Landelijk protocol omgaan met

Aziatische duizendknopen

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 2 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

Colofon

Auteurs: Jelle Faber 1, Joyce Penninkhof 2, Luuk de Vetten 3, Martijn Boosten 2

1 Aequator Groen & Ruimte

2 Stichting Probos

3 Geofoxx milieu expertise

Jaar: 2019

Plaats van uitgave: Ede

Uitgevers: Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos, Geofoxx milieu expertise

 Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking van deze uitgave is toegestaan mits met duidelijke bronvermelding.

 Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking is niet toegestaan voor die gedeelten van deze uitgave waarvan duidelijk is dat de auteursrechten liggen bij derden en/of zijn voorbehouden.

 De uitgevers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 3 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

Inhoudsopgave

Leeswijzer ................................................................................................................................................4

Infoblad A: Herkenning duizendknoop ....................................................................................................5

Infoblad B: Communicatie over duizendknoop .......................................................................................8

Infoblad C: Voorkomen verspreiding duizendknoop bij maaiwerkzaamheden ................................... 10

Infoblad D: Voorkomen verspreiding duizendknoop bij grondwerk .................................................... 13

Infoblad E: Voorkomen verspreiding duizendknoop door groenafval ................................................. 19

Infoblad F: Omgaan met duizendknoop in wegbermen ....................................................................... 21

Infoblad G: Omgaan met duizendknoop op oevers, keringen en dijken .............................................. 25

Infoblad H: Omgaan met duizendknoop op of langs het spoor ........................................................... 29

Infoblad I: Omgaan met duizendknoop in natuurgebieden ................................................................. 33

Infoblad J: Omgaan met duizendknoop in openbaar groen ................................................................. 37

Infoblad K: Omgaan met duizendknoop in verhardingen .................................................................... 41

Infoblad L: Omgaan met duizendknoop op of bij kunstwerken en constructies ................................. 44

Infoblad M: Voorkomen verspreiding duizendknoop op nieuwbouwlocaties ..................................... 47

Verantwoording .................................................................................................................................... 50

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 4 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

Leeswijzer

Voor u ligt het Landelijk protocol Aziatische duizendknopen. Dit protocol heeft tot doel om een uniforme aanpak te bieden waarmee verspreiding van Aziatische duizendknopen wordt voorkomen. Het protocol is in 2019 in samenspraak met een brede gebruikersgroep is opgesteld (zie Verantwoording).

Het protocol bestaat uit 13 losse infobladen die ook via www.bestrijdingduizendknoop.nl/protocol apart gedownload kunnen worden. Deze 13 infobladen zijn ingedeeld in drie categorieën:

 Infobladen met algemene informatie (herkenning en communicatie)

 Infobladen met handreikingen voor veel voorkomende werkzaamheden (maaibeheer, grondwerk

en afvoeren van groenafval)

 Infobladen met handreikingen voor verschillende locatietypen (wegbermen, oevers, openbaar

groen, kunstwerken, etc.)

In de verschillende Infobladen wordt doorverwezen naar andere relevante infobladen. De bepalingen in het protocol moeten opgevat worden als een verplichting, tenzij expliciet aangegeven staat dat het om een aanbeveling gaat.

http://www.bestrijdingduizendknoop.nl/

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 5 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

Infoblad A: Herkenning duizendknoop

In Nederland komen drie soorten Aziatische duizendknopen algemeen voor: de Japanse

duizendknoop, de Sachalinse duizendknoop en de Boheemse duizendknoop. Alle drie deze soorten

veroorzaken schade aan natuur, infrastructuur, openbaar groen en bouwwerken. Ze verspreiden zich

via stengeldelen en wortelstokken.

Aziatische duizendknopen zijn meerjarig planten en worden afhankelijk van de soort 1,5 tot 6 m hoog.

