Care and PreventionResearch Programme >

Percepties van gezondheidsdreiging en preventief gedrag bij mensen met Familiaire Hypercholesterolemie

L. Claassen1, L. Henneman1, I. Kindt2 ,T.M. Marteau3, D.R.M. Timmermans1

1 EMGO Instituut, Afdeling Sociale Geneeskunde, VU medisch centrum, Amsterdam

2 Stichting Opsporing Erfelijke Hypercholesterolemie (StOEH)

3 Psychology & Genetics Research Group, King's College, London, United Kingdom

Achtergrond I

• FH is een genetische aandoening die gekenmerkt wordt door een familie-geschiedenis van hart- en vaatziekten (HVZ), verhoogd cholesterol en vroegtijdige symptomen van HVZ

• In 1994 startte de Stichting Erfelijke Opsporing Hypercholesterolemie (StOEH) een cascade screeningsprogramma om familieleden van FH-patienten met een bekende FH-mutatie op te sporen = man (met mutatie)

= vrouw (zonder mutatie)

Achtergrond II

• Aanbevolen acties om het HVZ risico te reduceren:

– Regelmatige medische controle

– Cholesterolverlagende medicijnen

– Gezonde leefstijl

• Echter, positief gescreenden kunnen:

– het moeilijk vinden om hun eigen risicostatus te begrijpen

– denken dat ze weinig kunnen doen om het risico te veranderen

– zich angstig en ongerust maken

=> zich niet houden aan de aanbevolen acties (met name wanneer het om leefstijl veranderingen gaat)

Onderzoeksdoelen

• Het beschrijven van percepties van gezondheids-dreiging (ideeën over (het risco op) HVZ) en het preventief gedrag en van mensen die op basis van een DNA-test gediagnosticeerd zijn voor FH

• Het identificeren van factoren die geassocieerd zijn met preventief gedrag

Percepties en preventieve acties

• Geen serieus probleem => geen invloed op gedrag

• Serieus probleem + controlleerbaar => aanpassing in gedrag gericht op controle en preventie (bijv. medische hulp zoeken, gezonde leefstijl aannemen)

• Serieus probleem + niet controlleerbaar => angst => gedrag is vooral gericht op het controleren van angst (bijv. ontkenning, vermijding)

Dynamische relatie: het gedrag beïnvloedt de percepties (bijvoorbeeld: door gebruik van cholesterol verkagende medicijnen)

Percepties van gezondheidsdreiging

Gezondheids-gerelateerd

gedrag

Methode

Deelnemers (N =81): • StOEH• Inclusie criteria:

• Positief gescreend voor FH in 2004 or 2005 (met behulp van een DNA-test)

• > 18 jaar (gemiddeld 48 jaar, sd =16)• Gebalenceerd voor sekse (48% mannen), woonplaats en

mutatie type• Instemming via deelnameformulier• Response 43% (81/187)

Schriftelijke vragenlijst 

Identiteit en oorzaken

Identiteit

Familiegeschiedenis van HVZ Geen aangedane 1ste graads familieleden1 aangedaan familielid2 of meer aangedane familieleden

Verhoogd cholesterol

Oorzaken (scales 1-5)

Erfelijkheid  Dieet eetgewoonten/ onvoldoende bewegen

Psychologisch (persoonlijkheid, stress)

Extern (toeval/pech, een virus)

%

29.628.4 42.0

92.6  Mean (sd) 4.48 (0.63)

 4.15 (1.23)

 3.04 (1.08)

2.53 (0.80) 

Controle

  Mean (sd)* %

 Ik kan veel doen om HVZ te voorkomen/controleren

Mee oneens Niet mee oneens /niet mee eensMee eens

Als ik mijn medicijnen volgens voorschrift gebruik verlaagd dat mijn gezondheidsrisico

Mee oneens Niet mee oneens /niet mee eensMee eens

Een gezond dieet/ voldoende beweging kan mijn gezondheidsrisico verlagen

Mee oneens Niet mee oneens /niet mee eensMee eens

 

 

3.86 (0.61)    

4.35 (0.79)   

 

4.09 (0.67)

*Scales 1-5

   

3.732.164.2

 

4.5 1.5

93.9

2.515.082.5

Risicoperceptie en bezorgdheid

Relatief risico (numeriek)* Lager dan populatierisico

Gelijk aan populatierisicoHoger dan populatierisico 

Verbale risicoperceptie (1-7)Laag Niet laag/niet hoogHoog

  

   Mean (sd) 3.59 (1.44)

% 42.725.332.0  37.243.618.5

Bezorgdheid (1-7)(Geheel)niet angstig/bezorgdEen beetje angstig/bezorgd (Erg) angstig/bezorgd

 

3.81 (1.48)    

   

22.443.434.2    

Preventief gedrag

%

Medicijntrouw*

Bezoek huisarts in afgelopen jaar in verband met gezondheidsrisico’s

Niet rokend

Gezonde voedingsgewoonten/voldoende beweging

* Van degenen met verhoogd cholesterol (n =75)

88

85

89

50

Verklaring preventief gedrag

Gezond eten en genoeg bewegen

Hierarchische (stapsgewijze) multipele regressie

Representatie van HVZ• Familiegeschiedenis• Efficacy van diet/beweging

R2 = .259*

.340*

.312*

* = p<.005

Demografische kenmerken• Sekse .291* -

R2 = .008*

Conclusies I

• Zowel erfelijkheid als ongezonde voeding/te weinig beweging worden gezien als belangrijke oorzaak

• Deelnemers zijn relatief (onrealistisch?)optimistisch over het eigen risico op HVZ

• Er is veel vertrouwen in effectiviteit van medicijnen en medicijntrouw is relatief groot

• Relatief weinig rokers (11% t.o.v. 28% van de algemene bevolking)

Conclusies II

• Slechts 50% van de deelnemers vind dat ze gezonde voedingsgewoonten hebben en voldoende bewegen

=> Familiegeschiedenis en effectiviteit van gezond dieet en voldoende beweging verklaarden samen 26% van de variantie

Met dank aan: