistheden.

LED Industry RegisterDoor uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het LED Industry Register wordt u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden licht professionals, van fabrikanten, tot installateurs, overheidsfunctionarissen, commerciële eindgebruikers, lichtontwerpers, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘LED Industry Register’ formulier digitaal in via www.ledmagazine.nl/industrieregister

N.V. BOMOntwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-BrabantGoirleseweg 15, 5026 PB TilburgT. + 31 88 83 111 20 I. www.bom.nl

FHI LED ClusterNederlandse brancheorganisatie voor Industriële Elektronica Postbus 366, 3830 AK LeusdenT. + 31 33 465 75 07I. www.fhi.nl

IGOV InnovatieplatformInnovatieplatform voor deOpenbare VerlichtingE. [email protected]. www.igov.nl/innovatieplatform

NSVVNederlandse Stichting voor VerlichtingskundePostbus 539, 6710 BM EDET. +31 218 69 53 94I. www.nsvv.nl

OutputDistributeur van professionele audio, video en lichtapparatuurPostbus 2414, 5202 CK Den BoschT. +31 73 639 26 00I. www.outputnl.com

PRIMALightingEuropees distributeur van Sheenly LED LightingDieselweg 1, 3752LB BunschotenT. +31 33 299 61 31I. www.primalighting.nl

Bent u op zoek naar verbruiks-besparende maatregelen voor gebouwen? Op Energie & Gebouw ervaart u een wereld aan inspiratie en mogelijkheden, van inkoop tot techniek en van regelgeving tot management.

Bekijk de nieuwste oplossingen, neem deel aan interactieve lezingen en live demonstraties en doe waardevolle contacten op.

Registreer direct voor gratis toegang via www.energievakbeurs.nl

Hét platform voor duurzame energieopwekking en energiebesparing in de gebouwde omgeving

& gebouw

6, 7 en 8 oktober 2015Brabanthallen, Den Bosch

www.energievakbeurs.nl

Gespecialiseerde congressen, lezingen en workshops, o.a.:• De rol van ESCo’s bij de energietransitie• VVM-FedEC-TEG Debat over het Energieprestatiekeur (EPK)• Minisymposium Gas Inkoop 2015 – 2020• Seminar ‘Financiering van de Energietransitie’• En nog veel meer!

Awards: • Energie Professional 2015 • Energie Talent 2015

Co-locatie:• Energie & Industrie• Ecomobiel, vakbeurs voor duurzame mobiliteit

Bijdragen van o.a.:• RVO.nl • Topsector Energie• TNO • EU• ABN Amro • Passief Bouwen• Holland Solar • NWEA• FedEC• Ministerie van Economische Zaken• Ministerie van Infrastructuur & Milieu

300 toonaangevende exposanten!

Werp licht op uw omgeving met (LED) verlichtingsarmaturen van SLV - BIG WHITE 2016 en HOME 2015. Kijk op de compleet vernieuwde website slvbyoutput.nl of download direct de vernieuwde app in de store.

Nu met meer informatie en prijzen!

VRAAG DE BIG WHITE 2016 & HOME 2015 GRATIS AAN

MEER DAN ALLEEN LICHT

Uw distributeur:

BEZOEK ONS OP

ELEKTROTECHNIEK ’15

slv-big-white-2016-home-2015-20150903.indd 1 03-09-15 12:51

LED MAGAZINE NR. 8 - SEPTEMBER 2015 IKEA zegt ja · Comfylight. Het is de naam van het Zwitserse...

Documents

Transcript of LED MAGAZINE NR. 8 - SEPTEMBER 2015 IKEA zegt ja · Comfylight. Het is de naam van het Zwitserse...