Duizendknopen vormen dichte vegetatiehaarden. De roodbruin gevlekte holle stengels bestaan uit

compartimenten. Tussen de stengelcompartimenten zitten de zogenaamde knopen waaraan de plant

zijn naam ontleent. De stengels zijn stevig, maar gemakkelijk af te breken. Stengeldelen kunnen vanuit

de knopen weer uitgroeien tot een nieuwe plant.

Overzicht belangrijkste kenmerken van de drie Aziatische duizendkopen

Duizendknoop vormt kruipende wortelstokken die een diepte van 3 meter kunnen bereiken en

waarin energiereserves opgeslagen zitten waarmee de plant in het voorjaar weer uitloopt. Kleine

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 6 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

stukken van de wortelstokken kunnen uitgroeien tot een nieuwe plant. De wortelstokken liggen over

het algemeen kort onder het maaiveld (tot circa 1 meter diep). In gebieden met hoge

grondwaterstanden komen diepgaande wortelstokken niet voor. De wortelstokken hebben een

kenmerkende oranje kleur.

Wortels duizendknoop (Foto’s links en rechts: Luuk de Vetten, Foto midden: Bureau Stadsnatuur Rotterdam)

Tegen de winter sterven alle bovengrondse delen van de plant af. In het voorjaar komt de plant in

lange rechte scheuten weer op en wordt de haard opnieuw gevormd. Ontkiemende of opnieuw

uitlopende duizendknopen zijn rood van kleur. Als de scheut verder groeit ontstaan jonge, licht

zigzaggende stengels met aan weerszijden om en om bladeren langs de stengel. De plant bloeit in

augustus en september met crèmewitte (soms wit-roze) kleine bloemen. De planten kunnen zaden

vormen, maar dit gebeurt in Nederland vooralsnog sporadisch. De zaden zijn enkele millimeters

groot, zwart glanzend en ‘gevleugeld’.

Op de laatste pagina van dit infoblad worden de verschillende ontwikkelingsstadia van de

duizendknoop met foto’s geïllustreerd.

Duizendknopen kunnen op vrijwel alle in Nederland voorkomende bodems groeien. Alleen op zeer

natte plekken komen de soorten niet voor. Duizendknopen verdragen zware beschaduwing matig, de

hoogte en het aantal stengels nemen dan af, maar de plant blijft wel in leven. De soorten komen

vaak voor in wegbermen, dijken, beekoevers, taluds langs watergangen, plantsoenen en op plaatsen

waar puin en/of tuinafval gestort is.

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 7 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

Ontwikkelingsstadia van de Aziatische duizendknopen

Duizendknoop Scheut met rode knop (april)

Opgerolde (rode) bladeren beginnen zicht te spreiden

(april)

Blad kleurt groen (met rode nerf) als de scheut groeit (mei-

juni)

Bladeren staan afwisselend op de stengel (zig-zag)

Crème-witte bloemen aan het einde van de stengel (aug-sept)

Zaden (sept-okt) In de winter valt het blad af en

kleurt de holle stengel bruin

Landelijk protocol Aziatische duizendknopen

Versie: 14 oktober 2019 Landelijk protocol voorkomen verspreiding duizendknoop 8 Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos & Geofoxx milieuexpertise

Infoblad B: Communicatie over duizendknoop

Communicatie binnen eigen organisatie

Voor een eenduidige aanpak van Aziatische duizendknopen is bewustwording en kennisontwikkeling

van belang bij alle relevante afdelingen en personen in de organisatie. Denk hierbij aan afdelingen en

personen verantwoordelijk voor groenbeheer, natuurbeheer, beheer van infrastructuur en wegen,

waterbeheer, vastgoed en grondzaken (pacht, uitgifte grond, ontwikkeling terreinen), juridische

zaken (verantwoordelijkheden, conflicten).

Interne bewustwording over de problematiek en aanpak van duizendknopen kan op verschillende

manieren worden gecreëerd. Organiseer bijvoorbeel